NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND,
No. 2i3. 1909
Maandag 14 Juni.
23e Jaargang.
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JGNCE'VERWEST, te
F. P. D'r!U!J, te Middelburg.
Goes
PRIJS DER ADVERTENTIËN
De uitslag der stemmingen.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Pri,3 per drie maanden franco p. p1,25.
Enk.de nummers0,02®.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
Wie zich met 1 Juli op ons blad
abonneert, ontvangt 't tot dien datum
gratia.
Wij ontleenen onderstaande aan de
JS'ieum Courant -.
De reohteoh ooalitie heeft den slag reeds
bij het eerste treden gewonnen
Zij bezet in de Kamer, ook zoo zij geen
enkele herstemming wint, 55 zetels (54
giste an behaald en Ede, waar tussehen
een anti-revolutionair en 'n obr. historische,
dus beide reohts, herstemd moet wordeD).
Da uilslag is ais volgt
RoomschKatholieken
Andrevolutionairen
Gbristelljk-historischen
Unie-liberalen
Vi Ij-liberalen
Vr(jzlnn:g democraten
Herstemmingen
25
20
9
6
1
3
36
100
De Roomsoh-katholieken behielden hun
25 plaatsen en komen in herstemming in
3 districtenAmsterdam V, Rotterdam
III en Hoorn.
De Christelijk-hiatorisehen behaalden
een groot sucoes. Zij behielden hun 9
zetels (dr. De Visser werd in Leiden en
Harlingen gekozen, waar dr Sohokking af-
tradjen komen inSplaatsen in herstemming,
nl. Amsterdam II en VI, Den Haag II,
Rotterdam I, Utrecht I, Haarlet», Frane-
ker en Ede.
Maar nog nseer reden tot tevredenheid
heeft de anti-revultionaire partij. Zij
behield van haar 15 plaatsen er 14 (in
Ede herstemming tussehen ds. Rudolph en
den öhr.-hisb jhr. Sehimmelpenniuck) en
veroverde reeds bij den eersten «lag 6
zetels1 Amsterdam VII op e Vrije-
'liberalen, 1 Amsterdam'VIII op de Vrij®
democraten, 1 Enschedé op ds sociaal
democraten, en 3 n.l. Bekhuizen, Gorin-
ehem on Kampen op dë Unie-literalen.
In 20 distroten komen haaf mannen in
herstemming, t. w. Alkmaar, Amsterdam
IX, Appingepjun, Arnhem, Brielle Dor-
dreoh.f, Ede, Gouda, Den Haag I, Den
Helder, Loohetr, Rotterdam II, IV en
V, Utrecht II, Veendam, Westelliagweif,
Winschoten,Zzidhom, en Zuthen.
Al de vrijzinnige groepen lijden be
langrijke schade.
Do Vrij Liberalen verloren Van S'yrrun
in Haarlem (waar de chr.-hisf. jhr." Van
Lencep met de« vrijzinnig-democraat mr.
Thief in herstemiDg komt) en dr. Blooker
in- Amsterdam Vil, waar deantirevolu
tionar Middelberg gekozen werd. Boven
dien wordt in Oostburg Hennrquin, die
zioh Diet herkiesbaar stelde, vervangen
door den vrijzinnig democraat Vorsterman
van O3 en. Slechts mr. Tydemat word
dadelijk herkozen. In herstemming komen
van Foreest in Alk ma»', Van Karnabeek
en RotSll (de batste op het kantje af) in
Utrecht I en I], Plate in Rotterdam IV
en De Beaufort in Amsterdam VI.
Van de nieuwe oandidaten dor partij
komt geen enkele in herstemmingde
groep zal dus ten hoogste 6 leden iu de
Kamer tellen of 7, indien de heer De
Milly te Assen gekozeD wordt en tot da
Vfij-liberalen te rekenen rp.
De Unie-liberalen veiloren 5 zetels:
Amsterdam II, waardoor Lely uit de
Kamer verdwijnt, Enkhuizen (maar Bot-
gesius komt in Rotterdam I in herstem
ming), Gorkum (de zetel van Pierson),
Kampen en Zuidlnrn (waar tussehen een
anti-rsv. en een vtijz.-deiii. herstemd or
den) vZij hielden bij eerste stemming slechts
6 zetels (Amsterdam I en IV, Den Hrag
III, Zierikzee, Emmen en Meppel)en komen
in 17 oi 18 (Assen plaatsen in herstem
ming, waarvan ongeveer een dozijn met
goede kaases. De sterkte hunner greep
m d® Ktyner is thans 24.
De vrijzinnig-democraten vértoren Am
sterdam VIII en IX, Den Haag I en Den
Helder: Noltin®, Van Deventer, Limburg
et Z van den Bergh (sleoh's de laatste
vrijwillig) keeren dus niet in de Kamer
terug. Deventer en Groningen herkozen
Merchant en Druoker en Oosiburg werd
door hen gewonnen. In 6 plra'sen komen
zij in he: stemming, nl. Assen (waar Tieub
tegen den liberaal De Milly van neiden
Reineste'n een kwade kans hoeft), Am
sterdam V, Rotterdam V, Vendam, Win
schoten en Zuitihorn; in de meeste, behalve
misschien Rotterdam V, met goede kans
Meer dan 8 of 9 zal hun groep in de
Kamer, die thans uit 11 bestaat, dus wel
niet tellen.
Sooiaal democraten werden bij oersfe
stemming niet gekozen, evenmin als in
1905. Zij verloren EnschedéVan Kol
moest daar voor een antirevolutionair
plaats maker. In 11 districten komen zij
in herstemming, te weten Amsterdam II
(Oudegeest), Amsterdam III en Leeuwar
den (Troelslra), Amsterdam IX (Vliegen),
Franeker (Helsdingen), Den Haag I en
Hoogezand (Ter Lean), Sohoterland Berg-
meijer, Appingedam (Schaper), Weslstel-
lingwerf (Hugënholts) an Zaandam (Duys).
Veel kans op winst hoeft hun Kamefraotie,
thans uit 7 leden bestaande, naar ons
voorkomt niet.
3'echts in zes districten slaan vrij
zinnigen of sociaal-democraten bij de
herstemming tegenover elkander, t.w. in
Amsterdam III (Van Hamel—Troeletra),
Laeu warden (Thomson—Troelstra),Hooge
zand (Rink—Ter Laan, Zaandam (Van
Tienen-Duys), Schoteiland (De Meester
Bergmeijer, terwijl in Assen een liberaal
(De Milly) en een vrijzinnig-drmocaat
(Treub) elkaar den zetel betwisten.
Van de leiders der Kamergroepen zijn
dadelijk herkozen: Dr. Kuypor in Ommen
(in Dor< t zal hij het bij herstemming ver
moedelijk niet haler), Jhr. Lohman in
Goes, Mr. Tydcman in Tiel, Air Druoker
in Groningen. Of Botterdam 1 den heer
Borgesius in de Kamer zal terugbrengen,
staat te bezienmet don hoer Troolstra
zal dat stellig wel het geval zijn.
Als nieuwe leden komen in de Kamer
de antirevolutionairen Middelberg, Do
Vlugf, Oosterba.ao, Elboret, Blum, Coljjn,
graaf Van Lynden van SiDdenburg en de
vrijzinnig democaat Vorstonnen vanOyen.
Dr. Kuyper te Nijverdal.
Donderdag trad in de gereformeerde
kerk te Njjverdsl yoor de kiezers in 't dis
trict Ommen op dr. A. Kuyper Sr. Het
gebouw was tegen 7 uur propvol. Bijzijn
binhenkomen werd dr. Kuyper met een
daverend applaus begroef, waarop de re -
gadering staande het Wilhelmus zong.
Dr. Schot van Hardenberg le;ddemeteen
kort openingswoord den spreker in eD ging
voor in gebed.
Dr. Kuyper, daarop het woord verkrij
gend, begint met daok te zeggen voor hut
in hem gestelde vertrouwen, gebleken uit
het feit dat alle drie de kiesverenigingen
hem weer oandideerden. Op d.t laatste wil
hij den nadruk leggen. Twintig jaarlang
heeft hij gewerkt ona da saamwerkiDg tus
sehen de 3 christelijke partijen totstaud te
bTongen. Daarom zou het voor hem zoo
pijnlijk geweest zijn, indien slechts één
kiesvereniging hem had geoandideerd.
De stembus stoat ook dit jaar weer in
h -t teeken van het sooiale vraagstuk. En
daaraan heeft spr. hart en woord verpand.
Echter behoort ook thans de banier van
het Kruis voorop. Waarom Omdat de
liberalen ons daar juist toe dwingen. Zij
roepen geen godsdienst in de stsatkunde.
Wij zeggen godsdienst die zioh niet in
de staatkunde mengt is een contradictie
in aiohzelve. Eu daarbij plaatst zioh Gods
woord o.a. in Ps. 19 (Daar is geen streek
of cord enz) geheel aan onze zijde.
Er liggen 50 eeuwen achter ons, waar
van 30 met een htidensohen staatsvorm,
maar nooh in Europa nooh in Azië of
Afrika is één staat bekend waarby niet
de religie grondslag was van bet gebouw
van Staat. Denk b.v. aan Egypte waar
de regenten godenzonen waren, denk aan
Japan, waar de mikado nog steeds ge
acht wordt van Goddelijken oorsprong te
zijn.
Daarnaast staat, sinds de 7e eeuw, de
Islam, die ook zegtScheiding van Staat
kunde en godsdienst is geen werk van
verstandige mensohen.
Het christelijk Europa staat eeuwen lang
op 't zelfde standpunt: vorst en staats
beleid rechtstreeks verbonden met do
religie. Ook nu nog vindon we in Europa
overal band tussehen staat en kerk. In
Amerika evenzoo, al wordf het tegendeel
dikwijls beweerd. In de vrijverklaring
en de eerste constitutie dankt het volk
uitdrukkelijk God voor de erkregen vrij
heden, "terwijl da president nog telkens
dasren uitschrijft waarop hij het gehoele
volk roept tot bae en donk.
Ook in ons land is dit altijd zoo ge
weest daarvan zijn nu nog sporen over,
getuige de aanhef der wetten, de troon
rede, de eed, de zondagsheiliging, enz.
Zoo moeten we tot de conclusie komen
de historie der wereld van 4000 jaar
staat aan. onze zij. «Geen godsdienst in
de staatkunde" is een liberale vinding van
den jongsten tijd. Eerst 1789 heeft die
gedachte gerealiseerd in het staatsleven.
De Fransohe revolutie stelt in plaats van
den wil Gods den volkswil. Voor het beleid
van den staat hebben we met Christus
niets te maken zogt de vrijzinnige. Maar
waar wij belijden, dat Christus- is gezeten
ter rechterhand Gods en dat Hem gege
ven is alle maoht in hemel en op aarde,
hoe willen de liberalen daar van ons
vergen dst we dien Christus geen invloed
toekennen op ons staatkundig leven P
Drie stukken zijn er, dia alle christenen
op aarde verbinden
De geloofsartikelen, het „Onze Vader"
en het groote gebod. Hoc mag men vau
ons vragaD, dat wij dien eenigen, almao'n-
tigen God, onzen Vader, Dien wij moeten
1 efhebbeia boven alles, met ons gausohe
gemoed en met alle krachten uit zullen slui
ten van allen invloed op het staatsbeleid
Ü3 liberalen dwingen ons om te strijden
om dit beginsel. Vroeger was daarover
nooit verschil. Alle paj-lijeu beleden als
grondslag van dea Staat Gods roepingen
wil. Do liberalen eobler schoven voorop
scheiding van religie en staatkunde zij
maakten zioh meester ven 't bewiud en
sloten de Christenen uit ven allen invloed
ep regeeringszek.en Dit was hun mogelijk
door 't lieve geld. Een beperkt kiesrecht
was door hen uitgevoerd, afhankelijk van
den oensus (belasting) die b.v. in Amster
dam in hoofdsom f 160 bedroeg. Daardoor
was het mogelijk dat Ge vrijzinnigen in
nagenoeg alle districten de meerderheid
behielden.
Bovendien was de distriotsverdeoüng
onrechtvaardig Tooh voelden de liberalen
wel hun minderheid. Dit braoht hen er
toe te trachten het land te liberailscereD,
b. v. door de Christenen uit allerlei amb
ten te weran, en ons het leven zoo moei
lijk te maken, (partijbenoemingen, ver-
volg'ng der afgescheidenen, tegenwerking
der Christelijke sohool enz.) Groen van
PiiDsterer is eindelijk de oa-i die de
noodzakelijkheid inziet cm tegen zoo'n
revolutie in do denkbeelden, het Evan
gelie over te stellen.
Ook de Paus in zijn enoyliek, en door
hens de bisschoppen, vorklaren zioh tegen
de revoltionairo denkbeelden en tegen de
neutrale school.
Zoo is de tegenwoordige toestand ont
staan. De liberalen leven uit revolutionaire
beginselen, wij uit de beginselen van Gods
woord. Dearom begrijpen de liberalen ons
niet.Zinbeelden zi jh in dal de religie betreft
enkel ons geestdijk leven. En tooh brengt
Jezus zelf telkens de stoffelijke aangele
genheden der mensohen op den voorgrond.
Zoo in zijn antwoord aan de discipelen
van Ji hannc. Eerst oe blinden zieD, 'e
dooveu hoeren, daarnader armep wordt
hét évangelie verkondigd. ?5o'o in vele van
meer 10 ''ent.
zijn werken en redenen (spijziging ïaa
groote scharen, genezingen, gelijkenissen
uit het dagelijksch leveu enz) In zijn ge
lijkenis van de arbeiders in den wijngaard
roert Jezus zelfs het vraagstuk der wer
keloosheid aan. Daarop moet inet nadruk
gewezen, want ook de stembus vau 1909
staat in het sooiale teeken.
Het heerlijk werken van het Evangelie
komt voornamelijk uit in de lotsverbetering
van den arbeider. Op de slavernij van de
vroegste tijden, waarvan heden ten dage
Dog iets over is in enkele landen om de
oude wereldzee, door Spr. voor 2 jaar
bereisd, is de lijfeigenschap gevolgd. Dii
verbetert zoo geleidelijk tot de arbeider
in ons land zijn gelukkigsten toestand heeft
in de 17de en 18de eeuw. Arbeid gn hui-
selijk leven zija dan ineengeweven. Toen
bloeide op levenslust en geestelijk leven.
Thans zijn we weer teruggevallen tot
de slavernij, loonslavernij wel te verstaan.
De verderfelijke fabrieken, die zelf8
kind en vrouw in beslag namen, vernietig
den huisgezin en huiselijk geluk.
Het loon regelt zich naar vraag en aan
bod.
Als vraag en aanbod zich wijzigen wordt
dikwijls de arbeider aan den dyk gezet om
dood te hongeren. Hetzelfde hongersysteem
als wat sommige negerstammen op stacu-
genooten toepassen die te oud zijn om te
werken.
Er is in den loop van den ty d naar verbe
tering gezocht. De arbeider zelf streeft
naar meer ontwikkeling en een beter la-
vensbaataan. Daardoor is de toestand iets
draaglijker geworden. Maar tooh hoort
men nog telkens weer dat vreeselijke: de
arbeider die te oud wordt moet maar naar
het armhuis. Roept die toestand niet om
verandering. «Wat moet tot verbetering
gedaan", is gevraagd. De Chr. Partijen
hebben gezegd: Allereerst den werkman
niet onthouden den eenigen troost in leven
en sterven, waaraan hjj zoo duboele be
hoefte heeft. Geen neutrale schoolt wat
bern krtcht en hope kan geven moet hij
hebben: de Chr. School.
De groote massa van het volk vraagt een
vaste basis voor het geloof. Niet bij bróód
aiieen zal de mensch leven, ook de ziel
moet gevoed. Alleen dan zal hoogere ernst
en plichtbesef worden gekweekt. Vervol
gens de werkman moet arbeid hebben. De
arbeid is zijn leven. „Maar niet met ta-
riefpverhoogisg", zeggen de vrijhande
laars, „dat fnuikt allen handel". Maar heb
ben dan landbouw en nijverheid niet even
goed aanspraak op bescherming? En bo
vendien de handel kwijnt er niet onder.
Dat loeren alle landen van Europa en Ame
rika wel andere
Ook in Engeland zwenkt tegenwoordig
weer de meening naar het Protectionisme.
Wij houden staande dat de liberalen met
hun vrijhandel een massa werk onttrekken
aan den Neder'andsohen werkman, en den
buitenlanders gunnen.
Wij stellen den eisob de arbeider moet
een bthooriijk bestaan hebben, niet te laag
behoeven te werken ob een niet te ge
vaarlijk werk hebben. Zijn gezin mag
niet verwoest. Den arbeider moet gegund
staatszekerheid, d.i. ook bij werkloosheid,
ongeval oi ziekte moet hij kunnen leven.
Ook moet de arbeider invloed hebben op
het staatsleven. Om die reden mag het
kiesrecht niet gebonden aan den oensus,
rasar willen we gezinshoofden-kiesrecht.
«Maar] denken de liberalen daar nu anders
over", zult u zeggen. In de algemeene
wensohen niet. In de uitvoering wel.
Daarom ons program van actiemeer
recht voor de bijz. sohool, tariefswijziging,
verzekering tegen alle nooden des leven»,
en kiesrecht aan alle gezinshoofden.
Wat hebben reohts on links nu voor den
arbeider gedaan In de laatste halve eeuw
zyo de reohferpartijen 7 jzar aan 't roer
geweest (1887-'90, 1901—'05), de libe
ralen 43 jaar,
In 1875 werden door een antirev. de
sooiale vraagstukken aangeroerd. M^okay
gaf ons een arbeidswet én benoemde een
De Groot die werkzaam was in 't belang
dor unbachtsnijverheid. Het ministerie-
Kuyper schoof Lovink naar voren die voor
den landbouw was, wat De Groot voor
de ambachten was.
Deze beide mannen waren bij Links
onbekend, d oh R'chts vond ze en land
bouw er arbeid varen wel bij de benoe
ming dezer antirevolutionairen.
Vervolgens werd de Polyleohnische
sohool omgezet in een Technische Hooge-
sohool, werden tot stand gebracht de cais-
soawet, de speetwet, eerst bespot, later ge
prezen, werden ingediend: in 1904 een
groote uitbreiding van de arbeidswet, aen
ontwerp ongevallenverzekering voor de
visscherij, ontwerpen iu validiteits en
ouderdomster-zekering. Daarbij werden de
arbeiders in klassen verdeeld. By de hoog
ste toonkla-ise werd 24 ct premie per week
betaald en kreeg men f 300 rente 'sjaars.
Wis voor zyn 70ste jaar ongeschikt voor
den arbeid werd, kreeg ook uitkeering.Niet
veel, maar ook slechts ia 7 jzar tijd. En nu
de liberalen in 43 jaarv. Houten's kinder
wetje, de veiligheidswet, endan zijn we
uitgepraat. Tot 1900. Dan komen de onge
vallen- en woningwet. Na al de misère met
de ongevallenwet zal niemand dit wel een
product van veel wetgevend vermogen
noemeD, terwijl ook aan de woningwet vole
en ernstige gebreken kleven. Ziedaar alles.
In 1905 lagen een massa wetsontwerpen
gereed,was 't kabinet-Kuyper aangebleven
dan zouden de arbeiders nu een groote stap
verder zijn. Nu zijn weer 4 jaar vermorst.
En de liberalen maken zich op weer 't zelfde
te doen. Denk n eens in dat de toestand
van 1905 zich herhaalt en dat een liberaal
ministerie Staats-pensioneering voorop
schuift.
Om dat alles nu is Spr. naar Nijverdal
gekomen. Wellicht zulten de mensohen
hier denkenlaten we den liberalen heer
TeeBSolink afvaardigen. Maar gij zijt nu
gewaarschuwd. Doe dat niet. Talma zit
nu voor Arbeid. Hoopt in deie peiiode
(-1913) klaar te komen met verschillende
wetsontwerpen. Gooi nu geen rost in 't
eten. Laat de dag komen dat de arbeider
kan juichen.
In 1905 hebben de kiezers zioh met
70,000 stemmen meerderheid verklaard
voor 't aanblijven van 't ministerie Kuy
per. Verkeerde distriotsindeeling heeft hem
tot heengaan gedwongen. Komt er eenmaal
evenredige vertegenwoordiging, wat Spr.
vau harte hoopt, dan is reohts voor ver
scheidene jaren aan 't bewind. Stem dan
ook reohts. Laat ons Diet verder wegzin
ken in het liberale moeras, maar bewaar
de goede lijn, kiezers van Nijverdal. Helpt
ons u verzekeren van een betere toekomst.
De rede, die telkeos door applaus onder
broken was, werd hartelijk toegejuicht.
Dr. Schot surak het slotwoord.
Landbouwtentoonstelling.
Wegens enkele abuizen in ons verslag
van de bekroningen gsven wy de rubriek
landbouwpaarden enz., nog eens.
Hengsten, minstens 3 jaar oudle pri's
(f 30) Icarus Z B. S. 62 vader 4606 B. S.
Inzender Nrederioa- en Bathpoldera, Ril
land.
Hengsten gebor ie 1907 niet ingezonden.
Hengsten geb.ren in 1608: le prijs
f 15) Jalor», vos met druipkol V. B. 222,
inzender C. Thorensar, Waarde.
2e prijs f 10 Marnix, grys W. B. B.
229 Z B inzender J. L. Mol Driewegen.
Merriës, minstens 4 jaar oud. Ie priis
(f 20) Ceres, vosmerrie, 7 jaar Z. B. 37,
inzender M. Kostense, Kruiningeu.
2e prijs f 15Mirra, vos, druipko',
Z. B. S. 282 1904, inzendster wed. E van
Hoategem, Kruiningen-
Merriëo, geboren in 19 6: le prijs (f 20
Emma Polla, vosbles, V. B. 132. Z. B.inzen-
der J. L. Mol, Driewegen.
2e prijs 15Emma, vosbles, inzender
S. Noteboem, Kloetinge.
Eervolle vermelding :Cora, zwart kol,
inzendster wed. E- v, Hootegenq, Eruinty;
ga.
