:r
N1EUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Jop
No. 206.
1909.
Zaterdag 5 Juni.
23e Jaargang.
1
RHRISTELIJK-
HISTORISCH
Idelburg*
vertegenwoor-
id en volk, met
Secretaris,
ingmeester.
:©id.
leid.
Lknecht
dknecht
-sknechts
bij M. G E E N E,
Idküecht
houdster,
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE VERV/EST, te Goes
F. P. DVU'-J, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Jhr. Mr. A. F. DE SAVÖRNIN
LOHMAN,
UIT DE PROVINCIE.
Middelburg. Donderdag waren, gevolg
gevende aan de oproeping van den Zuivel-
oou8ulent, een 50 tal landbouwers uit ver
schillende gemeentes van Walcheren in
een der zalen van 't Schuttershof samen
gekomen. Na eene uiteenzetiing van het
doel der bijeenkomst door den xuiveloon-
salent, was men bet er algemeen over
eens, dat het wensohelijk zou zijn te trach
ten eene excursie te organiseeren, waarvan
de bedoeling zou zijn eenigc modern in
gerichte boterfabriekeD en veestapels van
daarbij aangesloten boeren te bezichtigen.
De heer Da Savorrrn Lobman
te Goes.
HEEST GOD,
heeft besloten
Idat district op
edend lid
sr.
|elt mede, dat alle
relke van die Ver.
Jrden, derhalve ge-
Inties als anderzins,
i m d
Voorzitter.
Secretaris.
by JOS. DE GOF-
St. Joosland,
fcober
pONE, Moesboscb,
(tober
flSSER, Seroos-
net October
èn kan, bü
LIJE, Koudekerke.
htober
ELIS SIMONSE te
JE, Klevers kerksche
bn boerenstand, be-
ben wonend persoon,
Mrh. FANOY,Afid'&.
>eg zij schertsend.
haar peinxend aan.
Lsultaat van je waar-
lachend, eene vrucht
J, Maj, en toeh ben je
Ixelf tegen",
aan vroeger dagen
ik altijd ernstig",
brij dan dezelfden ge-
beetaat dan de ver-
j ooquet.
sr, wat gij vroeger
rein en onschuldig",
per dien blik.
k, word weer, wat gij
een kind op de armen
woordde zij met een
igeling van weemoed
e geschilde perziken
ie hem aan en voegde
je blieft, waarde neef.
t durft te wagen om
lie eene doohter Eva's
Ltwoorden, toen het
phoven en graaf Joh an
aoot, binnentrad. H\j
jet koele beleefdheid,
jn afkeer groeien, die
d had tegen den broe-
vriend.
litten, en het gesprek
ende dingen, totdat
afscheid nam.
Wordt vervolgd
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers 0,025.
UITGAVE' DLR FIRMA
:.N VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 '-ent.
De Zeeuw steunt krachtig de navolgende
candidaturen
MIDDELBURG,
I. H. BLUM.
GOE8,
(aftredend lid.)
ZIERIKZEE,
H. CH. VEGTEL.
HONTENISSE,
V. F. FitUIJTIER,
(aftredend lid.)
OOSTBURG,
Mr. P. DIELEMAN.
4 Juni 1909.
Staats- Vlaanderen.
Beniewd zijn we naar den uitslag in
Staats-Vlaanderen van de districten Honte
nisse en Oostburg.
Hontenisse kan voor de Rechterzijde te
loor gaan, zoo de Antirevolutionairen den
Room8Ch Catholieken candidaatniet krach
tig steunen, en Oostbnrg kan gewonnen
worden,zoo de Roomech-Catholiekekiezers
zich als één man opmaken, om den Antire
volutionairen can iidaat een mandaat te be
zorgen.
In beide districten bleven nog in 1905
een duizendtal kiezers thuis. Op de nieuwe
lijst zal het getal kiezers wel weer geklom
men zyn, zoodat het getal dat zich nog niet
uitsprak, en van wi ir gezindheid men dus
niet op de hoogte is, wel weer grooter zal
zijn geworden.
Ook bestaat tuechen beide districten al
toos zekere saam hang. Invloeden uit Oost
burg werken op Honteaisso, en omgekeerd
uit Hontenisse op Oostburg.
Veel Belgen kochten in Staats-Vlaande
ren grondbezit, en hierdoor zijn Belgische
Roomaoh-liberale usantiën ia dit zuidelijk
deel van ons land doorgedrongen.
Van twee kanten zal er dus moeten ge
ijverd worden.
Wij zullen in Hontenisse al onze kiezers
moeten dringen om als één man op den heer
Fruytier nit te komenmaar ook van
RoomscECatholieke zijde zal men een meer
dan gewone inspanning moeten aanwenden
om heel wat R.-Cath. kiezers van den libe
ralen candidaat af te houden, en op onzen
candidaat te doen stemmen.
Glinderman, een uitnemend antirevolutio
nair, heeft eens voor Oostburg in de Kamer
gezeten, maar toen is de invloed van Mr.
Hennequin dit schoon begin komen breken.
Doch jnist daarom is, ru Mr. Hennequin
terugtrad, de baan weer vrij voor ons.
Slaagt men ditmaal niet,dan is weer voor
langen tijd alle uitzicht op herwinning van
dit district verkeken. Standaard.
Er werd besloten dat de excursie zal
worden gehouden op Vrijdag eu Zaterdag
25 en 26 Juni a s. De eerste dag zal een
bezoek gebraoht worden aan de boterfa-
brieken en aau eenige boerderijen te Ettcn-
Leur en te Roosendaal in NoordbrabaDt.
Voor hen die meer wensohen te zien,
*al de gelegenheid bestaan 's avonds nog
door te reizen naar Roermond in Limburg.
Ia den omtrek van deze plaats zulten den
'eigenden dag den of meer fabrieken,
bepevgps enkele boerderijen worden be
zichtigd. Uitvoerige omschrijving van de
exoursie en de daaraan verbonden kosten
benevens de adressen waar wen zioh voor
deelnaming zal kunnen aanmelden, zullen
nader bekend worden gemaakt.
Aan het postkantoor te Krabbendijke
en de, daaronder ressorteerende, hulpkan
toren werd gedurende de maand Mei
1909, ingelegd f 6568,44, terugbetaald
f 5281,38 Het laatste, door dat kantoor uit
gegeven, boekje draagt het nummer 963.
Voorts bedroeg het aantal verzonden tele
grammen 92ontvangen telegrammen 117
totaal 209uitgaande telefoongesprokken
41inkomende 22 totaal 63.
Rilland Bath. In de Donderdagmorgen
gehouden gemeenteraadsvergadering werd
in de plaats van wijlen dhr. Jac Dronkers,
tot lid van de Commissie tot wering van
Sohool verzuim te Bath met algemeen e slem-
men benoemd dhr. Jacob Dansen Pz. Be
halve deze benoeming had ook nog de be-
ëadiging plaats van den heer W. Griep tot
secretaris en ontvanger dezer gemeente.
Den afgeloopen naoht is 't maans
verduistering geweest. "Wjj hebben ons
een paar maal buiten begeven, om te
trachten iets er ven te zien ie krijgen
doch 't is mis geweest. Wij zagen wel
donkere wolken, dcch maan en sterren
bleven voor 't oog verborgen.
Donderdag 10 Juni zal, na atloop
van het vuurwerk, uit Krulningeti een
extra-trein rijden naar Viissiogen, stop
pende aan aile tussohenstatiocs.
In de week van 26 Mei tot eD met
1 Juni 1909 zijn in Zeeland voorgekomen
8 gevallen van roodvonk, wsarvao 1 te
Hoek, 1 te O. en W. Souburg, eu 1 te
Zaamslag; 2 van diphteritis, waarvan 1
tè Yerseke en 1 te Zonnemaire.
Middelburg, De eerste-luitenant G.
H. O. W. van der Nagel van hst 2e bat.
3e reg. icf. wordt ®p 1 September a.s. ge
detacheerd ton bureele van den Intendant
in de stelling van Amsterdam, aangezien
op vermelden datum zijne studiën voor
den Intendanoe-dienst aan de Hoogere
Krijgsohool eindigen.
VllasingCn Met ingang van 15 dezer
wordt de machinist der Staatsspoorwegen
H. de Blij overgeplaatst van Rotterdam
naar hier.
O:- en W -Souburg. Alhier is eeü
groote partij steen bestemd voor den ver
bindingsweg door dan gemaentebouw-
kundige goedgekeurd en gelost. De raad
evenwel van oordeel zijnde dat de steen
niet voldoet aan bet monster werd de
zaak in geheime zitting behandeld. Alge
meen ziet men zeer belangstellend uit voor
wie de steen zijn zal.
Afkoop van Tiendrechten.
In het verslag van den administrateur
van het Kroondomein in 1908, door den mi
nister van Financiën aan de Tweede Kamer
ingezonden, wordt omtrent de tiendafkoo-
pen het volgende bericht
Van de gelegenheid tot vrijwillige op
heffing van tiendplichtigheid, ingevolge
artikel 83 der Tiendwat 1907, werd vooral
in de provincie Zeeland ruim gebruik ge
maakt. Zoo zijn o. a. afgekocht in rentambt
Middelburg 98 tbl.rentambt Tholen 4 tbl.
rentambt Goes 10 tbl.rentambt Zierikzee
35 tiendblokken. Bovendien kwamen 416
overeenkomsten tot partieelen afkoop tot
stand.
Het totaal der schadeloosstellingen, af
koopsommen en proaüëo, voor zoover 1908
ontvangen, bedraagt f 336,536.06
Op zeer weinig na zijn alle tiendrechten,
rustende op tot het Kroondomein bahoo-
rende goederen, afgekocht.
Zulks vorderde in het jaar waarop dit
verslag betrekking hesft, een uitgaaf van
f 95,198,735.
j De door velen, zoo oude als nieuwe
kennissen, met belangstelling verbeide
avond is aangebroken.
Do zaal in de Prins is vrij goed bezet
met mannen (en ook eenige dames) van
allerlei politieke riohting.
Aan de bestuurstafel hebben bestuurs
leden der drie Rech'scha Kiesverenigin
gen te dezer plaatse plaats genomen.
De voorzitter der chr. historische kies
vereniging heeft de leiding, gaat voor in
't gebed, leidt den spreker in en deelt mee
dat op verzoek zjjner kiesvereniging voor
debat geen gelegenheid wordt gegeven, on
der anderen ook wegens da schandelijke
wys waarop vdór vier jaar een sociaal
democraat hier by 't debat is opgetreden.
liy geeft met groot genoegen 't woord
aan den heer Lohman
De heer Lohman begint met zijn blijd
schap uit te spreken over de gelegenheid
hem geboden tot hernieuwde kennisma
king met de kiezers uit zyn district.
Dat geen debat gegeven wordt vindt
Spr. goed. Niet omdat hy tegen debat op
ziet, maar v.ijl hy al meer de overtuiging
verkrijgt, dat het debatteeren weinig
vruchten geeft. Wel geeft debat afwisse
ling; er worden aardigheden gezegd; laat
't publiek zich spitsen op de „hanegevech-
ten" dio op de rede volgen; doch wy komon
niet bijeen om ons te vermaken maar om
ons te preparaaren voor de «matige taak
van hst verkiezen. Boveudieu voor de
zaak zelve; welke men voorstaat, is debat
van weinig belang.
Er is nog een andere reden. De onder
vinding heeft geleerd in Engeland, dat
aldaar ook Ministers in het openbaar op
treden. Spreker zou het good achten, dat
dit ook ten onzent zou plaats hebben. Maar
het spreekt wel van zelf, waar een Minis
ter zich disponibel stelt om het volk -toe
te spreken, het niet oirbaar zoude zijn,
dat de Minister bij het optreden op de
publieke tribune ging debatteeren. Daarom
meende spreker, dat het debat meer en
meer diende afgeschaft te worden.
Tot zijn eigenlijke rede komende leest
de heer Lohman eenige zinsneden voor
uit den jongston Staatkundigen Brief van
mr. Van Houten, Sprekers ouden vriend
sinds zijn studentenjaren. Deze toob zegt
in genoemden „Br»ef" dat hij nu al een
halve eeuw Spreker in observatie beeft
genomen eu thaus concludeert dat Spr.
is eea hyper-orthodoxe Pruisisohe conser
vatief die voortaan slechts opkomen zal
voor die mate van consciëntie- en gods
dienstvrijheid, die met de grondslagen van
een Christelijken Staat bestaanbaar is"
eo dat hjj ,/de vroeger door hem verdedigde
individueel* vrijheid die wij hier genietaD,
als in een Christelijken Staat onbestaanbaar,
prijs geeft."
Voorts heeft mr. v. Houten in Spr. twee
helften ontdekt//een liberale die niet
liberaler, en een dogmatische die meer
fanatiek is dan die van dr. Kuyper".
Hetgeen waf zeggen wil I
Nog gevaarlijker dan Kuyper voor wien
de liberalen zoo bang zijn.
Mr. v. Houten waarschuwt daarom tegen
Spr. Maar aangezien hij hier niet gelezan
wordt (Spr. trachtte hier tevergeefs een
exemplaar van zijn //Brieven" vast te
krijgen) wil Spr. gaarne deze waarsohu
wing voor zij o ouden vriend aan deGossoho
kiezers overbrengen
Intusschen meent Spr. dat deze waar
schuwing tegen hem als zou hij de vrijheid
ven ooneoientie, de vrijheid der verschillen
de groepen belagen, onjuist is. Spr. heeft 't
heel zijn leven voor die vrijheid opgeno
men. De heer v. Houten grondt zijn aan
klacht tegen Spr. dan ook enkel en alleen
op oen woord door Spr. te Groningen ge
zegd namelijk dat 't hoele volk moet
wordea anti-revolutionair. Dat zegt Spr.
nogmaar men moet hem goed verstaan.
Onze maatschappelijke en staatsinstellin
gen berusten op een Christelijken grond
slag, Zoolang dit door de liberalen niet
erkend wordt, kunnen Roomsoh Katho
lieken (die ook anti-ravolutiouair zyn) en
anti-revolutionairen den strijd tegen hen
niet opgeven. Wij zijn een Christenland.
Men kan den Chr. grondslag loslaten en
iets belijden wat tegen 't Christendom in
gaat. Maar ouze staatsinstellingen tot
ontwikkeling te brengen vermogen alleen
zij, die erkennen, dat de grondslag dier
instellingen isde Chr. godsdienst. Wie
dat niet erkent most daaraan geen deel
nemen, zeggen wij. Maar daarom loopt
da vrijheid geen gevaar, gelijk mr. v.
Houten oonoludeert. De liberalen mogen
zeggen, dat de waarLorg voor de vrijheid
bij hen berustmaar hot Christendom is
de grondslag onzer vrijheden en voor de
individueele vrijheid al erkent Spr. dat
in den loop der eeuwen sommige Chris
tenen getraoht hebben, die vrijheid aan
banden te leggen.
De liberalen zeggen dat de Fransohe
Tevolutie die grondslagen heelt gelegd.
Spr. toont de onjuistheid daar»au aan -,
en bewijst met voorbeelden uit 't optreden
der eerste Christenen tegen 't wereldlijk
gezag dat 't gezag Gods aanrandde, der
kerk in de middeleeuwen, der reformatie,
dat 't Christendom de eer daarvan toekomt.
Het verzet der Bissohoppen tot zelfs tegen
den Keizer, indien hij raakte aan de vrij
heden der Kerk, en dat in een tijd toer,
't menschelijk leven niet hoog geacht werd
de moed der overtuiging waarmee in latere
eeuwen dio vrijheden bevoahten ziju,
verdienen bewondering. En toesnaFilips
II in ons land die vrijheden eenmaal be
vochten waren, zijn zij gehandhaafd ge
bleven. Meer dan in andere landen is door
de Chr. overheid in ods land de vrijheid
van consciëntie niet alleen voor Joden,
maar ook voor 'verschillende seoten der
Christenheid geëerbiedigd. Omdat de geref.
kerk die vrijheid voor zichzelf veroverd
baf. Want de kerk kan een groote mate
van vrijheid toelaten omdat zij staat tegen
over God. Vrijheid door pehorrzsamheid.
De Christenen kunnen een groote mate
van vrijheid toelaten, omdat de Christen
staat tagenove zijn God. Nooit mag eenig
«uensoh zijn eigen wil aan eea anderen
mensoh opleggen. Wij beminnen de vrij
heid onder de leiding Gods. Hoe groot
ook de vrijheid mzg ziju, welke wij ge
nieten, altijd zijn wij gebonden aan het
geen God ons iD Zijne openbaring geleerd
heeft. Alsoo ons niet onderwerpende
aan menschelijke instellingen, blijven wy
altijd gebonden aau des Heeren getuigenis.
Met groote gerustheid zijn wij voorstanders
dor vrijheid, omdat deze ligt aan den
teugel door God zelf gelegd. Dit is het
hoofdpunt dat de Chr. partijen vereanigt.
Heel iets anders dan de vrijheid die de
liberalen prediken.nl. uit onverschilligheid
verdraagzaamheid jegens iedere overtui
ging omdat men zelf geen overtuiging
heeft. Een dergelijke vrijheid heeft de Kerk
nooit gehuldigd. Dat is de vrijheid, door
de Fransohe revolutie losgemaakt van haar
grondslag: den godsdienst; en welke de
liberaal verdedigt om etch zelve. Daarom
huldigt de liberaal het beginsel van schei
ding van Ketk en Staat. Godsdienst
privaatzaak. Daarin ligt de oorzaak waarom
de liberaal de sfijnen" haat en uit zijn
kringen weert, en onverdraagzamen scheldt
die tot een kerk behooren ea se vervolgt.
Zie 'tin Frankrijk, waar deR. C. Kerk
door do liberalen wordt vervolgd en in
ons land, waar zij 't de afgescheidenen
c'eden, ofschoon zy uit zoogenaamde ver-
c rr.agzsemheid de R. C. duldden.
Maar dat waren geen echte liberalen,
zeggen zij. Wij zijn verdiaagzaam omdat
't ons niet schelen kan wat gij belijdt en
ce Staat met godsdienst niets te maken
hoeft. Zoo, zegt spr., maai waarom zijn
'tdan juist de liberalen geweest die de
samenwerking van R-C. en A.-R. een
„monsterverbond" schelden en ons daarmee
vervolgen
Als 't u niet sohelen kan wat de men
schen belijden dan kan 't samengaan van
die mensohen ook geen monsterverbond
zijn.
Oadcr éan voorwaarde dulden ons de
liberalendat wij zijn een fstille partij".
Dat beletten van de oaamwerking tus-
sohen R -C. en A.-R. en de Christenen
afdringen van 't openbaar terrein bewijst
dat de liberalen niet voor de vryheid zijn.
Er zijn nog tal van Chr. Protestanten,
die dat niet inzien, en die zioh door de
liberalen bij verkiezingen laten leideD bij
den neus.
Immers R.-K. en A. R. erkennen samen
dezelfde Chr. grondslagen, strijden voor
dezelfde Chr. belangen, verzetten zioh tegen
't Fransoh Nederlandsoha liberalisme, dat
't onverbreekbaar verband (usschen gods
dienst en staatkunde ontkent.
De liberalen zeggen dat zij dat verband
niet inzien. Maar waarom hebben zij dan
altijd getraoht den Bijbel van de open
bare sohool te weren Dat was bij het
meerendeel van hen geen onschuldige
handeling. Hun toeleg was (en is) het
volk zoodanig op te leiden dat het geeu
Bijbel, //geen onbegrijpelijke en ongeloof
bare dogma's dor Chr. Kerk" noodig heeft.
De neutraliteit is by de meeaten een doc
trine geworden. De schoolstrijd is ap Wet
gevend gebied geëindigd; maar niet in de
harten der liberalen. Met alle kracht ko
men zy op voor de openbare sehool, enkel
en alleen om hare neutrale richting. De
godsdienst er buiten, eischen zij. De gods
dienst «a schooltijd 1 Maar ieder begrijpt
dat 't volk op die wyze van de grondwaar
heden des chr. geloofs onkundig blyft.
Ten slotte alles moet berusten op dem
dieperen grondslag van 'tChristelijk ge
loof. Dit ontkennon de liberalen. Dit blijkt
al meer uit hunneopvattingomtrentGezag-,
Huwelyk en Strafrecht.
Eerbied voor gezag. In beginsel kan een
liberaal geen gezag erkennen. Hy kan
slechte heerschen over een ander. Of er
gezag moet zyn is hem een vraag van doel
matigheid. Hy erkent niet de Hoogere
macht die van 't gezag de Bron is.
De gevolgen ziet man in Frankrijk waar
ambtenaren b" post- en telegrafie hun
plicht verzaken, in strijd met hunna be
loften, alleen om voldoening te krijgen
hunner particuliere verlangens; en nu tot
de geweldigste maatregelen hun toevluo'nt
namen, door staking naeneohenlevens in
gevaar brachten, 't verkeer stop zetten,
enz.en luide prediken dal zij geen hoogere
wet kennen dan die van hun eigen be
lang en alleen hun handeling verkeerd
aohten als zij 'tdoen op een ongelegen
oogenblik zoodat zij zelfde klappen krijgen.
Het iB ook in ons land gezien in 1903.
Eerbied voor H gezinsleven. Vele liberalen
houden het huwelijk nog hoog. Maar dat
zijn zij die nog voortgekomen zijn uit den
fijd dat de heerschappij van 't Christendom
in onze wetten en instellingen als geldend
ward aangenomen. Maar de jongere libe
ralen weten daar niets van, en willen er
ook niets van weten. Voor ben is 't huwe
lijk sleohts een band van genegenheid, die
berust tussohen tweepersonen. Zoodra die
genegenheid ophoudt, kan die band ver
broken wordenbehoeft men zioh niet
meer te bekommeren om het gezin. Gods
wil is echter, dat het huwelyk zij een
onverbrekelijke band. Derhalve beslaat
er een onverbrekelijke band tusschen man
en 'vrouw, zoodat, wanneer de genegenheid
oos ophoudt, men toch verplicht is het
gezin te handhaven.
Hetgeen onder ons dan ook geschiedt
en vaak leidt tot goede uitkomsten.
Beginselen van 't strafrecht. Ook op dit
punt hebben de liberalen de begrippen
omgekeerd.
Ook in ons land worden de aloude
bagioselen van 't strafrecht meer en meer
vervangen door andere beginselen, nl. dat
niet wordt gestraft, maar meer wordt
verbeterd. Misdrijf is volgens hen geeu
kwaad meer. Diefstal is govolg van de
omstandigheden.De man kan 't niet helpen
de sohuld ligt bij de maatschappelijke
toestanden. Maar wij hebben last van hem,
daarom sluiten wij hem opzelfs heel
lang soms. Zoo redeneeren de liberalen.
De misdadigers moeten meer sociaal
voeleneen priqeipe geheel in stryd met