No. 180.
1909.
23e jaargang.
IEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
Maandag 3 Mei
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburq.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Statenverkiezing- in Goes.
De blijde gebeurtenis.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Pri,s per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent.
BEjaanmnffi iiriwssBESBamBjnsaBisaeï' as «stam-
Voor de Statenverkiezing op Dinsdag 4
dezer (vru 8 tot 5 uur) werschen wij met
voile overtuiging de candidatuur van de
rechtsche kiesvereenigingen aan te bevelen.
Het is die van den heer
mr. J H.M. ST1EGER.
Indien het ons ernst is met ons Protes-
tantsnh b giusel van vrijheid, dan ook eer
lijk en trouw voor onze nijvere, ernstige
Roomsch-Katholieke medeburgers 't recht
en de plaats veroverd, die wij zelf in
hunne plaats zijnde voor ons zouden be-
geeren.
Doch niet enkel om des rechts wille steu
nen wij genoemden candidaat, dech ook om
zijns zelfs wil.
Hij bekleedt een ambt en een titel welke
hem aanspraak geven op ons vertrouwen
met de practiscke vraagstukken die in de
Staten aan de orde komen, is hij op de
hoogtezijn rechtskennis is waarborg dat
hij ook bij verschillende quaestien, rakende
onderwijs, arbeidsverzekering of sociale
regeling, de belangen van zijn district
en van de bewoners van het district krach
tig en der zake kundig zal bevorderen.
Moge ook ditmaal de zege zijn Ran de
Rechtsche partijen en moge daartoe een
ieder onzer, die begrijpt waar het om gaat,
maar vermogen meewerken, door te stem
men op
Het onderste witte puntje van
de stamkaart zwart maken.
Boekdoelen zouden te vullen zijn met
beschouwingen en mededeelingen over en
naar aanleiding van de geboorte onzer
Prinses. Wij doen nit de verschillende
bladen hier en daar een kleine greep.
Het Prinsesje woog 61 j pond.
De eerste handteekening in het felioi-
tatieregister was van baron Guillaume,
Belgisch gezant, die op zijn vroege mor
genwandeling de blijde gebeurtenis zoo
juist vernomen had.
Gisterenmiddag was er een kalme ont
spanning ten Paleize. Prins Hendrik ging
slapen.
Inmiddels was Den Haag één jolende,
joelende b6ndo gelijk.
Het noordeinde host men door, maar
voor het paleiseerbiedige stilte.
Gisterochtend in de vroegte al hebben
de H. B. scholieren het Ruyterstand beeld
voor het paleis beklommen en Willem
den Zwijger feestelijk omkranst.
Aohter de veilige beschutting van zijn
paard staan de mansohen dicht opeen ge
drongen j meest de oudjes.
De hossende troepen van jongeren zwen
ken achter de gelederen der ouderen om,
en dan soms gaat er van elke school even
een deputatie naar het paleis om, net als
de autoriteiten, te infoimeeren. Dan is het
eerst kibbeleD, wie nu gaan zal en dan
eindelijk slappen er twee over het open
voorplein heen te midden van hen, die
krachtens ambt of functie acte de préoense
komen geren.
Innig-gelukkig komen ze dan weer terug
en scharen zich opnieuw bij de troep, die
dan opgewekt verder host.
Grappige iafreeltjes doen zich voor. De
vuilnisman op zijn nederig voertuig ge
zeten, laat zijn versierde zweep knallen
door de luoht. Slagers slingeren oranje
linten om hun vette witkielen. Op de
Groenmarkt, in het stadhuis, verschijnen
bruid en bruidegom inet oranje getooid
voor den ambtenaar van den burgerlijken
stand, die heden het prinsesje in gaat
schrijven. In al de volgkoetsen zie je het
fleurige oranje op de feestkleedij gloeien.
Om twaalf uur trekt dan alles weer
naar de Maliebien I Naar de paradeHet
weer blijft zich goed houden. Op het
JMieveld vormen de troepen een oarré en
de oommandant houdt te midden van de
manschappen een toespraak die hij beëin
digt met een krachtig en door al de dui
zenden omstanders aangeheven„Leve
het Prinsesje".
Er waren nog twijfelaars tussohen zeven
en negen, niettegenstaande zooveel er op
wees dat 't tooh wel waar was. Men zou
op de kanonnen waokten. De Maliebaan
stond vol mensohen.
Eindelijk tien minuten vóór negenen
komt een ruiterstoet aandraven. Een „Hoe
zee 1" trilde door de lueht, alsof een eska
dron overwinnend uil den krijg kwam,
toen de bereden kanonniers het Malieveld
opreden en nogmaals driewerf klonken
juichkreten door de lacht, alsof het nu
eerst echt waar zou zijn, dat er een Oranje
wan geboren. Een enkele minuut over
negenen werd het eerste sonot gelost on
dat was het sein tot een geestdriftige be
tooging, die haast even rumoerig als de
klank van het schot zelf moet zijn gehoord
in den omtrek.
Want nn begon de aandrang van hei
publiek eersi recht. Uit alle straten en
lanen, die naar het Malieveld leiden, gin
gen menigten als in galop naar het veld.
Elk van de 51 schoten was het sein voor
nieuwen jubel.
De officieele kennisgeving-
Hoe de blijde tijding officieel ter kennis
van buitenland, binnenland en onze kolo
niën gebracht werd, moge uit het volgende
bljjken, dat uit Den Haag gemeln wordt i
Wat het buitenland betreft, verzond het
departement van buitenlandsohe zakeu te
dezer stede telegrammen aan Harer
Majesteils gezanten in de rijken in- en
builen Europa, zoomede aan de voor
naamste consulaten van Nederland in den
vreemde. De gezanten der vreemde
mogendheden bij ons Hof, alhier wonende,
werden per stadstelegram in kennis,gesteld
met de gelukkige gebeurtenis en ook wer
den telegrammen gezonden aan do hier
geaccrediteerde gezanteD, die in de hoofd
stad van een ander land standplaatshebben.
De vreemde souvereinen-staatshoofden
kregen rechtstreeks een telegrafische ken
nisgeving vanwege de Koningin en zonden
hunne gelukwensohende antwoorden per
soonlijk aan Hare Majesteit.
Da minister van koloniën zond het blijde
berioht per telegram aan de vertegenwoor
digers der Koningin in de Nederlandsohe
koloniën, t.w. aan den gouverneur-gene
raal van Nederlandsch-Indië, den gouver
neur ven Suriname en den goaverneur van
Cure 910.
Voorts werd door het departement van
biaiaenlandsohe zaken de blijde tijding ge
seind aan de Commissaren der Koningin
in de verschillende provinciën, die op hun
beurt de tijding eveneens per telegraaf
doorzonden aan de burgemeesters in hun
respectieve gewesteD,
De Herauten.
Het was een gelukkige gedachte van
het Haagsohe feestcomité om de burgerij
der residentie op tegelijkertijd feestelijke
en tevens plechtstatige wijze van het
heugelijk feit der geboorte van de Oranje
telg terstond'te doen verwittigen door de
aloude boodschappers bij dergelijke voor
stad en land zoo gewichtige gebeurtenis
sen de herauten in feestgewaad, verge
zeld door bazuinblazers, luide uitsohette-
rend de aanstaande verkondiging der
blijde mare, die dan plechtig van de
oorkonde afgelezaD werd.
Om 9 uur, terwijl kanongebulder het
heugelijk feit den volke verkondigde,
reden zij uit, de vier Herauten, in hun
mooie kleedijen op de fiere paarden een
kranigen indruk makend. Twee trom
petters reden terzijde van ieder der
b®odschappers.
Op vooraf vastgestelde punten werd
stil gehouden en voorlezing gedaan der
proclamatie. Die tooht was op alle punten
va* de stad een «air succes.
Wanneer de kleine stoet aankwam,
ontstond er e&n stilte onder de menigte,
afwachtend de dingen die komen zouden.
Dan schetterde het koper. Met luider
stem werd de proclamatie afgebzen en
een daverend „Leve de Koningin 1", „Leve
de Prinsesweergalmde door de luoht.
Onbeschrijflijk was de jubel, welke
weerklonk uit de dicht opeengepakte
schare in de omgeving van het Stadhuis,
toen de heraut, daar aangekomen, afsteeg
en met de bazuinblazers op het bordes
van het stadhuis, waar in onde tijden
steeds alle af kondigingen geschiedden van
groot publiek belang, zioh van zijn blijde
boodschap kweet.
Dat was een mooi oogenblik, waarvan
de indruk nog verhoogd werd door dat
de burgemeester met zijno wethouders op
het plechtig moment eveneens zioh naar
buiten begaven en staande op het bordes
getuigen waren van do voorlezing.
Historische
De Prinses is 30 April geboren.
Op 29 April 1747 werd Willem Karei
Hendrik Friso, haar beminde voorzaat, tot
stadhouder uitgeroepen.
Hieromtrent schrijft G. v. Rijn in de
N. R. Ct. de volgende bijzonderheden
ln Staats-Ylaanderen viel in het begin
van het jaar 1747 nu deze, dan gene plaats
den Fransohen in handen. Zeeland zag
lit angstig aan, bevreesd voor zijn eigen
steden, en in Veere, één der eerste aan
de beurt, braoht men dan ook het eerste
de middelen tot behoud ter sprake. Het
„Omnje Yaendel" in den nacht van 24
op 25 April op waoht getrokken, besloot,
gedachtig aan de daden der vroegere
Oranjevorsten en wat ons land in tijden
van nood a#n hen te danken had, nog
's nachts een oommissie naar een der
burgemeesters te zenden, met de boodsohsp
„dat genoegzaam alle ingezetenen wecsoh-
ten, waar er nog een spruit was uit dit
doorluchtige Huis, dat onder 's hemels
bestier ligt een middel kon zijn om den
verwachten stand van zaken te herstellen,
dat Zijn Hoogheid de Prins van Orauje
aan het hoofd der provincie gesteld zou
worden". Men zette er haast bij's nachts
om 3 uur kwamen regeerende en oud-
burgemeesteren samen en om 5 uur was
hij benoemd. Reeds daags daaraan brach
ten Zeeuwsehe schuitjes het heugelijk
nieuws in Rotterdam en al wat Oranje
gezind was verheugde zich dat weder
een vorst uit het geliefd Oranjehuis dan
stadhouderszetel zou innemen. Maar
had Veere hef besluit genomen, in Rot
terdam was het nog niet beslist.
Zoo iets begeerlijks te misseD, dat ging
niet aan, zoo begon de altijd prinsgezinde
kleine burgerij te overleggenhet plan
wordt opgevat van het stadsbestuur de
erkenning van den vorst te vragen, en
als Antony Oasteleyn, knecht van het
Tielsehe Veer, hem komt vertellen dat er
een Middelburgsehe schuit met de Oranje
vlag in top is aangekomen en Florens van
der Hoek, sebipj er van Pietershoek, langs
zijn w@niag gaat om een brief uit Zeeland
naar den Haag te brengen en hem het
Oranjelint laat zien, dat hij te Veere droeg,
dan, zoo vertelt hij zelf, werd, op het zien
van dat schoon gekleurde lint, de geest
levendig van Kees van Oeveren, wagen
maker op het Haagsohe Veer, die op den
Hoek der Kikkorsteeg woonde, en noodigt
hij eenige zijner vrienden uit om in het
morgenuur van den 26en April op den
goeden afloop der zaak bij hem in de
„drie hollandsehe nachtegalen" (drie
kikkers prijkten op een tegel in zijn
voorgevel) te komen borrelen. Om zes
uur reeds was hij 's morgens in de weer
en alles wordt in de puntjes in orde ge
maakt. De volgorde der feestdronken
prijkt aan den muur, de zilveren brande-
wijnskom, erfstuk uit vroeger dagen, komt
voor den dag en wordt in afwachting der
gasten met „Oranjebrandewijn" gevuld.
De gasten komen,- met open deur en
vensters wordt 't feest gevierd.Eerst drinkt
men op de Staten-Generaal, dan op de
Staten van Holland en WeBt-vriesland,
maarals onder een steeds
toenemend getal nieuwsgierigen op straat
Hees den derden dronk instelt op „Zijne
Doorluoh'igo Hoogheid den Heere Prins
vsn Oranje en Nassouw als Stadhouder
van Zeeland 11" dan barst alles los bin
nen en buiten klinken de Oranjeliedjes
en terwijl urien zioh zelf en elkander met
oranje tooit, lost aller geestdrift zioh op
in éen daverend Oranjehoven 1 Hoezee 1
Den geheelea dag werd zijn huis bestormd
om oranjelint; werklieden, schooljongens,
alles wilde zioh sieren met de zoo lang
niet vertoonde kleur, 's Avonds trok er
een troep met een Oranjevlag aan een
stek langs zijn deur en giDg joelende ver
der. Dat was het voorspel.
Ook uit andere steden van ons land kwa
men berichten van feestvreugde; terwijl
ook in 't buitenland de blijde gebeurtenis
met ingenomenheid werd begroet.
Zoo verneemt men uit België
Uit BrusselPrinses Albert van België
bracht Vrijdagmorgen persoonlijk hare ge-
lukwenschen aan den gezant vanNederland.
De prinses deelde den gezant mede, dat zij
zioh ten zeerste verheugde over de geluk
kige bevalling van de vorstin en sprak den
wensch uit, op de hoogte te worden gehou
den van den gezondheidstoestand vau moe-
dar en kind.
De prinses zond een telegram aan de Ko -
ningin, waarin zij verklaarde bartel ;k deel
te nemen in de vreugde van Nederland en
de beste wenschen uitsprak voor de Ko
ningin en het kind.
De grootaiaarpcb&lk van liet Hof bracht
een officieel bezoek aan den gezant van Ne
derland, wien hü de gelukwenschen over
bracht van den Koning, die uitKaap Fer-
rata een telegram had gezonden aan de
Koningin en dei Prins.
De minister van buitenlandsche zaken
bracht een bezoek op het Nederlandsohe
gezantschap waar hij de gelukwenschen
der regeering overbracht, terwijl hij tevens
een telegram van geluk wenscbing zond aan
den Nederlandschen ministerraad.
En uit Mecklenbnrg-Sehwerin
De Mecklenburgische Zeitung verspreidde
om half negen in een bulletin het telegra
fisch bericht van de geboorte van de Prinses.
De Nederlandsohe consul, Kommerzien-
rat Bauch, heeseh dadelijk do Nederland
sohe vlag. Hoewel het stortregende volg
den spoedig vele burgers ziin voorbeeld en
staken de vlag uit. Onder de burgerij
heerscht blijde opgewondenheid.
Een tweede telegram, 10 u. 49 uit Schwe-
rin verzonden, meldde
Groothertogin Marie, Prins Hendrik's
moeder, ontving de eerste tijding door de
Mecklenburgische Zeitung aan het ontbijt, en
spoedig daarna een eigen telegram uit
Nederland.
In den loop van den ochtend kwamen
velen reeds hun naam in het register in het
paleis van groothertogin Marie schrijven.
Uit Berlijn verneemt men met zekerheid
uit hofkringen, dat het Nederlandsohe Hof
roeds voor geruime» tijd tot den Duitschen
Keizer de vraag had gericht, of hij als peet
zou willen optreden en dat hij onmiddellijk
bevestigend had geantwoord.
Waarschijnlijk zullen de keizer en de
keizerin de doopplechtigheid bijwonen.
Ook uit Rome, Parijs, Belgrado, Madrid,
New York. Kaapstad, ja uit schier alle
hoofdplaatsen waar de regeeringen van de
blijde gebeurtenis waren verwittigd, ont
ving de Koninklijke familie telegrammen
van gelukwensch. Taft telegrafeerde per
soonlijk aan Prins Hendrik.
Een middagje op Vrederust.
Het was een goede gedachte van het be
stuur der Stichting om aan de Pers gele
genheid te geven op 30 April, dus eenige
dagen voor de officieele opening, een rustig
kijkje te komen nemen op het terrein en in
de gebouwen van het Gesticht, waarin
weldra 158 patiënten zullen worden opge
nomen.
De geneesheer-directeur dr. v. d. Brug
en do architect de heer Knevel,nit Ermeloo,
leidden de heeren rond en gaven alle moge
lijke inlichtingen.
De stichting, welker voorgf echiedenis
wij als bekend mogen veronderstellen, is
na vergeefsche pogingen om haar in Zee
land geplaatst te krijgen, verrezen op
Noord-Brabantsch grondgebied op een ter
rein groot 110 H. A.
Het geld verkreeg het bestuur o. a. uit
een voorschot van f 175000 van de provin
cie Zeeland (1750 por bed, wat te weinig is,
men begroot elk op f2000); dus voor 100
patiëntenen van de provincie Zuid-Hol
land f 350000 zijnde-voor 200 patiënten.
Het terre'n waarop de gebouwen staan is
hooger dan dat er omheen, zoodat er een
gemakkelijke afvoer is, stelsel vloeiweiden.
De centrale gebouwen zijn ingericht voor
600 patiënten.
De laan van den toegangsweg is aan den
binnenkant met kastanjes, aan den buiten
kant met olmen beplant. De gebouwen die
klaar zijn, zjjn de woning van den Genees
heer-Directeur, de keuken, 't gebouw voor
de droge wasch, watertoren, 't machinege
bouw, de maehinisteuwoisiag 2 observatie
gebouwen 1 voor vrouwelijke en 1 voor
laaunelijke onrustigen; de ziekenbarak,
en het lijkenhuis op de begraafplaats.
Bij aankomst op 't terrein van de zyda
vsn B ïrgen op Zoom ziet men de woningen
van deu huismeester en van den admini
strateur een tweede dekterwoniag zal aan
de Laan verrijzentweede geneesheer
wordt arts G. F. Gezelle Meesburg.
Alles ligt op Bergen op Zoomsoh ge
bied, alleen 't maohioegebouw staat op
grond van de gemeente Halsteren. Zal de
stichting volledig zijn, dan zullen er mot
terig 1 totaal 42 gebouwen op moeten ver-
rijzen.
D» paviljoenen zijn bestemd elk voor 42
mannelijke of 37 vrouwelijke patiënten
natuurlijk woning en verpleging voor man
nen en voor vrouwen afzonderlijk.
Dadelijk worden twee paviljoenen aan
besteed voor half-rustigen.
De geleerden zijn "ter niet over eens
of deze ongeiukkigen, zoo zij gevaarlijk
worden al dan niet met baden zullen be
handeld worden. Wijlen prof. Wernecke
keurde de baden niet af. Prof. Kraepelin
is er finaal tegen.
Een 28 k 30 tal verplegers en ver
pleegsters, buiten de hoofd verplegers, staan
gereed om de 158 verwachte patiënten te
verplegen. Hun werk is zwaar en moei
lijk laat men dit niet uit 't oog verliezen,
ook waar men zijn medelijden aan de
ongelukkige krankzinnigen schenkt.
Aan het hoofd van een mannenpaviljoen
staat een echtpaar, de man is dan de
verpleger. Aan het hoofd van een vrou-
wenpaviljoen staat een vroaw, een hoofd
verpleegster. Voorloopig moet de stichting
het met moerendeels ongediplomeerde ver
plegers doen, maar de hoofden zijn gedi
plomeerd.
De geestelijke verzorging oateohi-
seeren, ziekenbezoek, enz. zal voorloopig
door den voorzitter der stichting, ds. j.
H. Donner uit Breda, worden waargenomen.
De korte godsdienstoefeningen welke
des Zondagsvoormiddags vair 10—11 en
des namiddags van 2-874 gehouden worden
worden geleid door verschillende predi
kanten, die daartoe worden uifgenoodigd
en deien liefdedienst wel willen verrichten.
Geen verpleegsters worden in de men-
nenafdeeling gebezigd, wel verpleegers in
de vrouwenafdeeling die zoodanig geplaatst
zijn dat links van de toheidingslijn man
nen en rechts vrouwen verpleegd worden.
Voor iedere 150 patiënten wordt gerekend
op een medicus.
Na deze verschillende mededeelingen
te hebben opgate kend hégaven wij ons
naar buiten om de gelanwen te bezioh.
tigen.
Het administratiegebouw komt vlak bij
de hoofdiaan.
Allereerst dan was aan de beurt 'i ge
bouw voor de centrale verwarmiug deze
