if.
1
NIEUWSBLAD
TOUR ZEELAND,
No. 169.
1909
Dinsdag 20 April
23e Jaargang
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Bereidt u tot den strijd.
eestenpeen
BBiteiUiiseh Overzieht.
de Meid
OOP
teöp
[OOP
OOP
paard (veulen-
WERSE, Weizicht
OOP
ammers en een
M.KERKHOVE,
skaecht
r lieden
erman
DSTER.
tte Huishoudster,
bode.
©id.
ei CL
of Meisje
everskerke.
leid.
ienstbode
iddelbwrg,
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
oud 11 en 12 mnd.,
I, te Meliskerke.
WIELSLEDE,
PLOEG,
XPLOEG,
ANSPLOEG,
EKKAR
IETSEN.
van Waardef
rnemuiden.
I goed geschikt voor
lzend K.G. Wel-
LJAART, Oost-
Z AN DEE, land-
Nleuwdorp.
te terstond
een paard kan be-
R01TER, Mr. Smid
den aan
KAM, timmerman,
t o n d
N DIJK, mr. tim
voor uw kind mijn
OOPBAND.
en te leeren loopen.
erkte band behoedt
elen en vallen),
r geheel Nederland
ej. VAN NOPPEN,
iet beneden 40 jaar,
n dochter, in nette
Br. fr. motto „Huls-
EGELING's Boekh.
^STELLE te Kou-
Mei of later eene
e
Mei
n kan, bij W. DE
iss. weg.
f October
DTERMAN, Wal-
n.
Mei
L. KODDE, West-
Meï
kan. Adres
gevraagd bij JAN
e k e r k e.
a.s.
es: M. REMIJN,
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 15 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 '•ent.
Van vrijzinnige zijde heeft men bij ieder
volgend verkiezingsjaar het in onze Ne-
deriandseke steden eu dorpen uitgebazuind
dat de ware vrijheid en verdraagzaamheid
was en is aan de zijde der liberalen.
Professor Fruin, in zijn Verspreide Ge-
sohiiften, deel X bit. 243, schreef uit de
volheid zijner overtuiging: „Een liberaal
dwingt niemand, zelfs niet tot hetgeen hij
verkieselijk aoht."
Maar hoe kon deze in andere opzichten
vaak zoo objectieve geschiedschrijver nu
tooh zulk een klinkklare vergissing schrij
ven Schrijven, nog wel in een tijd, toen
het liberalisme zijn glorietijdperk nog niet
ten einde spoeden zag, waarin het zich
juist zoo herhaaldelijk aan die vrijheid
en verdraagzaamheid had te buiten ge
gaan
Indien wij onder het liberalisme ver
staan dat in de vorige eeuw opkomend
beginsel hetgeen aan regeering en wet
geving werd ten grondslag gelegd, hoe
wordt dan deze sohoone professorale uit
spraak niet door de feiten gelogenstraft
Wij denken aan de liberale organisatie
in 't begin der vorige eeuw aau de gerei,
kerken opgedrongenaan de daarop
gevolgde vervolging der Afgescheidenen,
door niemand minder dan Thorbeoke
toegejuicht, nog in de laatste jaren door
mr. Lery verdedigd.
Wij denken aan de neutrale sehool,
waarmee de vrijzinnigheid sinds de laatste
helft der vorige eeuw gepoogd heeft het
historische levensbeginsel der notie te
verstikken, en aan te kweeken in den
„staatsburger" het Christendom boven ge
loofsverdeeldheid waardoor zij van de
Staatsschool op menige plaats heeft ge
maakt, en overal poogde te maken >de
moderne sectesohool."
Wij denken aan het stoute woord van
den leider der liberalen in 1877 Kap-
peyne „dan moeten de minderheden
maar onderdrukt, want dan zijn ze de vliag
die de zalf des apothekers stinkende maakt".
Een woard dat door de liberalen van
allerlei gading werd toegejuicht, dooh
tegelijk een rilling deed gaan docr de
harten der Christenenen den leider der
anti-revolutionaire partij een zijner mees
terlijke artikelen deed eindigen met de
klaobt dat, ging dit liberale dwangsysteem
door, de leeuw met zijn pijlenbundel in
ons Nederlandsch wapenschild door den
adelaar mei het laat in zijn klauwen
moest worden vervangen,
Wij denken aan 't beruchte artikel dat door
een liberale Kamermeerderheid in de wet
op de besmettelijke ziekten werd inge-
lasoht, waarbij het volk gedwongen werd,
op straffs van ongeleerde, van de aohool-
opvoeding verstoken kinderen na te laten,
zijn kroost te doen vaooineeren en aan
den maatregel van een Israëlietisoh arm-
bestunr in de hoofdstad des lands door
den zoon van mr. H. Goeman Borgesius
in zijn «Het Vraagstuk dor Armenzorg"
geboekstaafd om voor het toekennen
van bedeeliDg te onderzoeken of de kin
deren van wie bedeeling behoefden, wal
waren igegeënt.
Wij denken aan de velerlei achteruit
zettingen, jarenlang toegepast bij benoe
mingen, waardoor 't voor anti-revolutio
nairen en Roomsohen sohier onmogelijk
werd voor eenigen openbaren post in
aanmerking te komen.
Wij denken aan zoo menig staaltje van
onverdraagzaamheid van de zijde van vrij
zinnige machthebbers jegens voorstanders
van de vrije school aan den dag gelegd,
laatst nog te Saaksnmhuizen, Ridderkerk
ea Bergentheimen aan zoo menige be
moeilijking waaraan wie niet van de vrij
zinnige kleur was, allerwegen in den lande
blootstonden.
Het zou werkelijk, kon de vrijzinnigheid
straks in nienwe, overweldigende meer
derheid, in Kamer eD Landsregeering te-
rugkeeren, kwalijk staan met de vrijheid
want 'tis alleen zijn haar dat de vos ver
liezen kan hetgeen hij behoudt, behoeft
voor den goeden verstaander geen afzon
derlijke vermelding.
Toegegeven moet echter, de vrijzinnigen
zijn de ernstigste onverdraagzamen niet.
Het socialisme, principieel nit het libera
lisme gegroeid, is op dat stuk brutaler.
Niemand minder dan de heer De Savor-
nin Lohman heeft hun dat, bij de jongste
behandeling van 't wetaontwerpje tot wij
ziging der wet op het middelbaar onderwijs
onder 't oog gebracht. Hij toonde hun aan
met de stukken dat zjj de vrijheid niet aan
durven, en met hunne leer van staats-in-
menging in zake van 't vrije onderwijs, die
immers de taak der ouders is, vervallen
waren tot despotie.
Kregen de sociaal democraten de meer
derheid, het zon inderdaad met de vrijheid
nog kwader komen te staan.
Hiervan geeft Duitschland een pakkend
voorbeeld. Daar is het socialisme een macht
die zich gelden doet, en dit ook beter doen
kan d; n de even zevenduizend leden der
'S. D. A. P. en S D. P, die nog een te kleine
macht vormen om zich overeenkomstig hun
beginsel te toonen.
Maar in Duiechland doen zij dit wel.
Ds. Rudolph gaf hiervaD in De Rotter
dammer indertijd een staaltje ten beste,
hetwelk in de zitting van den Rijksdag, 4
Maart 1907, genoemd werd door den Chr,
afgevaardigde Behrens.
„Van terrorisme", zoo zeide hij, wordt in
deze dsgen veel gesproken, en het is on
twijfelbaar, dat de sociaal-democraten zich
daaraan schuldig maken". En toen om be
wijzen werd geroepen, ging hij voort«Nu
het bewijs kunt gij alle dagen hebben. Het
terrorisme wordt heden ten dage tegenover
de kleine handwerkers en zakenmenschen
op de ergerlijkste wijze uitgeoefend, en de
klachten, die uit deze kriDgen tot ons ko
men zijn buitengewoon bedroevend
Ik wil thans slechts daarop wijzen, dat de
winkel van onzen collega, den bakker Rie-
senberr, na de verkiezing doorzeven als
sociaal-democraten bekende lieden letter
lek is bestormd. Riesenberg is zelf in den
rijksdag, en kan er meer van zoggen. Dezer
dagen ontving ik nog een schrijven, waarin
een zakenman er over klaagt, dat door de
sociaal-democraten een boycotover de win-
kelierz in Saibke a- E. is uitgeoefend, waar
door hij geruïneerd is".
Ja het zou een heerlijke verdraagzaam
heid zyn in het land, wanneer daar de
mannen dor S. D. A. P. de meerderheid
kregen.
En wat het anarchisme durft bestaan,
wanneer 't de macht heeft, een voorproefje
er van genoot hst Nederlandsche volk bij
de spoorwegstaking van 1903. Erger nog
is wat in Parijs is geschied, waar, nog niet
zoolang geledeD, het syndicaat der werk
lieden in de electrische bedrijven de stad
twee dagen lang in donker zetteen nu
dezer dagen de beambten van post en tele
grafie dezen tak van staatsdienst stop
zette", en niet weer aan den arbeid togen
voor zij de regeering tot het doen van hun
zin en wil hadden gedwongen.
Bereidt u tot den strijd.
Dit zij van heden af het wachtwoord, bij
da gewichtige voorbereiding van een ver
kiezingsstrijd, die straks over een meer
derheid voor een nieuwe wetgevende
Kamerperiode beslist.
Das Volck 7 Maart 19O7.
19 April 1909.
De Moderne Theosophie.
Dat over deze ongezonde, anti-Christe
lijke leer lang niet alles gezegd is, blijkt
uit het feit, dat prof. Bouwman in De
Bazuin er de aandacht op vestigt, hoe
eeoe studie er over in druk verschijnen
zei van do hand van een gereformeerd
predikant.
De Theosophie telt in ons land vele
aanhangers onder hei, die aan den Bijbel
geheel zijn ontwend.
Sedert mevrouw Blavatsky in 1875 met
Oloott de Tbeosophisehe vereeniging op
richtte, werden velen door het mystiek
phautsstisohe van haar geheimleer aan
getrokken.
Het maandblad „Theosophia" is reeds
zijn 17en jaargang ingetreden.
Het doel der Theosophisohe vereeniging
is drieërlei:
lo. het vormen van een kern van de
algemeene broederschap der menBohheid
zonder aanzien van ras, gezindte, kaste
of kleur;
2o. het aanmoedigen van de verge
lijkende studie van godsdienst, wijsbe
geerte en wetenschap
3o. het naspeuren van onverklaarde
natuurwetten en van geopenbaarde krach
ten in den menech.
Voor den objectieven beschouwer is zij
niets dan een opkooksel der oud-Indische
heidf nscho wijsheid. Maar al wordt
dit door haar aanhangers ontkend zij
staat vijandig tegen het Christendom over.
Zij leert godsdienst zonder een persoon
lijken God en zonder Christus.
De leer der reïncaratie, opnieuw in 't
vloesoh terugkeeren, in op elkander vol
gende persoonlijkheden, vernietigt, gelijk
prof. B. terecht zegt, de persoonlijkheid
van den mansch, en ontkent de schuld
en straf der zODde.
Tegen de Theosophie past ons ten allen
tijde een krachtig getuigen, en een ernstig
terugroepen naar de gehoorzaamheid der
Schrift,
Het vlot in de laatste twintig jaren
slecht met de wetgeving inzake verzeke
ring onzer werklieden.
In 1895 benoemde 't minislerie-Roell
een Staatscommissie voor de Ouderdoms-
verzekering zonder ziekteverzekering.
In 1897 liet minister Lely de ziekte
verzekering los, in weerwil van het ver
zet van Reohts, inzonderheid door dr.
Kuyper, die nog in 1900 op deze fout de
aandacht vestigde.
In 1901 verzond minister Lely een
sohats-ontwerp Ouderdomsverzekering aan
de Kamers van Arbeid.
In 1905 diende minister Kuyper zijn ont
werp Ouderdoras- en Invaliditeitsverzeke
ring in.
Thans is de waeht op minister Talma
die zijn ontwerp Ziekteverzekering voor
bereidt, en plan heeft daarna het Invali-
diteits-ontwerp in te dienen.
Naar verluidt zijn de gewijzigde Duit-
sohe cijfers oorzaak dat hij 't oorspron
kelijke ontwerp-Kuyper, dot ook door
minister Veegens was losgelaten, die er
tenminste de Invaliditeitsverzekering weer
uitlichtte, niet kon overnemen.
Daarom doet 't ons genoegen dat 't
program van aotie der A. R. en dat der
R. O. staatspartij op dit punt geen onzeker
geluid geven.
Zij vragen ouderdoms- en invaliditeits
verzekering met verplichte bijdragen.
Het PaasohooDgres der soeiaal-demo-
craten heeft een rustig verloop gebed.
Dat kon ook niet anderswant de stoute
Maixisten, die op elk congres in den weg
liepen, waren weggevaagd en zoo kon
Troelstra in waarheid zeggen dat hij over.
winnaar was.
Tooh zal d9 oude partij van de nieuwe
nog last genoeg kunnen hebben.
De Marxisten, die bun tegenpartij steeds
aanduiden aio revisionisten, dat wil zeggen
als verwaterende tot een gewone hervor
mingspartij, zullen als horzels om de oude
partij blijven heenvliegen.
Dooh dit mag ons, die buiten deze ge
schillen staan, niet uit 'toog doen ver
liezen, hoe ook zoo de S. D. A. P. de
machtige partij blijft, die even Marxistisch
is als de andere, dooh alleeD ter wille
van 'tdoel dat zij najaagt, de scherpe
kantjes er af vijlt, om zoo diegenen te
winnen welke door de onbewimpelde
prediking van het Marxisme zouden wor
den afgeschrikt
Zoo deed zij immers in de agrarisohe
kwestie, toen de heer Troelstra de paoh-
ters, in de 8ohooIquaestie,toen hij de christe
lijke arbeiders, in andere quasties, waarbij i
hij de kleine burgerij wilde annexeeren, j
tegenover dr. Gorter c.s. die zeggennie- j
mand kome bij ons dan met wijd-geopende
ocgen voor het verblindende licht van het
zuivere, klare Marxisme. Het is, gelijk
De Nederlander het eens zoo terecht noemde,
de antithese tussohen handigheid en
laDatisme.
Nog daags voor 't Paasehoongres van
'tvirge jaar schreef Het Volk:
«Snijdt uit dan toch dat oud zeer, dat
bezig is, als een 6tuk bederf voort te woe
keren in onze samenleving" met welk
«stuk bederf" bedoeld werd onze geliefde
Oranje-monarchie 1 En ook dit«Het
koningschap is een schade voor de ge
zonde ontwikkeling van het volksleven,
een schade die aanvreet al datgene waar
roede het in aanraking komt en dat slechts
bestaat, omdat een gewetenlooze bour
geoisie het noodig heeft tot verblinding
en knechting van het door haar uitgebuite
en onderdrukte volk".
Reden te over om tegen deze partij,
weike straks bij de Kamerverkiezingen zieh
aan het hoofd der beweging stellen zal,
en tegen alle partijen die zich door hun
program in diezelfde richting wenschen
voort te bewegen, zioh zoo schrap moge
lijk te stellen.
Jhr De Stuers en de Ministers.
Jhr De Stuers, jarenlang referendaris
aan het departement van binnenlandsche
zaken, liet, volgens Het Centrumzich dezer
dagen interviewen door een journalist uit
de Hofstad. Hjj verhaalde aan dezen hoe hjj
ter wille van onze oude rijksgebouwen
altijd bjj de ministers, doch te vergeefs,
heeft aangedrongen op een commissie van
adviseurs. Het gebouw van den Hoogen
Baad te Den Haag mot zijn Grieksche
breede trappenopganghet Stadhuis te
Rotterdam, idem te Groningen, men gaat er
binnen door een zijdeurtjedat is allemaal
ontstaan, omdat de menschen niet naden
ken kunnen op die domme practijken en
tradities wees ik in artikelen overal. Ge
bouwen als Hooge Raad en Koloniën had
den den beker doen overloepen. Toch zon
het nog ruim twaalf jaar duren, eer de
regeering maatregelen nam. „'rMoet een
co'lege zijn, dat den minister adviseert",
betoogde ik steeds, 'k Had in een lange
nota later omgewerkt in mijn artikel
Holland op zijn malst (in de Gids van
1893) den Minister Geertsema op dit kwaad
en op meerdere gewezen.
„Maar de viotorie kwam eerst van
Leiden."
„De curator Jhr. Gevers van Endegeest
ijverde voor een nieuw Aoademie-gebouw
aldaar. Hij wist den Minister Geertsema
over te halen om zijn huis-arohiteot, den
heer Metzelaar Sr. bij koninklijk besluit
te benoemen tot bouwmeester dier acade
mie. Diens ontwerp, dat hard geleek op
den Hoogen Baad aan den bouw hier
van had hij deelgenomen, die was totaal
vergiftigd er door beviel nietde mi
nister was er gewoonweg van geschrokken.
Hij vroeg toen professor Goegel om ad vies,
vroeg hem met Metzelaar in overleg te
treden. Dooh professor Goegel verzocht
ook een koninklijke benoeming, opdat hij
niet in mindere conditie zou zijn dan de
ander. Tot nieuwen schrik vaH den mi
nister kwam er nu niet een gemeenschap
pelijk ontwerp maar een door Goegel
alleen vervaardigdnatuurlijk klaagde
Metzelaar stean en been. Daar zat de arme
minister met ae handen in 't haar. Seor.
Gen. Hubreeht ried hun toen aan het
denkbeeld van een adviseereDde oommissie,
dat ik in het algemeen, zonder dit geval
te kennen, geopperd had. 't Zou hem uit
het dilemma redden.
„Dan moet die sohreeuwert de Stuers
maar lid er van zijn I" meende Geertse-
—iTW—B—EBMB—MK»,
ma, die dadelijk toesloeg en zoo werd 't
ooilege der Rijks-adviseurs in het leven
geroepen, dat bestemd blijken zou, in de
behartiging der kunst voor zoover die
van de Regeering afhangt, een radikalen
omkeer te bewerken.
De behartiging der kunst voor zoo
ver die van de regeenng afhing 'k
hield den heer de Stuers bij deze woorden
vast. Kunst is geen regeeringssaak moet
Thorbeoke gezegd hebben hebt u 't
ooit gehoord
De Stuers lachte goedmoedig dooreen
rookwolk heen. „Nooit gehoord maar
hij had 't best kunnen zeggen t Maar je
moet alt(jd 't verband van de dingen weten,
zoo zie je weer 1 't Zit zóó in elkaar
«De leden der Tweede Kamer, die wel
nn-en-dan de abstinentie der regeering ep
het gebied van kunst hekelden en „onder
steuning" vroegen, hadden echter toenter
tijd niets andera voor oogen dan een
ondersteuning van jeugdige schilders van
rijkswege. En wel door aankoop van de
producten van hun penseel.
«Thorbeoke wilde van dit in zijn oog
en in 't mjjne niet minder, wel ietwat
bekrompen inzicht niets weten en ant
woordde «dat de Staat geen kunstenaars
kan scheppen* (dit heeft hij wél gezegd).
Tevens als men zag tot welk favori-
tisroe zulke oredieten in België en Frank
rijk leidden dan is 't niet te betreuren,
dat de regeering nooit haar grootste kracht
erop heeft gezet.
«Toen gebeurde het volgende.
«Een groote overstrooming had ons land
geteisterd. Eu tot leniging van den nood
was een groote tentoonstelling van kunst
met verloting georganiseerd. De koning
van België, Leopold I, wilde een bljjk
van sympathie geven en zond een enorm
groot schilderij van Yerboeokhoven
een troep paarden door wolven aange
vallen. 't Werd getrokken door een
broodbakker. Thorbeoke immer de
staatsman vond een simpelen bakker
uu juist niet een passend eigenaar voor
dit koninklijk gesohenk. Als oontra-
beleefdheid dienden wij 'tstuk van den
Belgischen koning voor het Rijk te koopen.
Maar hoe? Voor zulk een aankoop had
hij geen post op de begrooting. Dus
betaalde hij het uit het artikel „bureau
behoeften van het departement van
Binnenlandsche Zaken". En liet de
Wolvenjacht ophangen in de anti-ohambre
van het Ministerie.
«Maar nu kwam een kink in den kabel.
De Rekenkamer weigerde de uitgaaf op
dat artikel te vereffenen, beweerde dat
zulk een schilderij niet gelijk te stellen
was met papier, pennen, ouwels, lak en
inkt kortom 1 geen buieau-behoefte was.
«Wat nu
«Er bleef niets anders over dan met
een speciaal wetsontwerp de Kamer te
naderen. Toen ging er een kreet van
verontwaardiging uit het kamp van
schJders op 1 De Minister vroeg wèl
f4000 voor een ieelijk schilderij vaneen
buitenlander. Dooh hij was nooit te be
wegen geweest werk te koopen van
Nederlandsche schilders 1 Schandaal 1
Schandaal 1
«Het eind is geweest, dat toen jaarlijks
een ongelukkige f 4000 op de begrooting
werd uitgetrokken voor den aankoop van
schilderijen van levende meesters. Deze
noodgedwongen uitgave was de eenige
voor kunst vóór 1874. En is dit niet de
kiem v»d het tegenwoordig orediet op de
begroeting voor aankoop van schilderijen
TURKIJE.
Tussohen groenend geboomte op een
lachende helling ligt het Witte Huis aan
den Bosporas— Yildiz Serai, het sterren -
slot, de residentie van Abdoel-Hamid den
Kalief, de schaduw Gods op aarde, den
Padisja.
Yildiz 1 Die naam klinkt als een
tooverwoord uit een Opsterson sprookje,
