NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 568.
909
Maandag 19 April.
23e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL VER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te
Goes
F. P. D HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
19 APRIL.
UIT
UIT DE PROVINCIE.
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ^ent.
WijzeOud Wilhelmus.
De Prins der Nederlanden,
Een vorst van Duitschen bloed.
Koos onze Westerstranden
Voor 't schoonste riddergoed.
Hy mint, als wij, de baren
En, zeeman in het hart,
Trotseert hy de gevaren
Als hem de stormwind tart.
De Prins der Nederlanden
Was eens van Duitschen bloed,
Nu dient hy deze landen
Ais 't moet, met lijf en goed.
Hij mint da Koninginne,
Eu wie haar trouw bemint,
Dia is van den beginne
Oud-Hollands beste vrind.
De Prins der Nederlanden
Viort zijn geboortedag.
Verheugt u, lage landen
Waai uit, Oranjevlag 1
O Heer 1 Verhoor de bede,
Die ryat uit aller mond
Schenk Gy hem uwen Vrede,
Tot aan zijn laatsten stond
's-H. C. J. D.
17 April 1909.
Wat de opbrengst der Rijksmiddelen
aangaat heeft Maart 1909 zyn naamgenoot
van 1908,die al heel slecht was, beschaamd
gemaakt. Er werd ruim 8 ton meer ont
vangen. Wat echter nog niet zoo mooi is,
want Maart 1907 was toch nog 2 ton hooger
dan deze.
Waar nog bijkomt dat nu gerekend moet
worden met een paar nieuwe belastingen
die elk een ton per maand kunnen opbren
gen als daar zijn het verhoogde effecten
zegel en de verbeterde registratiebelasting.
Trekt men die 2 ton van da 8 af, dau
blijkt de hoogere opbrengst der overige
middelen al heel mBger te zijn. Zij zijn
suikeraccijnzen f 147000zegelrechten
f 123000invoerrechten f 118000bedrijfs
belasting f 03000 registratierechten
f102000 successierechten f 93000 poste
rijen f 85000vermogensbelasting f 69000
rijkstelegraaf 1 36000; grondbelasting
f34000 hooger.
Andere middelen brachten minder op
o.a. de Staatsloterij f70000; aaoijns ge
distilleerd f30000; enz. enz.
De opbrengst over de eerste 3 masnden
in 1909 bedraagt 8 ton meer dan die over
de eerste drie maanden ven 't vorige jaar.
Conclusiedankbaar, doch lang niet
voldaan 1
De straf thuis.
De Unie-liberalen krygen hun straf thuis
zoo schreven we, toen mr De Meester het
tot groote verbazing van 't liberale Neder
land voor dhr Teenstra in Zuidhorn moest
afleggen.
De mannen der staatepensioneering had
den lang geageerd, matr ons volk ver
trouwde de actie niet recht. Zy werd soms
gedreven door min-serieuse persoonlijk
heden, die weinig geschikt waren vertrou
wen te wekken.
Maar toen kwam de heer Borgesius de
heeren een handje helpen.
Een staatsman roept: zie naar Engeland 1
Laat ons overwegen of we niet in dio rich
ting iets kunnen doen.
Prachtig propaganda-materiaal voorde
„staatspensioneerders", dat, gevoegd bij
muziek en comediespel,bepaald succes had.
En die eenmaal gewonnen waren voor bet
idee, gaven meer voor een pertinente ver
klaring dan voor een halve belofte.
Van deze omstandigheid is mr De Mees
ter het eerste slachtoffer geworden.
De heer Roessingh het tweede.
In het N. v. h. N. lezen we, dat dit Kamer
lid in zyn vast district een rede hield te
Beilen. Hy schijnt zich over staatspensio -
neering niet al te zeker te hebben uit
gelaten.
Een staatspensioneeringsman stelde hem
Idter ten minste eenige vragen, waarop hy
een stellig antwoord verwachtte.
Het heerschap schijnt zich nog al vrij
postig te hebben gedragen. Althans de heer
Reessin gh werd boos en verklaarde zich
niet te willen laten catechiseer en.
Eiudeliik verklaarde hy zich tegen de
staatspensioneering.
De voorzitter sloot plotseling de verga
dering.
Maar 't publiek was er nog en toen
trad de man der staatspensioueering Daar
voren, die heel wat suooes bad en den J
raad gaf een tegenoandidaat te stellen, -
waarover men nu hard denkt.
We kunnen ons indenken, hoe blij do
heer Roessingh den heer Borgesius voort
aan zal aankijken.
De man der liberale Unie bezorgt zijn
partiigenooten waarlijk aangename oogec-
blikken
Hoe veel gemakkelijker zou do heer
RoeesiDgh 't gehad hebben, als ook do
liberale Unie zioh krachtig had verzet
tegen de zotte aotie der staatspensionee-
ring, dia alleen winst belooft voor de
sooiasl-demooratie en oor politieke avon
turiers.
loonsverhooging die gaandeweg intrad, eu
zoa vaak met een cent per uur opsloeg.
De Standaard.)
De kosten.
In zijn artikelen over Staatepensionee
ring komt mr. Treub tot de volgende
oonolusie
Moet er voor ouderdomszorg van f 3
per week bij 65-jarigen leeftijd reeds ge
rekend worden op f 40 millioen, den
komt de invaliditeitsverzekering, zelfs
als men het begrip invaliditeit zoo eng
opvat als in Duitsohland en als de uit-
keering ook voor de jongere invaliden
niet boven f3 per week zou kunnen
stijgen, tooh op rond f50 millioen.
Ouderdoms- en invaliditeitsverzekering
of pensionneering komen dan te zanien
op f90 milliaen in plaats van f45 mil
lioen en het totale bedrag van f 82 mil
lioen (voor ouderdoms-, invaliditeits-,
weduwen-,weezen-en ziekteverzekering)
stijgt met 45 millioen of met meer daa
50 pot. üe totale koeten komen dan in
plaats van 11 pot., op 17 pot. van de
inkomens beneden f 1200''.
Dit bedrag is zelfs nog hooger dan 't
door ons geraamdeiets wat te sterker
spreekt, daar in het ontwerp-Kuyper het
begrip van invaliditeit ruimer was genomen
dau in het Duitsohe stelsel. Het blijkt nu,
dat men zelfs met 90 millioen er nauwe
lijks komt.
Nu zijn we er tooh benieuwd naar, wat
de f/wie-liberalen hierop zallen te ant
woorden hebben, afgezien nog van de
zedelijke voorkeur, die aan premiebetaling
is te geven, gelijk Mr. Treub dit uitwerkt.
Van tweeën één tooh de Ume-lifeeralen
zijn gehouden,een tegenberekening te geven
die de cijfers van Mr. Treub omverwerpt.
Dat 90 millioen niet uit 's Rijkskas is te
"inden, weten ook zij tcob. Of wel, ze
hebben nu zelf te erkennen, dat hun plan
een slag in de luoht was, goed voor de
stembus, maar onbruikbaar voor een Kabi
net, dat als uitkomst van die stembus
•ptreedt.
Zelfs het beweren, alsof de premiebe
taling te hooge eisohen zou stelleD, mag
niet zonder nadere verificatie worden aan
genomen.
In de laagste klasse zou de werkman
10 cents per week betalen,-en in de hoogste
24 cents.
Deelt men dit nu over de 50 60 uren
arbeids per week, dan geeft dit per uur een
uitgave of mindering van loon van nog geen
vijfde gedeelte van één oent, en voorden
werkgever gelijke vermeerdering van loon.
Voor de hoogste klasse zou het nog geen
halve oent per uur meer geven, en dan een
rente afwerpen van ver over de f300,
behalve rente voor weduwen en weezen.
Zal men nu ia ernst be weren,dat zulk een
verhooging de nijverheid te zwaar drukken
zon Maar w#t dan te zeggen van de
'i CJ.
Drankwet-leugen.
Onder dit opschrift komt Zeelandia op
tegen de vele verkiezings-onjuistheden in
1905 tegen die wet verspreid.
Het blad zegt o.a.
Als ooit rechtvaardigheid is betracht
door de Reohterzijde dan is het geweest
met de Drankwet van dr. Kuyper.
Men heeft de herbergiers tegen dr.
Kuyper in het harnas gejaagd om daar
door te verbergen de snoode plannen,
welke de liberale partijen de herbergiers
hadden gesmeed.
Men heeft leugen op leugen gestapeld
en de herbergiers, die niet op de ware
hoogte der toestanden waren, schandelijk
misleid.
Was het niet, dat dr. Kuyper opge
treden was voor de belangen der her
bergiers, dan zouden thaDs duizenden
van hen tot den bedelstaf zijn gebracht.
Tegenover het oordeel van Bet Weekblad
voor Z. Vlaanderen W. V., die onlaDg* de
Drankwet van dr. Kuyper de grootste
prul (noemde) die ooit op wetgevend ge
bied in eenig land is voorfgebraoht, plaatst
Zelaridia dat van den liberalen professor
Simons, die de drankwef-Kuyper prees om
„do redactie der strafbepalingen", van het
liberale Utrechtsch Dagblad die de wet
„een naar vorm en inhoud goed stuk le
gislatief werk" noemde, en van het drank-
wal-oomiié, (voorzitter de liberale heer
Goeman Borgesius en lil de socialist, de
heer Sobaper), dat het ontwerp-Kuyper
prees „in zijne aigemeene strekking, en
in al zijne onderdeelen".
Het blad releveert verder hoe onrecht
vaardig de oude drankwat van Modder
man was voor de herbergiers en hoe juist
dr. Kuyper voor hunne belangen is opge
komen.
Toen in 1881 de liberale minister Mod
derman de oude Drankwet indiende, waren
er in Nederland 36.691 dranbgelegenhe-
den. Hij bepaalde, dat slechts aan 16.087
herbergen vergunning mocht worden ver
leend. De andere 20 000 moesten binnen
twee jaar tijd wordeD opgeruimd.
De Tweede Kamer vond dit afmakings-
systeem van den liberalen minister Mod
derman toeh wel wat al te bar en daarom
werd bepaald dat allen, die op 1 Mei
1881 vergunning hadden deze levenslang
zouden behouden en dat zij gedurende
twintig jaar het recht zouden hebben hunne
zaak aan anderen over te doen met behoud
der vergunning, mits echter de zaak bleef
uitgeoefend in de oude looaliteit.
Dr. Kuyper, mensohlievender dan zijne
liberale voorgangers, wilde van dit broode
loos maken der herbergiers niets weten. Hij
kwam hen te hulp en bepaalde, ten lo. dat
alle bestaande vergunningen mochten blij
ven voortbestaan tot den dood der vergun
ninghouders en om hunne weduwen ook
niet broodeloos te makeo, zooals de liberale
ministers dat allen zouden hebben gedaan,
bepaalde dr. Kuyper ten 2o. dat de wedu
wen de vergunning mochten voortzetten
haar leven lang.
De liberale minister Goeman Borgesius,
béd in diens Drankwet bepaald, dat de
vergunning verviel als de looaliteit door
verbouwing was vergroot en ook verviel
de vergunning volgens de wet-Borgesius
als het bedrijf van de eeue looaliteit naar
de andere werd overgebracht.
Dr. Kuyper daarentegen heef: bepaald
ten le. dat door verbouwing de vergun
ning niet vervalt, en ten 2e. dat de ver-
gurningen van het eene perceel naar het
andere kunnen woeden overgebracht. Hier
door heeft dr. Kt.yper de vergunninghou
ders gered uit tie handen van dikwijls
gewetenlooze huisbazen, die de huur van
gebouwen, waar vergunning aan verbon
den was, willekeurig opsloegen, wetende,
dat de vergunninghouder broodeloos weid
als hij den hoogeren huurprijs niet be
taalde.
Goes. Voor de vereeniging „Voor
Wetenschappelijke Belangen" trad giste
renavond in de sociëteit V. O. V. op de
archivaris van Goes, de heer L. v. BruggeD,
met het onderwerp „Goes in den Patri
ottentijd". Er waren in dien tijd drie
partijen in ons land aristocraten, prins-
gezinden en democraten. De laatsten
sloten zioh eerst bij de eerstgenoomden
aan, en vormden saam de partij der
patriotten. De creigende komst der
F.aneehen in 1747, vanuit Staats-Vlaan
deren, deed den Goeschen magistraat be
dacht zijn op versterking van stad en
f ingeving; daartoe worden manschappen
aangeworven en de kustplaateen aan oe
Schelde versterkt. Een deputatie werd
naar de dorpen gezonden om ze tot steun-
bieding te overhaleDdeze werd te
Oudelande met stokken en stcenen uit 'i
dorp gejaagd, waarop de oommandeerende
efïieier er heen gestuurd werd. Dr
Fransohen konden hier echter niet door
dringen dooh spoedig dreigde 't gevaar
weer zij zonden nu vanuit Noord-Brabant
aanrukken. Aangedrongen werd bij Zijn
Hoogheid op versterking der militie; deze
geschieddedoch de ziekte en sterfte
onder de soldaten was zoo groot, dat 't
Oude manhuis vo) zieken was on 't Stoof-
weitje voor begraafplaats werd aange
wezen, dewijl de begraafplaats onvol
doende was.
Het bestuur der stad berustte in die da
gen bij de Vroedschap, bestaande uit twee
burgemeesters en 19 rsadsleden die voor
bun leven benoemd werden, en by een col
lege van wetten bestaande uit een burge
meester en negen schepenen, die om de
twee jaar aftraden.
De regeering was aristocratisch, oligar
chischhet stadsbestuur was behoudens
een enkele zeer prinsgezind.
Uitnemend was hear zorg voor de ge
zondheid en de zedelijkheid, al was zy in
de keuze der maatregelen daartegen niet
altijd even kieskeurig.
Zoo werd zekere Jan de Boel wegens her
haalde dronkenschap als soldaat naar de
Oost gezonden en een vrouw die reeds
eenmaal wegens ontucht was gestraft,
exemplairlyk voor 20 jaar in de gevangenis
gestopt.
De weldadigheid werd braaf beoefend
vele armen van buiten kwamen zich hier
vestigen, zoodat de vroedschap hieraan
paal en perk moest stellen. Armenzorg
door werkverschaffing werd eenmaal be
proefd door regenten van het Arm- en
Weeshuis, door de oprichting eener spin
fabriek, welke echter na een tweejarig be
staan reeds weer moest worden gesloten
wegens de kwaadwilligheid en onkunde
der spinners. Uit verschillende ordonnan-
nantiën blykt dat streng op de orde en
goede zeden gelet werd, en dat het ook
noodigwas. De politie maakte zich nog al
eens schuldig aan dronkenschapde
dienstboden werden ernstig onder wette
lijke tucht gesteldtot zelfs boeten, en by
gebreke een paar dagen op water en brood,
werden tegen hen bedreigd.
De kippenhokken werden gesloten het
veriof tot laten losloopen der kippen werd
tot de wallen beperktenz. enz.
Ook het onderwijs, zoo op de lagere, als
Fransehe en Latijnsobe scholen was be
hoorlijk gereglementeerd. Met de financiën
werd 't met de jaren sleohter. Verbouwing
stadhuis, verbetering haven, enz. vroegen
veel geld, en de bronnen van inkomsten
droogden op. Door belastingen en reoogui-
tiën werd in den geldnood voorzien, dooh
deze middelen waren onvoldoende. In
1790 was de gemeenterohuld tot 270 dui
zend gulden gestegen.
Dit gevoegd bij de veranderde gevoelens
bij velen in Holland ten opzichte van het
staatsbestuur, bracht ook in Goes de gees
ten aan- 't gisten. Pamfletten tegen den
stadhouder drongen ook hier binnen, in
de vroedaohap waren 3 der leder, patriots-
gezind, hun woordvoerder was P. Osse-
waarde. Lees- en exeroitiegczelsohappen
verrezen, de schutterijen begonnen zich te
doen gelden eindelijk werd onder leiding
van ds. Staal, doopsgezind predikant, een
veteeniging Tot Nut en eu Vermaak op
gericht, welke haar bijeenkomsten hield
in de Meermin op de Groote Kade.
In verschillende requesten werd door
deze vereenigiüg en haar aanhang by de
vroedschap aangedrongen op verandering,
met name in de verkiezing der schutters,
en aanwiizing van een geschikt exercitie
terrein. De vroedschap zetts zich echter
schrap of gedroeg zich zwakvooral later
toen de patriotten hier openlijk tegen den
stadhouder Willem V begonnen te ageeren.
Toen de schutters besloten hadden het
vaandel van zyn oranjekwasten te ontdoen,
en daardoor oploopjes tegen de patriotten
ontstonden, gedroeg de regeering zich zeer
zwak in de bescherming dezer bedreigden.
Den 30 Januari 1785 barstte 't oproer
tegen de patriotten losde woningeD, o.a.
van procureur de Windt op den Opril
Merkt, en van ds. Staal op de Kade
werden geplunderd, de schoonzuster van
de Windt en ds. Staal werdeQ meegeno
men naar 't Schippershuis om zioh te
verantwoordenVooral goud- en zilver-
winkels werden geplunderd. Soldaten de
den mede aan den roof. De vroedschap
wist te bewerken ontbinding der patriot
tische vereenigingontzetting der raads
leden de Crane en Ossewaarde uit hun
ambt en verbanning der voornaamste pa
triotten. Den 8 Maart daaraanvolgende
werd deze verandering op den jaardag
des standhouders door de Prinsgezinden
feestelijk gevierd, waarbij veiligheidshalve
ook de Patriotten zioh van een oranje-
strikje hadden voorzien. Twee kanonnen
W6rden, met goedvinden der vroedschap,
van de Markt naar de Hoofdpoort gesleept.
Het feest begon met 't losbranden van 't
geschut.
Des middags had een optocht plaats,door
muziek voorafgegaan,waarbij twee mannen
door het velk rondgedragen, aan de hnizen
der Patriotten wyn eischten, welke
„gaarne" gegeven en later op den dag ge
meenschappelijk verorberd werd.
De patriotten hebben daarna wyselyk
betere dagen afgewacht;sn die braken voor
hen aan by de komst der Fransohen in 1795
die hun onderanderen brachten, wat de
vroedschap hun steeds met hand en tand
onthouden had gelijkheid voor de wet.
Dr. de Ruyter de W ildt dankte den spre-
kèr, wiens lezing luide werd toegejuicht.
MiïJlcleltmrg-. In de Raadsvergade
ring van Woensdag a.s. 21 April, te 2 uur,
worden behandeld onders'aande zakenie.
Uitlotingen. 2e. Notulen. 3e. Stukken. 4e. Eer
vol ontslag aan A. P. Smitt als gemeente
geneesheer. 5e.13e. Voorstellen tot wijziging
van den pensioengrondslag van den leeraar
aan de Burgeravondschool W. K. Kuilerom
geen hoogere subsidie te geven aan de ver
eeniging tot bevordering van animale Koepok
inenting om aan D. W. Louis te vergunnen
tot i Mei I91O des nachts te Vlissingen te
verblijventot uitgifte van grond in erfpacht
in het Schuddebeursstraatje aan J. A. Mareé,
betreffende de afschrijving inkomsten-belasting
van dr. L. M. Klinkenberg, tot het aanschaffen
van een brandladder, idem naar aanleiding
van verzoeken om lantaarns in het Arnem.-
voetpad en in Smoorsgang, tot aanleg van gas
in het Domburgsch Schuitvlot, tot aanleg van
gas aan Noordweg en Noordsingel. l4e. Be
handeling van voorstellen in verband met de
regeling van de rechtspositie van gemeente
ambtenaren, beambten en werklieden.
Middelburg. Het klckkespel van den
Abdytoren (Lange Jan) zal Maandag a.s.
voor da jaarlyksche schoonmaak worden
stilgezet.De nieuwe melodieën zullen er den
26 April op geplaatst worden.
Vlissingen. De slgemeene vergadering
van aandeelhouders der Vlissingsche Duin
waterleiding-Maatschappij heeft heden-
(Zaterdag)middag de balans van winst- en
verliesrekening over 1908 goedgekeurd en