NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
een Vaais,
No. 155,
1909.
Vrijdag 2 April
23e jaargang.
in 10" H L. tante
poten)
de gevraagd.
GHRISTELUK-
HISTORISCH
[shonden
te koop,
Idelburg
ii Lammeren
)ÖP
larzen,
)OP
aangeboden
ÏÖP
)OP
)ÖP
trsknecht
Irsknecht
[wenmeid,
idiestmeid
BODE,
Meid
VERfGHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGÈ-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Binnenland,
UIT DE PROVINCIE.
Goes. De feestelijke opening der Chr.
School der Hervormde Schoolvereeniging
«Het Mosterdzaad", had hedenmorgen voor
een groot getal belangstellenden en genoo-
digden plaats. Onder de aanwezigen merk
ten we onder anderen op Burgemeester en
Wethouders en de Secretaris der gemeente,
leden der commissie van toezicht op het
lager onderwys,afgevaardigden van school
besturen, kerkeraad en kerkvoogden van
Goes, het schoolbestuur van W emeldinge
en ds Schuller uit Den Haag.
id, bij Jb KOPPE-
|e 1 a n d e.
bij I. SINKE,
TE KOOP
LOOISE,
udekerke.
k 1 a n t e
ten stand.
P, Boekh. E. P.
|U te Nieuwland.
en zes mooie
jPOPPE, Melis-
H. L. zuivere
ve Legpoters
IWENHUIJZEN,
F. LOUWERSE,
|urg).
half April of Mei
T.g.g. v., by W.
out bij Ter Neuzen.
Met Mei
ikersknecht
Bd. C. LANSEN,
levraagd
gjd werk, bij A. P.
erman te Axel.
Ing met Mei a.s.
CANJE, Oostsingel,
fei of vroeger ge-
iandsche familie te
linke
jbode
onder de 25 jaar.
werken en koken
Adresseeren den
Winkelier te Krab-
J_
kd of met Mei,
loon f2 of f2,50
iwaamheld, bq een
Inaar. AdresJanus
I rentenier, Elle-
met 1 Mei a.s.
[DIJK te Waarde.
Ugd in een burger-
|v. Brieven lett. H,
ITER, Boekhandel,
Mei
DE DREU, landb.,
Etorie te Kruiningen
of 1 Aug.
ige-Verwest Goes.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02".
UITOAVE DER FIR-MA
EN VAN
van 15 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 <-ent.
1 April 1909.
Slecht nieuws.
Maart ie voor 's Rijks financiën een
slechte maand geweest. We geraakten bij
Maart van het vorig jaar ruim een millioen
ten achter. Soudt men nu in het oog, dat
we jarenlang gewend waren per maand
ongeveer een kwart millioen vooruit te
komen, en rekent men dit uitblijven van
het aeores met het tekort bijeeD, dan is
er feitelijk een daling van ll/< millioen
wat, ging het zoo door, over twaalf maan
den op een tekort van 12 3 millioen
zou neerkomen, en niet alleen de leiding
van het bewind, maar zelfs onsoredietin
niet geringe moeilijkheden zou brengen.
Nu is dit natuurlijk niet te duehten.
Reeds de kleine 4 ton die op de successie
achterbleef, kan straks door sterk aeeres
van successie achterhaald worden. Maar
nit de gegevens blijkt dau toch, dat de
algemeene welvaart aanmerkelijk schade
leed. En het ergst is, dat pas op de nieuwe
kohieren zieh de invloed van het groote
kapitaalverlies, dat door de finanoieele
crisis is veroorzaakt, in juiste cijfers af zal
teekenen.
Onze huishouding van Staat is nu een
maal zoo ingericht, dat de uitgaven zieh
steeds uitzetten. Reeds nit tal van wetten
volgt een regelmatig en gestadig aeores,
en er gaat geen jaar voorbij,dat niet nieuwe
bohoeften opkomen, die op steun van
Staatswege rekenen. Afgezien nu nog van
de extra gelden, die noodig zullen zijn
om het tekort van de Rijksverzekerings
bank, de voortzetting van nieuwe werken,
en de kustverdediging mogelijk te maken.
Voor het pas opgetreden bewind is dit
tekort van Maart dan ook een bij uitstek
onaangenaam versohjjnsel, eu Mr. Kolkman
zal rijk in het vinden van middelen moe
ten zijn, om, komt er niet spoedig in deze
ongunstige omstandigheden een keer, niet
alleen inkomst en uitgaaf te doen sluiten,
maar ook aan zijn ambtgenooten de mid
delen toe te wijzen voor de verwezenlij
king hanner plannen, niet alleen tot, maar
ook na 1909.
Laat ods daarom hopen, dat, al mooht
dit jaar blijven tegenvallen, in 1909 een
keer ten goede kome, en het Kabinet tot
krachtig optreden ten bate van het land
in staat worde gesteld. Standaard.
matiek spel tot verweer van hun rechten
geprikkeld.
Ook ons land trekke hier leering uit.
Nog altoos rekent men ook ten onzent,
als het er op aankwam, maar al te veel
op interventie ten onzen bate. Zie men
nu aan Servië, wat er zelfs vau belofte
j van interventie overblijft,
j Zelfs tegen hat klaaiste onrecht, bij
j publieke traetaatschending, durft men zieh
niet meer te weer stellen, en wie het aan-
durft en met een eorlog dreigt, wiDt
i zijn spel. Standaard.
Kleine Staten.
Nu Rusland kleur heeft bekend, delft
Servië het onderspit. Dubbel hard, omdat
eerst niet alleen Rusland, maar ook Enge
land en Frankrijk het lot verzet geprik
keld hebben.
Blijkbaar heeft dit alles slechts gediend,
om Oostenrijk te dreigen, en door dit dreige
ment te imponeeren. En nu bleek dat
Oostenrijk, van Duitsohlands steun zeker,
geen stap terug ging, maar stokstijf op
zijn stuk bleef staan, na haalt Rusland bak
zeil, en maken ook Engeland en Frankrijk
zieh gereed om zieh te schikken in het
onvermijdelijke.
Rusland voelt zioh te zwak, om het op
een oorlog met Oostenrijk en Duitsohland
te wagen, en getroost zioh daarom de diplo
matieke nederlaag, op hoop van later
revanche te nemen.
Maar het einde is dan nu, dat de kleine
Staat het gelag betaalt, en dat beide Servië
en Montenegro worden prijsgegeven.
Om het recht waagt men geen oorlog
meer. Had een kleine Staat zioh een in
breuk op een Europeesob traotaat veroor
loofd, gelijk nu Oostenrijk het deed, op
eens zou hij verpletterd zijn. Maar nu een
groote Mogendheid zioh dit veroorloofde,
staat de zaak anders. Men voelt nu, dat
verzet op een geduohten oorlog zou uit-
loopen, en zulk een oorlog is zoopeperduuur
dat men het pleit niet aandurft.
Juist de kolossale oorlogstoerustingen
hebben alzoo het gevolg, dat een machtige
Staat zioh aan het reoht niet meer stoort,
en doet wat hem in het gevlij komt, en
dat de kleine Staten er bij inschieten, ook
al heeft men ze eerst zelf door zijn diplo-
De S..D. P. heeft in Amsterdam III can-
didaat voor de Tweede Kamer gesteld dhr
D. J. Wijnkoop voor Amsterdam IX dr H.
Gorter.
De S. D. P. en de Internationale
De S. D. P. geeft geen kamp. Het bestuur
heeft zich n.l. dezer dagen met een schre
ven tot het bureau der „Internationale" ge
wend om aansluiting. Geantwoord is dat
het bestuur der //Internationale" hierover
zal vergaderen, zoodat nog geen beslissing
kan worden genomen. In tegenstelling met
de desbetreffende tegenspraak, kan met
zekerheid worden gezegd, dat het bestuur
der S. D. P. tegenover de motie een afwij
zende honding heeft aangenomen. Zelfs
heeft deze reeds weer gevolg, want het be
stuur der afd. Utrecht is van plan aan de
afdeeling afscheiding van de S. D. P. voor
te stellen, wanneer, na herhaalden aan
drang, het partijbestuur blyft weigeren
aan die motie gevolg te geven, n.l. om de
af deelingen en later congres en referendum
over nadere fusie-voorstellen te doen be
slissen. Voorts vernemen wy, dat mr Men-
dels bedankt heeft als partijbestuurder van
de S. D. P. Hand.
Verontreiniging verboden.
Bij Kon. besluit is de volgende bepaling
opgenomen in het Algemeen Reglement op
het vervoer op de spoorwegen en in het
locaalspoorwegreglement, n.l.
Het is aan een ieder verboden de wacht
kamers door spuwen of op andere wijze te
verontreinigen, te rooken in de wachtka
mers, waar dit niet is toegelaten, alemede
zich in een staat van dronkenschap te be
vinden of rumoer te maken op stations.
Voorts is voortaan verboden de rijtuigen
door spuwen of op andere wijze te veront
reinigen.
Overste Swart.
De correspondent te Batavia van de N.
Crt. seint, dat overste H. N. A.Swart, civiel
en militair gouverneur van Atjeh en Onder-
hoorigheden, buitengewoon is bevorderd
tot kolonel. In verband hiermede herinnert
het blad er aan, dat de legercommandant
overste Swart ongeschikt had verklaard tot
bevordering bij keuze, zooals de gouver
neur generaal wenschte. De buitengewone
bevordering is dus geschied in strijd met
het gevoelen van den legercommandant.
De Ringvergadering van Vrijdag 26 Maart.
Deze 15e Jaarvergadering werd wegens
afwezigheid van len en 2en voorzitter
gepresideerd door vr. Christiaanse van
Serooskerke. Ongeveer 50 personen waren
opgekomen. De notulen der vorige ver
gadering werden gelezen en goedgekeurd.
Alle vereenigingeu waren bij 't appel ver
tegenwoordigd.
Het woord werd weer gegeven aan den
secretaris, tot 't voorlezen van zijn jaarver
slag. Hieruit bleek, dat de ring in betrek
kelijk goeden doen verkeerde in 't ver-
loopen jaardat zes vergaderingen werden
gehouden, waarop aotueele onderwerpen
werden behandeld, dat op de vergadering
van 18 Febr. werd besloten den ring te
splitsen in twee ringenMiddelburg en
Serooskerke enz. H- m werd voor zijn arbeid
dank gezegd.
Hierna nam de penningmeester 't woord
tot 'tdoen van zijn verslag; de kas ver
keerde in beter doen dan 't vorige jaar.
Het rapport van 't ringbezoek, door den
secretaris gelezen, wees den stand der
verschillende vereenigingen uit. Een ver-
eeniging, die van Veere, is gaan slapen.
Na de voorlezing van dit rapport ont
stond nog een eenigszins onverkwikkelijke
discussie, die echter spoedig werd be
ëindigd.
Tijdens deze discussie kwam mr. Diele-
man binnen, de welwillende spreker voor
't tweede uur. De Pauze werd gegeven en
de vrienden, die aangewezen waren voor
't nazien der boeken deden hun werk.
Na de pauze werd gerapporteerd, dat
de boeken in orde waren bevonden. Als-
nu werd Mr. Dieleman 't woord gegeven
om een en ander te spreken over Dr.
SohaepmaD, den grootsten dichter van de
2e helft der 19e eeuw.
Deze man was veel meer dan letter
kundige alleen, maar omdat over hem
als dichter zooveel is te zeggen, kan over
zijn anderen arbeid weinig gesproken
worden.
Sohaepman ge trilt eenigszins als ge
zijn naam hoort. SchaepmaD, een reus,
een priester, dichter, geleerde, spreker,
improvisator, strijder voor de oude Moe
derkerk, Hoogleeraar-letterkundige, lid der
2e Kamer 1
Hij werd geboren den 2en Maart 1844
en was de zoon van een burgemeester.
Reeds vroeg trok hem 't leven van strijd
en zege aanhij werd een geestdriftig,
bezield man voor den strijd, die hem later
kenmerkte. Het leven van Napoleon was
zijn heldenboek. Beide doer vader en moe
der gevormd, door vader als diohter, door
moeder als letterkundige, moest hij pries
ter worden. Maar bij wilde niethij moest
naar zee i Doch dit misluktehij werd
voor de marine afgekeurd. Daarom ging
hij toch volgens den wenseh zijns vaders
naar 't Seminarie te Kuilenburg waar hij
onder leiding van Van Lommei studeerde
en priester werd.
Hij was vooral vriend van Dogmatiek,
kennis der H. Schrift en Kerkgeschiedenis.
Maar de Letterkunde beminde hij met al
den hartstocht zijner meesterziel.
Zijn eerste gedicht: //De Paus» werd
door Alberdingk Thijn als 't werk van
een nieuwen dichter begroet. Zijn plaats
was voortaan te Utrecht bij den aarts
bisschop, waar hij met veel wetenschap
pelijke mannen in aanraking kwam, o.a.
met dr. Kuyper.
Om zijn studiën voort te zetten, trok
hij naar Rome, waar hij tot doctor in de
theologie promoveerde. Rome werd zijn
lievelingsstad. In 1870 in Nederland
teruggekomen, werd hij op 26-jarigen
leeftijd tot hoogleeraar te Rijzenburg be-
ooemd.
Van zijn vele werken, die hij van toen
af als diohter en schrijver uitgaf, noemen
wij zijn sehoonen Priesterzang, zijn Sanota
Maria, de zondarease van Egypte, de Eeuw
en haar Koning, zijn schoon gedicht van
Vondel.
Maar 't verhevenste stuk, de Aya Sofia"
in 1886 versohenen stelde al; de andere
in de sohaduw. Ouder de stukken, in de
laatste 50 jaar verzameld, vindt dit zijn
wedergade niet. Het is een gedicht in
14 zangen. De Voorzang is overbekend.
En dan de tweede zang «de Puinen 1"
„Daar vaart langs heel de wereld
Een woeste doodsorkaan.
De Scheppingen der menschen
Verrijzen en vergaan."
Zoo gaat de diohter voortde Dood
overheersoht alles.
,de Heerscher
Drukt met zijn zegelring
Zijn teekenen op hun schedel.
Dat heet: „Vernietiging".
Maar midden in 'tstuk verandert zijn
toon. Neen de dood blijft niet heersohen,
het leven, uit dien dood herboren, dat
leven zegepraalt
In breede visioenen
Ontzaglijk, stout en groot,
Herleeft geheel 't verleden,
Verwinnende den dood!
Dan teekent hij een eind verder den
gemcedstoestand van keizer Justinianus,
die de Aya Sofia deed bouwenwIk triom
feer, o Salomon Zoo roept hij uit, nadat
hij God heeft gedankt, Die hem had ge
holpen bij zijn groot werk.
»Hoog stijgt der psalmen toon den Eeuwgen
[God ter eer,
Maar hooger klinkt de stem des Caesars»»Eer
"[mij zeiven,
O Salomonik triomfeer I""
En dan laat Sohaepman Salomo als van
uit de verte antwoorden
>lk, koning Salomo, ik zag het grootsch heelal,
De vaste pracht der aard, derheemlen heer
lijkheden.
O, ijdelheld der ijdelheden
In een zang eert hij de kerk zelve op
meesterlijke wijze. Mahomed, de verstoor
der van de rust der Grieksehe Kerk wordt
schoon beschreven.
Photius, de oorzaak van de splitsing der
kerk in Roomsche en Grieksehe Kerk roept
hy met overweldigende kracht toe
„Gij hebt 't Oosten van des levens Bronverweesd,
Gij hadt des Keizers macht, aan Rome bleef da
[Geest I"
En dan „De Kruisvaarders", waarin hy
over den kinderkruistocht (1212—1213)
spreekt. Vooral het 2e deeldaar komen
de kinderen van het Westen aan in het
Oosten eu een stem vraagt hunwat komt
gy hier doen Komt ge om de wonderen
hier te aanschouwen 1 En de kinderen, die
dit niet verstaan, trekken naar de Aya
Sofia, waarin zy hun krijgslied aanheffen
„Daar heerscht een wreede roover
Tn 't land van over zee.
De breede waat'ren over
Weerklinkt een stem vol wee I
De heidenen regeeren,
O, gruwelijke schand 1
Op 't heilig graf des Heeren,
In Christus' eigen land
Zoo trekken de kleinen voort.
z/De Val" behandelt de belegering van
Coustantinopel door de Mohammedanen.
En dan de laatste zang//Het lied der
Perinen 1" In éen woordde Aya Sofia is
schoon, is onvergelijkelijk schoonSohaep
man heeft zich hier als een meester geken
merkt, als een tweede Da CostaOok als
prozaschrijver was hy van zeer groote be-
teekenis, getuige zijn „Nationale Kunst".
Met zijn geesel der satire deelde hij gewel
dige slagen uit. Later werd zyn styl sober
der, pittiger. Deze man, groot van hoe
danigheden, eindigde zyn leven in zyn
lievelingsstad, in Rome, den 28 Jan. 1903.
Hy ligt begraven by de Sint Pieterskerk
„Bij de Martelaren is het goed rusten I"
Een welverdiend, daverend applaus be
loonde den spreker voor zyn schoone rede.
Nadi-t de werkzaamheden voor de volgende
vergadering waren geregeld, sloot mr Die
leman deze keurig geslaagde vergadering
met dankzegging.
Middelburg. Woensdagavond hield de
heer A. C. Zoethout voor het departement
Middelburg van de Maatschappij van Nij
verheid op de bovenzaal der sociëteit „de
Vergenoeging" alhier een voordracht ,/Eleo-
trisohe centralen".
Achtereenvolgens verklaarde de heer
Zoethout de wijze, waarop de eleotrioiteit
wordt opgewekt, het verband tussohen
de eleotrioiteit en de magneet, en de
werking van de dynamo.
Na de pauze verklaarde spr. de ver
schillende soorten van eleotrisobe lampen,
en deelde mede, dat volgens hem het
eleetrisehe lieht voordeeliger en beter is
dan het gaslicht.
Ook de werking ran den eleetro-motor
en de redenen waarom spr. dezen boven
den gasmotor prefereert werden uiteen
gezet.
Nog deelde do heer Zoethout eenige j
bijzonderheden mede omtrent de eleotri-
sohe centrale te Amsterdam.
De verschillende medednelingen werden
door proeven verduidelijkt, en ook ver
toonde de heer Zoethout eenige licht
beelden, voorstellende werktuigen, die
door eleotrioiteit kunnen worden voort
bewogen, en eenige „kiekjes" in de
eleetrisehe centrale.
Ten slotte ging spr. na wat hier is te
bedienen voor een eleetrisehe centrale.
Ten eerste zou kunnen worden geleverd
de openbare verlichting, ten tweede par
ticuliere verlichting en beweegkracht,
vervolgens beweegkracht voor gasfabriek
en waterleiding, voor tramwegen en ten
slotte verlichting ook voor andere plaatsen
op Waloheren, b.v. Domburg en Souburg.
Spr. eindigde met als zijne overtuiging
uit te spreken, dat er te Middelburg een
eleetrisehe oentrale zal komen. De vraag
is alleen maarwanneer F
De rede werd; door de vele aanwezigen
luide toegejuioht.
De voorzitter, de heer mr. J. J. Heijse,
bracht een woord van dank aan dan heer
Zoethout en de aanwezigen voor hunne
belangstelling.
Op een Dinsdag door de vrijzinnige
kiesvereeniging Vooruitgang te Goes ge
houden vergadering werden twee der drie
aftredende bestuursleden, de heeren A.
Neter en J. C. H. Hollmann, herkozen. In
plaat* van den heer F. Joustra, die met
het oog op zijn leeftijd niet meer in aan
merking wensehte te komen, werd ge
kozen jhr I. W. E. vod Sohmidt auf
Altenstadt en in de vaoature-A. G. Boluijt
de heer D. D. v. d. Bout.
Bij kon. besluit is aan J. Koppejan,
te Veere, een pensioen verleend van
f202 'sjaars.
Met ingang van 1 April a. s. is tot
liehtwaehter aan den steenen vuurtoren
te Westkapelle benoemd de heer W.
van Rooijen aldaar, thans liohtwaohter
aan het kleine kustlicht. Dat kleine kust
licht wordt bediend door het personeel
van den ijzeren vuurtoren.
Te 10 uur opende de voorzitter, ds
Boersma, de vergadering na het zingen van
Ps. 1031 en met gebed. In zyn openings
woord riep spr. daarna een woord van wel
kom toe aan het gemeentebestuur, den
kerkeraad, het schoolbestuur en den hoofd
onderwijzer der chr. school W'ijngaardstr.,
het schoolbestuur van Wemeldinge, de
commissie van toezicht op het 1. o. alhier,
de Vereeniging van Onderwijzers en Onder
wijzeressen bfd. N.- en Z.-Boveland, de
familie van dhr v. Dyl, en voorts aan alle
belangstellenden. Spr. leest daarna Ps. 103.
In aansluiting aan den Psalm prijst spr.
dezen dag als door den Heere gemaakt, wat
by menschen onmogelijk werd geacht,heeft
Hy mogelijk doen blijken.
Jarenlang was de wensch in de harten
om een Hervormde School, deze heeft God
gegeven. Niet eenig mensch deed het, maar
God die zich hier ontfermde over menig
kind en bewezen heeft, welken rijken zegf a
het Chr. onderwijs geeft. Wie zal 't uit
spreken 1 Zien wij op den zegen aan de Chr
School Wijngaardstraat geschonken, dan
hebben wjj goede hope ook voor otze
schoolwaar immers ook onderwijs gege
ven wordt naar GodaWoord; want het
Christendom moet 't geheele onderwijs
doortrekken. Ons hart springt op van
vrengde over de gave dezer nieuwe school
vermeerdering van gelegenheid, verrui
ming van genegenheid om onzen k[nderea
I