NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
:egel-
lek
ler sink.
koon,
te koop
itwagen.
No. 143,
1909,
Vrijdag 19 Maart
23e Jaargang.
iaard
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Voor éo meden voorat»
koop,
toop en
>tier,
fWSCHE
ITT!! It
ÏP
)P
|P
regen op
»n.
ER,
p met
VERfGHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JQNGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IJK-
Bimieniaim
I dei burg
VLISSINGEN
iuime keuze.
Concurrentie.
1franco
rials»».
SDinsdags
iderdags en te
lier, waarvan 1
|TEUR, Seroos-
J een puik óen-
t toebehooren
Vwe Friesche
ÏK, Zusterstr.
KUSSEN.
|e k t r k e.
1. J. KLUIJF-
ithoek.
it drie, bjj P.
fe, Westhoek.
I A. MINDER-
e 11 e.
j, Meliskerkt.
-zwarte-bonte
trouwepolder.
Waalsteen,
en.
Ik Gasfabriek
pemer, Oprit,
jaurens.
IEL te Arne-
*tier,
)E YISSER,
?s,
k o o p bp
SKE, West-
snstand, die
kan. Wasch
moodig zich
drukker
teat Goes.
IEDEREN WERKDaG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02».
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 '•ent.
Zij, die zich met 1 April a s. op ona
blad abonneeren, ontvangen het tot
dien datum gratis.
Heinkenszand, ook voor 's-Heer Arends-
kcrke, 22 en 23 Maart.
'b Heerenhoek, ook voor Borssele en
Nieuw dorp 24 en 25 Maart.
Baarland, ook voor Oudelande, 26 Maart.
Eilewoutsdijk, ook voor Driewegen, 27
Maart.
Ovezande, ook voor Nisse, 28 Maart.
Hoedekenskerke, 30 Maart.
De Kngelscho „Hooge Commiasaris" in
Transvaal heeft onlangs de //Boeren" op
een vermakelijke wijze de les gelezen.
't Was bjj gelegenheid van de opening
eener landbouw-tentoonstelling dat hij hun
de ooren eens hink wreef over hun valsch
conservatisme.
De «Boer" op het platteland van Zuid-
Afrika heeft een groote vereering voor zijn
„vaderen" en mea krijgt hem er niet licht
toe, van de praKtyk der vaderen af te wij
ken. En toch is dat hoog noodig, zal Trans
vaal vooruit gaan dat had die Engelsche
Commissaris goed gezien.
't Waren hoogst eenvoudige waarheden,
die hij den Boeren voorhield.
Yan de koeien sprekende, zeide hij o.a -.
Een goede melkgeefster en een slechte,
eten beide evenveelzie dus, dat ge enkel
goede krjjgt 1 En v»,a de schapen insgelijks
Ean goed wolschaap en een slecht, lusten
als 't op eten aankomt, evenveelzie dan,
dat ge alleen goede overhoudt 1
't Wil ©r bjj vele „Boeren" nog niet
goed in.
Oupa liep ook niet met een notitieboekje
en een potlood //achter di oor" om de koeien
en de schapen te „beschrijven", denkt of
zegt de boer. Hij wachtte maar stil af, wat
Bod over zijn schapen en koeien besloten
had.
„Gaat tot Salomo en wordt wijs, zei toen
de Engelschman.
„Salomo woonde toch ook niet meer in
dezelfde tenten, waarin de oupa's Noach en
Abraham gewoond hadden 1"
De „Boer" toont door dit verkeerde con
servatisme alweer dat hij van echt Holland-
sche afkomst is. In Zuid-Afrika vriest het
niet, tenminste geen tegel dik, maar men
gaat er al evenmin over ijs van één nacht,
als bij ons. Er moeten daar ook eerst bal
ken over liggen.
Er is in zulk conservatisme iets dat aan
trekt.
Er loopt geen onhebbeljjker schepsel op
den aardbodem rond, dan de jonge wind
buil, nog nat achter 't oor, die z'n gladde
kin boven de hooge boordpnnten tillend,
met eon gebaar van mieren-majesteit zit te
beweren dat „de oude" niet meer is op de
hoogte van z n tjjd en dat alleen het jonge
geslacht weet, hoe de zaken aangepakt
moeten worden.
Waarna dan de bierpot geheven wordt
ter nieuwe vulling.
Zich Losmaken van zijn voorgeslacht is
ingaan tegen de ordinantiën Gods. De
Sebrift trouwens geeft ons heel andere
voorbeelden.
't Verbend met het voorgeslacht moet
gehandhaafd blijven.
Maar ziehier het groo'e verschil.
Da een tracht te staan op de sohoude-
ren van het voorgeslacht; de andere ech
ter zakt in zoeten dommel weg, zittende
op hun sohoot.
Beiden bindt de band der geslaohten.
Maar de eerste steekt boven zijn voor
ouders uit, |terwijl de ander,, slap weg
gezonken, bet niet eens zoo ver brengt
als zij.
De eerste is in den levenswortel van
zijn bestaan gezond conservatief en is
«vooruitstrevend" tegelijk de tweede kan
kert weg in doodeli.ik conservatisme....
Maar ik sla aan 't filosofeeren en de lezer
mort terecht, dat hij géén krant ter hand
neemt, om met min of meer wijsgeerige
beschouwingen vermoeid te worden.
Ik hreug hem daarom tot de werke
lijkheid terug en plaut heui met beide
voeten in de taaie klei van ons hollandsoh
polderland.
't Was 'n dertig jaar geleden, in een
zéér orthodoxe streek.
De groote meeiderheid der boeren was
er »gereformeerd", om 't even, of ze bij
de „groote" of bij de «kleine" kerk hoor
den. Tussohen hen in woonden verstrooid
en buiten invloed op de publieke zaak,
eeDige modernen.
Maar het centrum van de ganeoha wel
varende streek was een plaUelamisstadjc
van plm. 15 000 inwoners, de marktplaats
voor de gansche omgeving en dé,ér zat
de «vrijzinnigheid" ten troon, deelde er
de lakens uit en speelde er iu elk op-
zioht den bans.
In die polderstreek 't was dertig
jaar geleden kwam de vraag op naar
een stoomgemaal. Voor een hinken, groo-
ten, laag gelegen polder is dat tegen
woordig een Levensvoorwaarde. Dat kon
men diér in den winter goed zien, wan
neer een groot deel der landerijen gere
geld blank stond en soms tot ver in 't
voorjaar te drassig was, om er een voet
op te zetten.
Alleen de eerste uitgaaf die drukt
natuurlijk op 't budget van de eerstvol
gende 20 a 25 jaren.
Wat zag men nu gebeuren
De orthodoxe bevolking was over 't
algemeen vóór het stoomgemaal en uit
héér midden stonden welsprekende pro
pagandisten op, die dorp na dorp afreis
den, om stemmen te winnen voor deze
hervorming.
De „vrijzinnigen" in hun midden echter
wilden van die nieuwigheid niet weten en
werkten tegen, zoo hard als ze konden.
Nu woonde «in stad" de dijkgraaf en
hij, benevens zijn vrienden, de vrijzinnige
voormannen van die streek, konden zich
maar niet begrijpen, dat hnn geestverwan
ten in de landstreek er zoo tégen waren.
Desniettemin konden ze er niets aan
veranderen.
Waardoor hun verwondering nég steeg.
Toch is dat verschijnsel zeer verklaar
baar.
Wie in de minderheid is, voelt zich
vanzelf niet erg op zijn gemak en ziet k
priori met wantrouwen aan, wat de meer-
deiheid in stad en streek en Staat aanplakt.
Zoo wordt de minderheid uiteraard con
servatief. Dat conservatisme heeft zijn nut
en heeft soms meermalen van oberaden
stappen teruggehouden. Dat conservatisme
was het, waardoor Groen vaD Prinsterer
in de jaren n4 '48 zich tegen de meeste
wetten van Thorbeoke verzotte,
Alleen hij verwierp ze niet, omdat
ze kwamen uit den hoek der meerderheid,
maar omdat hij ze woog op de sohaal der
beginselen en ze daar te lioht bevonden
werden.
Daar was hij eobter Groen van Prin
sterer voor
Dat conservatisme kan óók tot gevolg
hebben, dat werkelijk goede maatregelen
worden tegengestaan, terwijl men later
zich er tooh mee moet veraenigen, omdat
men erkennen moet, de schaal der be
ginselen niet zuiver gehangen te hebben.
Daarmee boet men natuurlijk iets van
sijn kracht iu
Ons past allerminst zulk een houding!
Wij vergeten niet, dat er een tijdleen
eeuw is geweest, waarin onze geestver
wanten geweest zijn de „vooruitstreven-
en" ia den goeden, waren zin des woords.
S'nds kwam da kentering.
En ik ka - het begrijpen, dat in de vo
rige eeuw de Christen-broeders in ons va
derland met wantrouwen toekeken, telkens
als hun aandacht voor iets Dieuws werd
gevraagd.
Kleine groep, die se waren, meenden ze
hun taak volbracht, als ze behielden, wat er
nog goeds was overgebleven.
Tooh is dit niet de juiste houding.
fin du onze groep aan beteekenis wies en
men in allerlei opzicht met ons gaaf rekenen
nu moeten wij op elk gebied worden
mannen van den goeden, obristelijken
vooruitgang 1
18 Maart 1$09.
De geboorte en sterfte-etatis'iek over
1908 toont eene daling vau het geboorte-
l'eroentage van ruim 1.1 prooentvan
30.24 per duizend viel het cijfer op 29.90.
Van de provincies had Noord-Holland
het laagste cijfer 26.13. De hoogste ge
boortecijfers hadden Limburg en Drente,
beide 30.70, Z°e!and is pas de zevende
in de rij met 29 pCt
Van de steden hadden de laagste oijfers
Haarlem 23 55, Z'taadam 23,73 en Amster
dam 24,38
Gat blijkt daaruit vrij duidelijk, dat de
tegen-natuurlijke praotijken van het Neo-
Milfhusianisme reedsop bedenkelijke wijze
aan het leven van ons volk beginnen te
knagen.
De hoogste geboorte-eijfers treffen we
aan in de steden Maastrioht 35.83, Til
burg 35.68 en Den Bosoh 35.55.
Iutussehen staat de toename der bevol
king geenszins in evenredige verhouding
tot de hoogte der geboorte-oijfers. De
sterfte is n.l. vaak het grootst, waar ook
de geboorten het talrijkst zijn. Niet altijd
eohter ze was b.in 1908 het geringste
in Den Helder (10 86 per 1000), waar het
geboorte-oijfer 29 25 bedroeg.
Het hoogste sterftecijfer hadden de pro
vincies Noord-Brabant 20 45, Limburg
18.44, Gelderland 16 10, terwijl het voor
het geheele rijk 15.30 per 10Ó0 bedroeg.
Het laagst was het in Friesland, 13.14,
Noord-Holland 13.23, Groningen 13 29,
dan in Zuid-Holland 14.07 en Z-seland
14.16.
In de steden was de sterfte het grootst in
Den Bosch 22,30, Tilburg 20,13, Maastricht
20,10.Het laagst in Den Helder 10,30,Zaan
dam 10,59, Enschedé 10,78.
De toename door meerdere geboorte dan
sterfte, welke door bet geheele rjjk 14,78
per duizend bedroeg (in 1907 was het 15,54
per mille), was het geringste in N.-Holland
12,90, het grootste in Drente 18,66.
In de steden wss het overschot der ge
boorte boven de sterfte het geringste in
Breda 9,12 (geboortecijfer 26,63)het
grootst in Rotterdam 19,06 per 1000.
Wij wenschen er nog eeDs op te wjjzen,
dat de mMHtbi)jetten van tien en vijftig gul
den over veertien dagen geheel bniten om
loop worden gesteld.
Vóór 1 April moeten die zijn ingewisseld
bii de rijkskassen.
Maar men verwarre die »»««tbiljetten
niet met de órawibiljetten tot genoemde be
dragen, die een paar jaar geleden in omloop
zijn gebracht.
'Nemesis.
Land en Volk bevat een'krachtig arti
kel, j* aan het adres van de (Uoie-liberale)
Vaderlanderwelk blad da vrijzinnig-de-
ur.i.eraten had bestookt, wegens hun front
ms-ken tegen de staattipansionneering.
Het blad legt daarin terecht den nadruk
op bet nauwe verband, dat tussehen de
ver,-eh llende wijzen van verzekering be
staat.
Oudardoros-VcTzekering alléén is onvol
doende.
En dan geeft Land en Volk aan de redactie
van de Vaderlander, welke den vrijzinnig-
('fX'üoratüD wegens hun houding in zake
sterA'pensionneering van „dootrinarisme"
best h'ild'gd bad, het volgende te ver
werken
Wat doen eobter rie vrijz;nnig-demo-
oraten niet en wat hebben zij niet gedaan
Zij hebben niet ten aanzien van het
we'sootwerp-Kuyper, dat ouderdoms-
verzekering gaf met uitkeering op 70-
jarigen leeftijd, aansluitend bij invalida
te tsverzekering, voor de kiezers het
karakter van in validiteitszorg verborgen
en ui geroepen«wat heeft een dooje
aan pensioen
Wij zouden dus niet in de noodzake
lijkheid zijn om, wanneer zij zelf als de
schoonste uitvinding dezer eeuw een drie
gulden per week voor 70-jangen bij de
kiezers moesten aanbevelen, waar te
maken, dat bij den voortgang der me
dische wetenschap 70-jarigen, die met
invaliditeitshulp in 1905 dood zouden
zijn, pa 26 Februari 1909 blijven leven.
De vi ijzinnig-demoeraten doen het niet
voorkomen, alsof de voorziening tegen
de ellende der invaliditeit, waarvoor de
minister Lalj in 1901 tegen de ver
kiezingen een wetsontwerp gereed had,
thens van minder belang is. Zij gaan
niet den nood der arbeiders, somtijds
met een groot gezin, die op middelbaren
leeftijd aan tuberculose wegkwijnen,
aohter het „pensioen van den dooie"
verdonkeremanen.
De vrijzinnig democraten achtten zich
niet verantwoord, zoo aij debat smoren
over oijfers en kostenzij oordeelen
daarentegeu noodzakelijk, deze onder
de oot:en te zien.
Zij gaan dus niet, voordat er een be
hoorlijke berekening is opgezet, den
kiezer voorspiegelen op 70 jarigen leef
tijd 3 gulden in de week als het tegen
valt, dan maar wat minder.
En wat ten slotte de specialiteiten en
hun „dootrinarisme" betreftde leiders
der vrijzinnig-democraten trachten de
stroomiugon, in het volk waargenomen,
te leiden; zij drijven niet als een stroo-
wiseh er boven op.
De specialiteiten der vrijzinnig-demo-
or&.sn voelen hunne politieke eerlijkheid
en nauwgezetheid niet bij vlagen op
komen aij zullen niet vandaag zeggen
het kan niet, om overmorgen, als het
lokaas voor de kiezersval wordt opge
hangen, weer terug te krabbelen of hun
mond dioht te houden waar spreken
was geboden.
Het citaat is wat lang, maar hot mag
zaak heeten er goede nota van te nemen.
Want wat de vrijzinnig-democraten niet
doen, gelijk L. en V. schrijft, deed en doet
de partij der Unie-liberalen u>U.
De verwijten, welke het vrijzinnig-demo
cratisch orgaan haar toealingert, zijn vol
komen verdiend.
Men weet toch, hoe juist van Unie-libe
rale zjjde in 1905 geagiteerd is tegen de
ontwerpen-Kuyper, die slechts een rijks
daalder aan een „dooie" heetten te geven.
Eu dat, terwijl die ontwerpen ook verze
kering tegen invaliditeit inhielden I
Thans stuurt men zelf aan op het beloven
van dien rijksdaalder (of minder nog) bij
zeventigjarigen leeftijd, terwijl men de in
validiteit «vergeet" en ook verzuimt, de
bron aan te geven waaruit men zelfs voor
dien rijksdaalder aan een »dooie« putten zal.
En nu wordt men geslagen met de wape
nen, die men zelf op ongeoorloofde wijze
bezigde.
Het onrecht van 1905 wreekt zich.
Land en Volk legt de zweep er ongena
dig over I
De Vereenig de zitting
Het gala rijtuig, waarin de Ministers van
Justitie en van Binnenlandscbe Zaken zich
Vrijdag van het Kon. Paleis naar de Staten-
Geueraal zullen begeven tot bet indienen
dev ontwerpen op regentschap en voogdij
zal door militairen geëscorteerd worden,
zoodat hetzelfde ceremorieel zal gevolgd
worden tie bij de sluiting van'n zittingjaar.
e scheuring in de S. D. A. P.
De bemiddelingsvoorstellen van het „In
ternationaal Bureau" zullen naar het
Hbl. bericht in een aanst. Zondag te
houden vergadering door de verschillende
partijen worden besproken. De wapenstil
stand schijnt wel beklonken. De nieuwe
partij staakt ook tijdelijk haar propaganda
voor de eigen candidaturen.
Naarmate de verwachting op een
blijde gebeurtenis klimt, vermeerderen de
gesprekken, en vergasten de onderen onder
ons elkander en ons op de herinnering
aan 31 Augustus 1880, den geboortedag
onzer Koningin.
De toenmalige hofarts dr. Vinkhuysen
en de aooouoheur dr. Hoek, gaven onmid
dellijk na de geboorte bulletins uit; het
geschut in Den Haag daverda en duizenden
hingen de vlag uit.
De insohrijving der geboorte in de re
gietors van deD burgerlijken stand ge
schiedde den volgenden dag ten Paleize
door den wethouder v. d. Duyn, terwijl
de Koning persoonlijk de aangifte deed in
't bijzijn van twee getuigen, den minister
van buitenlandsohe zaken (v. Lynden) en
dien van justitie (Modderman).
Bij Koninklijke Boodschap werd aan de
beide Kamers der Staten Generaal van de
geboorte kennis gegeven.
In de Eerste Kamer werd het adres
van GelukwenBoh vastgesteld door de
heeren de Sitter, Blussé, v. Aylva v. Pal-
landt en Den Tex (allen liberaal)in de
Tweede Kamer door de heeren Lentiog,
Blus&é, v. Ovenbrugge, Cremers (allen lib.)
en v. d. Sohrieok (kath.J
Aan de Nieuwe Courant ontleenen wij
nog 't volgende
Oorspronkelijk heeft het in het plan der
Koninklijke familie gelegen de jeugdige
Prinses in het dagelijksoh /even «Paulina"
te noemen, doch later is deze naam ver
anderd in Wilhelmina.
De doopplechtigheid in de Willemskerk
die werd bijgewoond door den Groother
tog en de Groothertogin van Saxen-Wei-
mar, Prins Frederik en Prinses Hendrik
vond reeds den 12en October d.a.v. plaats
in tegenwoordigheid van Minister, Kamer
presidenten, leden Raad van State en
Staten-Generaal, het corps diplomatique,
ledon der hofhouding, burgemeester, raads
leden enz. benevens de baker juffrouw
Smits en de min huisvrouw Yan Oskam.
Toen tegen een uur het orgel in de stamp
volle kerk begon te preludeereo, werden
Koningin Emma en Z. M. Willem III
door de kerkelijke autoriteiten binnenge
leid de Koningin was gekleed in hot
blauw fluweel met wit gegarneerd.
Bij deze gelegenheid trad als prediker
op ds. Yan Koetsveld, die sprak naai
aanleiding van de woorden in het Evan
gelie van Marous, «Laat de kinderkens
tot mij komen". Halverwegen de preek
had de doopplechtigheid plaats en nadat
Koningin Emma de Prinses uit de armen
van de grootmeesteres, mevrouw Yan Ho-
gendorp, had overgenomen, sprak ds. Yan
Koetsveld het doopsformulier uit.
Nadat de doop geëindigd was, drukte
Koning Willem diep geroerd Koningin
Emma de hand en ten slotte sprak de
hofprediker een aandoenlijk gebed uit
voor de toekomst van de Prinses en de
Koninklijke familie.
UIT DB PROVINCIE.
Middelburgsche Handelsavondschool
Woensdagavond werd op initiatief der
afdeelmg Middelburg—Vlissingen van de
Nederl. vereeniging van Chr. KaDtoor- en
Handelsbedienden 'n de sociëteit St. Joris
te Middelburg een vergadering gehouden
in 't belang van het Handelsonderwijs.
De verg*dering was een gevolg van een
opdracht der laatst gehouden afdeelingR-
vergadering van het bestuur om pogingen
in het werk te stellen tot het oprichten
van een vereeniging tot stichting en in
standhouding eener Handelsavondschool.
Vooraf had het bestuur geoonfereerd met
verschillende gezaghebbenden op onder
wijs- en handelsgebied,over de wensohelijk»
beid van een dergelijke instelling.
Buiten bedoelde heeren waren nog ge-
noodigd de leden van verschillende be
stuurscolleges en eenige vereenigingen cp
het gebied der op te richten instelling.
Het presidium was door het bestuur
opgedragen aan den heer I. H. Blum,
