NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 142,
1909.
Donderdag 18 Maart
23e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Het verschil.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
Snippers uit de oude doos.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
BiimenlaodL
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
Zij, die zich met 1 April a s. op ons
blad abonneeren, ontvangen het tot
dien datum gratis.
Onder dit opschrift schrijft de Standaard-
Nude Staatspensiouneering zonder pre
miebetaling Bteeds stouter gedreven wordt,
dient helder voor oogen te staan, waarin de
pensionneering zonder eu die met premie
betaling van eikander verschillen. En dan
z\j op zevenderlei onderscheid de aandacht
gevestigd.
Het eerste verschil is, dat zonder premie-
betaling alleen d6 oudjes van 70 jaar en
daarboven geholpen zullen worden, terwijl
met premiebetaling aan allen hulpe wordt
geboden, die, uit wat oorzaak ook, buiten
staat geraken, om door het bedrijf, waarin
ze werkzaam waren, in hun onderhoud te
voorzien.
Het is niet waar, dat alleen ouderdom
dezen toestand doet intreden. Er zijn tal
van mannen die zelfs op 70jarigen leeftijd
nog zeer goed vooruit kunnen, terwijl er
omgekeerd duizenden en duizenden zijn,
die reeds op vijftigjaren leeftijd het moeten
opgeven, of zelfs reeds voordat ze de halve
eenw haalden, door ziekte zoo sterk zijn
aangetast, dat ze den arbeid moeten staken.
Die allen laat uien nu in den steek, om
alleen de 70jarigen te helpen. Toen het
ontwerp-Knyper uitkwam, ging er geheel
ten onrechte een kreet door heel het land
op, dat alleen de 7Qjarigen te helpen stui
tend onreoht zou zijn, want dat 'n 70jarige
een halfdoode waseen kreet waarbij men
toen verzweeg, dat juist 't ontwerp-Euyper
in aller nood voorzag, tot van hen bjj wie de
nood reeds op 40j»rigen leeftijd intrad.
Maar hiervan afgezien, was men het toen
althans hierover eens, dat alleen voor de
70jarigen te zorgen, pure dwaasheid en on
barmhartigheid zou zijn.
En desniettegenstaande heeft men thans
den euvelen moed, voor een regeling op te
kernen, die alle diegenen die voor den 70-
jarigen leeftijd onbekwaam worden, koel
bloedig in den steek laat.
Het tweede punt in verschil waarop dient
geweien, ie dat bij pensioen met premie
betaling, «en ieder een rente trekt naar
zjjn premie was. Vijf loonkiassen werden
onderscheiden. Men nsm aan, dat er per
sonen waren wier loon beneden de f 240
bleef, andere wier lootten van f 240 tot f400
liep, weer andere die van f400 tot f 6o0
loon genoten, en eindelijk dezulken wi-
loon van i 800 tot f 1000 beliep.
Sip
FEUILLETON.
door
SCALDIS.
Borrendamme.
Voor de darde maal gaan wij nu eene
Zeeuwsche plaats bespreken, welke op haar
beurt den tol moest betalen aan de alles
verwoestende golven.
Hebben wij indertijd Romerswaal en Bom-
menede zien ondergaan, voor heden willen
wij onze aandacht bepalen bij de eens
niet onaanzienlijke plaats Borrendamme.
Ook van dit dorp is geen steen op den
anderen gebleven. Het moest in deeerBte
helft der 17e eeuw geheel vernietigd
worden.
In het Poortambaoht der stad Zierikzee,
ten westen van het tegenwoordige haven
hoofd, lag eenmaal gezegd dorp, dat, voor
zien van eene kerk en toren, en van een
slot of sterkte, vóór de invallen der Vla
mingen een welvarende plaats was. Borren-
damme,veeal Bordendamme genoemd,wordt
reeds in 1297 vermeld,
In Mei van dat jaar gaf Jan J, die zioh
in die dagen meest te Veere, vermoedelijk
op het huis Magdalena aldaar, ophield,
vandaar aan zijn getrouwen man Hildecope
Hobuxsone, het veer van Bordendamme
onder voorwaarde dat hij „de lieden van
onse oledren sonder veersoat'' (veergeld)
De eisohen van levensex;sientie wist
men, dat in deze vijf loonkiassen zeer uit-
eeiliepen. Men liet daarom de verschil
lende klassen rente trekken,naar dat 't loon
was geweest, en in verband hiermede
onderscheiden premies betalen, van 20 tot
48 cents per week. Voor de onderscheiden
loonkiassen stelde men onderscheiden pre
mies, maar keerde dan ook aan de per
sonen, die tot daz? loonkiassen behoorden,
een zeer ondersoht i ien rente uit. Aaneen
ieder naar den and van zijn positie ge
weest was. Ieder zou een rente ontvangen,
die voor hem in zijn stand voldoende
werd geacht.
Dooh ook dit verschil geeft de Staats-
pensionneering prijs. Of ge gewoon zijt
geweest aan een jaarlijkse!) inkomen van
f200 of van 1000, ge ontvangt gelijke
rente. En a! zal die rente voor een man
van de laagste loonklasse voldoende zijn,
ze zal uiteraard geheel teleurstellend en
onvoldoende zijn voor wie gewoon was
f 1000 per jaar te verteren. De zoodanige
vervalt tot armoede.
Dooh ook daar stoort men zioh niet aan.
Gelijke monniken gelijke kappen, zai na
zetregel zijn. Met de laagste rente zai een
ieder tevreden moeten wezen. En jnist de
meer ontwikkelde arbeiders, die aan een
hooger levensstand gewoon waren,zullen
het kind, van de rekening worden.
Ten derde zij er op gewezen, tl at man
nu reeds, ona zijn opzet door te drijven,
de rente aanmerkelijk dalen laat.
Eerst was ze dan neg op i 8 per week
gezet.
Maar nu reeds daalde die f3 op f2,50.
En zelfs daar bleef aaon niet bij. De ge
gadigden zullen niet f 2,50 krijgen bij wat
ze nit anderen hoofde bezitten, maar bet
geen ze uit anderen hoofde ontvangen,
zal hun slechts tot f2,50 worden aange
vuld. Bedrogen komen dus nu reeds u't
die velen, die van een klein weduwgeld
<>f een kleine lijfrente levende, gehoopt
hadden die f 3 of ook f 2,50 er bjj te zul
len krijgen. Van bij krijgen is geen sprake.
Zoo ge reeds f 2 per week hadt, daalt uw
premie op vijftig cents. En hadt ge reeds
f2,50, dan krijgt ge kortweg niets. De
Staat vult slechts aan. Dat bjj deze peuaio
neering zonder premiebetaling ook de niet
loontrekkende persoon rente zou ot.tvt.ngen
loopt dus op niets anders dan op een groote
mystificatie r it. Er is zoo goed als niemand
buiten de gewezen loontrekkenden en invu
lleden, die niet f 2 2,50 per week te ver
teren heef*. Anders k*.o o>en eenvoudig niet
b staan Eo die uilen z\in buitengesloten
zou overvaren.
Iu de Vlaamsehe oorlogee, werd hier
in den omtrek menigmaal fel gestreden.
In Mei 1301 week jhr. Willem voor de
overmacht der Vlamingen, wier graaf,
Qujj, Middelburg innam en hen volgde.
Ia het daarop gevolgde beleg - an Zie
rikzee, werd, bij een uitval het dicht bij
de staande staande Slot van
„Hobuok die daeraf was here"
zooals Stoke in zijn rijmkroniek zegt
door de stedelingen in brand gestoken,
waardoor dezen Hobuck, naar Stoke ver
haalt, die van den Hollandsclien graaf veel
goeds genoten had, maar tooh de partij
der Vlamingen koos, nu loon naar werken
ontving. Wat de vlammen nog van het
Slot hadden gespaard, werd des anderen
daags door de Zierikzeeënarrs verder ver
nield, omdat deze sterkte tot verdediging
der stad, tegen den vijand, zeer hinder
lijk was.
De naam Hobuckwellicht een voornaam,
kwam later in Zierikzee nog menigmalen
voor. Zoo teekende, zooals wij hij van
Mieris lezen, in 1424 Hendrik Hoe-
bucx het verdrag der inwoners van Zie
rikzee, met hertog Jan van Beierenover
het onderhond der dijken en de behouding
der stad en het land van Schouwen.
Toen graaf Willem IIIniet lang daarna,
in Zeeland kwam, maakte hij van dit veer
gebruik en voer ten Bordendamme over«,
naar Noord-Beveland en was door de Zuit-
Ten vierde zal, om dit pensioen te kunnen
uitbetalen, zonder dat het tarief meer in
brengt, de directe belasting, met name het
successierecht, aanzienlijk moeten ver
hoogd worden, iets wat men als nieuwen
last op de burgerij zal leggen, hetgeen van
zelf de philantropia zal doen inbinden.
Zelf verplicht meer te betalen,zal men gaan
oordeelen, dat in dit hooger belastingbe
drag dan ook vanzelf een gift voor de be
hoeftigen inbegrepen is. Althans dat de
ouden van dagen nu goed verzorgd zjjn, en
niets meer behoeven.
Men zal zijn gevoel van ontferming laten
verkoelen en waar de Staat de zorge voor
«eze ongelukkigea op zioh nam, zal menig
een zich zelf van den plicht der bairn-
hartigheid ontslagen rekenen. En ook wie
niet vau het Rijkspensioen trekt, «al daar
onder lijden.
Ten vijfde wordt door het pensioen
zonder premiebetaling een valsoh en onge
zond beginsel in ons Staatsleven ingevoerd.
Men zet een eersten stap op den weg
naar het Communisme. Vau de Staatsruif
zullen tenslotte allen die behoeftig zijn,
leven. Hat plichtbesef om voor eigen toe
komst te zorgen, zal geknakt worden. De
liefde zal terugtreden, om doorSiaatsgunste
uit hetgeen de één opbrengt, den ander te
doen genieten. Da Staat zal dan al meer
iriDC-d, om het aan wie in nood is, uit te dee-
len. De Kerk wordt uit haar plaats gedron
gen Etet particulier initiatief verzwakt. De
vrije veerkracht der burgerij wordt in den
band gewrongen. En de Staatswil treedt
voor aller eigen aandrift in de plaats.
Ten zesde werkt pensioen zonder premie
betaling demoraiiseerend.
Bij premiebetaling weet wie rente trekt,
dat deze reDte uit de gespaarde som
komt van het loon, onverschillig of die
pronaie door heai persoonlijk betaald wordt,
of door den arbeider van zijn loon wordt,
afgetrokken,, De premie komt uit het loon.
Zonder premie zou zijn loon dat hij zelf
uitbetaald kreeg, zooveel hooger zijn. Bij
premiebetaling weet dus de rentetrekker,
dat zijn eigen arbeid heisa ook in ziekte
en bij invaliditeit, en op zijn ouden dag,
onderhoudt. Hij heeft er niemand voor te
danken. Het komt uit zijn eigen verdiend
ge.l-t. Eu is heel zijn stand eenmaal aan
dit afs>aan van een deel van het loon voor
eigen later onderhoud gewend, dan zal
straks zelfs de verplichte premiebetaling
kunnen wegvallen, en geheel de zorge
voor den ouden dag en voor invaliditeit
tot het particulier i ".iati-f kunnen terug
keeron.
vliet en Wij vliet voor dea avond nog te
Romerswaat.
Reeds na dar, Ct irnus- en Damiannsvloed
Tan 27 Sept. 1477 moest hier veel land
worden buiten'edijkr «n de Si Fdixvloed
an 5 Nov. 1530, bracht, dicht bij 't dorp
zoo'b geweldigen doorbraak te weeg dat
betalend achtten dagen onder water bleef
terwijl het in 1554 weder noodig was, een
itAaagdijk te leggen, die aan den hoek
-an hat dorp aansloot.
Geen wonder dan, dat de plaats begon
te vervallen, wet nog verergerde, toen
hier, tijdens het beleg vod Zierikzee in
1575 en '76 de dijken werden doorgestoken.
Uit gebrek aan tijd, kon dit echter niet
voldoende geschieden, en liet men een
dorpel van eiroa drie voet boven het „mei-
land" staan.
Niet ver van daar, tussohen het dorp
en Rengerskerke, werd in Febr. 1576, een
boiwerk opgeworpen. Het graven der
nieuwe haven van Z. Zee, waarvan het
westerhoofd, niet ver van Borrendamme
uitkwam, bracht aan dezen kant eene
groote verandering te weeg, dooh kon
den ondergang van het dorp niet ver
hoeden.
Door al de genoemde rampen, was het
niet te verwonderen dat het dorp allengs
achteruitging en verminderdezelfs zoo
danig, dat in 1613 de kerk reeds in puin
lag, en wij bij Boxhorn vinden aangetee-
kecd dat, „vermits de djjken aldaar, door
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent.
B».
Zonder premiebetaling daarentegen
neemt de rentetrekker niets dan aalmoe
zen aan, en wel een aalmoes van de Over
heid. Hij wordt een gealimenteerde van
den Staat. Hij vervalt onder de paupers
die begiftigd eu geholpen moeten, en on
dergaat andermaal al de demoraliseerende
invloeden, die het pauperisme na zich
sleept. En eens hieraaa gewend, kan hij
ncoit meer aan dien vloek ontkomen
Zijn vt rkraeht wordt niet gesterkt, maar
verzwakt. Nooit meer kan hij aan dezen
onafhaakelijken toestand zioh ontworste
len. En alle particulier initiatief wordt
straks voor goed in hem gedood.
En ten zevende biedt pensionneering met
premiebetaling, juist door de verzekering,
het groote middel, om het dragen van
elkanders las'en ingang te doen vinden.
Saam betalen de bedreigden, evenals bij
brandassurantie, wat noodig is, om hem,
dien de nood treft, te helpen. Het egoïsme,
dat al.een voor zichzelf zorgt, wordt be
teugeld, en omgezet in een regeling,
waarbij allen saam voor allen zorgen. Het
gevoel van gemeenschap in het lijden
wordt er door geprikkeld.
iaat ge de premiebetaling los, daD
vervalt ook dit. Alle hooger motief gaat
onder in het zelf geborgen üja.
Men verhoogt er de maatschappij niet
door, maar laat ze zedelijk dalen.
De verantwoordelijkheid -an hen, die
het loven van dit stelsel als lokaas bij
de stembus aandorsten, is dan ook waar
lijk een hoog ernstige.
Gelukkig dat men in onze kringen al
thans er vuurvast voor is. Door verplichte
premiebetaling het volk opvoeden, hooger
ophtlïen, en tevens in zijn nood voorzien,
is kostelijk, maar aan wat ons volk der
wijs zedelijk verzwakken zou, doen we
niet meê.
Subsidies aan 't Middelbaar Onderwijs.
Voor De Std. is van het wetsontwerp ter
verstrekking van subsidie aan middelbare
scholen het mooie af, nu de tekst van het
voorgestelde art. II inhoudt dat de bijzon
dere middelbare school bü 3 jarigen cursus
de vakkon vermeld in art. 16 onder a—1 en
n zal omvatten. Er zullen dus bij deze scho
len 16 vakken verplicht zijn op 25 geëischte
uren en er bljjven dus maar heel weinig
vrije lesuren,waardoor dit bijzonder onder
was zich v»n het gewone type der Rijks H.
B 8. zou kunnen onderscheiden Hecht het
bestuur van zoo een schooi b.v. meer aan de
den gedurigen storm vaa winden, die
wel omtrent de vier maanden achter den
anderen hadden geduurd, zeer waren ver
lonken en doorgevloeitin Jan, van het
jaar 1613 dan toren, met de ruïne vau
de kerk, mitsgaders het geheele kerkhof
en eenige' hoogten daaromtrent, in stukken
gehakt, vergraven en in de putten van
den bijkans verwoesten zeedijk zijn ge
bracht geworden".
Dit hielp eohter slechts tijdelijk, want
zestien jaren later moest bier weder op
nieuw worden bedijkt. In 1642 waren er
nog maar twee of drie huizen van het
voormalige dorp over, welke later zijn
opgeruimd, zoodat men nu hier, behalve
de gebouwen van het Z. Zeesche haven
hoofd geen woningen meer vindt.
De z g.n. Mierenweg loopende van de
Westbarrière der stad, naar de zeedijk,
werd vroeger de Borrendamsche weg ge
noemd.
Niet ver van het dorp lag een streek
Kiemenslioek geheeten, waar bij het ver
loop der oude haven van Z. Zee oudtijds
de afslag van visoh placht te geschieden,
wat aanleiding gaf dat de afslag in de
stad nog in de 18a eeuw onder denzelf
den naam bekend was.
Als een merkwaardig feit, te Borren
damme voorgevallen, vinden wij nog in
de geschiedenis geboekt, dat in 1468,
dus kort vóór de opeenvolgende geduchte
rampen, waardoor de plaats te gronde
historisch-literarische of ook de handels
vakken, dan aan wis- en natuurkunde, er
zal niets aan te doen z\jn, wijl de school de
vakken als bovengenoemd zal moeten om
vatten.
De Std. betwijfelt of er iets aan te doen
zal zijn- Nu de minister eenmaal de „con
formiteit van typB" (openbaar en bijzonder
middelbaar onderwiis) voorstelt, zal de
Kamer zich niet laten bewegen dezen
„waarborg voor de deugdelijkheid van het
onderwijs" prijs te geven. Dan echter zal
men van de zijde van De Std. »tamelijk
koel" tegenover dit regeeringsontwerp
staan en het blad hoopt daarom, dat de
minister nog een uitweg zal vinden.
BIT DB PROVINCIE.
Men schrijft ons
De hoofdgedachte in de Schitterende
causerie gisterenavond in Vlissingen door
prof. Bavinck gehouden wasAmerika is
in wording Maatschappelijk zoowel als
geestelijk.
Maatschappelijk overal vertoont zioh
groei, maar nergens voltooiing. Daar zijn
geen behoorlijk begrensde wegen en geen
rechtgegraven slooten, en geen goed af
gepaalde wagen en geen sierlijke boeren
erven, en geen weiden met glanzend vee.
Maar eindelooze grasvlakten en nitge-
otrekte velden, tot op heden te groot voor
de te weinig talrijke bewoners. Alles wacht
op voltooiing, op volmaking, 't land is niet
„af", maar in de maak. Daardoor is 't land
niet schoon, al zijn er ook schoone punten.
Al dadelijk treft den bezoeker bij zijn aan
komst de schoone ligging van New-York.
Het eiland Manhattan, waarop de stad is
gebouwd, vormt een landtong in den Oce
aan. Voor dat eiland, eens voor f 24 van de
Indianen gekocht en nu een aantal millioe-
nen waard, liggen als waohters drie kleine
eilanden uitgespreid en de stad zelf wordt
omsloten of ingesloten door twee rivieren,
de Hudson- en de Eastrivier.
Schoon is het als die millioenen-stad met
hare torens en hooge gebouwen voor het
oog van den reiziger die haar van de zee
zijde nadert, oprijst nit den morgennevel
bjj het rijzen der zon.
Schoon is de Hudson-rivier, door den
Amerikaan zoo gaarne bij den Rijn ver
geleken, ea in zooverre met den Rijn te
vergelijken dat beider oevers bezaaid zijn
met landhuizen. Bij den Hudson met die
der Amerikaansche millionaire, bij den Rijn
met de kasteelen waaromheen de sage en
legenden der oudheid zich groepeeren. En
schoon is de Niagara de beroemde
ging, op den dijk, niet ver van 'tdorp,
eene belangrijke plechtigheid plaats had,
zijnde toon hertog Karei van Bourgondiï,
daar ter plaatse tot graaf van Zeeland ge
huldigd, omreden destijds io de stad Zie-
rikzee eene groote sterfte heersohto.
In 't begin der vorige eeuw werd men,
door de ontdekking van de overblijfselen
vau kerk en toren nog aan het oude Bor
rendamme opnieuw herinnerd.
Toen n m. in 1822 de zeedijk omstreeks
200 roeden, ten westen van het haven
hoofd, is achteruitgezet en overgehaald,
zijn de grondslagen ven kerk en toren en
in de nabijheid daarvan, veie doodkisten
gevonden, die onder den aldus verwerkten
dijk vorborgen lagen.
Waarschijnlijk is de vorengenoemde en
met de puinen van kerk en toren aange
vulde zeedijk, in later tijd nogmaals ach.
teruit gezet en overgewerkt, waardoor de
bewuste grondslagen geheel door den dijk
zullen overdekt zijn geworden.-
Tijdens deze ontdekking werd, niet v«r
van die steenhoopen, nog gevondeneenig
stroo, 'twelk wel de gedaante nog had,
dooh door verkoling zwart van kleur was.
Onder dit stroo was nog eeDige tarwe
aanwezig, die nog volkomen hard was,
dooh mede zwart geworden.
Van deze tarwe wordt nog een mong er
bewaard in 't kabinet van 't Zeeuwsch Gen.
der Wetenschappen.
o—
