NIEUWSBLAD historisch VOOR ZEELAND No. 139. 1909. Maandag 15 Maart 23e jaargang, CHRISTELIJK- i VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes F. P. D'HUIJ, 10 Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN Bjj dit nummer behoort een By voegsel Snippers uit de oude doos. IEDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p. p1,25. Enkele nummers0,026. UITGAVE DER FIRMA EN VAN van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 ^ent. Zl), die zich met 1 April a s. op ons blad abonneeren, ontvangen het tot dien datum gratis. t 18 Maart 1909. Belangrijke datums. 23 Maartter visieligging on verkrijg- j baarsteiling der kiezerslijst en bijbekoo- rende lijsten. 23 Maart tot en met 15 Aprilgelegen- I beid tot reclame. Tot 21 Aprilter visieligging en ver- krjjgbaarstelling der reclames. Voor 15 Mei: definitieve vaststelling der kiezerslijst. Met recht van interruptie. Interruptie, in de rede vallen is in de Tweede Kamer aan de orde van den dag. Wij zagen er deze week weer eeuige staakje» van bij de behandeling van de tien-uren-motie. Dit herinnert aan den uitval eenige maanden geleden door minister Wentholt beproefd op mr. Troelstra met zijnik ben aan 't woord 1 Politicus in het Haarlemsch Dagblad sohreef naar aanleiding hiervan 't volgende 'tls niet prettig om, als gij zijt man. die ondanks alle mogelijke „zeemans rondheid" in taal en manieren, tooh van eerbiediging der maatschappelijke goede vormen houdtbovendien iemand me! echt officiers-bloed in de aderen, als admiraal Wentholt; gewoon om, wan neer hij aan 't wcord is, aandachtig en eerbiedig te worden aangehoord Om dan te moeten verduren dat daar, op twee pas afstand van u, een paar heeren zitten neergehurkt, en eikander opvroolijken door allerlei moppige gezegden. Bard op, luide, zonder zich te geneeren Nu en dan, al voort- snaterend, even kakend naar den spre kenden minister, met oogtrekje van „Is-ie nu nóg al niet klaart". En dan, opeens, zoo ter loops, precies of men daar zit aan de „Kletstafel" van een soos of een „kroeg", waar de toon van 't discours nu eenmaal zekere üdeele lossigheid heeit aangenomen Dan, 316 FEUILLETON. nooa SCALDIS. Renesae—Noordwei le. II. Hier komen wij in volop houtgewas van allerlei schakeering, waartnsschen de weg OD8 heenleidt, overvloedig zjjn ook hier do meidoorns, groeiend in het wilde, die wel onder deZeeuwsche eigenaardigheden mo gen worden geteld en vooral in hun bloei tijd ruimschoots tot de schoonheid en liefe lijkheid voor dit deel van Schouwen bij dragen. Heeds van verre zien wij de torenspits van het door ons bezochte slot Moermond tusschen het geboomte uitsteken en noor delijker op, de twee vuurtorens, gebouwd in 1843 en 1856. Het huis „de Holle" even bezijden Mver mond gelegen, is thans eene hofstede doch was eertijds mede eeB versterkt slot. Nu op de grenzen der gem os sta komende, en een wijlen blik slaande over de geheele heer lijkheid, din zien wij dat deze grootendeels in een boomrijke streek ligt. Renesss's torenspits rijst voor ons op uit een dichten gordel van groen. De streek waarin het dorp ligt vangt aan bjj den z. g. n. „haart", aan de oostzijde omstreeks Scharendjjke en strekt zioh uit tot aan Westerschouwen. Heerlijk is 't hier tewandelen, want zoover ons oog reikt is het hier weide en akker en bout, in velerlei tinten van groen en geel en bruin en blauw,naar den aard van grond plotseling, eene interruptie. Meneer de afgevaardigde heeft warempel toeh nog eventjes, onder 't snateren en giebelen door, geluisterd En nu verwaardigt ie zirh «au er een woord tusschen te gooien... Waar zijn Exellentie zeker maar direct, nederig, dadelijk kant en klaar, op moet reageeren Neen, ds:i vliegt 't zoo'n „zee bonk" als ad mi: aal Wentholt dan tooh eventjes, met wetwen bloedstroom, naar 't hcofd Dan komt al wat er in hem aan eerbied voor deoorum, voor tuoht, voor gezag, aan autoritair gevoel oi k, leeft, in felleo opstand. Dan dondert deor de zaal, inderdaad als de kreet op de commandobrug van het sohip, welke het gedruiseh der golven èn van de machines óén oosenbiik overheeiaeht, dat vergramde»Ik ben aan 't woord, meneer Troelatra 1" Dan zioi wen de jolige lauhtrek op het smalle, vale gezicht van scherpe lijnen des afgevaardigden uit Amsterdam verstarren. De vale kleur wordt intens- wit. In de donkergrijze, stekerige oogen vlamt woede.... „En ik interrumpeer u, meneer de minister 1"De schrale gestalte staat bij de groene tafel, 't Lijf iets vooruii gebogen, als in dreig houding De vuisten gebald, in hef tige emotie Yan de bieeke, trillende lippen komen nog wat woordeD, ver stervend in 't aanzwellend gedruisoh van eene Kamer, die verschrikt door plots-ontvonkt incidentte hoop dringt Door het dofie gegons vei» iets-drei gends, dat komt, tikt onverpoosd de hamer van den president 't Is alweer gedaan. Het incident is afgedreven De heer Troeistra nog wat bleeker dan gewoonlijk met soham. per gliinlachje en medelijdend schouder schokje, loopt weg Ouders, laat uw kinderen voor onderwijzer of onderwijzeres leeren. Nu de tjjd van de toelatings-examens o. a. a»n de Chr. Normaalschool te Middel burg, de Chr. Normaallessen ta Terneuzen weer daar is en ook te Goot) aan de Chr. Normaalschool alsnog gelegenheid bestaat, maken we ouders en verdere belacghebben- of gewas, naarmate de zon 't verlicht of de wolken er haar groote schaduwen opwer pen. 't Is een omgeving waar 't houtgewas zoo welig tiert, dat oude lieden in 't laatste der 17e eeuw wisten te vertellen, dat hier eikenboomen groeiden, die voor 120 gulden por stuk verkocht zfjn, eens destijds groote som,terwijl in 1830 op de buitenplaats Orol vlak bij het dorp, wel 300 oude esschen- boomen geveld werden, waarvan de mees ten een middellijn hadden van 60 tot 70 Hijnlandsche duimen. In deze omstreken werden dan ook vroe ger nog al eenige buitenplaatsen gevonden, meest van aanzienlijke Zierikzeeschel&mï- lies, o. a. behoorden er een drietal aan het geslacht Boffer aldaar. Het dorp doorgaande, willen we nu even eerst een bezoek brengen aan de westelijk gelegen duinstreek. Hier komen wij in eene voor ons geheel vreemde omgeving. Grootendeels zand en nog eens zand ver toont zich uren ver in dea omtrek aan ons oog. De bewoners van de e.g n. „duinhoe ven" halen met noesten vlijt en taaie vol harding uit don schralen grond wat er uit te halen is. Deze duinhoeven met hun nijvere bevolking vormen op landbouwge bied als het ware een republiekje op zich zeiven. Voor een groot deel van de be woonde wereld afgezonderd levende, en met deze alleen voeling houdende door den afzet hunner producten, vormt veeteelt en zuivelbereiding het hoofdbestaan der ge bruikers. Dat de exploitatie van den veestapel zich hier tot eigen kring beperkt, blijkt ook wel hieruit dat het, vee van de duinen, wanneer dit vervoerd wordt naar de kleistreken, aldaar minder kan aarden, en ookomge- den opmerkzaam op bovengenoemde in richtingen. Ons christelijk onderwijs breidt zich steeds moer uit. Ea 't peil van dat onder wijs moet omhoog, zal het op den duur vol doen aan de steeds toenemende eischen van het maatschappelijk leven. Daarom is er voor oaze a. s. onderwijzers behoefte aan eene degelijke opleiding. Eene opleiding waarbij niet angstvallig gelet wordt op de eisehsn van het examen maar die ook door vreemde talen, viool en zang, wiskunde, Bjjb. Gesch. en Kerk- gesck. den kweekelingen eene algemeeno ontwikkeling aanbrengt, die latere studie vergemakkelijkt. Een fliDke jongen tooh kan onder 's Heeren zegen op zijn 17de jaar de akte -oor vrije en ordeoefeningen, op zijn 18de oe hulpakic, op zijn 20ste en 21ste de hoofdakte, een jaar later de akte Engelsoh, een paar jaar later de akte Duitsoh en Fronsoh behalen. Zoo'n jongen kan dau ongeveer op 27- jarigen leeftijd dingen naar betrekkingen, waarin men van f 1400 tot f2000 verdient. üovrnliea kan zulk een jongmeusoh zieh toeleggen op de studie voor de akten die gelden voor 't Middelbaar onderwijs, iets wat zeer bezwaarlijk gaat, sis men op laiereD leeftijd nog de moderne falen moet bijwerken. En hier wacht ons Christelijk onderwijs, zoo de aanhangige wetswijzi ging tot stand komt, een zeer soboone toe komst. Wij vestiges hierop nog eens de bijzon ders aandacht. Een oordeel over het vorig Kabinet. Wij raden onze vrienden aan, niet al te druk naar de vergaderingev; te loopeu,w»»r liberale sprekers bijeenkrman en vooral nier ta gaan debatfceeren. Immers, wat men krijgen zal, weet men eenige vegen voor 't kabinet-Kuypervalsche voorstellingen in verband met de antitheseeea verheer lijking van het kabinet-De Meester; een afkamming van het kabinet-Heemskerk onvervulbare beloften in zake Staatspen sioen eon lofrede op het algemeen stem recht eenige schimpscheuten op ons »dure leger" en dit alles overgoten met eenige „christelijke", vaderlandlievende en vooral arbaiderslievende saus. koord, wanneer de beesten uit de malsche Schouwsche weiden kernen, zij niet kunnen gedijen op de schrale duingronden. Door den drang der omstandigheden gaan even wol tegenwoordig de duinboeren al inoer en meer met hun tijd mee. Voor zoover wij hier onzo wandeling uit strekken, trekt het onze aandacht dat ook verbouwd worden lupinen en Indische kers en waar wij hier en daar nog zaaigrond aantreffen hoofdzakelijk rogge. Om het overwaaien van zand ta beletten worden dan dezo perceelen beschermd door aarden wallen wat voor kleibowonora een eigen aardig gezicht oplevert. Ook voor de aard appelteelt is de meest8 grond hier niet ge schikt wel levert deze 'n voldoende kwan titeit op ma»r een minderwarige kwaliteit. De lupinen dienen als voedsel voor het vee, of voor groene bemesting, en wordt dit ar tikel ook wel voor den uitvoer gekweekt. Het zaad, niet ongelijk aan een kleine erwt, wordt verzoenden naar die streken, waar heiontginningen plaats hebben en dient dan uitsluitend voor groene bemesting, het zaad heeft tegenwoordig een handels- wasrde vas 4 tot 6 gulden per B.L. Bet kweekeu en vooral het oogsten van het zaad der Indische kerB, vereisoht vrjj wat meer zorg. Het zaad moet, om het goed te winnen, zóó droog ziin, dat het op na tuurlijke wijze meest van zelf uit de peulen valt. Na afgesneden te zijn, wordt ket dan ook hier op 't terrein zelf, op zeilen echoon gemaakt. Strekken wij onzen tooht nog verder westelijk naar de duinen uit, ja, dan ko men wij in die streken, waar het land in letterlijken zin „weg waait», d.w.z. dat het soms zóóveel last van het overwaaien Het is goed dat wij nu reeds afspreken geen vergaderingen van de tegenpartij bij te wonen. Het ia weggeworpen tijd. Wij zullen nog wel gelegenheid vinden een en ander van hetgeen door liberale volksspreksrs zal worden gedebiteerd, in onze kolommen te weerleggen. Wat dc zegeningen van hel kabinet- De Meester aangaat, om die te beoordee- len, behoeven wij onze eigen meening niet uit te sprekenwij laten de lin k- sehe partijen zeiven sproken. Het Volk o. a. sohreef er eenigen tijd geleden dit van Twee redenen hadden samengewerkt, om elke democratische geestdrift, die zioh op het kabinet-De Meester had kunnen richten, radioaal te doovende naargfesl g bleekblauwe water-en-melk- poiitiek van de vrijzinnig-democratisch, uni-hberalistisohe coalitie, waarin de bianoo-leuze als een smakelooze meel- klont dreef, en de stelsel- en futlooze politiek, door het ministerie zelf van af zijn optreden gevoerd. Er was tussoheD het ontwerp tot grondwetsherziening en de rest van de regeeringsdaden geen zweem van samenhang. Siaai's onwil eerst, zijn onbeholpen heid daarna om een militaire hervor ming tot stand te br«ngen, die flinke bezuiniging tevens was. Stuart's morsen met de millioenen voor Marine, waar mee de Kamer hem om de ooren smeet, Yeegens' geheel-onthouding op het ge bied 'T.a arbeidswetgeving, zijn conser vatief vasthouden aan het verzekerings stelsel, zijn aarzelen tegenover de werk gevers-agitatie, de houding der regeering bij het arbeids-eontraet, met zijn staan geld wij hebben al genoeg genoemd om te doen gevoeleD, hoe weinig een regeering, die al deze halfheid en laf heid op haar geweten had, erin kon slagen, bij de demoeraten in en buiten de Kamer, bij de arbeidersklasse spe ciaal, den warmen strijdlust te ontvon ken, die noodig is om een taaie, be houdzuchtige meerderheid onder de knie te krijgen In plaats van het tijdelijk vereni gingspunt te zijn van alle democratisch streven, van leider en voorvechter te zijn vac duinzand heeft, dat het uitsluitend maar alleen schraal voeder voor het vee oplevert Bebban wij vroeger reeds gezien dat de prijzen van het bouwland in de kleistreken, gedurende den loop van de laatste kwart eeuw, enorm zijn gestegen, ook hter, in de duingronden, heeft dit merkbaren in vloed uitgeoefend. Kon men b.v. vóór een 60 jaren, nog eene duinhoeve, ter grootte van 100 tot 200 gemeten pachten vóór óén gulden vijftig cents per gemet, nu is deze prijs tegenwoordig al opgevoerd tot zes zeven gulden en is er nog in 1907 eene duin hoeve van 150 gemeten verkocht voor f130 per gemet. Hoe weinig waarde de gronden in ouden tijd hier hadden, blijkt ons ook uit een verzoek van lman van Zuidtland, Heer van Moermond in Oot. 1627 gedaan Reeds vroeger werd er geklaagd over het verstuiven der duinen in Schouwen. Vele ordonnantiën werden er uitgegeven tot het beplanten met helm «gelijk dat van oude tijden gebruikelijk was« zoo lezen wij. In 1647 werden daarover weder ernstige be velen gegeven, die meermalen, o.a. in 1659, zijn vernieuwd. In verband met die helmbeplanting is er lang verschil geweest tusschen de Staten van Zee land en den Ambs. Heer van Haamstede over het recht van een deel der Westdui nen en waranden liggende in den Wes teren-ban. Meermalen hadden hier afpalingen plaats, o.a. in 1594, 1602, '11 en '12. In 1728 heeft de toenmaiige Ambs. Heer R u t ij n M o g g e, het daartoe weten te brengen, dat hem dat deel der duinen ter leen werd gegeven, waarmede het geschil eindigde. in het verzet tegen elke reactie, in de verovering van ruimer baan voor de ondtplooiing van het arbeideTBleven, was het kabinet-De Meester het kabinet der verstrooiing, der ontmoediging, der te leurstelling. Aan zijn kracht, om na veel verloren schermutselingen den groo- ten slag voor de grondwetsherziening te winnen, geloofde niemand meer, blijk baar de heeren zelf ook niet, toen zij zuchtend ervan afzagen en in het ambteloos leven terugkeerden, erkenden zij daarmede de seniele aftakeling van een liberalisme, dat stuk voor stuk al de idealen van zijn jengd tot illusies verklaart, dat nooh de ideeën noch de mannen meer oplevert, die onze samen leving moeten roeren naar den nieuwen tijd, dat alleen nog wil hervormen om te behouden, en dientengevolge voor elke werkelijke hervormingsdaad onbe kwaam is. Dat schikt noga', niet waar? En dan te weten hoe in 1905 met allerlei mooie beloften en fiere leuzen de bewuste arbei ders naar de stembus zijn gezweept om mik een kabinet aan 't roer te krijgen. Wat hebben ze zioh toen dan tooh leelijk bij den neus laten nemen 1 Een wegstervend volk. Omtrent den zendingsarbeid onder de Eskimo's van Labrador door de Broeder gemeente lezen wij het volgende in de jongste „Berichten uit de Heidanwereid", uitgegeven door het Zendingsgenootschap der Evangelische Broe-'ev^aiaente te Zeist Op den lsten Maart van dit jaar wer den er te Kilünek, het nooidelijkst gele gen Zendingsstation der Broedergemeente in Labrador, 15 Eskimo's gedoopt; het waren 9 volwassenen en 6 kinderen. De laatste winter was bijzonder koud. In de maand Maart was het doorgaans 27 of 28 gr. R. Op 27 Augustus bezooht de Gouverneur van New-Foundland, sir William Mac Gregor, het station Killinek hy werd vergezeld door dr. Grenfell. Wat het werk van onze zendelingen in Labrador betreft, dat is een werk der dienende liefde aan de sponde ran een wegstervend volk. In 1877 woonden er „om te mogen pngten de gorsinghe aan de westzijde van zijn polder de Haert (de Haartpolder) buiten Schouwen loopen- de, oostwaarts tot de Repert en scheidende aan de Glimmer voor twee Pont's jaars". Hoewel de grootte van die „gorsinghe" nu wei niet opgegeven wordt, zal de som van 12 gld tooh wel geriog geweest zijn voor zoo'n uitgestrektheid groods. Terugkeerende naar hot dorp levart dit niet veel bijzonders voor ons op. De in woners vinden hun bestaan «scesHo land bouw en veeteelt, maar vooral ook in houtteelt. Vooral in vroeger dagen werd er ook door den arbeidenden stand een goed stuk brood verdient raet het vangen van konijnen, waarvan de duinen in groo- len getale voorzien waren. In 1651 werd het dorp door om kevi- gen brand, waarschijnlijk met opzet ge stioht, schier geheel verwoest. Had Keizer Karei V, toen hij iü Juii 1540 te Haam stede was, waarschijnlijk ook Renesse be zooht, Koning Willem 111 vertoefde hier ter plaatse esn'ge oogenhiikken op den 30 Mei 1862, bij zijne rondrsiB door Zeeland. Het wapen der gemeente bestaat uit een klimmendeo, geiuipaarden leeuw van goud, de tong van zilver, op een veld van keel, met negen gouden blokjes bezet. Van de kerk, waarheen wij ons nu wenden, valt niet veel te zeggen. Zij dagteekent uit de 15e eeuw en be staat uit ean sohip met den toren, maar zonder koor. In de Roomsohe tijden was zij aan den H. Jacobus toegewijd. Wordt vervolgd.j

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1909 | | pagina 1