N1ËUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
schrijving
;erij
itpoters
No. 129.
1909.
Woensdag 3 Maart
23e Jaargang.
GHRISTELIJK-
HISTORISCH
voningen
Malms.
ige Mosterd.
ilenstbode.
[aarden,
Iheijnsdijk,
♦sknecht.
ddelburg
K)P
k)P
ÏÖP
te mesten.
)OP
iÖP
>OP~
MEST
ÏÖP
ÏÖP
ÏÖP
(GEM.
:©idL
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
"DE COALITIE;
uit m mm.
s. aanvaarden,
uwland.
uw- en Weiland,
uw- en Weiland,
eiland,
een.
AN LEEUWEN,
•<7, en ls eiken
ïur, Café Lange
n.
ns Boerderijen
fpswink«l.
spsom kan er op
8 Maart bp den
LINDERHOÜD,
ld (reu), hoogte
tdres M. P. DE
O 165, Middelb.
Maart van haar
faaihaver bp
CE, Brigdamme.
drie, rekening 2
ril, bp
Serooskerke.
Jonderdag
Schuiffelstraat.
Woensdag één uur
e
TJAARDA.
[vaars»
Jc. KOPPEJAN
e 1 a n d e.
SR, Armmuiden.
}er, bp P. WISSE,
|m m e.
|n Noord-Beveland
70 kilo, bp JAC.
|e n e.
JOZIASSE te
leerste kwaliitet
VER,
Sier in Zeeland één
Wolphaartsdyk.
of met Mei
aar, benoodigd bp
Idorst, Middelburg.
|n Mei a.s.
LN DEN EN DE,
Lei
iLDERMAN,
evraagd
Adres WHTJ-
loordstraat.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02®.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent.
jeu
De opgaaf van den spoordienst
komt in dit nommer voor op de ge
bruikelijke plaats.
i.
Onlangs stond een huis in brandop bet
dak wierp een petroleuse voortdurend olie
in het vuur. Op straat stonden twee brand
weermannen, de een met een handemmer,
de ander met een behoorlijke brandspuit.
Ongelukkig konden zp 't dak niet bereiken
om de petroleuse van 't dak te verwijderen,
want hunne ladders waren te kort.La&t ons,
zei de een, onze ladders aan elkaar vaBtbin
den, dan klimmen wij samen naar boven en
werpen de petroleuse er af. Dank u wel, zei
de ander, want met uw handemmer kunt ge
niets uitrichten voor zulk een coalitie be
dank ik. Inmiddels brandde het huis af en
de petroleuse had haar zin.
Gelpke vertooning aanschouwen wij,
waar Christenen, die voortdurend verkonr
digen dat de grondslagen onzer staatsin
stellingen ondermijnd worden, indien de
liberale partijen oppermaohtig zijn, zich
tegen coalitie bp de stembus verzetten,om
dat de verbondenen geestelijk niet bp
elkaar behooren. Liever den liberalen, ja
den sociaal-democraten vrp spel gelaten,
dan elkander bp de stembus te steunen met
het doel om althans aan enkele geestver
wanten eenigen invloed te vei zekeren. En
zij die aldus handelen begrijpen niet dat,
evenals de beide brandweermannen, door
niet hnnne ladders saam te binden, de
petrolense op het dak vrp spel laten, zoo
ook zij zei ven feitelijk door kan onthouding
juist hen steunen, voor wier verderfelijker»
invloed zp zelve waarschuwen.
Het is natuurlijk mogelijk, dat een pro-
teatantsch Christen een sociaal-democraat
minder gevaarlijk vindt dan een Roomsch-
Katholiek. Alles is mogelijk, ook dat. Maar
men erkenne dan ook, dat men den S.-D.
verkiest boven den R -£. en noeme dit niet
een sofisme", het is eenvoudig de naakte
waarheid en dat blijft zp, al hindert ze mis
schien onze consciëntie.
Zoolang van onze stem niet afhangt wie
zegeviert, kunnen wij ons van stemmen
onthouden. Maar waar het op een of op
enkele stemmen aankomt en men weet
zelden of dit het geval zal zijn, daar
wordt onthouding steun. Dat is een logische
noodzakelijkheid.
Wie, met dr. Bronsveld, liever liberalen
aan het bewind ziet, dan mannen van
rechts indien zioh daaronder ook A.-R. en
R.-K. bevinden hij stemme eenvoudig
links. Maar hij make zioh niet diets, dat
hij, door thuis te blij ven, de liberalen niet
in de kaart speelt.
Overigens blijft het ons steeds een raad
sel, welk gevaar er kan steken in samen
gaan bij de stembus met R.-Kals maar
de gekozene van de R.-K. onafhankelijk
blijven mag. Aangenomen dat bij, met
het oog op herkiezing, ook de R.-K. kiezers
te veel naar de oogen ziet, is er zelfs dan
toch niet altijd nog meer kans dat in chris
telijke richting zal worden geregeerd, dan
wanneer iemand van de tegenpartij zijne
plaats innam P Was het ait vrees voor
Rome's invloed, beter geweest de openbare
sohool met haar neutraliteit in volle glorie
te laten bestaan, dan haar met behulp ook
vau de R.-K. te bestrijden Zeer zeker,
het komt niet alleen op «succes" aan maar
toch ook niet op doelloos gepraat!
Het is zoo, de hoogste roeping van den
R.-K. is de gehoorzaamheid aan «den Ste
dehouder van Christus op aarde". Maar wat
deert ons dat, zoolang die Stedehouder ons
niet beletten kan in ons land ons te houden
aan de beginselen, die ook wij C.-H. op
politiek gebied zijn toegedaan en in de
grondwet zijn gevestigd Wanneer hebben
ten onzent de R.-K. gereageerd tegen die
grondwettelijke bepalingen
Aldus De Nederlander in baar nommer
van 28 Februari.
Men doe er ook van anti-revolutionaire
rijde zijn voordeel mee.
2 Maart 1909.
Voor de kiezerslijsten lette men alsnog
op de navolgende belangrijke datums
23 Maart: ter visieligging en verkrijg-
bsarsieüing der kiezerslijst en bijbehoo-
rende lijeten.
23 Maart tot en met 15 Aprilgelegen
heid tot reclame.
Tot 21 AprilIer visieligging en ver-
krijgbaarstelling der reclames.
Vóór 15 Meidefinitieve vaststelling
der kiezerslijst.
In de jongste vergadering der Liberale
Unie onder voorzitterschap van mr. Goe
man Borgesius heeft een spreker gezegd
dat de wet-Kuyper aanleiding hoeft gege
ven tot het stichten vau alieriei kleine
christelijke schooltjes, waar niets geleerd
wordt en waardoor 't peil van het onderwijs
is gedaald.
De spreker heeft deze beschuldiging niet
met bewpzen gestaafd, dus kunnen wp zpn
klacht stilzwijgend voorbijgaan.
De klacht is een beleediging voor die
vele chr. onderwijzers die met ijver en lust
dagelijks opnieuw al hunne krachten in
spannen om den leerlingen nuttige en noo-
dige kundigheden aan te brengen, in con
currentie met de onderwijzers der in vele
opzichten nog maar al te zeer boven de bij
zondere scholen bevoorrechte openbare
school.
Laten wij die chr. onderwijzers steunen
door ons gebed en met onze sympathieën.
En laten zp zeiven zich zoo krachtdadig
inspannen bij al hun onderwijs, dat over
vier jaar in 1913 de spreker nit de
Liberale Unie alleszins gedrongen worde te
erkennenik heb in 1909 mis gezien Ik
heb niet alleen een onbewezen, maar ook
een onjuiste beschuldiging tegen de onder
wijzers der chr. schoolss uitgesproken.
De schoolstrijd is belangrijk gewijzigd-
Mr. Van Houten heeft in een zijner Staat
kundige Brieven vastgesteld dat de gesub
sidieerde groepscholen een blijvende plaats
hebben erlangd naast de openbare school,
en haar die plaats zijnerzijds niet meer be
twist wordt. Ja zelfs, hjj gaat nog een stapje
verder, en zegt
Aanvankelijk werkt de nieuwe wetge
ving ten gunste van kerkelijke groeps-
scholen, maar in beginsel is het sub
sidiestelsel gelijk voor alle, ook onker
kelijke en antikerkelijke scholen. In
zoover is de schoolwetgeving van Mac-
hay Kuyper onpartijdig. Wat op school
gebied te doen overblpft, zpn zuiver
administratieve maatregelen, om mis
bruiken, waaronder allereerst is te re
kenen een financieel en paedagogisch
nadeelige versnippering van het school
wezen, te voorkomen, en om te zorgen,
dat alle onderwijs, het van overheids
wege en in gesubsidieerde scholen ge-
gevene beide, deugdelijk en degelijk zp.
Zoodat ook op dit punt 't optreden van 't
ministerie-Mackay en dat van 'tkabinet-
Kuyper volkomen zijn gerechtvaardigd.
Indien op 't antirevolutionair program
van aotie als wensob voorkomt, afwering
van te late uitbetaling der rijkssubsidie
aau de bijzondere scholen, dan zullen wjj
dit van harte toejuichen.
Immers 'tgaat als regel tegenwoordig
zoo dat men een heel jaar uit eigen fondsen
moet doen sohoolhoudeD, en men dan ge
meenlijk eerst in het tweede kwartaal van
het volgend jaar het uitgegeven geld terug
krijgt.
Dit eisoht een bijeenbrengen van gelden
dat vaak veel ongerief veroorzaakt.
Wegneming van dit ODgerief zou tevens
wegneming van een kleine rechtsonge
lijkheid zijn.
Immers aan de openbare sohöol schiet
't Rijk de gelden voor, waarom zou zoo
danig een voorschot aan de bijzondere
sohool ook niet kunnen verleend worden t
Maar ook in de guaestie van den school-
bouw moet 't tussohen ons en onze tegen
partij in het reine komen.
Thans staan we voor deze ongelijkheid,
dat de Openbare sohool alle kosten voor
den bouw uit de Overheidskas neemtvoor
drievierde uit de Gemeentekas, en voor
één vierde uit de kas van het Rijk terwijl
de Bijzondere sohool alle kosten van den
bouw uit eigen fondsen moet vinden, en
slechts de rente van één vierde uit de
Rijkskas ontvangt.
Nu is er niets dat zoozeer aan het op
komen van de Bijzondere sohool in den
weg staat, als juist de moeilijkheid om
die bouwkosten te vinden. Reeds op de
dorpen, maar vooral in de groote steden,
waar èn de bouwgrond zoo duur is, én de
scholen aan bouw zooveel meer kosten.
Indien ook dit eens bon verkregen wor
den, dat onze seholen en de Staatsschool
hierin op voet van (rechts) gelijkheid kon
den behandeld worden.
Ons dunkt ook hierin zouden alle anti
revolutionairen 't met 'i program van aotie
eens zijn, indien 't er op stond.
Dezer dagen zou (te Vlaardingen) een
avondvergadering gewijd zijn aan opzette
lijke Godslastering.
Het is gruwelijk, wat te dezer zake in
de «Vrije Socialist" wordt gesohreven.
Veel te gruwelijk, dau dat we het alles
aan onze lezers publiek zouden kunnen
oorleggen.
De anarchist Rijnders heeft zich voorge
nomen, Dinsdagavond zijn atheïsme te
luchten on heeft alle predikanten en pas
toors der gemeente uitgedaagd om God te
komen verdedigen.
En dan lezen weo.m.in de Vrije Socialist:
«Voor die lni, ik meen dedominee'sen
pastoors, is het om razend gek te worden,
als nu ook al zulke Godvergeten zondaars
over God en zijn doen en laten willen
meepraten.
Ik denk voor 't naaste, dat ze hun oat-
siag hij God zullen indienen, ais ie niet
verhindert, dat Rijnders over die zaken
komt spreken Komt hij, Rijnders, toch en
takelt hij dan werkelijk God af en na
tuurlijk ook het werk van de Preekmajoors,
dan zullen ze niet langer kunnen aanblij
ven het ontslag zal moeten ingediend
worden. Immers als God inderdaad toelaat,
dat een heel gewooD, doodeenvoudig
meccck als Rijnders, daar op den lGen
Februari a. s. gaat spreken over God, en
dan nog wel oei Hem in een hoek te
duwen, dat is dan omdat ie er geen snars
aan doen kan, zoo'n God, die de macht
□iet bezit om tegen te gaan, dat men zijn
werk afbreekt".
Dit kleine stukje is voldoendehet
schrijven gaat op die manier, inzonderheid
over de predikanten, nog wat voort.
Het is te schandelijk om het alles te
vermelden.
Maar is het niet droevig, dat men tegen
een dergelijke publieke Godslastering
machteloos staat?
Wordt een mensoh aangetast in eer en
goeden naam, dan is er de wet, bedreigend
gevangenisstraf, geldboete en desgewenscht
schadevergoeding voor den gekwetste.
Maar aan Godslastering mag vrijelijk en
publiek een gansohe avondvergadering
worden gewijd.
En over God mag door een verdwaasd
sterveling in de Vrije Socialist op de
meest lasterlijke wij se worden geschreven.
(De Botter dammer.)
Ervaringen.
De (a. r.) Rotterdammer ontleent aan de
S, en V. bode eenige «ervaringen" van een
bivzerskweeker".
In kleine plaatsen is dat kiezers kweeken
niet zoo moeilqk. Te Goes bijv. hebben de
twaalf gedelegeerden der Kiesvereeniging
't al heel gemakkelijk. Ieder neemt er een
stuk of wat voor zijn rekening, die hij het
beste kent en 't zekerst weet te zullen tref
fen do afspraken worden geboekt, en op
de Kiezerslijst wordt de vrucht van ieders
arbeid openbaaris 't under?, dan zit er
wat op voor den verzuimer in een volgende
vergadering. Ter eere van Goes zij echter
gezegd dat dit nog nooit noodig was.
In kleinere plaatsen gaat 't natuurlijk
nog gemakkelijker. Daar neemt de man 't
op zich die te midden vaa zijn volkje woont
en er eenigen invloed heeft.
Maar in greotere plaatsen, gelijk Mid
delburg en Vlissingen, wordt 't werk al
zwaarder. Toch doet men 't daar met lust
en Vlissingen vooral mag zeggen, ook
met succes.
Nu dan, om vooral onzen Middelburg-
schen en Vlissingschon propagandisten een
hart onder den riem te steken nemen wij 't
verhv al van den man uit Hilversum uit De
Rotterdammer gaarne over.
Eerst dan diens ervaring omtrent het
bezoek bij een eigenwijzen man
«Klokslag aohfen", had Jansen den
vorigen avond gezegd, en hij wis er.
Met ons beiden waren we al heel wat
avonden op stap geweest, om kiezers «te
maken" en eiken dag was onze bundel
«aangiften" dikker geworden. Nog een
paar avonden van goed opschieten, en
dan zou het zaakje, wat ons betreft,
klaar zijn.
Maar dien bewasten avond zou het
niet "rillen.
't Weër was al niet plezierig. Natte,
vieze sneeuw. Verraderlijke goten. Neen,
dat vc-rrneerderde onzen lust nieten,
was het niet zoo gauw den 15en geweest,
dan hadden we 't beiden graag wat
uitgesteld.
«Smerig bij den weg", kwam Jansen
binneD, «je sohaamt je om bij dejmen-
aohen in kuis te komen".
«Jij je sohemen 1" riep rn'n vrouw
uit, die Jansen wel beter kendo. „Kom
'k zal jullie nog maar gauw even een
bakje koffie inschenken".
Onderwijl zooht ik mijn inktilesohje
dat vroeger onzen hniselijken voorraad
laurierkerswater bevat had. Het bleek,
dat »moeder" het veiligheidshalve maar
uit het bovenzakje van rn'n «goeie" jas
had gehaald. Formulieren en notitie
boekje zaten nog veilig binnen.
«Waar is de reis eerst heen vroeg
Jansen toen we gingen.
li.'o notitieboekje gaf aan „J. Snijder,
Kraanstraat 91aa, Kleermaker, gekomen
van Delft, moet waarschijnlijk belasting
biljet inleveren".
,'k Ken hem niet, jij
Ik ook niet, maar Kraanstraat 91aa
vonden we wel, zij het ook ten koste
van een half dozijn lucifers.
We waren gewoon, dat Jansen optrad,
ik voor secretaris fungeerdedies belde
Jansen aan.
We hoorden zoo laat als het was daar
binnen nog een onbedwongen kinder
gejoel toen stampen op den zolder, en
even later een paar kindervoetjes in
de gang, 't deurraampje ging open. Maar
't kind scheen te schrikken, want rechts
omkeert ging het weer naar achter,
't Eerste wat we beluisterden was«Nou
zeg op, wat whster". Geen antwoord.
„Nou? de mellukboerWeer geen
antwoord, doch inmiddels was een kleine
guit naar voren gekomen en riep luid
keels naar achter„D'r zijne twee
héee ,re''toen kwam moeder zelf.
Jansen begon z'n taak »Wel moeder,
is je man thuis we wilden hem graag
wel eens even spreken."
De deur ging opeD, en ongevraagd,
ongeweigerd, gingen we maar naar
binnen op het licht af, waar drie spruiten
van het echtpaar elkaar met luid gejuich
onder tafel door achterna zaten.
«Müüq", riep moeder onder aan de
trap, en toen beurtelings tot de kinderen
en tot ons: «Jongens hou nou toch 's op....
zeker van de kerk hibedaar nou tooh
eens we krijgeu ruig weerouder
lingen f" (begrijp eens, we zijn even der
tig, maar, 't is waar ook, we «oolleotee-
ren" Zondags wel eens) Jantje pas
nou op... u mot maar niet naar de rom
mel kijken Betje, Wim 'n mensoh
in 'n huishouen is altijd druk toe non
gaat u zitten, hier zoo zei je 't is
laten 'n vrouw is net 'n slaaf'.
Dat laatste geloofden we hier wel
maarwe waren geen ouderlingen, en
Snijder was inmiddels van boven geko
men, gelukkig.
Na diens«Stil jonges Wil heeren"
kon Jansen onze boodsohap beginnen.
«U is van Delft gekomen" f
„Zeker, coupeur-tailleur uit 'n eerste
klas zaak van
Ja, ja, ja, en u hoort tot de Antirevo
lutionaire partij is ons medegedeeld" f
„Aha, zeker om oenten hé,als het daar
om te doen is, weten ze je wel te vindeD,
anders zie je geen menseh, maar afijn, 't
kan me niet schelen ook, laat ze maar
wegblijven I
Jansen had wel weer lust om even
ouderling te spelen, en ik, eerlijk gezegd,
ook. Wé lieten dat echter na, en merkten
alleen maar op, dat we niet dm maar over
de oen ten spresen wilden -. »U hebt in
Delft immers belasting betaald P We wil
len zorgen dat u dezen zomer kiezer zijt".
„Zeker heb ik belastiug betaald, zeg
eens vrouw hoeveel soorten P"
„Wel twee papieren bij Vermeulen en
een van de stad P"
„Ah zoo, dat is in orde. Wilt u dan zoo
goed zijn 'n biljet mee te geven, dan zul
len wij
Jansen moest even ophouden. Wim
had z'n vader bijna omver geloopen en
kreeg 'n aframmeling, waardoor moeder
bijna weer san 't huilen sloegdan
zullen wij dat voor u indienen".
«Niks noodig man, 'k heb geen ptpÏ9-
ren meer ook, is 't niet vrouw f Als ik
betaald heb, gaan ze een, twee drie déér
de kachel in, en ze zeilen knap wezen,
als ze dan de centen van mij nog 's
krijgen t
«Maar dan is u hier geen kiezer".
»Ik geen kiezer t wil ik je eens wat
zeggen, ik stemmen hoor 1 Wat zonen
ze denken".
We deden nog tal van vergeefsche
pogingen, wilden 'n duplicaat" doen aan
vragen, alles vergeefs. Snoder bleef er
bjj«Niks noodig man, ik ga stemmen".
Toen we bniten waren zei Jansen „'n
Goeie examenkiezer, Italiaansch boek
houden met z'n kwitanties in de kachel";
ik practiseerde even over Dr. Kuypers
geschrift: Antirevolulitionair ook in uw
huisgezin.
Daarna komen de bezoekers bij een man,
die «nit principe" nooit zijn belasting be
taalde
Maar we gingen verder.
Met den rag naar den wind keken we
onder een lantaarn even one boekje na
W. Schralius, heeft in 1907 z'n belas
ting niet betaald, Kraanstraat 180".
Het was niet ver weg, en voetje voor
voetje, met het hoofd voorover, tegen de
kledderige vlokken in, gingen we zonder
te spreken voorwaarts.
We wisten onzen cliënt beiden wel te
wonen, hij was bekend, 41 te goed be
kend. Geen slager, geen bakker, geen
kruidenier of ze hadden gedachtenis aan
Schralius, vanwege onbetaalde rekenin
gen. Schralins verbrandde zijn kwitan
ties niet zooals Snijderwie hem nog
leverde, deed 't nooit, anders dan »handjg
contantje", wie hem op rekening leverde
was zijn geld kwijt. Weinig hoopvol gin
gen we het hokje binnen. Kijk, hij ging
net achterom.
Hij zag ons, en wij hem. Toen we aan
gebeld hadden kwam een meisje vau een
jaar of vijftien met papillotjes in 't haar,
resoluut naar voren, en zonder dat we iets
gevraagd hadden zei ze reeds„Fa is niet
'e-Verwest Goes.
