NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 125.
1909.
Vrijdag 26 Februari.
23e Jaargang.
Zetpoters
BHRISTELIJK-
HISTORISGH
top
Koolrapen,
en Master!
Echtpaar
tb o de
ddelburg
|OP
Kalfkoe,
)6 Beit
!ÖP
ÏÖP
fbiex
iknecht.
if Knecht
jnstbode,
VERfGHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
Snippers uit de oude doos.
F. P. D'MUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
TWEEDE KAMER.
GEMEENTERAAD.
IRAKEL,
irgf,
ste pr|zen
XEN.
|eken,
CR, Kruiningen.
[•aad strekt
p
filhelminadorp.
XE, „Klein
lepolder.)
liteit,
lloetinge.
100 stuks
p e r 1 a n d.
jw dubbel
ijzeren bakken,
is.
I. Koudekerke.
|ril a.s. aan de
te Loosduinen
|uder dan 45 jaar,
wandel, instem-
islagder Vereen.,
m een maneen
den verzocht hun
van gezondheid,
iventueele vragen
Maart a.s. In te
fcesheer-Direkteur
pil a.s. aan de
te Loosduinen
I wandel, instem-
jndslag der Ver-
tueele vragen om
ïaart a.s. in te
lesheer-Direkteur
Mei a.s.
DEN ENDE,
raagd
Wissekerke.
3ERSE, Koude
in g e n.
raagd
ïwerk strekt tot
HEE, Mr. Tim-
d.
|a.s. in een klein
|et om te gaan.
i, Golijnsplaat.
LKKER, „Klare
:id
benoodigd bij
(Buttinge).
|sje, G. G. biedt
m de huishou-
winkel behulp-
Brieven onder
Zeeuw, Goes.
herweet Goes.
Si
IEDEREN WERKDaG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
25 Februari 1909.
Ondsr meer uit 't ingezonden stak van
mr. L. v. Andel in 't Bijvoegsel van ons
jongste Maandagno. heeft de lezer gezien
dat een meer practieche en minder onprofij
telijke wijze van collecteeren is ingevoerd,
dank zij 't optreden van 't Centraal Bureau
van Weldadigheid.
Dezer dagen zal de collectant van ge
noemd Bureau ook op Walcheren rondgaan
om een gave te vragen voor de stichting
eener chr. school te St. Laurens.
Wjj bevelen de collecte voor genoemd
doel ten zeerste aan.
Onze vrienden te St. Laurens hebben
bijeengebracht wat zij konden, 't is een
aardig sommetje, doch veel te klein om er
op te durven beginnen.
Ook bevelen wij den arbeid van het Cen
traal Bureau in 't algemeen zeer aan. De
door 't Bureau ingevoerde wijze van colleo-
teeren is de juiste. Men komt er door uit
de handen van particuliere collectanten,
die vaak met 't grootste deel der inzame
ling gaan strijken.
Wij hebben de circulaire van 't Bureau
indertijd ter kennis van onze lezers ge
bracht; wij vertrouwen derhalve dat men
met deze nieuwe organisatie op de hoogte
zal zijn.
fiet bureau heeft het geheele land in
districten verdeeldin ieder district is een
correspondent.
Vraagt een aangesloten vereeniging een
collecte aan, 'dan onderzoekt 't Bureau of
daar behoefte is, en zoo ja, dan organiseert
het die collecte.
De lezer weet dan nu dat de collecte voor
St. Laurens zijn milden steun verdient.
Wjj bevelen te meer deze collecte aan,
omdat St. Laurens de eerste vereeniging is
die van deze gansch nieuwe organisatie zal
profiteeren. Men zal in andere districten
ook wat voor St. Lanrens doen maar Wal
cheren dient nu toch de kroon te spannen
MeetingS'pathoa.
In het district Zierikzee is Mr. Patijn
voor zijn kiezers opgetreden, om de pro
tectie te bestrijden, en no. 18 van de Vooruit
gaf van zijn in meerdere plaatsen daarover
gehouden rede een zakelijk verslag.
314
FJEUILL tOTOlN.
door
SCALDIS.
leta over het huwelijk in ouden tijd.
II (Slot)
Later werden aan dit ,/Egtreglement"
nog enkele artikelen toegevoegd aisdat
minderjarigen die weosehen te huwen toe
stemming moesten heoben van ouders,
voogden of naaste bloedverwanten.
Voor manspersonen was de ouderdoms-
grens 25 en voor vrouwen 20 jaren. Zij
die uit den vreemde kwamen, en zich
voor den ondertrouw aanmeldden, waren
gehouden, of door deugdelijke bewijzen
of door het afleggen van een eed, te ver
klaren dat zij vrije personen waren.
Art. 49 zegt ons„Geen Melaatsche
sullen immermeer met gesonde Personen,
die nooit Melaalsch geweeBt zijn, mogen
trouwen, nog ook Melaatsche met Melaatsche
niet anders dan met cocoent van de Ma
gistraten en Bnitenvaarders (P), daar zulks
mogte voorkoomen, op poene van bannis-
sement". „Ook geene Christenen, onder
ons Gebied, met eenige Jooden, Mahome~
taanen of Meidenenop poene als voorens".
Geen gedoopte met ongedoopte mocht
in de kerk getrouwd worden, tenzij de
laatste eerst gedoopt werd. De weduwen
onder de 50 jaren, moohten binnen negen
maanden na haars mans dood niet her
trouwen boven dien leeftijd moesten zij
*om de eerbaarheid plaatse te geven'', zes
maanden waohten en de weduwnaars drie
maanden.
Voorts worden opgesomd de graden van
bloedverwantschap, waarbij 't verboden
Daarin nu lezen we, dat Mr. Patijn in
zijn peroratie gezegd moet hebben, dat het
steunen van protectie gelijk zou staan met
een geven van geld uit eigen beurs, orn
de kosten te betalen van de galg, waaraan
men vooroemens was den kiezer op te
knoopen.
Plat, zal men zeagen, en verre van fijn.
Een poging om populair te zijn, die toont
dat men van zijn kiezers geen al te hoogen
dunk heet. Wie van zija kiezers een
beteren dunk heeft, zal zich ven zulk een
Kraft.sprache, gelijk de Duitsohers het noe
men, stiptelijk onthouden.
Dooh dit daargelaten is het opmeikolijk,
hoe Mr. Patijn in heel deze rede tegen
windmolens vecht.
Wat hij had moeten bestrijden is het
plan van tariefwijziging, gelijk de partijen
Rechts en het Kabinet dit voorstaan, en
wat hij bestreed was een stelsel van abso
lute proteotie, geijjk dit in Duitsohland,
Frankrijk en Amerika heersohtiets waar
aan hier te lande door niemand gedacht
wordt. Hij voeht wat men niet onjuist noemt,
tegen windmolens.
We nemen dan ook gaarne san, dat
deze kundige pleitbezorger van den Vrij
handel wel beter dan in het verslag van
zijn rede uitkomt, zijn eigen stelsel zal
verdedigd hebben, maar dit neemt niet
weg, dat hij voor het politiek geding, dat
hier te lande aan de orde is, niets zake
lijks te berde bracht, eenvoudig omdat hij
bestreed, wat hier niemand voorstaat.
Dooh ook afgezien daarvan ontweek bij,
blijkens het verslag, ten einde toe de in
het oog springende omstandigheden, dat
bij de leidende staatslieden en oeoonomen
van alle landen in Europa eo Amerika
tegenover zioh vindtdat men in zoo goed
als alle landen er geheel anders over denkt
dan hij en dat hetgeen hij als de hoogste
wijsheid bepleitte, schier allerwegen als
een onjuiste en onhoudbare utopie ver
worpen wordt. Zelfs bij zijn beroep op
Engeland stipte hij niet aan, dat meer dan
Óen Engelsche Kolonie gaasoh andere we
gen bewandelt, en dat in Engeland zelf,
reeds na korte aotie, tegenovergestelde
denkbeelden zienderoogon veld winnen.
Een zonderlinge manier van optre-
was een huwelijk te sluiten; als voor
naamste vinden wij aangegeven, dat niet
moohten trouwen Voile Ooms en Nichten
en Tantes en Nevenzoo ook geen man
met de bloedverwanten vaa zijn overleden
vrouw en ook omgekeerd geen vrouw met
die van haar gestorven man.
Geen man met zijn schoondochter, indien
haar echtgenoot was gestorven en ook geen
vrouw met haar schoonzoon geen man
met zijne stiefdochter en geen vrouw met
haar stiefzoon, Da overlijden der partijen
geen man raooht zioh in den echt begeven
met de nagelatene weduwe van zijn broe
der, noch geen vrouw met den broeder
van baar gestorven maD „tensij de Broeder
of Buster vaD hal ven Bedde geweest sij''.
Daze lijst vinden wij nog verder uilge-
breid, maar ze zou ons te lang ophouden.
Het verbod sluit met dese woorden «En
Wij verkiaaren hij deese van nul en vao
geecder waarde, en niet te tnoogen bestaao
of suilen worden gecontraheert öe Huuwe
lyfcen, die in dusdanige verbooden graaden
syn". Oagetrouwden die leefden alsof zij
gehuwd waren, konden gestraft worden
„aan Lyf en Goed".
Ook tegen «Bordeelen, Mot- en Ravot-
huizen" werd uitermate streng opgetreden.
Werd er bewezen dat iemand zioh aan
koppelarij schuldig maakte, dan was „straf
aan den lijve" de boete. Hij die zijn huis
aan een bordeelhouder verhuurde, ver
beurde voor het eerste jaar zijn huishuur,
voor den tweeden keer een boete van gelijk
bedrag, en werd hij daarenboven nog
«arbitralijk geeorrigeerf". Deed men het
in zijn eigen huis, was voor de eerste maal
de boete 100 gulden en werd hij, bij her
haling, gegeeseld en gebannen.
Hij die eene vrouw, getrouwd of onge
trouwd, schaakte werd gestraft aan den
EN VAN
den, die zelfs tot in de details uitkomt.
Zoo wees hij het argument, dat tien
duizenden arbeiders uit Nederland thans
in Duitsohland een beter bestaan zoeken,
kortweg van de hand met de opmerking,
dat dit mijnwerkers waren, terwijl tooh
de gegevens aantonnen, dat juist de Neder
landers verreweg hot meest in de textiel
fabrieken een goed onderkomen vonden.
(Stand.)
Onder 't opschrift «Een der zaaiers van
ontevredenheid" merkt «De Rotterdam
mer" op dat er in Rotterdam en zeker
ook elders wèl zooveel ontevredenheid
gekweekt wordt onder en door mensohen
die heelemaal geen reden tot klagen heb
ben. Bet blad illustreert dat met een voor
beeld. Zekere Sehoonderwoerd, straatma
ker in gemeentedienst, verdiende minstens
f 32 in de week, en agiteerde tooh 't sterkst
van al voor loonsverhooging. Thans is
hij buiten dienst der gemeente, wijl hij ge
worden is volledig socialistisch agitator.
En die man verdiende aan de gemeente
in 1904 f 1620,18 j in 1905 f 1652,74; in
1906 f 1625,45dat is por week plus
minus f82.
Eo met zulk een loon is zulk een man
nog ontevreden.
Waar moet dat heen
Sinaasappels en citroenen. Wij leveu
nu weer in het seizoen, dat beide boven
genoemde vruchten langs de straten onze
aandacht trekken en dan ook dagelijks
welkomende gasten op de huistafel zijn.
En geen wonder immersDeze üeerljjke
vrucht, zoo groot als sommige onzer ap
pels, en zoo fraai gekleurd, bezit vele
goede eigenschappen, die het begrijpelijk
maken, dat ieder van deze zuidvrucht
houdt. Vooral is het dat zachte vrucht-
vleesck, in 6 tot 12 vakjes verdeeld, dat
zoo'n lekker, verkoelend sap bevat, dat
met of zonder suiker onzen smaak zoo
aangenaam kan strooien.
Voor lang bewaren is dit kostbare ooft
weinig geschikt, daar het spoedig tot be
derf overgaat, waarom streng toezicht op
deze zoo druk geveilde waar, niet over
bodig ia. Oan die reden worden de vruGh-
lijve „na exigentie van saaken zelfs ook
met den dood". Was de ontvoerder voort
vluchtig en huwde hij in den vreemde
met de vrouw, dan was dit huwelijk mede
>vsa nul en geender waarde", zelfs ook
«wanneer ouders of voogden toestemming
gaven.
Meerdere citaten zouden we kunnen
aauhalea, saaar het zou ons te ver voeren.
Uit deze ordonnantie hooren wij alzoo,
dat zooal het huwelijk geene burgerlijke
overeenkomst werd geacht, het burgerlijk
gezag tooh wel degelijk daarin gemoeid
werd, zoodat men niet zeggen kan, dat
bel eene geheel kerkelijke zaak was.
Iutussehen verdient het onze opmerking,
dat da Kerk, van hare zijde, met kracht
en ijver gewaakt heeft, opdat het Chris
telijk karakter van het huwelijk bewaard
en daarbij alles vermeden zoude worden
wat strijdig kon worden geaoht met orde
en regei in den Staat. Zeker is het dat
de Kerk in deze gewichtige aangelegen
heid nooit zóó is te werk gegaan, dat
aaen tot voorkoming vaa schade de ker
kelijke inrichting van het huwelijk ge
heel moest wegnemen.
Wei dragen de kerkelijke voorschriften
dienaangaande uit de 17e eeuw het ken
merk, dat zij veelszins door bitteren haat
tegen het R. Katholicisme zijn ingegeven,
nasar wij beoordeelen dit uit den geeat
des tijds en mogen daarom niet nalaten
hulde te brengen aan zooveel goeds als
voor Kerk en Staat, door de kerkelijke
bepalingen omtrent het huwelijk werd
bedoeld.
Om ons nu nog eren te bepalen tot de
vroegere kerkelijke voorschriften, zoo hoo
ren wij uit de «handelingen des pro vineialen
synode van Zeelandtgehouden te Goes
van 12 tot 20 Nov. 1602, van welke aota
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Famrllebèrichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent.
ten dan ook in haar groeiplaatsen half
rijp geplukt, veelal in vloepapier gewik
keld en zoo in kisten verpakt. Hoe beter
soort, hoe donkerder kleur, hoe saprijker
en daardoor ook zwaarder ze moeten zijn.
In den handel komen vooral sinaasappels
van Messina en Malta voor, terwijl ook
de roodgele Mandarijen met bloedrood
vleesch zeer gezocht worden. Als bewijs,
hoe deze vruchten al meer en meer ge
wild zjjn,geldt wel de van jaar tot jaar stij
gende aanvoer, waardoor duizenden en
duizenden menschen door den oogst, de
verpakking enz. oen bestaan vinden. Over
het algemeen worden de sinaasappels rauw
gebruikt en zijn voor jongen oud,zelfs
voor de zieken een begeerlijke spjjsi
Ook worden ze gekookt of geooDfijt ge
bruikt. Tevens dienen ze, als toevoeging
bij den een af anderen drank, terwijl do
banketbakker ze tot garneeren van taarten
aanwendt. Uit de olierijke schillen, die
dikwijls ten onrechte weggeworpen wor
den, kan een lekkere likeur, op eenvou
dige wijze door de huisvrouw bereid
worden. Da aan sinaasappels verwante
kogelronde pameransen, zoo groot als
kersen, worden weinig als zoodanig ge
bruikt. Meestal gebruikt men hare schil
len tot bereiding van een Boort van
brandewijn terwijl er dan ook te Barbados
en Curasao een heerlijke likeur, genoemd
naar het laatstgemelde eiland, uit bereid
wordt.
Van veel grootere beteekenis is de
citroen eaet zijn eironden vorm en in
Italië limoen geheeten. In dit land doet
het sehnrpzure sap bij de arbeidende be
volking vooral dianst als een verkoelend,
verfrisscliend middel, niet overbodig in dat
zoele klimaat; terwijl de verlrissehende
limonade, ook bij ons in het warme zomer
weer, een zeer geliefkoosde drank vormt.
In vele huishoudingen vervangt aldaar het
citroensap, als het beste van alle planten
zuren, de plaats van den azijn. Ook wordt
er geneeskraoht aan toegeschreven. Lijders
aan gal of aan rheumatiek hebben baat
bij het genot van citroensap. Bij dat ge
bruik is echter voorzichtigheid aan te be
velen, omdat te veel nadeelig is voor de
maag. In de huishouding kunnen de ei-
nog een afschrift aanwezig is in het stede
lijk archief dier stad, dat ook öp deze
vergadering het huwelijk een punt van
bespreking uitmaakte en er ook een huwe
lijksformulier ten dienste der kerken werd
opgesteld.
Veel zouden we moeten herhalen van
hetgeen we reeds gehoord hebben en tooh
hadden deze voorschriften aog enkele an
dere bepalingen, zoo hooren wij hier o.e.
dat weduwnaars ten minste twee maanden,
de weduwen aohttien weken en de predi
kanten minstens zes maanden moesten
wachten wilden zij hertrouwen.
Ook uit deze ordonnantie hooren wij,
hoeveel prijs men er op stelde, dat niet
anders dan gedoopten zouden huwen. Men
stond daarop niet het minst om den afkeer,
dien men van de Wederdoopers had. Hier
hooren wij, bij den ondertrouw, den die
naar tot den a.s. bruidegom spreken „Gy
N. belooft vrywillioh ende onbedwonge,
voor Godt ende deze vergadoringe te
trouwen tot uwe wettelyoke huysvrouw
N. hier tegenwoordigh, ais de drie geboden
gegaen sijn, socder wettelyoke verhinde-
ringe ende daerop geeft gy haer nu uwe
houwelyksoha trouwe".
Dezelfde vraag werd daarna aan de bruid
gedaan, waarop zij beiden mot ja antwoor
der. «De beloften gedaen sjjnde", zoo
lezen we verder, «sal men de ondertrouw
den vermaenen Godt te bidden, dat hy baer
toecomend houwelyek wil segenan, dat sy
den Heer vreesen ende dienen naer syn
woortdat sy haer in alle cuyaheyt dragen,
ende alsoo sy nogh nyet getrout syn, dat sy
malcanderen onthouden tot. dat het houwe
lyek van de kereke bevestigt ia, opdat haer
tsamencompate machte geschieden tot
Godts eere ende harer salichheyt".
Ter vergadering eener vroegere Pro vin-
troensehillen nog goede diensten bewijzen
als kruiderij in melk- en meelspijzen. Met
weemoed herinneren we ons de verschrik
kingen teweeggebracht in dat heerlijke
land, waar de citroenen bloeien. Menigeen
zal dan ook wel bij 't schillen van een
sinaasappel, gedacht hebben aan 't onge
lukkige Messina, waarnaar die heerlijke
vrucht genoemd is.
Interesseert u, geachte lezeres of lezer,
de vraag of de bevordering derlndÏBChe
officieren bfj de wet of bij K. B. moet wor
den geregeld I
Ons niet.
Wij hebben dr. Kuyper zien binnenko
men, deftig en minzaam als altijd, hem
zien struikelen over de presidiale trapjes en
hem languit zien vallen als nooit. Wij
hebben hem zien ophelpen door denKa-
mermajordomo Bijloveld en den President
(chronologische volgorde), hem zien ver
zekeren dat het niet erg was, hem zien om
ringen en be-informeeren door bezorgde
vrienden
en toen hadden we 't eenige interes
sante oogenblik van deze vergadering mee
gemaakt.
Zou de Kamer zulke besprekingen niet
maar óók in Comité-Generaal afdoen f
Handelsblad.
Middelburg. Gemeenteraadsvergadering
op Woensdag 24 Februari 1909, ten 2 uur.
Voorzitter Jhr. M. v. d. Brandeler, bur
gemeester.
Tegenwoordig 14 leden, afwezig de hoe
ren Den Bouwmeester, Gratema en Tak.
De notulen der vorige vergadering wor
den goedgekeurd, waarna mededeeling ge
schiedt van ingekomen stukken. Hieronder
komeD voor verslag der bevindingen dtr
Gezondheidscommissie over 1908idem
betreffende art. 5e der woningwet. Een
adres der Melk vereeniging «Samen werking"
om bij toepassing der melkrerordening in
praotijk te brengen „waarschuwingen,
onderrichting en samenspreking" alvorens
tot verbaliseering wordt overgegaan, wordt
oiale Synode, mede te Goes gehouden, in
1597, werd in art. 8 voorgeschreven dat
bet „Geen vrouwe, out sijnde vyftioh of
te sestioh jaren en sal geoorloft syn te
trouwen met een jongman ofte weduwenaer
beneden de veertioh jaeren", en in art. 10
werd beslist geweigerd dat iemand huwde
met een die ongedoopt was en ook werd
het niet toegelaten, dat, wanneer iemand
trouwbelofte had gcdaaD, en de wederpartij
stierf vóór de huwelijksinzegening, men
broeder of zuster van de overledene zou
trouwen.
Dat de predikanten goede nota van de
huwelijksvoorschriften zouden nemen, hoo
ren wij uit de volgende aanbeveling: „Ende
om dese gradus wel te ounDen ondersohey-
den, sal goedt sijn, dat de dienaers som-
wylen lesen die sohryveis, die suverlyok
van deze maierie geschreven hebben, als
Th. Beza boeoseken de repudiis et dioor-
tiis, Examen Melantbonis, Zanthuis ende
eenighe rechtsgeleerde, midtsgaders de
antwoorden die in Sycodis nationalibus et
provincsalibus de casibus matrimonialibns
gegeven syn".
En hiermede willen wjj eindigen, 't Zou
misschien niet onbelangrijk zijn alle kerke
lijke bepalingen omtrent het huwelijk door
de Provinciale Synode ©n de Staten van
Zeeland gemaakt te verzamelen, maar dit
ligt niet op onzen weg. Wij willen alleen
hier één wenseh uitsprekendat men het
huwelijk naeer algemeen uit een godsdien
stig oogpunt mocht beschouwen, en in de
gewichtigste levensbetrekking niet voor
bijzien, dat zjj is eene Goddelijke instelling,
door bet Christendom geheiligd en alleen
door christelijken zin eene bron van waar
en duurzaam geluk.
-)Q(-