NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 113. 1909 Vrijdag 12 Februari. 23e Jaargang.
HISTORISeH
CHRISTELIJK-
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J.
DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
es9
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02®.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent.
11 Februari 1909.
Gaarne herinneren wij dat Vrijdag de
heer Dop, van Amsterdam, te Goes in een
te verwachten tzlryke vergadering van alle
belanghebbende winkeliers, zal spreken
over den kanker, die knaagt aan hunne
welvaart, en aan die onzer Gezinnen. Het
geldt de quaestie //spoediger betaling".
Deze quaestie is ook reeds elders onder de
oogen gezien. Met name te Nymegen is
door de winkeliers een motie tot invoering
van een stelsel van spoediger betaling aan
genomen en uitgevoerd met succes. Be
sproken kan worden of dit ook te Goes
niet kan.
4c
De partijen en de vrijheid.
Mr. Tydeman (het vrij-Liberaal Kamer
lid) heeft te Leeuwarden een politieke
rede gehouden, waarin hij zijn partij als
de partij van de Vrijheid deed poneeren.
Vrijheid, zoo zeide hij, ja, die willen
ook andere partijen. Maar dan is het niet
de echte vrijheid.
Er wordt gezegdalle partgen willen
de vrijheid hooghouden. Ja, maar welke
vrijheid en waarvoor P De sooiaal-demo-
oraton om het private grondbezit op te
heffen. De Roomsohen om hun kerk
uit te breiden en de kerkelijke maeht
in Nederland te ontwikkelen. De calvi
nisten roemen ook in de vrijheid, om
dat zij daarmee de in 't bijzonder aan
hen geopenbaarde waarheid anderen
willen- inprenten. En de vrijzinnig-de
mocraten hebben ook de vrijheid lief,
maar spreker meent, dat de opvoed
kundige waarde van hun wetgeving niet
kan strekken om de individneele ont
plooiing te bevorderen.
De anti-revolutionairen .komen er dus
nogal goed af, al duidt deze spieker hen
onder een anderen naam aan.
De aan ons geopenbaarde waarheid aan
anderen inprenten, wat iets anders is dan
opdringen, geschiedt bij voorkeur door
de Christelijke school.
Precies hetzelfde wat de Liberalen ge
daan hebben door middel van de openbare
sohool.
Bedoelde mr. Tydeman nu ons streven
als tegen de vrijheid ingaande te veroor-
deelen, dan heeft hij hiermede den staf
gebroken over het jarenlang volgehouden
dwangsysteem zijner eigen partij ic zake
de neutrale Staatsschool.
De openbare sohool seotesohool der
modernendit gevleugeld woord van
Groen wordt dan op ondubbelzinnige wijza
van die zijde reoht gedaan.
V
De liberalen anticlericaal.
In deze zelfde vergadering voerde nog
een andere oud-Liberaal het woord. Het
was mr. Van Weideren Rengers, het
Eerste-Kamerlid.
Deze merkte op dat de Liberalen bij
de verkiezingen een leus, een ory moes
ten hebben. Ér is lang naar gezocht, maar
de beste, de eenige leus, zoo vond hij,
zal moeten zijntegen het clericalisme.
't Is voor de liberalen moeilijk, een
lens vast te stellen. Naar spreker's mee-
nicg zal bij de aanstaande verkiezingen
het anti-elerioalisme op den voorgrond
geBteld moeten worden. In die meening
is hij versterkt door de houding der
rechterzijde in den laatsten tijd. Giste
ren nog in de Eerste Kamer, toen toe
vallig het teere onderwerp: eohlsohei-
ding ter sprake kwam, blsek, dat de
mannen der rechterzijde zioh bij dit
punt van burgerlijk reoht uitsluitend
laten leiden door geloofsoverwegingen.
Daar is samenwerking ondoenlijk.
De leus antiolerioaal is van ouds de
leus der Liberalen geweest.
Geen wonder dat een oud-strijder als
de heer Rengers haar weer aan de hand
deed.
Maar met die leus is de oude Liberale
partij te gronde gegaan. Hoe kan men
er dan nog mee aankomen.
De heer BoDgers zegt 't u duidelijk.
Hem hinderen de geloofsovertuigingen.
Net ais vroeger.
Maar nu onvoorzichtig genoeg in 't
debat gebracht mot een herinnering aan
't protest van Beohts tegen 't gemakkelijk
maken der Eohtsoheiding, en 't kloeke ver
weer van den minister van justitie tegen
't Liberale streven om den huwelijksband
losser in plaats van hechter te maken.
Het huwelijk, een der grondzuilen van
ons volksbestaan, is al sinds jaren onder
den draDg der Liberale partijen op losse
schroeven gezet.
Aan dat streven willen de «olerioalen",
minister Nelissen voorop, paal en perk
stellen.
En daarom anti-olerioaal I
Kan het ergert
4c
Tegen God in het Staatsrecht.
Geen theocratische maar een democra
tische regeering verlangen wij.
Zoo sprak de leider der vrijzinnig-demo
craten, mr. Treub.
Sn de leider der vrij-liberalen, mr. Tyde
man is 't hiermee eens.
Op een vraag waarom de vrij-liberalen
in Friesland met hun christelijk getint
manifest zioh niet aansluiten bij de ohriste-
lijk-historisohen antwoordt deze staatsman:
Een wonderlijke vraag ook, omdat de
ehristelijk-historisohen zioh blijven stel
len op het theooratisohe standpunt, vheo-
oraten blijven in bun beginsel en op
treden. De leerstellige waarheid is en
blijft voor hen loetssteen in het staat
kundige.
Juist, geen theooratisoh standpunt, dat
wil zeggengeen God als de Bron van
Reoht en Gezag. Geen leerstellige waar
heid toetssteen in 't staatkundige.
Maar zoo is dan ook tegelijk de klove
tussohen vrij-liberaal en vrijzinnig-demo
craat overbrugd, en staan deze twee bloed
verwanten van Links straks weer naast
elkaar in den strijd, ook tegen de ohristelijk-
historisohen.
4c
De LiberaleUnie en de Staatspensioneering
De oud-minister De Meester heeft te
Zuidhorn als unie-liberaal 't program der
Liberale Ucie verdedigden daarbij ook
de quaestie der Staatepensioneering ter
sprake gobraobt.
4.an 't adres der voorstanders van dit
stukje staats-sooialisme heeft hij lieve
woordjes gezegd. Ja zelfs in beginsel heeft
hij zioh met hun standpunt vereenigd. De
afglijding aan dien kant is derhalve reeds
begonnen. Maar maar de quaestie
is maarhet is niet uitvoerbaar.
Men meent, dat wat in Engeland
mogelijk is, ook hier mogelyk zal zijn.
Is dat juist P Men bedenke, dat Engeland
reel rijker is dan Nederland Eo zon men
hior tevreden zijn met wat men in
Engeland doet f Oaar ontvangt de 70-ja-
rige pensioen9als hij niet tot de bedeelden
behoortEo dan in Engeiat d k st de
ouderdomsverzekering ruim 90 millioen
gulden per jaar en daar zou nog 50
millioen bijkomen, als ook de bedeelden
gepensioneerd worden. Voor Nederland
zou de ouderdomsverzekering, naar de
ïngelsohe oijfers berekend tweemaal 6
millioen en 4 ton kosten.
Maar dat eijfer is niet zoo afschrik
wekkend, dat daardoor de mogelijkheid
der totstandkoming van de ouderdoms
verzekering op 70-jarigen leeftijd zou zijn
uitsgesloten. Wil men pensioneering op
65-jarigen leeftijd, dan wordt het finan
cieel bezwaar oneindig grooter. Wanneer
alles, wat het ontwerp-Veegeos beloofde,
door den staat zou moeten worden
bekostigd, dan zou dat het land ongeveer
40 millioen per jaar kosten. Alle
rijksbelastingen zonder onderscheid, die
per jaar f 140 millioen opbrengen, zouden
met 30 procent moeten worden verhoogd,
om die 40 millioen te krijgen. Spr.
meende, dat men moet toegeven, dat
elke poging, om tot zoo'n belastingver-
zwaring te komeD, niet de minste kans
van slagon heeft. In beginsel is spr. niet
tegen pensioen. Niet het stelsel is hoofd
zaak.
Wie de verantwoordelijkheid gevoelt
van belastingverhooging, daarbij reke
ning houdt met de steeds hoogere eischeu
welke aan do schatkist worden gesteld,
en beseft, hoe onvermijdelijk noodzake
lijk het is, te zorgen voor goede finan
ciën, zou zijn aanspraken op eerlijk en
ernstig man verbeuren als hjj luchtig
heenstapte over het grooteJtnancieele be
twaar, door spr. in het licht gesteld.
Spr. heeft geen principieele bezwaren
tegen staatepensioneering en gaarne zal
hy, daartoe geroepen zijnde medewerken
aan een aannemelijk praktisch uitvoerbaar
stelsel. Men denke dat het voorst'l-Vee-
gens practisch uitvoerbaar is en dat nog
steeds waar isbeter een vogel in de
hand dan tieu in de lucht. Met het oog
daarop betreurde hij de wassende actie
tegen de verplichte verzekering.
Wjj hebben eenige woorden in dit citaat
onderstreept. De lezer voelt wel dat hier
een staatsman aan 't woord is, maar een die
tevens financier is, eu daardoor pogen moet
de kool en de geit te sparen, dat wii hier
zeggen de Liberale Unie en de mannen
van de Staat pensioneering.
Van deze laatste sprak er dan ook een
zjjn hartelijke teleurstelling met het ge
sprokene nit.
De leus: zorg voor den ouden dagl kwam
dan ook door de overigens openhartige
woorden van den oud-minister onder een
zeer zwak licht te staan.
Dat de Staatspensioneering maar 18 mil
joen zal kosten, zullen maar weinigen ge-
looven en dat die peneioneering naar het
stelsel der staatspensionisten mogeljjk is,
deze i'lusie zal hun door deze rede van den
unionist wel heelemaal benomen zijn.
OverigenB maakt 't wel een eenigszius
comischen indruk in beginsel ben ik er niet
tegen, maar wegens de onuitvoerbaarheid
ben ik er tegen 1
Dat kan een geharrewar worden, wanneer
hieruit straks een meerderheid in de
Tweede Kamer opkomt 1
Het oude blanco.
4c
Wel de plant maar niet den wortel.
Het is al jaren geleden dat het antirev.
Goesohe gemeenteraadslid De Wilde, thans
wethouder in Den Haag, zijn degen kruiste
met den vrijzinnigen leeraar dr. Frowein
over Humanisme en Godsdienst.
Dat was de antithese in optima forma.
Frowein, de katheder-socialist, apostel
van «De Dageraad", was met zijn antithese
Humanisme tegen Godsdienst in het Goesohe
strijdperk getreden en De Wilde raapte
den door dezen in 't perk geworpen hand-
fehoen op.
Niet 't Humanisme, niet de Mensohver-
goding, niet de Souvereiniieit van den
Mebseh in plaats van die van God, Wiens
bestaan door den Hoogere-Burgersohool-
gcleerde werd ontkend, aeaardeGodsdienst,
gelijk die door den toenmaligen eenvou-
digen winkelier beleden werd, zou uit
gangspunt en doel zijn van 't Burgerlijk
en Staatkundig leven.
De jaren hebben den antirevolutionairen
strijder in 't gelijk gesteld.
De Liberaal heeft zijn Atheïstisch Hu
manisme prijsgegeven.
Zijn altaar der Humaniteit heeft hij
ledig gelaten, en aanstalten maakt hij om
te rocken op het altaar der Beligië.
Een sohoone overwinning van 't Christe
lijk Historisch beginsel valt hierdoor te
boeken.
Toeh juiohe men niet te vroeg.
Het verzet tegen, den Christus schijnt
wel opgegeven.
Van der Vlugt, om met De Standaard te
spreken, zocht kracht voor zijn beweren in
de verborgen mystiek van de bidcelTreub
in het breken met het materialismeStork en
met hem de Friesche vrij-Liberalen hiel
den aan op de christelijke ethiek,
Van deze laatsten was Stork, de oud-
Liberale business man, in de Eerste Kamer
de tolk, toen hy zyn tevredenheid met dit
Kabinet uitsprak, en party koos voor de
«Christelijke beginselen".
Maar en hier lette men wel op wan
neer twee hetzelfde zeggen, is het daarom
niet hetzelfde.
Stork zei er dan ook dadelijk bij«het
hindert my zoo dat die naam christelijk een
tweeledige beteekenis heeft". Wy gij
Rechtsche partyen en wij Linksche wy
verstaan onder dat christelijk niet hetzelf
de. Wij willen ook christelijk handelen,
maar gij eischt dien naam christelijk alleen
voor u zeiven op.
Een bemerkiog waardoor al dadelijk is
uitgesproken dat tooh weer de oude anti
these Humaniime of Christendom metter
daad niet heeft afgedaan.
Wanneer men aan de overzijde van
Christelijke beginselen spreekt vat men
die op in ethisohen (zedelijken) zïd, een
Christendom opkomende uit den mensoh
(humanus) en dus weer wel het Huma
nisme de mensoh de bron van 't Christen
dom. De mensoh danj in den idealen zin
genomen, gelijk de Christus er een was,
de timmermanszoon uit Nazareth, niet de
Eeuwige Zoon des Eeuwigen Vaders, de
Christus der Schriften, het eeuwige Woord,
uit wiens Goddelijke kraoht, door Zijne
genade alleen 'teen Christen mogelijk is
Christelijk te wezen.
Men zie er onzen Heidelbergsehen
Catechismus maar eens op Da: Waarom
wordt gij een Christen genaamd
Bij de beoordeeling van het Christen
dom in zijn persoonlijk belijden zie men
dan ook niet in de eerste plaats naar de
plant, dooh naar den wortel.
De plant losgemaakt van haar wortel
kan een korten tijd prijken in sierlijkst
schoon, dooh om spoedig te versterven.
De plant stoelend op haar wortel en
met dien wortel ién zal leven en bloeien
en vrucht dragen.
Theocratie en Democratie t
Terecht wees prof. Woltjer a.r. lid der
■erste Kamer in de zitting van 2 Feb.
er op dat dit een nieuwe antithese is door
prof. Treub uitgevonden.
Prof. Woltjer noemt deze tegenstelling
terecht verschrikkelijk.
De tegenstelling tussohen (Jod als den
machthebber en het volk als zoodanig zoo
openlijk uit te spreken, «lat aoht ik een
schrikkelijk teeken des tijds.
Nu weet ik wel dat daarop zal ge
antwoord worden dit is mijn bedoeling
niet. De bedoeling is, zegt prof. Treub,
dat de heerschappij van God by u wordt
uitgeoefend door de priesters, door de
predikanten, en dat noem ik de theocratie.
Maar dat is de zin van 't woord niet.
Flavius Jozephas zegt «dat theocratie wil
zeggen dat allen die onder de theocratie
staan, erkennen dat aan God de heer
schappij en de maoht toekomt en dat
iedereen in de gemeensohap op Hem ziet
als de Bron van alle goed".
Zoo staat 't ook in 't gebed van Salomo
U is het Koninkrijk, U de maoht. En in
het Onze Vader„U is 't koninkrijk en
de kraoht".
Ed hiertegenover nu de demooratie
(oppermacht van het volk) te stellen is
inderdaad verschrikkelijk.
Ook wanneer de opvatting van prof.
Treub omtrent theocratie de juiste ware,
zou dit 't geval zijn.
Immers het ligt roor de hand dat in
formeelen zin de verhouding van de
Godsheersohappij om het Hollandsehe
wooïd te gebruiken tot de godge
leerden precies dezelfde is als die van
de heerschappij van 't reoht tot de
rechtsgeleerden. Er is objectief reoht
ook buiten de hoofden van de juristen
om. Welnu, de juristen zullen ten op
zichte van dat reoht in idealen zin niet
andeis kunnen zijn dan de theologen
ten opzichte van den goddslijken wil,
en zooals ik de eene verwisseling wra
ken kan, kan ik ook de andere wraken.
De heer Treub moest voorzichtiger zijn,
want hem is immers reeds het platte
woord toegeworpen ik heb maling aan
de juristen en aan de juristerij.
En menigeen zal zeggenik heb
maling aan de theologen.
Het is een maar al te zeer bekend
feitsinds eenwen, en in Nederland sinds
jaren hebben de ongeloovigen met de
theologen ook den Theos, het gezag Gods
weggegooid, en dit maakt de tegenstel
ling theocratie-democratie, des te schrik-
kelijker.
41
XV.
Het Christendom en het Vraagstuk
van den Arbeid!
Ons laatste stukje in deze reeks, die
wij gelukkig ten einde mochten brengen,
is hoofdzakelijk om te waarschuwen tegen
verkeerde invloeden. De laatste maal is
door ods gewezen op het gevaarlijke om
het Christendom in een sooiale aksie te
doen vervluchtigen. Tooh is dit niet het
eenige gevaar dat ons bedreigt. Wanneer
wij in ernst opkomen willen voor verbe
tering onzer maatschappelijke toestanden,
dan moeten wij meer dan eens optreden
met eisohen, die evenwijdig loopen met
het streven der sooiaal-demootaten. Wat
ook door hen voorgesteld wordt, ligt niet
altijd onder de rubriek van onaanneme
lijkheid. Taktiek, die in de S. D. A. F.
zoo een ontzettende groote rol speelt, is
oorzaak dat zij meermalen den schijn
aannemen of zij mee willen werken, om
de soeiale verhondingen te verbeteren.
Dat tooh is oorzaak van verwarring bij
sommige Christenen. Ze zien in de sociaal
demokratisohe partij de partij voor hnn
stofelijke belangen zorg dragende. En
wanneer ze nu het Christendom voor hun
geestelijke behoeften nemen, dan zijn ze
klaar. Tussohen Marx en Christus deelen
ze hun liefde. Maar alzoo mag het onder
ons niet zijn. Met klem en kraoht moet
tegen deze dwaze vermenging worden op
gekomen. Dat toch is oorzaak dat wij met
onze soeiale aotie ontaarden zonden in een
halfslachtige beweging,die maatschappelijk
door het socialisme gesleept, en geestelijk
door het Christendom, gevoed zou moeten
worden. Derhalve, geen vermenging van
godsdienst en socialisme, om de eenvoudige
reden dat dit nooit bestaan kan. Van tweeën
•an toeh, óf de Christen gaat onder in den
sooiaal-demooraat, óf omgekeerd. Van een
«naast het Kruis de roode vaan", kan dan
ook nooit op goede gronden sprake wezen.
Fier en beslist moet het Christelijk be
ginsel uitgedragen worden in al de deelen
onzer maatschappij. Al onze sooiale han
delingen, moeten den toets van het Christe
lijk beginsel kunnen doorstaan. En al is
het dan dat de sooiaal-demooraten met
dezelfde of bijna dezelfde eisohen komen,
dan mag dat voor ons geen reden wezen
om te wijken of aan het juiste van ons
inzicht te twijfelen.
Immers als twee hetzelfde doen is het
daarom niet altijd hetzelfde. Zekerwij
moeten het met leedwezen zeggen, dat
oppervlakkig oordeelen meermalen het
vonnis strijkt over onze aetie, omdat wij
in onze eisohen niet zelden overeenkomst
vertoonen, maar in het wezen der zaak
is toeh een groot verschil. In onze Christe
lijke aktie moeten wij onszelf blijven.
Wanneer er sprake is van een verheffen
van den arbeidenden stand door verhoo
ging van den loonstandaard, dan zal er
toeh onderscheid zijn in de socialistische
of christelijke propaganda. Ook wanneer
de overmacht van het kapitalisme binnen
de perken der wet gebracht moet worden,
dan zullen wij daaraan meewerken, omdat
wy daarvoor onzen grond vinden in de
Goddelijke ordeningen voor de samenle
ving. Maar dan ook laten wy het schimpen
en schelden aan anderen over, en zullen
wij dezen geest in het aangezicht weer-
