wkööpt
No. 109,
n1euwsblad
toor zeeland.
etbakkerjj,
1909.
Maandag 8 Februari.
23e Jaargang.
Mei net Ti in.
OOWTERRM
ende Knecht
F.G.i
GHRISTELIJK-
HISTORISCH
:oop
te koop,
rsleerling
ersknecht.
Middelhui y
Heinkenszar.tf
BRAKBL,
elburg1,
met Mei
achtkar,
of TE HUUR
et Tuingrond
dkneolit
dkuecht
ENMEISJES,
me 91eid
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te
Goes
Snippers uit de oude doos.
UIT Dl PROVINCIE.
F. P. D'HUIJ, tG Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
f
met veel omzet x
lgenaar Jan de Jo g.
gebruik komen,
and het Bakkers- of
oogste prjz en
VELLBN.
OOLSE Kz.,
Serooskerke.
o. Te bevragen C.
Vrouwepolder.
te Middelburg, t ok
Tuintjes.
J. J. DE KEIJZI R,
ar oud.
peetjef lage pi ijs.
v. KALMTHOUT,
roote Markt, öoi 3.
Mei
dliiieolit
EIJERS, S e r o s-
rt of Mei
E KEIJZER, Melis-
de adres tweoMolk-
3e en de dracht.
en 1 Mei a.s.
EER, Oud-Sabbinge.
leermakersknee >t
in dienst te tred* 1,
Hoek bjj T r
gevraagd
Brood-, Beschuit-
Waarde.
Mei
JNSE, Oost-Sou-
der tegenwoordi e
Mei
ANGEBEEKË,
om binnen korten
en in het Christeli. k
innigen te Bergen
aar, loon f 125.p ?r
e bewassohing en g a-
ling. Sollioitanten,
el en grondslag er
zioh pet brief aen
r K. J. DE KOSTE .1,
ohting, Lange Buig,
den aan
G. MOERDIJ C,
old.
id, die melken k» o,
bosch, Koudekerk e.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
6 Februari 1909.
Een liberale leus weggevaagd, l
De liberalen zitten voor de aanstaande
verkiezingscampagne om een leus verlegen.
Ret Handelsblad meende zioh er voor te
moeten spannen om de lens tegen Eu jper"
ingang te doen krijgen.
In de Kamer was dit ook al geprobeerd,
doch dit was door het Kabinet en do
Rechterzijde verijdeld.
Kaar nu had de Standaard geschreven
dat er geen leider der coalitie was, dat
dit ook niet kanen dat de leider der
coalitie is de formateur van het Kabinet.
Het Handelsblad maakte hiervan precies
het omgekeerde. Zij zei dat er wel een leider
der eoalitie was volgens de Standaarden
dat die leider het Kabinet moest formeeren.
Met die leugen in de rechterhand toog
het vrijzinnige blad op kiexersvangst uit,
roepende dat de leus „tegen Kuyper" ge
vonden was.
Deze „redeneering van Jan Kalebas''
werd haar eohter terstond door Nederlan
der en Standaard uil de hand geslagen.
Zij houdt hierop in 't no. van gisteren
een lang betoog hetwelk hierop neerkomt
dat zij 'tdan toch uit vroegere uitlatingen
van De Standaard had kunnen opmaken.
Zelfs haalde zij er 't door De Standaard
gekozen beeld bij van het wagensehot-
kabinet waarvan de planken in 1909 van
buitenste binnen, binnenste bniten moesten
geslagen worden.
En, zegt zij er bij, nieuwe leugen I
„wij meenden dat dr. Knyper gezegd had
de timmerman te moeten zijn omdequaliteit
van het oude wagenschot te inspeoteeren".
Natuurlijk haalt zjj tea slotte bakzeil,
en zegt: „Dit is niet zoo hooren wij thans.
Wij nemen het aanal kost het ons moeite
deze lezing van De Standaard-\er)s.\%xing
aan te nemen".
Dit laatste is niet loyaal. Maar gelet
op de moeilijkheid om ongelijk te erken
nen, vooral waar 't geldt een zoo mooie
lens als „Tegen Kuyper" te moeten los
laten, met al de gevolgen van dien, nemen
wjj met de intrekking genoegen.
Wie in Juni a.s., nu toch nog de leus
„tegen Kuyper" komt aanheffen, zal andere
308
FEUILL ETON.
DOOK
S C A L DIS.
Aagtekerke.
III. (Slot.)
De predikstoel in de kerk dagteekent,
blijkens het opschrift, van 1625tegelijk
met de groote restauratie in dat jaar, werd
hÜ er in aangebracht.
Het orgel is in 1844 gebouwd en is, zoo
als wij op 't instrument vinden aangeduidt
„Ten geschenke gegeven door den H. E. H.
Geb. Heer F. 0. graaj van Limburg Styrum
en de H. E. H. Geb. vrouwe W. E. J. gra-
vinne van Limburg Stgrum geh. Thibaut van
Aaglekeike". Het werd tot den dienst ge
wijd door ds. Kruijt den 14 April 1844, met
een leerrede naar Efese 5 19.
Even nog een bezoek aan den toren bren
gende, ontwaren wij al dadelijk, dat, zooals
op meerdere plaatsen, de hoofdingang tot
de kerk, naar den vroegeren bouwtrant en
de Roomsche kerkgebruiken, door den to
ren is geweest.
Op de klok, in den toren hangende, lezen
wq het volgende opschrift: Anno 1634
boli Deo Gloria, Michael Burgerhuijs me
fecit. De heer Mr. Hiob Porenaer, am
bachtsheer van Aeohtekercke en in Dom-
bnrch bujjten."
De toren verlatende, treft onze aandacht
oog de mooie, betrekkelijk nieuwe predi
kantswoning, op een steen, ter zijde
Tan de voordeur, staat als inscriptie
«~e eerste Bteen is gelegd den 16 April
1°76 door L. Kan de Beer, Predikant,
ooder de kerkvoogdij van P. J. Arentz,
Voorzitter, P. Wisse Sz, kerkvoogd,
argumenten daarvoor moeten verzinnen.
Wij zijn benieuwd, wie dat zal durven.
Een stukje worst aan de zweep.
Onder dit opschrift zegt Onze Courant
het volgende
Op de kar zat een voerman.
En vóór de kar liep een hond, die, als
honden dat soms hebben, kuren had en dan
niet loopen wou naar des voermans zin.
Wat doet de schrandere baas
Hij bindt aan zijn zweep een eindje worst
en strekt den arm uit, zóó dat de worst even
voor-boven den bek van het dier hangt. De
hond hapt, maar kan er niet bij, en nu begint
hij te loopen, te loopen, dat de tong hem uit
den hek hangt.
Maar 't eindje worst krijgt hij niet.
Zóó zullen nu ook vele sprekers van links
met de kiezers gaan doen. Het stuksken worst,
zoo verleidelijk voor het oog, is de »Staats-
pensioneering". Die moet nu'tlokmiddel voor
de kiezers zijn. De oolijke drijvers houden
het óp en de kiezers loopen, loopenop
het liberale weggetje.... maar hun worst krij
gen ze niet.
Eene illustratie bij het 5e gebod.
De Fraasohe Bobrijver Rousseau bevond
zioh eens in gezelsohap dat hem met eer
overlaadde. Een eenvoudig gekleed man
trad binDen en liep met open armen op
hem toe. Rousseau trok zioh onwillig terug,
en zeide: „Ik ken u niet". „Wat", zei de
man, „kent gij uw vader niet f" In groote
verlegenheid verliet de zoon de zaal, alsof
het de grootste schande was de zoon van
eon schoenmaker te zijn. Een der aan
wezigen had medelijden met den vader en
bracht hem naar zijn woniDg. De ondank
bare zoon kon het later in de gezelschappen,
waarin hij verkeerde, bemerken dat men
zijn geest bewonderde, maar zijn karakter
voraohtte. Toen zijn vader van verdriet
gestorven was, begon zijn geweten te
spreken, maar het was te laat om het
verzuim te herstellen.
Middelburg. Vrijdag hield de afd.
Zeeland der V. P. N. alhier een algemeene
A. v. d. Vate Searetaris." De vroegere
pastorie, op dezelfde plaats staande, werd
geheei gesloopt, toen het tegenwoordige
gebouw gesticht werd.
De nieuwe bouw werd uitgevoerd naar
het plan van den architect Hannink te
Goes en de aanbesteding ren het werk had
plaats in Maart 1875 en werden aannemers,
voor de som van 4543 gld., de timmerlieden
alhier A. Baart en J. Melis.
Op onze wandeling door 'tdorp trekt
nogmaals een gedenksteen onze opmerking.
Wij staan n.m. voor het in 1867 ge
bouwde gesticht voor armlastigen. De aan
besteding van dit gebouw, naar het ont
worpen plan van den architect Sonius te
Middelburg, had plaats op 25 April van
genoemd jaar, en werd de timmerman L.
Bosselaar te Grypskerke aannemer van het
werk voor 4600 gld.
Ter gedachtenis van dit feit lezen wij
op den in den voorgevel geplaatsten stee»
„de eerste steen is gelegd door den predi
kant S. F. Kruijt, 29 Juni 1867.
Hoe zioh de overgang tot de Hervorming,
hier ter plaatse, heeft toegedragen, kan
wegeDS gebrek aan de noodige bescheiden,
niet met zekerheid gezegd worden. Dit
zal, zooals op de meeste plattelandspiaateen
in Walcheren, ook hier wel een gewoon en
vredig verloop hebben gehsd.
Met zekerheid hooren wij van Aagtekerke
eerst in 1589, toen de gemeente onder de
olasse van Walcheren werd opgenomen,
en alzoo zelfstandig werd.
Wijl men er toen nog weinig nieuwe
leer" gezinden telde, werd zij voorloopig
gecombineerd met het naburige Domburg,
bediend wordende door den aldaar dienet-
doenden leeraar Gabriel Appaert (gelijk
zijne Daamteekening staat onder rekenin
gen van den algemeenen armen ie Domburg.)
EN VAN
vergadering onder voorzitterschap van dhr
H. A. Hanken. De secretaris bracht het
jaarverslag uit, waaruit blijkt dat 1908 niet
gunstig wss, het ledental nam niet toe. De
aangevraagde subsidie aan de Staten van
Zeeland, groot f 100, werd, evenals vorige
jaren, niet toegestaan,wat treurig genoemd
moet worden,moge 1909 een gunstiger jaar
zyu voor de V. P. N. Van de Zeeuwsche
maatschappij van Landbouw is ingekomen
een bericht van toegestane subsidie groot
f50. De onderafdeelingen tellen het vol
gend aantal loden: Walcheren 471, Zuid-
Beveland 199,Oostburg 81, Hnlst 63, Noord
Beveland 52 en Axel 50, met de 31 dus 939.
Omtrent de onderafdeelingen zegt de secre
taris in zijn verslag o. a.Zuid-Beveland
is thans in het bezit van een bloeienden
eierhandel op de weekmarkt te Goes45
leden namen daar aan deel en er werden
verkocht 220.595 stuks voor een bedrag
van f 8548,86 zijndein totaal f 509,04 boven
gemiddelden marktprijs. Ook do prijs dier
eieren ging vooruitwerd in 1907 20 cent
per 100 boven den middenprijs gemaakt, in
1908 steeg dat bedrag tot 24 cent. Alles
werd steeds verkocht en zelfs kon nog meer
worden geplaatst.
Door den penningmeester werd verslag
uitgebracht over zijn beheer, daaruit blijkt
dat de ontvangsten waren f 374,83, de uit
gaven f433,02®, alzoo een kwaad slot van
f 58,19®.
Tot bestuursleden, wegens periodieke
aftreding der heeren J. L. Bom, J. B. Go-
vaert, A. A. ter Haar en J. L. T=»k, werden
deze herbenoemd met algemeens stemmen.
Tot afgevaardigde naar de algemeene ver
gadering der V. P. N. en tot plaatsvervan
ger werden benoemd de heeren J. M. Slegt
en J L. Bom.
Alsnu wordt de oontributie bepaald door
de losse leden te betalen en het quatum
voor 1910 door de onderafdeeling per lid
te storten in de afdeelingskas. De eerste
word bepaald op f 1,50, het laatste op
f 0.15.
Een voorstel om art. 5 van't reglement
aldus te lezen „De jaarlijksohe contri
butie der gewone leden bedraagt minstens
f 1 en tea hoogste f 1.50. Het quatuna per
lid aan het Prov. bestuur aftedragen wordt
Daar de gemeente te Aagtekerke meer
en meer toenam, viel het werk voor
ds. Appaert voor beide plaatsen te zwaar
en werd hem in 1591 een adjunot
toegevoegd in Leonardus Mogaert, die in
1604 te Londen beroepen zijnde, nog door
drie hulppredikers werd opgevolgd.
Toen ds Appaert, bij besluit van de Staten
van Zeeland van 19 Aug. 1624, na vijftig-
jarigen dienst, met behoud van tractement
emeritus werd verklaard, verzooht de ge
meente van Aagtekerke den 9 Sept. d. a. v.
een eigen leeraar te mogen beroepen, die
op hare plaats zou wonen, „aangezien zij
tot dusverre tot groot bezwaar zich naar
Domburg hadden moeten begeven".
De classe willigde het verzoek in, met
bepaling, dat het tractement van den te
Aagtekerke te beroepen dienaar met 1 Jan.
1625 zou ingaan.
Nadat dit besluit genomen was werd tot
eerste, zelfstandige predikant beroepen
DANIËL DE SWAEF.
De familie De Swaej was uit Antwerpen
afkomstig. Hans de Swaef, de vader van
onzen Daniël, vestigde zich te Middelburg,
waar hij in 1607 ouderling werd.
Onzen Daniël studeerde te Leiden en ver
dedigde in April 1622, ouder prof. Walleii3
eene dissertatie. Reeds in 1618 had hij een
verhandeling geschreven over Lambertus
Duneus (den bekenden calvinist, 1530 tot
1596) en werd dit werk door hem opgedra
gen aan Gecomm. Raden van Zeeland. Pro
ponent geworden zijnde, werd hij in 1624
nog te dezer plaatse beroepen en bevestigd
den 10 Nov. van dat jaar. Van hier beroepen
naar Middelburg trad hij aldaar weinig op
den voorgrond, doch hij was ook betrokken
in de beruchtmakende zaak der Lansber
gens te Goes.
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent.
door de Algemeene ledenvergadering be
paald." Dit wordt goedgekeurd.
De begrooting voor 1909 wordt vast
gesteld op f255 met een post van f23
voor onvoorzien,
Als plaats voor de volgende algemeene
vergadering wordt aangewezen VlissiDgen.
Bjj de rondvraag vestigt de heer Hering
er de aandacht op dat het orgaan der
V. P. N., „De Pluimgraaf", erg duur is en
nooit meer iets bevat omtrent pluim vee
tentoonstellingen. Spr. zag daarin gaarne
verandering gebraoht.
De voorzitter is 't hiermee eens.
De heer 8!eoht stelt een motie voor die
naar het hoofdbestuur zal worden gezonden
en waarin de wensehelijkheid van de
opening eener dergelijke rubriek in'tor-
gaan wordt uitgesproken.Deze motie wordt
aangenomen met algemeene stemmen.
Na nog eenige ampele bespreking over
de coöperatieve eieren verkoop, sluit de
voorzitter deze vergadering.
{Wegens plaatsgebrek gister niet opqe-
genomen. Red
Oostkapelle. Tot aanvulling van ons
verslag der opening van 't Zeehospitium
diene dat na dr. Vaandrager gesproken
werd door burgemeester Van Teylingen
en dat vervolgens 't gebouw door de ge-
noodigden bezichtigd werd. Aan mej. v.
d. Broecke waren verscheidene bloem
stukken gezonden waaronder een van de
Ned. Maatschappij tot bevordering der
Geneeskunde, te Amsterdam.
Het besluit van den Raad der ge
meente Oud-Vossemeer tot verkoop van
den Noordelijken kerkvleugel aan de kerk
voogdij der Ned. Herv. gemeente aldaar,
is door Gedeputeerde Staten, na bij den
Minister van Binnenlandsohe Zaken inge
wonnen advies, niet goedgekeurd, waar
mede echter zoo sohrijft men ons niet
gezegd is, dat de goedkeuring zou onthou
den zijn, wanneer tot restauratie, in plaats
van slooping, werd overgegaan. Volhardt
de kerkvoogdij bij het laatste plan, dan
kan een fraaie toestand geboren worden,
daar in dat geval èn toren èn vleugel
zouden bleven staan.
Tot opzichter 2e klasse bij den dienst
Hij behoorde in 1640 tot de leden der ver
gadering, die aan de regeering verzochten
dat het orgel alleen spelen zou vóór en
na de godsdienstoefening, en niet onder
het zingen, gelijk geschiedde „tot ergernis
van vele vromen", welk verzoek eehter
door den magistraat niet werd ingewilligd.
Ds. De Swaef is tweemaal gehuwd ge
weest le. (tea 1 Juli 1626 met Margarita
Coene en 2o. den 2 Mei 1635 met Sara
Tack. Uit zijn eerste huwelijk werden te
Aagtekerke vijf kinderen geboren.
Hij werd te dezer plaatse door twee en
twintig ambtgenooten opgevolgd. Van
dezen vinden wij niets opgeteekent, wat
onze opmerking verdient, dan alleen dat
er, tijdens den dienst van ds. JOHs. DA-
VELAAR 1681 tot 1686 opnieuw
te Aagtekerke vrees bestond om met Dom
burg vereenigd te worden.
Den 7 April 1682 n.m. besloten de Staten
van Zeelandom sommige gemeenten, zoo
dra eene predikants-vacature intrad, met
eene andeie te vereenigen, althans slechts
één predikant te bezoldigen. Daardoor zou
Aagtekerke, bij vernieuwing bij Domburg
gevoegd worden.
Dit besluit werd eohter den 8 Maart
1886 weder ingetrokken.
(Bevolking in 1824 357 in 1905 =a
620 zielen.)
7wee Sluische regeerings-publicatien.
Tegen het eedzweren d.d. 12 Mei 1498
„Omme dieswille dat mijn heere en de
wet ten volle geinformeerd zijn, hoe dat
diverse personen hen lieden dagelijks
vervorderen te sweren groote exaaesive
en horribele eeden, ter biamatie en ver-
smadonisse van den almogenden God,
Zijne gebanedigde moeder, en alle Zijne
van weg en werken bij den Nederl.-In-
disohe spoorwegmaatschappij op Java is
benoemd de heer F. J. M. Bakker, buiten
ge woon-opzioh ter aan de havenwerken te
Neuzen.
Souburg. Gistermorgen 5 uur ontdekte
de landbouwer A. in deze gemeente dat
een hok Daast zijne woning in volle vlam
stondgelukkig dat men het tijdig ont
dekte, en blussohen kou, daar het hok
naast de woning eu aangrenzende schuur
stend. De politie is met een en ander in
kennis gesteld.
Nieuwdorp. Vrijdagavond trad voor
de A. R. kiesvereen. „Ned. en Oranje" op
de heer mr, L. van Andel, met het onder
werp 19051909.
Na de gebruikelijke opening en inlei
ding van den Bpreker, door den vioe-voor-
zitter Deurloo schetste de spreker de ge
schiedenis van deze vier jaren.
In den breede wees bij op de grieven
der linkerzijde, die het Ministerie Kuyper
ten val hadden gebraoht en wat ons de
linkerzijde had gegeven en hoe thans weer
de persoon van dr. Kuyper als wrijfpaal
wordt gebruikt om de overwinning in
1909 te behalen.
Verder behandelde hij het voorloopig
program der A.-R. partij en eindigde met
de opwekkiag pal te staan bij de beginselen
en zioh niet te laten vangen in het arge-
looze net der linkerzijde, die veel belooft,
gelijk de verkiezingscampagne van 1905
bewijst dooh weinig geeft.
Na het gesprokene werd nog gelegenheid
gegeven den spreker vragen te stellen of
van gedaohten te wisselen, waarvan nie
mand gebruik maakte.
De voorzitter C. Deurloo dankte den
spreker en sloot met een kort woord de
vergadering, die op verzoek door den spr.
met dankzegging werd geëindigd.
Wegens het gure weer, was de opkomst
niet groot.
's Heer-Arendskerke. Vrijdagavond
werd alhier opgerieht eene afdeeling van
„het Groene Kruis" nadat door Dr. H. van
1 waarden een lezing was gehouden, waar
in op zeer duidelijke wijze het doei, de
werking, en het nut van zulk een afdee-
Qeiligen, zoo is 't dat, omme daerinno te
voorBien, men gebiedt van 's heeren] en
wetswege, dat elk, wie hij zij, hem ver-
drage van eenige sulke horribele eeden
te zweren of te vermonden op peine en
verbeurte van gestelt te wesen op een
peliorijn eu zijne tonge met een ijser
doorsteken te weseD, sonder dissimulatie".
Toezicht op het schoolgaan der kinderen
d.d. 18 Jan. 1574„Voorts zoo vermaent
men van 's heeren en der wetswege deser
stad allo vaders, moeders, voogden en
vrienden, die eenige kinderen hebben,
boven de seven jaeren out wesende, dat
die hunne kinderen school eenden bij mr.
Niolays Duerghys, stede schoolmeester, en
die de magt niet hebben, sullen zioh adres
seren aan de disohmeesters van beide de
kereken, die tot vier en twintig kinderen
sullen houden school gaende, sonder kos
ten van de ouders".
„Lastende alle ingesatenen, dat niemand
zig vervordere zijne kinders elders ter
sohole te eenden, dan tot den voorss. Ni
olays, of ten ware meisjes, die sal men
moge ter sohole Benden in de Susterhui-
sen (vrouwenkloosters) of bij de huisvrou-
we van den voorn. mr. Niolays, waer 't
hun believen sal, maer nieuwers el (ner
gens elders). Rn daer de ouders soo in
discreet ofte obstmaet waren, dat zij liever
hunne kinderen achterstraat (langs de
straat) souden laten loopen, en in alle
kwaad opwasseD, dan deselve ter sohole
te senden en in deugden te laten instrueren,
die sullen weten, dat mijne heeren van
de wet daerop het oog sullen hebben en
niet alleenlijk de kinders, maar prinoi-
palijk de ouders straffen sullen van do
mesusen (misdrijven, ondeugendheden) die
sulke kinderen, niet sohoolgaende sullen
misdoen".
e-Verweat Got
