itröle.
f
iltry Meal"
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
ilfabriek
No. 104.
1909.
Dinsdag 2 Februari.
23e Jaargang.
iöp
GHRISTELIJK-
HISTORISCH
p
pen te koop,
loop
[nëciit, G. G,
HddelburQ
ingbeer
9
>men
>OP
[alfvaars,
K)P
IÖÖP
lansknecht
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Parallelisme,
ér dan de gewone
an der contrfile-
kopbrengat van de
l 266 dagen.
island, waarvan
rch en vast spek
kensvoeders geven
rertraagt den groei.
Pui mveezjj
dan eenig ander
ran fijnen smaak.
Ier, zonder dat de
met geen minder-
atts en franco.
istellingen te
|ln Ang. 1908.
jaren heeft de
3NTSTIJF8EL*f
kèiAAéèéA
wwwwwwwww
lie't hoofd geboden.
30B DÜIJVIS
febr. 5de kalf, en
rek. 1 Febr. bij
Zoutelande.
lit;- en St. Joosland.
["vaars,
li, bij W. WISSE,
Februari, bjj R.
i s k e r k e.
en een drachtige
en met Mei een
|gd, bÜ
>E, Vrouwepolder.
|rag 20 M., breed
voor verplaatsing,
w e p o 1 d e r.
"vaars,
bij A. DE VISSER
linhelm.
,.s. gevraagd
loerenknecht
deregezin,
>t de paarden kan
ÏGORSEL, 's-Heer
der).
aan.
aar er gelegenheid
kken te leeren.
ter L, a/h Bureau
Hen aan
ïLJÉ, timmerman
ra-Ver west - Goes,
IÈDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 1—5 regels <0 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere ragel
meer 10 '•ent.
Parallelisme, een vreemd woord 1
Zeker 1 Maar de zaak, welke hier er door
wordt aangeduid, is ons allen welbekend.
De Overheid ziet in den boezem der
natie veie kerken en kerkgenootschappen
verscheidene geestelijke stroomingen, Ge
reformeerden, Hervormden, Luthersohen,
Baptisten, Darbisten, Modernen, Atheïsten,
Socialisten, Anarchisten, Antirevolutionai
ren, Christelijk-Historischen, Vrijzinnigen;
kortom kerken f groepen, partijen in bonte
geestelijke sohakeering of in felle tegen
stelling met elkaar strijdend en worstetend
met (sal het goed zijn) uitsluitend geeste
lijke wapenen.
Moet de Overheid zioh nu in dien gees
telijken strijd mengen Partij trekken
vóór de eene kerk, groep, partij tegen
de andere? In dien geestelijken strijd met
het zwaard slaan Kerken, groepen, par
tijen, die haar niet welgevallig zijn, on
derdrukken
Neen 1 zegt de antirevolutionaire partij,
in artikel A van haar program, dat moet
de Overheid niet doen. Zij moet zioh buiten
dien strijd houden en geen onderdrukking
oefenen.
Zij moet ól hare onderdanen (van welke
confessie zij ook zijn) behandelen op voet
van gelfjkheid.
Dót is het parallelisme.
En wdilrom wil de Antirevolationaire
partij, dat de Overheid van inmenging in
den geestelijken strijd zioh onthoudt en het
parellelisme huldigt?
Om een zéér doorzichtige reden.
Als de Overheid zioh in dien strijd mengt,
moet zij partij trekken tegen of vóór het
ware geloof.
Tegen het ware geloof dat m&g na
tuurlijk niet.
Voor het ware geloof mag óók niet.
Want de aard van het ware geloof kan
de staatspropaganda niet verdragen.
En daarom roepen wij, die belijdenis
doen van het ware geloof, de overheid
toe: «Houd u buiten den strijdt"
Hoe weten wij dat het ware geloof, de
ware Kerk van Christus, geen Staatspropa
ganda verdragen kan
Wel, dat heeft de historie buiten allen
twijfel gesteld.
Telkens als de Overheid de bestrijders
van dat geloof, de vijanden van de ware
Kerk, achteruit zette en hun haar onge
nade deed ondervinden, vluchtten zij met
talrijke benden binnen den kring der ge-
ioovigenzochten zij ontkoming van den
Staatsdrnk in de kerk van Christns-zelve 1
Wel was de Overheid dan met de beste
bedoelingen bezield en meende zij het
ware geloof en de ware kerk van Christus
te helpendooh metterdaad dreef zij de
wereld de kerk binnenen dan liep
het netuurlijk mis.
Het zou zeer dwaas zijn, indien wij op
deze les der historie geen acht sloegen.
Vandaar dat wij in artikel 4 van ons
program vragen, dat de Overheid zioh
onthoude, en dat zij er alléén voor zorge,
dat de Évangelie-verkondiging in haar
vrijen loop niet belemmerd worde.
Is de anti-revolutionaire leer van het
Staati-parallelisme slechts een holle theorie,
door listige Staatslieden uitgedacht, om
voor de oogen van het niet doordenkend
publiek de mooie rol te spelendooh
welke door ons bij de eerste de beste
gelegenheid overboord geworpen wordt
Laat ons zien.
In 1901 werd dr. Kuyper formateur van
een Kabinet, dat verbazend sterk stond,
zoodat algemeen aangenomen werd, dat
het minstens aoht jaren aan het bewind
*ou blijven. Toen had dr. Kuyper een
sohoone gelegenheid om de leer van het
parallelisme overboord te werpen en voor
de Christelijke partijen wat èver te nemen
en de vrijzinnigen in den hoek te duwen.
Ook was de kans sohoon om uit de
Staatskas wat geld te nemen ten bate van
de predikanten der Gereformeerde Kerken,
hetgeen onder zekere voorwaarden door
de andere Christelijke partpen zeer zeker
goedgekeurd zou zijn.
Dooh wat leert nu de geschiedenis
Dat Minister Kuyper geen enkel voor
deeltje (hoe gering ook) voor de Gerefor
meerde Kerkeu begeerd heeft.
Dat hij ten opzichte van de Vrije Univer
siteit het parallelisme heeft toegepast op
eene wijze, waardoor genoemde Univer
siteit eer te weinig dan te veel gekregen
heeft.
Dat hij ook bij de benoemingen zioh
geheel door het parallelisme liet leiden,
met dien verstande, dat de vrijzinnigen
eer te veel dan te weinig ontvingen.
Dat hij een Onderwijswet tot stand
bracht, waarvan Mr. Van Houten zelf ver
klaart, dat zij geheel in overeenstemming
is met de antirevolutionaire leer van het
parallelisme, daar die wet voor aüe rich
tingen volkomen gelyk is.
Menig onpartijdig mensoh zal dan ook
niet kunnen begrijpen, hoe mr. Treub er
toe komen kon om in de vergadering
van den vrijz.-dem. bond te zeggen, dat
de leer van het parallelisme door dr.
Kuyper slechts uitgedacht is om
de mooie rol te spelenen zou vloeken
met wat de anti-revolutionairen denken
in het binneaste hunner ziel.
Mr. Treub heeft nog meer verteld op
de vergadering van de Vrijz. dem. Bond.
Niet alleen, dat Dr. Kuyper voor het
parallelisme riep uitsluitend met het doel
om door een bekoorlijke leuze de mensohen
te betoovereD, maar ook dat de vrij
zinnigende mare mannen van hot paralle
lisme zijn 1
Inderdaad, dat heeft hij gezegd.
Als ge dat leest, en ge herinnert u het
ellendige, schandelijke, fel toegepaste uit-
sluitings-, onderdrukkings- en versohop-
pingastelsel, door de vrijzinnigen een eeuw
lang op de beljjders van den Christus
toegepast, dan zijt ge er pa/ran, niet waar
mijn lezer, en staat perplex.
Spreekt dus Mr. Treub met opzet on
waarheid vraagt ge.
Weineen, volstrekt niet.
Die man denkt anders dan wij.
Hij volgt wel met ons dezelfde denk
wetten, dooh geheel zijn denken wordt
beheerscht door zijn vrijzinnige (zullen wij
maar zeggen) beginselen.
Hij is een Andersdenkende.
En zoo is hij geraakt tot de door ons
aangeduide énormiteit.
Zie hier de eenvoudige oplossing van
wat velen een raadsel moet toeschijnen.
Maar toch zyn wy mr Treub in zekeren
zin dankbaar.
Want nu weten wy,dat we tegen de vrij
zinnigen van alle gading op onze hoede
moeten zijn.
Het knauw- en versmjjtingsstelsel door
hen zoo wre6d op ons toegepast, verwarren
zij met het rechtvaardige parellelisme
Zjj hunkeren en likkebekken er naar om
den Christus belijders opnieuw de zege
ningen van dat verfoeilijk stelsal te doen
smaken.
Alle vrijzinnigensocialisten, oud-libe
ralen, unie-liberalen't isop dat punt alles
een en dezelfde groote hoop.
De deftige vrijz -dem. bond is geen baar
beter op dat stuk dan ziin aehterdeurs-fili-
aal, het algemeen werklieden-verbond.
O, als ze eens opnieuw do volle macht in
handen kregen 1
Ze hebben ons met geeselen gekastijd
ze zouden ons met schorpioenen kastijden.
Neörlands christenvolk zij op zijn hoedel
De vijand leeft nog.
Artikel éen (geschreven of ongeschreven)
op het program van alke christelijke party
moet zijn
Voor Vrijheid en Recht.
1 Februari.
Het Kamerlid Plate (vrjj-lib.) heaft de
vorige week in een politieke rede te Char-
lois gezegd „Thans zullen weinigen meer
ontkennen dat het optreden van het
Kabinet-De Meester een politieke fout is
geweest".
Bij dat vrij. liberale oordeel voegt ook
dat van een vrijzinnig-demooratisoh blad
{Land en Volk) dat al spoodig na 't op
treden van het Kabinet-Do Meester ge
waagd had van „kraak-porselein", een
kwalificatie overgenomen door mr. Treub.
Niet minder scherp liet zioh de conser
vatieve oud-minister v. Karnebeek uit die
't regeerkaateel van genoemd kabinet ver
geleek met de Amsterdamsohe Beurs
massief in 't geheel en in de onderdeelen
maar onderhevig aan scheuren l
Wijlen het soo.-dem. Kamerlid Tak
duidde de gedragslijn van het Kabinet aan
als een politiek die uitloopt op het jam
merlijk fiasco van kleine mensohen die
gesteld zijn voor groote oplossingen".
Of die ook gelijk gehad heeft.
Zoo luidt 't oordeel van De Meester's
naaste vrienden.
Jammer evenwol, dat wij er bij de aan
staande verkiezingen niets mee doen
kunnen.
In de Memoriën van Antwoord, die door
het Ministerie aan de Eerste Kamer werden
gerioht, komen eenige verklaringen voor,
waarop wel wat Bterker lioht mag valleD.
Zoo lezen we naar aanleiding van de
Algemeene Beschouwingen
Het Kabinet voert het bewind over>
eenkomstig zijn eigen beginselen.
Omtrent het algemeen regeeringsbe-
leid heeft de regeering zioh in de Tweede
Kamer duidelijk uitgesproken. Het oogen-
blik voor hei voeren van ingrijpende be
schouwingen aoht zy minder gesohikt.
Het Kabinet is in geen eukel opzioht
van standpunt of van houding verouderd.
Het heeft zich van deu aanvang af aange
diend als een Kabinet vau de Reohter-
zijde en is dienovereenkomstig van den
aanvang af homogeen geweest met de
Kabinetten van 1888 en 1901. Het Kabi
net is zioh bewust, zijne beginselen te
hebben uitgesproken in een vorm, waar
aan niemand billijkerwijze aanstoot kon
nemen.
De regeering hoopt zioh aan te groote
toegevendheid ten opziohte van de zoo
genaamd vooruitstrevende eisohen der
demooratie niet schuldig te maken. Te
genover een valsohe demooratie behoort
h. i. niet te worden gewaakt door een
conservatisme, dat slechts in tegenhouden
zijn kracht zoekt, dooh door bevordering
van een gezonde ontwikkeling der maat
schappij op de rechtsbasis der christelijke
beginselen.
Het Kabinet heeft dns eigen beginselen
christelijke.
Het is niet van houding veranderd, is
steeds geweeBt en wil nog zyn een Kabinet
van de Rechterzijde.
En behoort niet tot de conservatieven,
die slechts in tegenhouden kracht zoeken.
Trouwens de aangekondigde wetsont
werpen en voornemens o. a. in zake Arbeid
en Justitie, zijn van de oprechtheid dezer
I verzekering de doorslaande bewijzen.
Frankrijk.
Dal Clemeneeau wat aandurft, heeft hij
bewezen met zijn soheidingswetten, waar
door hij de RoomBohe Kerk in Frankrijk
aan vogelvrijverklaring heeft prijsgegeven,
en met de uitdrijving der geestelijken en
reiigieusen uit de aan hun zorg toever
trouwde scholen. Deze aanvallen tegeu
Godsdienst en de Vrijheid zijn Daar den
zin van een groot deel van het Fransohe
volk. Clemeneeau stoort zioh aan niemand.
I Zijn eoilega Viviani is te zeer bekend als
Hemellichtendoover dan dat wij heni' in
dit verband noemen zouden. Maar wien
men in dit sinistra gezelschap niet zoeken
zou, is de minister Pioquart, de man die 't in
de Dreyfus-periode zoo aandoenlijk voor
de vrijheid had opgenomen, en er zelfs de
>martelingc eener overplaatsing naar Tunis
en zijn verwijdering uit het leger voor
over had gehad om den mishandelden
ex-kapitein te redden, en te getuigen tegen
«godsdiensthaat".
En toeh deze hoogst vrijzinnige, ver
draagzame minister van oorlog heeft dezer
dagen het stoute stuk bestaan een vijftal
officieren van het garnizoen van Laon
die op 8 November van 't vorige jaar
de mis in de kathedraal hadden bijgewoond
deels te ontslaan, deels over te plaat
sen en aan de troepen op strafte van
militaire afzondering te verbieden, saam-
komsten van katholieke kringen te be
zoeken.
Hierover werd Vrijdag het kabinet door
een lid der rechterzijde, De Ramel, geïn
terpelleerd. Deze noemde Piquaits daad een
stap op den weg naar den willekeur.
De Ramel had inderdaad reden om zioh
te ergeren. Het feit viel vast te stellen
dat bij de bedoelde mis achter eiken pijler
vaD de kerk een politie-agent was verstopt
geweestdie de aanwezigheid der officieren
aan den prefect overgebracht en door
dezen aan de regeering verraden hadden.
En zulks omdat de bisschop de wet op de
echtscheiding had veroordeeld en de politie
daarin een veroordeeling van een Fransohe
wet had willen zien, terwijl de echtschei
ding bij de Romeinen was bedoeld 1 En
daarvoor moesten de officieren gestraft
worden die zoo ver achter in de kerk
stonden dat zij de preek zelfs niet hoorden.
Clemeneeau had onlangs de noodzakelijk
heid erkend dat Frankrijke officieren man
nen van karakter wareD. «Gelooft gij dan",
vroeg De Ramel, „dat gij mannen van
karakter vormt door hen te doen bewaken
door politie?" Men had hem verteld dat
er een eiroulaire bestond van 9 April
1904, nog van generaal André, waarbij
aan officieren en soldaten verboden werd,
eenigerlei bijeenkomst bij te wonen van
oonfessioneelen of politieken aard.
„Gaat gij duB, riep Bpr., aan officieren
en soldaten verbieden de mis bij te wonen?"
Du «katholieke kringen" waarvan de
regeering sprak waren eenvoudige tehuizen
waarin jonge soldaten een fatsoenlijk
tijdverdrijf konden vinden.
Na dezen spreker trad de soeialist De
Pressensó op. Do heer De Ramel, zeide
hij, had de vrijheid van geweten, de
godsdienstvrijheid verdedigd, hjj kwam op
voor de vrijheid van meening, de sociale
vrijheid. Die zijn noodig voor het leger.
Art. 10 van de verklaring der rechten
van den mensoh stelt onder de groote
beginselen opden eerbied voor alle over
tuigingen.
En dien had de minister uit 't oog ver
loren. .Is dan, zoo vroeg hij, iemand die
eeu rede bijwoont, daarvoor verantwoor
delijk
De minister antwoordde dat de bedoel
de mis op 8 Nov. was gehouden tijdens
een bijeenkomst ven de „Katholieke Fran
sohe Jeugd", een vereeniging die volgens
hem tegen het vaderland fulmineert. In
dergelijke bijeenkomsten mag een offieier
niet komenwant dat is geen mis. Men
was er trouwens in optocht met muziek
naar toe gegaan.
Natuurlijk waren de beide interpellan-
teo, van reohts eu van links, niet bevre
digd door deze verontschuldiging. Er ont
stond dan ook een onbedaarlijk, voor den
minister onheilspellend ramoer, waaraan
pas een einde kwam, toen de premier,
Clemeneeau, ter tribune verscheen, en
voornamelijk tegen De Pressensó, die 't
hart der qaaestie de vrijheid van ge
dachte geraakt had, zijn scherpste
philippioa te richten.
Den indruk dien zijn woord maakte,
beschrijft een der bladen aldus
„Geel de uiterste linkerzijde brult van
boosheid. De minister glimlacht overmoe
dig, steekt en houwt en dioht voort. En
de eenen zijn bang voor hem, de anderen
eigenlijk bekoord, de overigen jaloersob
„En ineens zit hij met zijn handen in
zijn zak in zijn bank, met een dood on
schuldig gezicht den bitteren stortvloed
van 's heeren Pressensé's verwijten aan te
hooren. Hij zakt al dieper weg in zijn
bank of hy in slaap valt van verveling;
maar een ironisohe rimpel in zijn voor
hoofd verraadt dat hy moeite heeft een
boosaardig spotwoord in te houden.
«En ruim een uur lang laat hij zoo
rustig weg gezakt alles maar over zijn
hoofd woeden tot hij, eindelijk met
een meerderheid van honderd stemmen
in zijn zak, opstaat en met een jolig on
verschillig gezicht haastig weg gaat en
in een automobiel klimt."
Want met terzijdestelling van de motiei
van afkeuring der beide interpellanten,
nam de Kamer een door den minister
bereids aanvaarde motie van vertrouwen
in 't regeeringsbeleid van dit kabinet aan.
Met dit ,ai blijft echter 't feit bestaan
in de eerste plaats dat in 't land der
vrijheid de grofste dwingelandij heersoht,
en uitgeoefend wordt door een radioo-
sooialistisoh kabinet; in de tweede plaats
dat zelfs de meest ïepubükeinsehe vrij
heidshelden in de pers den minister van
oorlog er over hard vallen dat hij in de
Kamer heeft durven zeggen dat de offi
cieren 't reoht hebben om naar de kerk
te gaan en in de derde plaats dat de
aanteekening «gaat naar de mis" op de
gedraglijst der officieren, voldoende is
om voor goed een eind te maken aan
hunne bevordering.
En de man die dit uitvoert is minister
Picquart, dezelfde die eens zoo gloedvol
gestreefd heeft om eer- en rechtsherstel
voor één offioier te verkrijgen 1
Tot zoodanige afwijking bracht hem de
valsohe vrijheids theorie 1
België.
Te Congo-hervot mingen.
Belgia'a foenyders in Engeland rusten
niet.
Dominee Campbell heeft in een preek te
Londen in den City Temple gezegd, dat,
indien België in den Congo de hervormin
gen niet wil invoeren die Engeland verlangt
het tijd wordt dat Engeland en de Veree-
nigde Staten eenvoudig gewapenderhand
optreden in Congo om de Belgen nit de
deur te kegelen. In dat geval zouden Ame
rika en Engeland hand in hand moeten gaan
om den Congo te besturen, als een Egypte,
zelfs ten koste van de moeilijkheden van
een dubbel toezioht en diplomatieke ver
antwoordelijkheden, die niet te benijden
zouden wezen.
Campbell was vriendely k genoeg, de mo
gelijkheid te erkennen, dat de zaken zoover
niet gaan, maar zeide, dat men zich gereed
moest houden en de regeering verzekeren
dat zy op het land mag rekenen ingeval zij
kraohtig zou optreden.
De regeering der Ver. Staten heeft be
kend gemaakt, dat zij den afstand van den
Congostaat aan België niet erkenen zal,
voordat verzekerd zyn een mensehelijke
behandeling van de inboorlingen, terug
gave van het hun ontnomen grondgebied,
handelsvrijheid en de verplichting ingeval
van geschil een scheidsgerecht uitspraak
te laten doen.
Balkan staten.
Op vredelievende beëindiging van het
geschil tusschen Turkije en Bulgarije be
staat alle kansdaar het thans is terugge
bracht tot eene geldquaestie.
Het was te begrijpen dat de onafhanke
lijkheid verklaring van Bulgarije op 5 Oct.
des vorigen jaars Turkije ontstemmen
moest. En ook dat Turkjje niet lijde
lijk zou aanzieu dat zijn Orientspoor-
weg zonder schadeloosstelling aan Bulga
rije overging, en ook Roemelië voortaan
weigerde schatting te betalen, om niet te
spreken van het feit dat Bulgarije als vasal-
staat van Turkije nu al 30 jaar in gebreke
was gebleven ook maar een cent aan Tur
kije af te staan.
Turkije is echter tevreden met een scha
deloosstelling. Van zijn eisch (800 miljoen
francs 1) liet hij de helft vallendoch Bul-
