NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND,
No. 92,
1909.
Dinodag 19 januari,
23e jaargang
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
Bulteiludsck Onrzlekl.
Binnenland.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JOiGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
1EDEREN WERKDaG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 15 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 re'gels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent.
18 Januari 1909.
De opbrengst der Rijksmiddelen ever
December en over 't heele sfgeloopen jaar
is ten slotte nog meegevallen.
December bracht op 14 miljoen 800 dui
zend gulden; terwijl December 1907 14
miljoen had opgeleverd. Nu was men dus
8 ton vooruitmaar toch nog 2 ton beneden
de opbrengt van December 1906, toen ruim
15 miljoen werd ontvangen.
Onder de middelen die minder opbrach
ten, noemen wij de mijnen f4000, den wijn
accijns f 16,000, de registratierechten
f 15,000 de successierechten f 31,000 en de
loodsgelden f 23,000, terwijl ongeveer
gelijke bedragen werden ontvangen rit de
vermogensbelasting, den bieraccijns, de
Staatsloterij en de jacht- en vischacten.
Hooger daarentegen waren de grondbe
lasting f 190,000, de personeele belasting
f 26,000, bedrijfsbelasting f 83.000, invoer
rechten f 41,000, suikeraccijns f 45,000, het
gedistilleerd f22,000, de zoutaccijs f 29,000
het geslacht f 12,000, de belasting op gou
den en zilveren werken f 6000, zegelrech
ten f 69,000, hypotheekrechten f 11,000,
domeinen f 19ö,000, posterijen f 28,000 au
rijkstelegraaf f34,000.
En gaan wij nu nog even de ontvang
sten over 1907 en 1908 na, wat blijkt dan f
In 1908 werd meer ontvangen dan in
1907 nit de grondbelasting f359,000 het
personeel f 275,000, de vermogensbelasting
f 2000, den zoutaccijns f 9,000, de zegel
rechten f 171,000, de hypotheekrechten
f4000, de successierechten f 2,031,000, da
domeinen f41,000, de posterijen f 151,000
de rijkstelegraaf f85,000, de Staatsloterij
f 1000 eu de jacht- en vischacten f 2000,
Daarentegen leverden verleden jaar
minder op i de bedrijfsbelasting f 708,000,
het recht op de mijnen f 10,00, de invoer
rechten f 374,000,de suikeraccijns f 82,000,
de wijnaccijns f 100,000, het gedistilleerd
f559,000, de accijns op bier en azijn
f 62,000, die op het geslacht f 129,000, de
belasting op gouden en zilveren werken
f 24,000, de registratierechten f 20,000, en
de loodsgelden f 216,000.
Hieruit blijkt dat de algemeene welvaart
zich nog niet heeft hersteld, en dat de iets
boogere opbrengst van 1908 dan die van
1907, ook al haalt zij niet bjj die van 1906,
alleen te danken is aan de toevallige hoo-
gere opbrengst der successie-belasting.
Melden wij nog dat in 1908 de geheele
ontvangst was f 162,556,940,77 (raming
f 162,417,595 tegen f 161,712,321,93 in
1907.
De vordering der werken op „Vrede-
lust", bij Bergen-op-Zoom is als volgt
In de woning van den geneesheer-
directeur zijn de trappen gesteld, het ge
heele gebouw is glas- en waterdicht, de
binnenbetimmering word t nader afgewerkt,
zoodat spoedig de schilders een aanvang
met het verfwerk zullen kunnen maken.
In het keukengebouw zijn alle houten
vloeren gelegd, de vloertegels in alle af-
deelingen zijn gelegd, de kamertjes voor
het personeel zijn afgewerkt, alle trappen
lijn gesteld, het buitenvoegwerk is gereed,
alle machines voor do kookinrichting zijn
gesteld, het binnenwerk is zoover gevor
derd dat de schilders met het verfwerk
een aanvaDg kunnen maken, en de riolee-
ring van het gebouw is afgewerkt..
De muren van het observatie-paviljoen
voor mannen zij a tot de volle hoogte
opgemetseld, da kap is gesteld, met-plan
ken beschoten en met pannen gedekt,
alle dakgoten zijn aangebracht en met
het binnentimmerwerk wordt een aanvang
gemaakt. Ook op het observatie-paviljoen
voor vrouwen is de kap gesteld en met
pannen gedekt, alle dakgoten ziju aange
bracht en met inhangen en sluitbaar ma
ken der deuren is men bezig.
Alle muren van het paviljoen voor
onrustige mannen zijn tot de vereisebte
hoogte opgemefseld, het buitenwerk is
gereed, de houten vloeren worden gelegd,
4e binnendeuren hangen in en zijn sluit
baar gemaakt en de stukadoor is bezig
mat het afwerken der plafonds en muren
op de verdieping, ook voor het paviljoen
voor onrustige vrouwon zijn de zolders
gelegd, in een paar slaapzalen heeft de
stukadoor de muren en de plafonds af
gewerkt en overigens komt de afwerking
van dat gebouw overeen mot dat van
onrustige mannen.
De kap van het wasohhnis is gesteld,
het gebouw is glas- en waterdicht, het
buiten verfwerk is gereed, de houten vloe
ren zijn gelegd, de binnenwaterleiding is
gereed en op de verdieping is alle tim
merwerk gereed.
De watertoren is, op het invoegen en
verven na, voltooid.
Het maohinegebouw is in orde. Alle
benoodigde machines voor het oppompen
van water in het reservoir van den water
toren zijn gesteld en Woensdag zijn de
machines met goeden uitslag in werkiüg
gesteld. Men is bezig met het stellen der
kappen op de woningen van den huis
meester en der administrateurs, met het
verven van de woning van den machinist
is een aanvang gemaakt,
De muren van de ziekenbarak zijn tot
volle hoogte opgemetseld, de balklaag is
gelegd en met het stellen der kap is men
bezig.
De materialen voor de centrale ver
warming voor de twee paviljoenen voor
onrustigen zijn aangevoerd en met den
aanleg der stoom leidingen is men bezig.
De buitenwaterleiding is gereed en ook
deze is Woensdag beproefd. Bij gunstig
weder zal het spitwerk en het gelijkmaken
der hoofd- of entreelaan binnen 14 dagen
gereed zijn.
Christelijke Normaalschool.
Van harte steunen wij de beweging door
de heeren Dekker o.s. op touw gezet tot
stichting eener Chr. Normaalschool.
Wij hebben herhaaldelijk gewezen op
't gevaar van de dusgenaamde neutraliteit
der openbare Normaalscholen. Niet minder,
ja meer nog dreigt gevaar van dien kant.
Daar toch worden de jongelui opgeleid
die later mee aan onze scholen Chr. onder
wijs, met name geschiedenisonderwijs zul
len hebben te geven.
Een Chr. Normaalschool voor Zuid- en
Noord-Beveland is broodnoodig. Die had
er al lang moeten en kunnen zijn.
Wij waardeeren het dat deze mannen
den stap hebben gewaagd, en nu tegen
1 April de gelegenheid openen om aan
onze toekomstige Chr. onderwijzers en
onderwijzeressen een Chr. opleiding te
verschaffen.
Laten nn de ouders te Goes en om
streken, die hunne kinderen gaarne voor
onderwijzeres) zagen opgeleid, dien stap
beantwoorden met hun kinderen aan die
inrichtingen af te staan.
De namen der leerareü, die wij weldra
hopen publiek te makeD, zijn waarborg dat
ook wat 't wetenschappelijk gehalte van
dat onderwijs aangaat, de Chr. Normaal
school met de openbare zal kunnen ooneur-
reeren.
En mogen velen die belangstellen in den
bloei van ons Chr. onderwijs, ook in onze
oengevieg, ook in onze provincie, zioh als
lid van de Vereeniging Chr. Normaalschool
willen opgeven. Wie zich de uitgaaf van
f 2,50 per jaar voor dat doel niet kan ge
troosten, die kan ook als begunstiger of
begunstigster met kleiner bijdrage steun
bieden.
Kiesrecht en grondbelasting.
O eer 1908 is voor den eersten keer de
grondbelasting berekend naar de uitkom
sten van de herziening der belastbare op
brengst van de gebouwde eigendommen.
Deze belasting bedroeg in hoofdsom vol
gens de oude regeling ruim 5.20 pCtthans
4.86 pCt. der belastbare opbrengst. Het
sehynt schrijft men aan de N. R. Ct.
dat deze verlaging in belasting ten platte-
lande van de kiezerslijst menig kiezer zal
doen verdwijuen, die vroeger juist boven
de f 1 in hoofdsom was, en er nu juist bene
den valt.
Deze correspondent kan gelijk hebben.
In ieder ge7al is het zaak dat de secre
tarissen onzer kïesvereenigingen waak
zaam blijven, en de papieren der grondbe
lasting van 't vorige jaar hunner mede-
kiezers eens nazien, om te zien of de hoofd
som der grondbelasting niet minder dan f 1
staat aangegeven.
In dat geval immers zou zulk een belas
tingkiezer zijn kiesrecht kwijt zijn, en zal
't derhalve zaak zijn dat de secretaris der
kiesvereeniging een model V a of V b vraagt
ter secretarie (model voor Loonkiezer) en
dat den bewusten belastingkiozer laat tee
kenen, opdat hij zich dan aangeve als Loon
kiezer. Of ook als Woningkiezer. Maar dan
moet hij hebben model 3a of 3 b.
Lib. Unie en Vrijz.-Dem. Bond.
In een hoofdartikel over het „heugelijk
samentreffen" van het punt „zorg voor den
ouden dag'' zonder preoiseeiing of
hiermede wettelijke dwangverzekering dan
wel staatspensioneering bedoeld wordt
op hst zeer beknopte ontwerp verkiezings
program der Lib. Unie en het meer uit
voerige van den Vrij.-Dem. Bond, zegt
Het Vaderland o.m.
vdat stappen tot nauwere samenwerking
tussohen deze twee vrijzinnige groepen
tot dusverre achterwege bleven, e* het
vrij zeker schijnt, dat een formeele
alliantie tusschsn hen, als in 1905, dit
maal niet te verwachten is''.
Voorts hoopt het blad dat dit program
punt den weg van de beide genoemde vrij
zinnige partijen zal effenen tot de Vrije-
Liberalen, wier tegenzin tegen sooiale
dwaogverzekering bekend is. De keuze
van staatspensioneering zou aldus meent
Het Vad. van gunstigen invloed kunnen
zijn op de samenwerking links, terwijl er
ook reohts wel aanhangers voor zouden
zijn te vinden.
Vooral dit laatste is typisch.
In 1905 moest een blaneo artikel, ofte
wel boerenbedrog-artikcl dienst doen in
zake Kiesrecht met aj stooting van de Recht-
eche partijen.
Thans een blanoo-artikel in zake Staats
pensioneering, maar met aantrekking der
Reohtsehe partijen.
Uit 't oogpunt van eerlijkheid dus nog
iets verder van de pad af.
En dat verdedigt Het Vaderland het
vroegere lijfblad van den heer Borgesius
een blad dat met Borgesiaansohe hef
tigheid de campagne „tegen Kuyper",nu
reeds, voerten tegelijk met Borgesiaan
sohe slimmigheid den lijmstok uitzet naar
Links en ook naar Reohts om kiezer-
tjes te vangen.
Een voorbeeld dat wel navolging zal
vinden.
„Tegen Kuyper" en voorts „Blaneo!"
heeft in 1905 niet kwaad gewerkt. Men
kon 't Iioht nog eens weer beproeven.
In 1837 beeft Prins Hendrik der Ne
derlanden, den ouderen lezers van ons
blad neg wel bekend, de ondernemende
welbeminde broeder van onzen lateren
Koning Wiliem III, een bezoek aan onze
Oost Indië gebracht.
Sedert is er geen Oranjevorst of Prins
der Nederlanden meer in Indië geweest.
Thans, 72 jaren later, gaan er op Java
stemmen op om te trachten weer eens
een Prins Hendrik der Nederlanden al
daar op bezoek te krijgen.
Het Algemeen Nederlandsoh Verbond
te Batavia heeft in dien geest een pettiie
aan den Prins op touw gezet.
Hetgeen, naar de petitionarissen mee-
r.eD, den band tusschen Moederland en
Koloniën, tusschen de Javaansohe Hoof
den en ons Vorstenhuis buitengemeen
versterken zou.
Dat is te verstaan.
Omtrent 't bezoek van Prins Hendrik
aan Indië in 1837 leest men in de N. R. C.
De 17-jarige Prins Willem Frederik
Hendrik der Nederlanden, derde zoon van
den lateren Koning Willem II, kwam als
luitenant ter zee 2de klasse met het fregat
Bellona in Oost-Indië waar hij van 9
Februari tot 29 September van dat jaar
vertoefde.
Eene reis naar en door Oost-Indië met
een zeilschip stelde aan beschikbaren tijd
en aan het geduld van den reiziger toen
maals hooge eisohen en bracht door ge
mis aan oomfort nadeelen mede, die ver
geleken bij de wijze, waarop tegenwoor
dig gereisd kan wordeD, groot «varen.
Den 17den October 1836 met de Bellona,
commandant kapitein ter zee Arriëns, uit
Niewediep vertrokken, kwam Prins Hen
drik den 9den Februari 1837 ter reede
van Batavia na gedurende 14 dagen te
Rio de Janeiro te hebben vertoefd. De
reis had dus 102 zeedageu geduurd.
De Bellona was vergezeld van Z. M.
brik Snelheid, onder bevel van den kapi
tein-luitenant ter zee Ferguson. Deze brik
was op de reis van Rio naar Java van de
Bellona afgeraakt, dooh kwam eenige
dagen na het fregat ter reede van Batavia.
Den 23sten Februari d. a. v. verliet de
Prins Batavia en ving eene reis, waarbij
achtereen volgens Makassar,Menado(Kems),
Teinate, Amboina en Banda werden aan
gedaan en waarna de Bellona 7 Juni ter
reede van Soerabaja ankerde. Nu volgde
over Madoera en met oversteken van Soe-
manap naar Bezoeki, eene landreis over
Java, die met 's Prinsen terugkeer te Bata
via den 21sten Augustus eindigde.
De reis door Indië had dus 6 maanden
geduurd. Den 29sten September vertrok
ken de Bellona en Sndheid voor goed van
Batavia. De Prins bezocht nog Riouw, Sin
gapore en Penang en vertrek van daar naar
Calcutta Na een bezoek aan Britsch-Indië
werd de thnisreis aanvaard en in Juli 1838
in het vaderland teruggekeerd.
Balkan-quaestie.
In Oostenrijk neemt de beweging ten
gunste van een spoedige, flinke sohade-
ioostelling aan Turkije voor 't geroofde
Bosnië en Herzegowina, zienderoogen toe.
Voor den minst zelfvernederenden vorm
der aanbieding had natuurlijk de regee
ring te zorgen. Eu zij vond die door het
aanbieden van een bedrag van 21 millioen
Turksohe ponden als afkoopsom voor de
vroegere Turksche staatsdomeinen in Bos
nië en Herzegowina, die evenals de rest
reeds 30 jareo in Oostenrijk's bezit waren
Onder den invloed van dit aanbod werd
in Turkije de eerste groote interpellatie
gehouden in het parlement over de staat
kunde der regeering. De grootvizier Kia-
milpasja hield een lange redevoering,
waarin hij van zijn Turkseh-nationalistieh
standpunt de gebeurtenissen der laatste
maanden uiteenzette en mededeelde, dat
het Oosteniijksohe aanbod hem een grond
slag soheen te bieden voor bet hervatten
en ten einde brengen der onderhandelin
gen. Met algemeene stemmen werd de
motie tot goed keuring der staatkundige
verklaring van den grootvizier aangeno
men het parlement gaf daardoor te ken
nen zieh met de voorgestelde regeling te
kunnen vereenigec.
Hat oorlogsgevaar is daardoor vrijwel
geweken in den BalkaD, te meer daar
Rusland en Engeland zioh ditmaal voor
de aanneming van het Oostenrijksohe voor
stel hadden verklaard.
Terwijl de Turksoha regeering bu de
orderhandelingen met Oostenrijk voortzet,
zal tevens worden getracht met Bulgarije
tot eene schikking te bomen over schade
loosstelling, die dit land aan Turkije moet
betalen voor de overneming van den
Orientspoorweg en voor de kapitaliseering
der schatting, die de provincie Oost-Roe-
melië jaarlijks aan den Sultan moet op
brengen. Nu Bulgarije niet langer, bij een
botsing, op den steun van Oostenrijk re
kenen kan, is het vrij zeker, dat ook met
dit vorstendom weldra een overeenkomst
zal kunnen worden aangegaan, die de
erkenning van Ferdinand I als „Char Bul-
garski" ten gevolge kan hebben.
Dan blijven Servië en Montenegro over.
En wat met deze beide Servische staatjes
zal gebeuren, is nog niet te voorzien. Vooral
Servië, dat geweldig hard geschreeuwd
heeft, in de verwachting op steun van
Rusland en zoo mogelijk van Turkije, ziet
zieh deerlijk teleurgesteld. Op hoogen toon
heeft het eisohen gesteld, en nu het zioh
de kans ziet ontglippen, windt het zioh cp
tot een sehijn van heroïsme, zioh uitend
in de voorspelling, dat het desnoods geheel
alleen zal opstaan om Oostenrijk te beletten
de beide Servische provincies, Bosnië en
Herzegowina, te annexeeren.
De Servische minister Milovanowitsj, die
in de vorige week nog zoo kras tegen
Oostenrijk optrad, onder de toejuichingen
van de geheele Skoepejtina, heeft sedert
zijn woorden niet alleen ingetrokken, maar
bovendien de uitingen van enkele Servische
afgevaardigden betreurd en thans wandelt
hij rond, verklarende„Nu is alles voor
Servië verloren". Kroonprins George, die
beloofd bad den Oostenrijksohen gezant
op het hofbal te Belgrado te zullen afran
selen, bepaalde zioh tot een demonstratieve
onbeleefdheid. En koning Peter, die inziet
dat Servië alleen zal staan in een strijd
betreurt de krijgshaftige dagorder aan het
leger, die hij aan den vooravond van het
Grieksohe Kerstfeest uitvaardigde en die in
Oostenrijk slechts medelijdend schouder
ophalen uitlokte.
De jongste telegrammen bevatten reeds
berichten in bevredigenden zin.
De gezant van Oostenrijk-Hongarije heeft
een onderhoud van verscheidene uren ge
had met den grootvizier vanbuitenlandsehe
zaken en van handel. In den loop van
dit onderhoud werd een ontwerp van de
goed te keuren punten bevattende proto
col betredende de overeenkomst tussohen
Oostenrijk-Hongarije en Turkije opgesteld.
Het ontwerp zal aan bet oordeel van den
Turkeehen ministerraad worden onderwor
pen en ter goedkeuring naar Weenen wor
den gezonden.
Ook moet Bulgarije van plan zijn het
door Mohammedanen bswoonde gedeelte
van het Oost-Roemelisohe gebied af te
staan ter voldoening van een deel der
door de Porte geëisohte geldelijke schade-
loosstelling.
Ia politieke kringen loopt het gerucht,
dat vorst Nioolaas van Montenegro afstand
van den troon heeft gedaan ten behoeve
van zijn zoon.
Uit Kampen sahrqft men aai De
RoltIn antirevolutionaire kringen in het
district Kampen wil men, daar de heer jhr.
mr. A. F. de Savornin Lobman zich voor het
district Goes opnieuw beschikbaar stelde
en de heer dr. A. Kuyper voor het district
Ommen weer in de Tweede Kamer zitting
nam, hun oud-afgevaardigde mr. M. Baron
Mackay trachten te bewegen zich opnieuw
voor genoemd district beschikbaar te stel
len, daar er kans bestaat dat de chr.-histo-
rischen zich met die candidatuur zullen
vereenigingen.
Post en Telegraphic.
In het laatst van 1907 werd door het be
stuur van den Nederlandsehen bond van
handelsreizigers aan den directeur-gene
raal der posterijen en telegrafie een adres
ingediend, strekkende om te willen bevor
deren, dat het afzenden en uitbetalen van
postwissels nu zal kunnen geschieden ge
durende den tjjd, dat het postkantoor offi
cieel is geopend. Het verzoek werd door
verscheidene Kamers van koophandel en
fabrieken ondersteund.
Door den directeur-generaal is daarop
thans geantwoord, dat het voor den dienst
