No. 82. 1909» Donderdag 7 Januari, 23e jaargang.
NIEUWSBLAD
HISTORISCH
VOOR ZEELAND,
CHRISTELIJK-
uit m pfiits.
Een dreigend spook.
Het Mormonisme.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed, S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
ESSES
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02®.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 15 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 <*ent.
i.
Wanneer ik, boven deze artikelenreeks,
dit opschrift stel, beduidt zulks geenszins
dat door mij in werkelijkheid aan spoken
wordt geloofd. De spoken die zich in den
laatsten tijd, hier en daar vertoonden, zijn
gebleken vetkleede mensohen te zijn ge
weest, het blazen van den wind door sleutel
gaten of dergelijke bangmakerijen meer.
Maar toch blijf ik dien naam handhaven,
omreden het door mij bedoelde spook in
werkelijkheid bestaat en zich alomme drei
gend vertoont.
Bet vertoont zich in de meeste neutrale
bladen, waar het in den vorm van aange
kondigde boekjes of te verkrijgen consult
den lezers wordt verkondigd. Het door mij
bedoelde spook dat werkelijk niet als een
droombeeld mag worden beschouwd is het
Nieuw-Malthusiauisme.
Het is natnnrljjk als leek, niet mijne be
doeling een geleerd vertoog tegen de toe
passing van dat stelsel te houden. Eenig
en alleen is mijne hoop deze, dat door het
alsnu volgend genomen overzicht uit enkele
redevoeringen en anderszins, de oogen der
christenen mogen opengaan en ze in deze
van der boozen spoor mogen afwijken.
Het is ontegenzeggelijk een waarheid
waarvan niets afgaat dat het N. M. door
zijn brutale reclame en voorspraak van
heeren geneeskundigen enz. steeds meer
dere aanhangers vindt.
In De Tijd werd een tijd geleden opge
somd de reden van daling der katholiekè
bevolking in Nederland. Na te hebben ge
wezen op eenige oorzaken daarvoor, ziet 't
blad echter in het veldwinnen van het N. M.
onder andere gezindheden, met name in de
groote steden, een reden om allengs de
balans naar de zijde der katholieken te
deen overhellen. 0
We weten, dat het nu in ons land in
zwang zijnde stelsel van het N. M. is
komen overwaaien uit Frankrijk. Daar
heeft het zijne verwoestingen aangericht
en doet het nog, hetgeen blijkt volgens
de door den heer Pyttersen in zijn Staats-
Opgenomen in de K e r k e 1. Cour.
van ii Oct. 1901.
3 FEUILLETON!
En wat schreef men van hem in het
dagboek der Mormonen P Wel dithij
was de beste die op aarde leefde. Het
werk, dat hij verrichtte in den korten tijd
van 20 jaren, sinds de Engel des Beeren
hem tot zijn ambt riep, en hem uitrustte,
om Sion te grondvesten, om een echten
godsdienst te stichten, en om de grootste
verzameling van Israël bijeen te verga
deren, overtreft alles, waarvan de geschie
denis ooit meidiug maakte". Dooh wij zien
in hem een bedrieger, die een schandelijk
spel met het het heiligste dreef, en wij
staan verbaasd, boe zulk een bedrieger
nog aanhangers vond, die niet alleen bij
duizenden geteld konden worden, maar die
ook allen opstonden om wraak te nemen
over den moord aan hun profeet gepleegd.
Geheel Amerika predikte den oorlog tegen
de heiligen. Door 24.000 gewapende man
nen werd de stad Nauvos van alle kanten
ingesloten. Door den nood gedrongen sloten
nu de Mormonen een verdrag met hunne
vijanden. Zij beloofden binnen 6 maanden
hunne eigendommen te verkoopen, om
daarna in massa naar de onbekende wil
dernissen aan gene zijde van het Rots
gebergte te trekken. De Mormonen hiel
den woord. Young werd tot opvolger van
Smith benoemd. Rigdondie ook aanspraak
op deze waardigheid maakte, werd met
een paar anderen geëxcommuniceerd en
werd later het hoofd van eene kleine Mor-
monenkoloniediein Pennsylvanie is blijven
wonen. Onder den nieuwen Profeet, Hooge-
almacak voor 1901 opgenomen statistiek
op blz. 25.
1000 huwelijken geven in Duitsohland
270 kinderen en in Frankrijk maar 163
kinderen.
Door den heer Pyttersen wordt daarbij
gevoegd
„Wel is waar is tengevolge van de
toepassing van het z g. „2-kinderstelsel",
dat der kleine gezinnen, het gemiddeld
persoonlijk vermogen in Frankrijk groo-
ter dan in Duitschland, dooh neemt daar
entegen het nationaal vermogen aldaar
veel sterker toe dan in Frankrijk, als
gevolg van meerdere werkzaamheid op
het gebied van handel en nijverheid. Ean
vader van een talrijk gezin is genood
zaakt zioh krachtiger intespannen en draagt
daardoor meer bij tot den nationalen rijk
dom dan wie slechts voor een klein ge
zin heeft te zorgen."
Door mij is zoo pas neergeschreven
dat het N. M. in Frankrijk zijne ver
woestingen heeft aangebracht en het nog
doet.
Ter verdere staving dat zulks niet maar
zoo klakkeloos is uitgesproken diene het
in het Nieuws van den Dag van 25 Nov.
1901, bl. 23, medegedeelde bericht, dat
in den Fransehen Senaat door den heer
Bernard eene motie is voorgesteld, waarin
de regeering wordt uitgenoodigd eene
extra parlementaire oommissie te benoe
men belast met het instellen van een
onderzoek naar de beste praotisohe mid
delen om het afnemen van Frankrijk's
bevolking te bestrijden.
Het voorstel is door 133 Senatoren
medeonderteekend.
Door den voorsteller werd aangetoond,
dat in het begin der 19e eeuw Frankrijk
had 25 millioen, Duitsohland 15> en En
geland 12 millioen zielen.
Nu, na 100 jaren, Frankrijk 36, Duitsch
land 56 en Engeland 41 millioen, zoodat
Frankrijk is achteruit gegaan. En dit nu is
een levensquaestie voor het volk. De mid
delen waren z. i.er moeten meer kinderen
geboren worden en minder in het eerste
levensjaar sterven.
De heer Bosch Bruist schreef in de De
Telegraaf een opstel over«Ommekeer in
de Politiek".
Over de koninklijke goedkeuring van den
N. M. bond schreef hij het volgende: «Deze
priester en president Young maakte men
zioh tot den uittocht gereed.
Eene schare van 1500 mannen werd
vooruit gezonden om kennis te nemen van
het verre Westen, aan de overzijde van
het Rotsgebergte. Onderweg bouwden deze
mannen hutten, en bezaaiden den bodem
hier en daar, opdat de straks achterna
komende massa schuilplaatsen en voedsel
zou kunnen vindeu onderweg. Nog binnen
den gestelden termijn verlieten de Mor
monen de stad Nauvoo. Het was eene ware
volksverhuizing, .zooals Amerika nog nooit
aanschouwd had. De trein bestond (zooals
een zekere kerkhistoricus zegt) uit 40.000
personen, met 120.000 paarden, schapen en
andere dieren. Langs ongebaande wegen,
dwars door eenzame prairiëo, en eeuwen
heugende wouden, trok de sohare om aan
gene zijde van het Rotsgebergte, in de
bergvlakte van Utah, san het groote Zout
meer, afgesloten van de overige beschaafde
wereld, het nieuwe Sion te stichten. Met
de meer dan 1200 uren lange reis was
bijna een geheel jaar onder vele ontberin
gen en gevaren heengegaan." In het vroege
voorjaar van het jaar 1847 trokken 143
krachtige mannen vooruit, om voorbereid
selen te maken tot het bouwen van eene
nieuwe stad aan de oevers van het groote
Zoutmeer, en aan den voet vac het maje
stueuze gebergte Wahsatch. Zij bouwden
eerst een fort ter bescherming tegen de
Indianen. Enkele maanden later wareu
er ruim 100 huizen gereed, en duizenden
akkers ontgonnen. Da naam dier nieuwe
Mormonenstad werd Salt Lake-Cityd.i.
„Zoutmeer-stad'.
Het duurde niet lang, of Young (daarin
i boud, n.l. de N. M„ toch is in het oog ook
van velen, die niet tot de orthodoxe geloo-
vigeu behooren, een immoreele bond, die
ten doel heeft, het vermoorden van het nog
ongeboren nageslacht, en bovendien door
bekwame geneeskundigen, met het oog op
de gezondheid, teerzeerste wordt veroor
deeld".
Hooren we nu hoe op de vergadering van
Moderne Theologen over 't N. M. werd ge
sproken (Nieuws van den Dag 19 April 1901.)
I. Hooykaas Jr. besprak aldaar de vraag:
„Hoe hebben wij over het Neo. Malthusia
nisme te denken fSpr. herinnerde er aan,
hoe in 1877 het N. Malthusianisme in deze
vergadering besproken werd en wees op
het verschil van toen en nu24 jaren ge
leden was het vraagstuk eene zaak van
wetenschappelijk belang, thans is het een
zaak van moraaltoen kou men nog op een
afstand van de quaestie blijven staan,thans
komt men telkens in aanraking met prac-
tische aanhangers vau het N. M. en met de
propaganda er voor. De N M. bond gevoelt
zich krachtig; een Bond tot bestrijding
van de nieuwe denkbeelden is tot stand ge
komen, en wijl de quaestie thans zoo alge
meen besproken wordt, is zij zeer zeker in
deze vergadering op haar plaats.
Spreker behandelde de leer van Malthus,
die verkondigd heeft, dat in 25 jaar het
menschdom verdubbelt. Volgens die wet
zouden er over twee eeuwen 256 maal zoo
veel menschen zijn als thans, indien althans
geen oorlogen, epidemiën of andere groote
menschenmassa's-verdelgende rampen die
toeneming breidelen.
Spr. besprak nu de denkbeeleen van M.
die beperking van de toenemende bevol
king wilde, door beperking van het huwe
lijk en de denkbeelden van het N. Mdie
daarvan in dit cardinale punt verschillen,
dat zij niet willen beperking van de huwe
lijken, maar wel van de geboorten door het
gebruik van anti-conceptioneele middelen.
De bevolkingsleer van M., die groote
rampen tot reddende engelen maakt, heeft
bestrijding gevonden. Ook spr. achtte de
bewering aan twijfel onderhevig, dat er een
bepaalde wet zou zijn voor de toeneming
der bevolking en zeide, dat geen vrees be
hoeft te bestaan, dat in eenigenafzienbaron
tjjd de aarde niet genoeg zeu opleveren
voor de toenemende bevolking. Voorts
toonde spr. aan, dat de leer der N. Maten
het voetspoor volgende van zijn voorgan
ger) ontving een gezicht, waarin Smith
hem de plaats toonde voor den toekomsti-
gen tempel. De nieuwe stad nam ras in
omvang en bloei toe. Van vele plaatsen
kwamen tot dusver aohtergebievene Mor
monen zioh er vestigen. Eu nog steeds
ondernemen „heiligen der laatste dagen"
door Mormoonsehe zendelingen daartoe ge
lokt, de reis naar i/Zoutmeerstad".
Zooals van zelf spreekt was voor de
Mormonen er veel aan gelegen, om met
de Vereenigde Staten op goeden voet te
leven. Herhaalde keeren echter hebben er
botsingen plaats gevonden. En nog is het
niet in orae. Behalve hun fanatisme, waarin
zij veel overeenkomst vertoonen met de
Mohamedanen, is ock inzonderheid de veel
wijverij, de polygamie hiervan de oorzaak.
Over al die botsingen en oneenigheden
zullen we thans niet spreken. Op enkele
andere feiten dient onze aandacht evén
wel nog gevestigd te worden.
Young stierf in het jaar 1877. Meteen
ijzeren roede heeft hij de geloovigen ge
regeerd. Hij had 19 vrouwen en ongeveer
60 kinderen, aan wie hij alleen aan vaste
goederen 2 millioen dollars naliet. Eene
erfenis om van te duizelen dus. Da Mor
monen geloofden van hem, dat het God
wo8 die door hem sprak, en dat zijne
woorden dus onfeilbaar waren. In October
1880 voigde hem als president op John
Tayler, die het werk vau zijne voorgan
gers voortzette. Ook hij was polygamist.
Ofschoon hij eens in Frankrijk, terwijl
hij daar als zendeling verkeerde, onom
wonden verklaarde, dat veelwijverij onder
zijne geloofsgenooten niet voorkwam, en in
niet mag worden beschouwd als een sociale
heilsleer, zeodat het N. M. niet moet be
schouwd worden als een oeconomisch stel
sel of als een medisch vraagstuk, maar
slechts als een psychologisch (zielkundig)
vraagstuk.
A priori kan de toepassing der Neo Mal-
thusiaansche practijken niet veroordeeld
worden, evenmin als men andere verkeerde
dingen a priori kan veroordeelsn, maar in
den regel berokkent het N. M. groote mo-
reele schade door de wijze ook waarop
propaganda gemaakt wordt door den N. M.
B., onder gehuwden en ongehuwden. Door
die propaganda wordt niet zelden onzede
lijkheid in de hand gewerkt. Daarom ver
dient ze bestrijding, te meer, omdat het
gebruik van anti-conceptioneele middelen
onnatuurlijk is en door dat onnatuurlijke
een moreeleu druk uitoefent.
(Slot volgt.)
Subsidie aan een tram die op
Zondag rijdt.
Tegen ons artikel over deze quaestie
sehrijft de Walchersche Courant nog het
volgende
De kwestie welke De Zeeuw nu weer
opwerpt, is wat de praktijk aangaat in
Zeeland al lacg beslist.
De Staten onzer provincie namen in
de laatste jaren dit standpunt in het
schijnt noodig dit in herinnering te bren
gen dat de maatschappij die een stoom -
tram exploiteerde, ook souvereine was in
den eigen kring, en dus zelf voor zioh
moest uiimaken of zij op den Zondag
treinen zou laten loopen evenals een par
ticulier dit ook met zijn geweten moet
uitmaken en niet zioh ten dezen aan de
opinie van een andei heeft te onderwerpen.
Vroeger werd steeds aan het geven van
subsidie of renteloos voorsohot de voor
waarde verbonden dat er dagelijks een
bepaald aantal trams moest loopen. Be
driegen wij ons niet dan was het een der
anti-revolutionaire Statenleden die in 1900
reeds voorstelde, daarin te voegen „zon
der verplichting voor den Zondag" iets
wat werd aangenomen en sedert regel bleef.
De overheid nam daarmede 0. i. een goed
standpunt in om uiet aan iemand iets op te
zijne oogen een versohrikkelijke zonde
was, had hij later toch 5 vrouwen tegelijk,
en zijn medezendeiing twee. De mensch
is verandeilijk, zelfs een Mormoon
Den tegenwoordigen profeet, hoogepries-
ter en president der seote staan ter zijde
twee raadsheeren, en 12 apostelen, die elk
weer aan het hoofd staan van hunne onder-
hoorigen, met derzelver besturen en af-
deelingen.
Doot deze oentralisatie wordt eene
hierarohie gevormd, die de Mormonen
bijzonder sterk doet zija tegenover hunne
tegenstanders. Deze centralisatie ook stelt
hen in staat om met groote opoffering de
seote uit te breiden.
Hierbij ontbreekt het volstrekt niet aan
geld. Dat kan b.v. blijken uit den bouw
van den tempel, die oögeveer 10 müüoen
moet kosten, en die het prachtigste gebouw
zal zijn van N.-Amerika.
Zendelingen trekken er in menigte naar
alle deelen der aarde, om het nieuwste
Testament, gelijk zij hun bijbel of Boek
van Mormon noemen, onder Christenen en
Heidenen te verkondigen. Reeds in het
jaar 1880 bevonden zioh in Utah onder
de 144.000 zielen ongeveer 112.000 Mor
monen. In Arizona waren er 1895 In
Cjiorado 600. In Groot Britanië 5251. In
Skandioavië 5251. In Duitsohlaöd 799.
Deze opgave is door de Mormonen zeif
gemaakt. Deze getallen zijn, zooals gij
zult begrijpen, in de laatste jaien zeer
toegenomen. Ook in ons land werken de
Mormonen, b.v. in Groniugen, Ucreervt,
Amsterdam. Vau de polygamie of veel
wijverij maakten zij zioh te groote ver
wachtingen, met betrekking op de toename
leggen als verplichting, wat mogelijk tegen
zija consciëntie zou kunnen zijn.
En bij de beraadslaging over de subsidie
aan den Stoomtram-Waloheren, werd
van anti-revolutionaire zijde. o.a. door den
heer Wisboom Verstegen gezegd, dat hij
geen absoluut verbod vau rijden op Zondag
meende te mogen voorstellen „met de be
paling „zonder verplichting voor den Zon
dag" kau ik genoegen nemenieder zie
toe voor ziohzelf wat hij doet".
De anti-revolutionaiTe club meende ech
ter nog verder te moeteD gaan. Gelijk wy
reeds schreven is het ook de taak der over
heid te zorgen dat de kerkediensl ongehin
derd kan uitgeoefend worden. Daartoe
stelde de heer Wisboom Verstegen voor te
bepalen dat in geen geval des Zondags
treinen mogen loopen tussohen 9 en 12
uren voormiddags en 2 en 5 uren namiddags.
Het personeel zou dan grootendeels in
de gelegenheid kunnen zijn de godsdienst
oefeningen bij te wonen, die voornamelijk
in die uren gehouden wordende dienst
zou er verder zoo door verlioht worden
dat men gemakkelijker het personeel een
vrijen Zondag zou kunnen verschaffen
terwijl eindelijk men aan de plaatselijke
overheid de behulpzame hand zou bieden,
dewijl de wet verbiedtalle hinderlijke
bewegingen en gerucht in de nabijheid
der gebouwen voor den openbaren eere
diens; bestemd en in 't algemeen alles wat
dergelijke hinderlijk zou kunnen zijn".
Het amendement-Verstegen ver wierf echter
maar 13 stemmen.
Ia dezelfde zitting der Staten (16 Juli
1901) stelde de heer Dieleman een amen
dement voor met dien verstande dat,
indien de maatschappij mocht meenen op
de Zondag treinen te moeten laten loopen,
aan het dienstpersoeeel om de 14 dagen
een geheel vrije Zondag worde gegeven".
Dit werd aangenomen met stemmen nit
alle partijen, waaronder van de voornaam
ste liberalen zoowel als van de voornaamste
katholieken. Er werd gedaoht dat de roe
ping der overheid ook mede bracht zooveel
mogelijk te zorgen voor de Zondagsrust,
als liggende de eiseh vau eeu weeksohen
rustdrag in de natuur der dingen. Betoogd
werd toen dat waar de Zondag de alge-
meece vrije dag is, men zooveel mogelijk
met het geven van een vrijen dag daar
mede moet rekenen.
der bevolking. Vele vrouwen worden nooit
moeder.
Het sterftecijfer onder de kinderen is
buitengewoon groot, terwijl verreweg het
grootste gedeelte der kinderen van het
vrouwelijke geslacht is. Van de ontwikke
ling der Mormonen in Utah moet men zieh
niet eene al te groote voorstelling maken.
Wel is er een universiteit, doeh deze gelijkt
meer op eene bewaarschool, dan op een
hoogeeohooi. Behalve de godsdienstige
leerboeken met hun theologisohen onzin, is
de Mormonenlitteratuur van geringe be-
teekenis. De soholen worden des avonds
gebruikt voor muziek- en dansonderrioht.
Hun lievelingsinstrnment is de violine.
Het opgroeiend geslacht is zedelijk totaal
vervuild, tot in het diepst van het hart.
Eigenaardig is het, dat onder de bescher
ming van de regeering der Ver. Staten,
ook andere confessies te midden van de
Mormonen in Utah gevonden worden. Zoo
zijn er b.v. Presbyterianen, Episoopalen,
Methodisten enz. Doch genoeg, wij zullen
hiermede van de geschiedenis van het
Mormonisme afstoppen, en er toe overgaan
om iets mede te deelen over de leer en
den cultus der Mormonen.
Het Mormonisme is de Imitatie van eene
aardsche theocratiemet democratische ver
houdingen, pasklaar gemaakt voor dezen tijd.
De idee kerk, als eene uitwendige, zicht
bare, goddelijk geordende gemeenschap
treedt geheel op den voorgrond. De voort
durende goddelijke openbaring staat on
wankelbaar vast ais een gronddogma.
Wordt vervolgd.;
