NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
[ansknecht
No. 81.
1909
Woensdag 6 Januari
23e jaargang.
ibemei
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Kneeht
iensthade.
Dienstbode,
Het Arbeidseontraet.
knecht
*sknecht
Het Mormonisme.
>eiders
[BID
liestmeid
M
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
FEUILLETON.
Iddelburg
ïaart
de hofstede, hg
f'erponehorpolder,
an half Januari,
JTTE,
1 a a r 18 dijk.
Bi-"
|en vrge woning,
rypskerke.
In aan
t. L. J. en J. G.
i b e n d g k e.
Maart a.s.
3T0LS te Schore,
Ihikbaar.
iet Mei
DEE Az-, K l o e-
ei
)RNELISSE, SB-
arg-
enoodigd
Wolphaartsdyk.
en gezin van twee
US BRAAM,
ravenpolder.
[l Mei a.s.
Rilland-Baih.
IS, Kortedelft 10,
IMWEGEN, Lon-
Middelburgver
and huwelijk der
Mei a.s.
de 21 jaar, van
en. Zich in per
voorkeur 's avonds
Lei
iStbode
|e wasch kan om-
-DE WAGEMAKER,
„SCHELD K".
bins. 19 9,9,30
Woen^O 9,30 10,—
bond. 2110, - 10,—
frnd. 2210,30 10,—
Jater. 23 6,30 10,—
Sond. 24 7,10,
Jaan. 25 8,10,—
)ins. 26 8,30 10,-
iYoen.27 8,30 10,—
Dond.28 8,80 10,—
jJriid. 29 8,30 11,—
Kater. 30 8,30 11,30
jiond. 31 9,8,—
achter een datum is
het tweede getal it
ROTTERDAM
Ï19Ó9.
jrd Zondags, Woens»
[issitgen 6,20; van
lm 8,— u'ir.
le Wester-Schelde.
JAK SW EERT.
-idere aankondiging,
b of Spoortjjd.
daoordon naarHans»
12,30, nam. 3,25.
Walsoorden voorna.
5,38.
vorden geen goe-
IeLRöE A AF.
.1909.
,lijtcs (behalve Msan-
van Antwei p»
g) 'a morg. 7.W-
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 --ent.
BSieEIMJiwiflx'T. L-JTS«T®®m33SJï3KSSS!3SÏS3HïaiH.gS9?ïinaaS5trS8T;SSlW«
De opgaaf van den spoordienst
komt In dit notnmer voor op de ge
bruikelijke plaats.
Algemeen is op dit oogenblik, zoowel bij
de industrie als in den landbouw, bij werk
gever en werknemer de aandacht op het
Arbeidscontract gevestigd. En geen won
der, deze wet legt beiden partjjen verplich
tingen op, hoewel zij meer beschermend is
voor den arbeider dan voor den werkgever,
omdat de eerste als zwakker dan de tweede
beschouwd wordt.
Veel hangt bjj dit contract af van het
plaatselijk gebruik en daarom schrijft het
contract voor, dat er gehandeld moet wor
den volgens plaatselijk gebruik, of zooals
goeden mannen betaamt.
Gewoonlijk zijn de gebruiken te platten
lande niet van dien aard, dat ze door het
Arbeidscontractgroote veranderingen moe
ten ondergaan, toch komen er bepalingen
in voor, die ieder, ook de landbouwer, dient
te kennen.
Eenige bepalingen die men behoort te
weten, wenschen wij even te behandelen.
Wat een „werkgever" is, weet men.
Wat een „werknemer" is, ook.
Deze laatste kan ook zijn een vrouw, zoo
wel gehuwd als ongehuwd. W at de gehuwde
vrouw aangaat, behoeft de werkgever niet
eerst aan haar man te gaan vragen, of die 't
wel gced vindt, dat zij bij den baas op het
werk komt. De Wet n.l. zegt niet, dat zij
zonder goedvinden van haar echtgenoot
zich als arbeidster verhuren mag, maar
Als ze zich „verhuurt," zegt de Wet, dan
wordt zij geacht daartoe de toestemming
van den man verkregen te hebben 1
Die gehuwde vrouw heeft ook ket recht,
om het verdiende loon zelfstandig ten bate
van het gezin te bestedendus zonder eerst
te vragen, of haar man het zoo wel goed
vindt 1
De „werknemer" kan ook beneden 21
jaar zijnminderjarig dus. Hij kan en mag
niet op eigen houd je een „arbeids-overeen
komst" aangaan. Hij {oi zij) moet daartoe
gemachtigd zijn door den vaderis die er
niet, dan door de moeder en anders door
den voogd.
Dat kan mondeling of schriftelijk.
In het jaar 1829 versoheen hem en dezen
schoolmeester Johannes de Dooper, legde
de handen op hen, wijdde hen tot het
priesterschap, en beval hen, dat de een
den ander zou dooj en, hetgeen zij ook
terstond deden. Het gelukte hun langza
merhand eenige volgelingen om zich te ver
zamelen. Een gewezen landman met name
Sarrts, die bij verschillende seoten geen
vrede gevonden had, schoot geld vooi.
De metaalplaten eebter mocht hij niet zien.
Deze werden zeer geheimzinnig bewaard.
Spoedig daarop, in het jaar 1830, ver
soheen het „Boek van Mormon" in eene
oplage van 5900 exemplaren. Doch er
was heel weinig kooplust. Het gevolg was,
dat Harris zijn geheele vermogen er bij
verspeelde. Ondertussohen is het geen
wonder, dat sommige mensehen die van
't manuscript van Spaulding niet afwisten,
en die wisten, dat Smith zelfs de geringste
litterarisohe ontwikkeling miste, verbaasd
stonden over „het Boek van Mormon
Wel valt het ie verwonderen, dat de
fabelachtige redeneeringen van den bedrie
ger nog geloof vonden, inzonderheid, voor
Smith zoo geheimzinnig werkte met die
zoogenaamde metalen platen. Alleen zijne
bijzondere vrienden meest familieleden
mochten die platen van nabij bezieD.
Eigenaardig is het, dat al deze mensehen
als leugenaars, bedriegers en dieven bekend
stondeD. Aan het volk werden die platen
slechts op zeer verren afstand getoond.
Dat verraadt reeds niet veel goeds. Zoo
Men lette er echter op De vader gaat
-óór.
Als derhalve voortaan een minderjarig
meisje zich als dienstbode verhuurt moet
de vader moudeliog of schriftelijk daartoe
zijn toestemming geven.
Heeft hij een schriftelijke toestemming
gegeven, dan moet de «werkgever"
dat is de baas, vrouw, juffrouw, mevrouw
of mijnheer bij wie het meisje zioh ver
huurt aan dien vader onmiddellijk een
gewaarmerkt afschrift geven en de oor
spronkelijke machtiging zorgvuldig be
waren, om deze, als de dienstbetrekking
eindigt aan de(n) minderjarige of diens
vertegenwoordiger terug te geven.
Is er geen vader, dan gaat natuurlijk
de moeder voor, en dan wordt 't boven
bedoelde door de(o) werkgever jegens de
moeder in aebt genomen.
En is 't meisje of de jongen een wees,
dan geldt 't zelfde voor en tegenover een
voogd.
Maar om nu deze omslachtige formali
teiten te ontgaan heeft de wet bepaald,
dat als een minderjarige volle vier weken
in zijn (of haar) dienst is geweest, het ge
acht wordtalsof de vader (moeder of
voogd) mondeling toestemming gegeven
hebben tot bet vervullen van deze dienst
betrekking.
Die vier weken lang moeten beiden bet
er dus op wagen en staan ze buiten be
scherming van deze wet. Gaat 't echter
goed, en staan beide „partijen" elkaar wel
aan, dan wordt na vier weken de dienst
betrekking geacht te zijn aangegaan met
toestemming van ouders of voogden.
De dienstbare (meid of kneeht) heeft
't reoht zijn of haar loon zelf te ontvaDgen,
tenzjj bij de machtiging anders is bepaald
of de wettelijke vertegenwoordiger zioh
hiertegen naderhand schriftelijk verzet.
De arbeid van minderjarigen dient zoo
geregeld te worden, dat deze in de gele
genheid zijo, volgens plaatselijk gebruik,
volks-, vak- en godsdienstonderwijs te
genieten.
Bij vertrek heeft de arbeider of arbeid
ster, dienstbode, enz., reoht op zijn loon,
berekend tot het oogenblik, waarop zijn
arbeid eindig». Hij behoudt tijdelijk reoht
op loon, wanneer hij genoodzaakt is buiten
zijn schuld of om bizondere reden (b.v.
ziekte, geboorte van een kind, kiesplicht)
doen bedriegers altijd. Hoe geheel anders
is het met de H. S. Die zegt tot allen
onderzoekt de Schriften. En Faulus prees
die vaa Berea, omdat zij dagelijks de
Schriften onderzochten.
Doch ter zske. Den le Juni 1830 orga
niseerde Jozef Smith met 30 leden de
nieuwe kerk in Fayette in New-York Een
der bekendste volgelingen uit dien tijd, is
de prediker Pratt. Deze gaf een geschrift
uit, getiteld voice of warning to all nations",
d.i. „stem der waarschuwing tot alle naties",
welk geschrift algemeen voor geinspireerd
gehouden werd, en buitengewoon groote
uitwerking had.
In 1831 zag de gemeente der geloovigen
zioh gedrongen om te vertrekken naar
Kirtland in Ohio. Hier giDg het Mormo
nisme met rasse schreden vooruit. Ieder die
tot de heiligen der laatste dagen toe trad,
werd weder gedoopt. Smith ontving de
gave der profetie en der openbaring in
ruimere mate dan tot nu toe. Van groote
beteekenis was het ook, dat de straks
genoemde Sidney Rigdon r'oh hier in
de seete liet opnemen. Deze R'gdon heeft
zeer veel iüvloed op de verdere ontwik
keling van het Mormonisme uitgeoefend.
Hij gaf b.v. den stoot tot het instellen van
allerlei ambten, n.l. apostel, profeet,
patriarch, evangelist, bisschop,'oudste, dia-
koon, prediker en leeraar. Bovendien werd
het priesterschap in tweeën gesplitst, in
dat van Melchizedek en van Aüron. Deze
organisatie had dit voor, dat alle indi-
vidueele krachten der gemeente in werking
gesteld werden. Rigdon wist het daarheen
te leiden, dat hjj door Smith als mede
profeet werd erkend.
den arbeid te onderbreken (van dit voor
schrift kan sleehts bij schriftelijke over
eenkomst worden afgeweken). Ook be
houdt hij zijn loon, wanneer de werkgever j
in gebreke blijft, hem werk op te dragen, j
behalve in geval van overmacht, waartoe
o. a. worden gerekend overstroomingeu,
seizoenstoornissen, enz.
Gedwongen winkelnering wordt met straf
bedreigd. Betalingen van loon aan derden
is niet geoorloofd, tenzij de arbeider daar
toe schriftelijk machtiging verleent, welke
bij te allen tijde kan intrekken. Volgens
de drankwet mag het loon niet in eene
loealiteit met vergunning uitbetaald worden.
Uitwonende arbeiders, die minder dan
f4 per dag verdienen, moeten hun loon
minstens iedere halve maand ontvangen.
De vastgestelde betaaldag mag hoogstens
met 3 dagen overschreden wordendaar
na valt de werkgever in een boete van
5 pot. van het loon gedurende ieder van
de vier volgende dagen, daarna van 1 pot.
gedurende 20 dagen. In geval van fail
lissement is de arbeider preferente sohuld-
eisoher, bij surséance wordt zijn loon ook
uitbetaald.
De werkgever is verpliol t tot het nemen
van alle veiligheidsmaatregelen, die rede
lijkerwijze in verband, met den aard van
den arbeid, kunnen worden gevorderd.
Art. 1618x stelt hem aansprakelijk voor
de sohade, die de arbeider door onvol
doende beveiliging lijdt, waaraan hij zioh
alleen kan onttrekken door te bewijzen,
dat het ongeval ontstond door grove
sohuld van den arbeider.
Reoht op schadeloosstelling hebben, in
geval de arbeider sterft, eveneens de
caastbestnanden, die door hem worden
onderhouden.
Deze voorschriften zijn dwingend er
kan bij contract niet van worden afge
weken.
Op wensoh van den arbeider is de
werkgever verplioht, een getuigschrift af
te geven, vermeldende welke arbeid en
gedurende welken tijd door hem is ver
richt.. Alleen op verzoek van den arbeider
mogen hierbij aanduidingen worden ge
geven omtrent de wijze waarop bij zijD
taak heeft volbracht. Sleohts wanneer de
arbeider wederrechtelijk het contract af
breekt, mag de werkgever zulks op het
getuigschrift vermelden.
Het resultaat, dat deze eigenaardige
manier van optreden bij vele lichtgeloc-
gen en onontwikkelder! had, wakkerde den
moed van Smith aan. De stichter der seote,
alsook zijn trouwste volgelingen bezaten
de kraoht der overreding. Alles werkte
samen om het Mormonisme tot wasdom
te brengen. In weinige maanden werden
1200 zielen toegebracht, voornamelijk iu
de, oostelijke streken van de vereenigde
staten van Amerika. Om met de regeering
der Vereenigde Staten niet in oonfliot te
komen, ging men, ook al weer op grond
van zoogenaamde openbaringen, in het
jaar 1831, verder naar het westen, naar
den staat Missouri.
Alleede uittocht, de keuze van de plaats,
de vestiging van den nieuwen tempel, dat
alles werd geleid door openbaringen, die
voortaan als dei ex machina uit alle moei
Hjkheden hielpen. Hier kwam met onge-
loofelijke snelheid eene kolonie tot stand.
De geloovigen, meest kleine boeren, klein
handelaars, handwerkers, enz, kochten
land, bouwden huizeu, en gaven reeds in
het jaar 1832 op eoht Amerikaansohe wijze
eeu tijdschrift uit, onder den naam van
„The evening aüd morning star", d. i. „de
avond- en morgen-ster"'. Smith haalde zioh
echter menige onaangenaamheid op den
hals, en somtijds liep hij gevaar, zijne
hooge plaats in de gemeente te verliezeD,
terwijl hem ook in zijne rondreizen door
N.Amerika menige teleurstelling ontmoette.
Hij ging echter onverschrokken voort en
telde weldra, trots de vijandschap en den
haat des volks, zijne volgelingen bij dui
zenden.
Dit veroorzaakte nieuwe vervolgingen.
Inwonende arbeiders (waaronder ook
vrouwelijke dienstboden) worden geacht
deel uit te maken van het geziD. Kor
en inwoning dienen hun te worden ver
strekt met de inaohtname van de regels
der gezondheid en der goede zeden.
Wordt hieraan niet voldaan, dan heef.
de arbeider het reoht, het contract tus-
sehentijds te verbrekeD. Wordt hij tijde
lijk buiten functie gesteld, dan dient hem
boven zijn loot kostgeld te worden ver
strekt. Ingeval van ziekte is de werkgever
verplioht, uiterlijk voor 4 weken zorg te
dragen voor verpleging en geneeskundige
behandeling, tenzij een andere voorziening
is getroffen. Uit den aard der zaak ein
digt deze verplichting na afloop van het
contract of, wanneer de werkgever de
overeenkomst opzegt, na afloop van den
opzeggingstermijn.
Is eene overeenkomst voor onbepaaldec
tijd aangegaan, dan dient voor het op
zeggen een zekere termijn te worden in
acht genomen, die in den regel gelijk is
aan den betalings-tormijn.
Wordt de overeengekomen of wettelijke
termijn niet in acht genomen, dan, heeft
de tegenpartij reoht op schadeloosstelling.
De arbeider mag zioh niet verbinden tot
langeren termijn dan het gebruik eiseht.
XII.
Het Christendom en het vraagstuk
van den Arbeid!
Wezen wij de vorige maal op groote
mannen die het Evangelie ditdroegen op
het terrein der maatschappij in al zijn ge
ledingen, het was geen nieuws dat gegeven
werd. Het was de aloude waarheid dat in
het houden van Gods geboden groote loon
is. Maar het kan zijn dat iets wat waarlijk
is, geheel met den tjjd slijt, dat het verdon
kerd of miskend wordt, in é3n woord, dat
het geen schijnsel geeft of geen werkzaam
heid van zich openbaart. Er kunnen tijden
zijn van inzinking, van verflauwing, dat
men zich geen rekenschap geeft van de
roeping die op onze schouders is gelegd.
Zoo is het ook in onzen tijd. De klachten
over verwasrloozing der roeping vangen
ook onze ooren op, ja meer nog, wjj roepen
zelf mee in het koor.Wanneer wij ons voor
stellen een christelijke maatschappij dan
zi9n wij hoeveel daaraan ontbreekt. Maar
Velen werden vermooid, en de Mormonen
moesten vluchten uit den staat Missouri
Ouder November stormen over de Prairiën
en over den Mississippi trekkend, von
den zij medelijden bij de bewoners van
den staat Illinois. Smith, die als door een
wonder zijn ondergaDg ontkomen was,
ontving weer nieuwe openbaringen. Op
een landtong, die door den Mississippi
omstroomd wordt, werd de stad Nauvoo
gebouwd. Deze stad werd werd weldra
beroemd, zoowel wegens hare sierlijkheid
als door de welvaart die er heersohte. In
eene openbaring saD Smith beval God een
schoon huis voor Smith en de zjjnen te
bouwen, ook moest er een tempel gebouwd
worden, en wel van witten kalksteen. In
het jaar 18 tl werd met zeer veel pracht
de eerste steen van dezen tempel gelegd.
Smith werd benoemd tot opperhoofd der
stad bracht een legertje ouder zijne be
velen op de beeD, en daobt zelfs aan den
presidentszetel der Vereenigde Staten.
Apostelen en Evangelisten werden naar
vele landen en steden gezonden, om de
leer van de Mormonen, die van af 1834
den naam van „Latter-Day Saints" of
heiligen der laatste dagen" drageD, te ver
kondigen, en aan te prijzen. Zoo b.v. naar
Engeland, en naar de Zuidzee-eilandeD,
ja zelfs naar Jeruzalem. Zooals van zelf
spreekt, ging dat Smith goed naar den zin.
Hij sprak zelfs meermalen de hoop uit, om
binnen korten tijd in het bezit van geheel
Illinois te komen. Doeh hij werd in zijne
stoute verwachtingen teleurgesteld. Zijne
zinnelijkheid veroorzaakte hem een ramp
zalig uiteinde. Een zekere Migbee was,
n.l. door Smith uit de gemeente der hei-
toch er komt meer ontwaken. Het bewust
zijn dat wpj niet alleen den enkeling, maar
de massa moeten bereiken, breekt zich
meer en meer baan.De arbeid van de groote
zoo even genoemde mannen, is niet ijdel
geweest. Het christelijk sociaal bewustzijn
groeit. Zeker onder velerlei stoornis en
tegenkanting, maar 't groeit toch. Ook ose
verbond „Patrimonium" toch is een vrucht
van dat opwaken. En al is het dat ook „Pa
trimonium" worstelen moet, al worstelende
is ook de overtuiging vast geworteld, dat
in het volle ernstige en praktisoh toege
paste christendom, alleen de weg naar de
oplossing der sociale vragen te vinden is.
Dat christendom voert den strijd voor het
recht, en meer en meer zal het zegenend op
kunnen treden als 't aan wakkerheid wint.
Dan komen voor onze aandacht de profeten
van den ouden dag, die met al de kracht
van hun woord ingingen tegen de onge
rechtigheden van hunnen t\jd, tegen de
verhardheid der rijken en tegen het ver
dorven leven der Koningen en Overheden.
Als we dat gadeslaan dan vragen we ons
wel eens af of dezelfde moed des geloofs
ook nog in onzen tjjd onder de christenen
gevonden wordt. En dan kannen wij niet
ontkennen dat een zekere zoetsappigheid
heerscht, een wenschen,dat tot hen „zachte
dingen" gesproken zullen worden. Maar
zachte medicijnmeesters kunnen in dezen
geen bate geven.
Met vaste hand m jet ingegrepen en de
sociale verkankering zooveel mogelijk ge
stuit worden. Maar boven de stoorden der
Profeten, staan nog de woorden van Jezus
zelf. En dan Btaat ook bjj hem voorop dat
de Zoon des mensehen gekomen is om te
zoeken en zalig te maken wat verloren
was, maar tooh gaat Hij in Zjjn predi
king altijd in tegen de verdorvenheden
van den tijd. Hoe striemde bij de Farizeön
die een mug uitzijgden en een kemel
doorzwelgden. Hoe trad Hij op tegen de
zelfvoldane rijken die meenden in hun
aardsche eohatten volkomen heil te kunnen
vindeD. Jezus zegt dat wie niet zal werken,
ook niet zal eten. Hier tooh ligt in opge
sloten dat men tot den arbeid geroepen
is. En toch om aan dien arbeid te ont
komen, worden door velen alle krachten
ingespannen. Men wil leven zonder arbeid,
zonder inspanning.' En daardoor ontstaat
een jagen naar geld, naar zooveel ver-
ligen verbannen, omdat hij beschuldigd
was enkele vrouwen verleid te hebben.
Higbee evenwel leverde nu een aan
klacht in tegen Smith, waardoor er bij het
gerechtshof vele bezwaren tegen hem aan
het liolit kwamen. Het werd nu ontdekt
dat Smith in 1843 eene openbaring ont
vangen had, waarin hem, als den Haoge-
priester der Mormonen en ook aan hen,
die hij daartoe verlof gaf, vergund werd,
om,gelijk de Patriarchen des O.T., meer dan
ééDe vrouw te hebben. Eene goddelijke
openbaring dus voerde onder deMormonen,
de veelwijverij in Zestien vrouwen leg
den al dadelijk de verklaring af, dat Smith
haar door zulk een geestelijk huwelijk
(gelijk hij het noemde) voor eeuwig had
willen gelukkig maken.
Deze zaak bracht de gansohe stad in
opschudding. En toen de gouverneur van
Illinois Smith voor zioh ter verantwoor
ding riep, maakte deze zioh met zijne
aanhangers in de s'ad tot verdediging ge
reed. Doeh eindelijk moest hij zioh over
geven aan den gouverneur, die hem nu
naar de gevangenis bracht. Een bende
vijanden, bevreesd, dat hunne prooi hen
nog zou ontsnappen, joeg de waoht der
gevangenis uiteen, stormde met geweld
het vertrek binnen, waar Smith zioh be
vond, loste eenige schoten op hem, en
maakte hem daarna op gruwelijke wijze
verder af.
Zto kwam in het jaar 1844 de stichter
der Mormonen seote, op 39 jarigen leeftijd
jammerlijk om het leven.
Wordt vervolgd.j
