NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 74.
1908
Vrijdag 25 December.
23e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISGH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
Bjj dit nummer behoort een Bijvoegsel
Twee liberale ministers, en toch
een Rechts Kabinet.
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02®.
UITGAVE DF.R FIRMA
Zij die zich met 1 Jan. a.s. op ons
blad abonneeren, ontvangen het tot
dien datum gratis.
III.
Minister Heemokerk heeft dit als volgt
uitgelegd
Nu heeft de geachte afgevaardigd* uit
Enkhuizen zich weder eenigs spotterajjen
veroorloofd over myn geachten ambtgenoot
van Marine, die uit het vorige Kabinet in
dit is overgegaanpolitiek doorzicht zou
men bij mijn geachten ambtgenoot niet
zoeken.
Mijnheer da VoorzitterHet is mijn stel
lige overtuiging, en ook altyd geweest, dat
de Ministers van Oorlog en ook van Marine
niet in de eerste plaats zijn geroepen om
politieke leiding aan een kabinet te geven.
Maar geen mensch kan zich verwonderen,
als Ministers van Oorlog en van Marine
geen moeite hebben om met een kabinet
van rechts homogeen te zijn. Het is wei
eens voorgekomen, dat een Minister van
Oorlog of van Marine, zittende in een Ka
binet van links, reden had te verklaren, dat
hij meer genoegen beleefde van deleden
der rechterzijde, dan van die van de linker
zijde. Verwondering zou het daarom mis
schien wekken, wanneer een Minister van
Oorlog of van Marine overging van een
Kabinet van rechts in een van links, maar
het omgekeerde nooit. Wat nu geachiadt is
ook herhaaldelijk reeds voorgekomen, bijv.
met den generaal Weitzel en met den heer
van Erp Taalman Kip. En in het Kabinet
door u, Mijnheer de Voorzitter, geformeerd
dat was toch een vrijzinnig Kabinet, al was
het niet geheel en al van dezelfde riohting,
die de geachte afgevaardigde uit Enkhui
zen is toegedaan, en waarin naast u zitting
had de heer van Houten, was de Minister
van Oorlog een Roomsch-Katholiek. Heeft
toen ooit iemand gezegd, nat dit aan de
homogeniteit van het Kabinet schade deed,
kreeg het daardoor het karakter van een
gemengd Kabinet Niemand heeft er ooit
aan gedacht. Teen de heer Dyrerinck Mi
nister was in het Kabinet-Mackay, en daar
nevens de heer Hartsen, Minister van Bui-
tenlandschs Zaken, was het toen daarom
geen Kabinet van rechts En toen de heer
Kruys was Minister van Marine in het
Kabinet-Kuyper, heeft men toen gezegd,
dat het geen Kabinet van rechts was? Heb
ben in de Kabinetten van links altjjd Minis
ters van oorlog en van Marine gezeten, die
steeds zich zoo volkomen gelijkgezind toon
den met hun ambtgenooten Ik geloof, dat
wanneer men de politieke geschiedenis van
ons land nagaat, spotternijen over de Minis
ters van Oorlog en van Marine, die niet
aangesloten zijn bjj een bepaalde partij, op
een peil staan waarop het beter is zich niet
te bewegen en ik geloof er iets te moeten
bijvoegen, namelijk, dat bij de formatie van
het Kabinet er naar gestreefd is, om te
krijgen op dit gebibd volkomen erkende
deskundigen. Over mijn geachte ambtge
nooten mag ik natuurlijk verder niet meer
spreken, maar geen enkel tegenstander zal
hun deskundigheid ontkennen. Nu weet ik
niet, of het verstandig en in 's lands belang
ia, om, wanneer men zulke deskundigen
heeft, die zich aan deze aangelegenheden,
welke dan toch ook moaten behartigd wor
den, willen wyden, dezen te bestoken met
spotternijen van politieken aard, die onmo
gelijk kunnen strekken tot betere beharti
ging van de zaken, waaro n 't toch eok den
geachten afgevaardigde uit Enkhuizen te
doen zal moeten zijn.
Het Kabinet is dus samengesteld zuiver
als een Kabinet van rechts, en al wat over
abnormale samenstelling geschreven is, is
volslagen nietig. WsDEeer in een Kabinet
Worden genomen repiesentatieve mannen
van de antirevolutionaire parti; en van de
Poomsch-Katholieke partij, en wanneer
men zich de medewerking verzekeren mag
van een erkend deskundige van Christel^k-
historische gezindheid, dan is 't voor ieder
duidelijk, dat de samsnstelling bedoelt te
kennen te geven, dat dit is een Kabinet van
rechts, en in dit opzicht is er tusachen dit
Kabinet en de Kabinetten van 1888 en 1901
geen enkel verschil. Al wat daarover ge
schreven is is phantaeie en fabel en ieder
begrijpt, dst by deformatie van dit Kabinet
dan ook allereerst is verklaard en vastge
steld, dat de beginselen levende in de par
tijen van de rechterzijde de politieke ge
dachte zouden aangeven.
24 Dec. 1908.
De houding van mr. Troelstra eo zijn
zwijgende ea daardoor blijkbaar met hem
instemmende vrienden bij de in-ontvangst-
nemiDg der blij mare uit het Paleis, heelt
de gansohe Nederlandsche pers, zoo van
Links als van Rechts, verdroten en ge
ërgerd.
Wij nemen hierover twes uitspraken
over uit de Reohtcohe pers, waarmee wij
hartelijk instemmen uit De Nederlander(c.h.)
Droeve houding.
De houding, door den heer Troalstra
gisterenmiddag in de Kamer aar geno
men was beneden alle oritiek.
Hoe iemand op zulk een gewijd oogen-
blik, waarin de edelste, nafionale, histo
rische en persoonlijke gevoelens in ieders
hart boven komen, op zoo erbarmelijke
wijze roet iD het eten kan werpen, zal
wel voor eikeeD, die niet in Marxistische
doctrines verward of in vrees voor Mar
xistische oritiek gebonden ligt, immer
een raadsel blijver.
De verontwaardiging in de Kamer was
daa ook algemeen, en die in het land zal
ongetwijfeld geen geringer omvang aan
nemen.
Intu8sehen ban ons volk er weer uit
zien, hoe de sociaal-democratie ten on
zent nog steeds zichzelf buiten de nati
onale gemeenschap blijtt stellen.
Wanneer men de sooiaal-demcoraten
voor «vaderlandslooze gezellen" uit
maakt, maken zij zich daorovet boos.
Dooh wat heelt de heer Troelstra, gezien
oen onverbrekelijken band sinds drie
eeuwen tnssohen Oranje en vaderland
geweven, gisteren zelf daadwerkelijk an
ders gedaan
Eu uit De Maasbode (k
Zyri ware aard.
Deze oontra-demonstratie van den
sooialisten-leider zij het Nederlandsche
volk tot een sohrikwekkende leering.
Want duidelijker dau ooit vertoont
hier het socialisme weer zijn eigenlijken
aard.
Niet wanneer Troelstra en zijn tra
wanten optreden voor het //vertrapte"
proletariaat toont hij allereerst zijn soci
alisten-natuur, want op andere wijs
uitgedrukt kan zijn oritiek op sommige
sociale toestanden ook door niet-socialis
ten ODdersehreven worden.
Maar in de gewichtigste momenten
van het publieke leven openbaren zioh
de geesten, en wat dan in 's mensohen
harte diep verborgen ligt, dat welt hem
j naar de keel.
Dan springt ook de socialist naar voren,
legt hij alle conventie, alle vormen, alle
politiek omhulsel af eD laat hij zien wie
bij is.
Zóó ook hier de leider van het Neder
landsche socialisme.
Hij gebruikte wel parlementaire taal
om zijn misnoegen en zyn koningshaat
uit te drskken, maar in waarheid was
die taal niets anders dan de verre weer
klank van de sohrille en rauwe kreten,
I die eenmaal van de banken der Nati
onale VeTgaderiDg opstegen.
Een verwoester van troon en altaar
-ziedaer het sooialieme.
En wanneer deze door de historie
gestaafde leering weer eens dieper in
druk heef' gemaakt in de harten van
het Nederlandsehe volk, dan zal de
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 op.nt.
verbeten houding van den socialisfeu-
leider in het parlement van gister weer
niet zonder vrucht aan dat volk zijn
voorbijgegaan.
Eet Volk of is 't Troelstra zelf? er
staat een bijzonder kenteeken voor I
traoht de wansmakelijke houding vaD mr.
Troelstra, waarvan zij de sohuld geeft aau
dan Voorzitter en aan de »hoera schreeu
wende" Kamerleden, door de volgende
wansmakelijkheden te dekken
Tegen een eenvoudige mededeeling
van deze omstandigheid zou stellig geen
enkel protest zijningekoman. Maar als de
groote meerderheid der Kamer daarover
uitgelaten juicht, en namens de gansche
Kamer(1) een zeer bijzondere vreugde
wordt geopenbaard, dan moeten de hee-
ren verwachten, dat er een groep is, die
niet over zioh heen laat loopen en reden
heeft om zioh van deze dolle uitgelaten
heid los te maken.
Dat was het doel van Troelstra.
Zoolang duizenden (broodelooxe) moe
ders met angst en beven een //blijde
gebeurtenis" tegemoet zien, zelfs hun toe-
vluokt zoeken bij z g. „deskundigen"
om daar (anzX2) zoolang is het in ieder
geval roekeloos, de sooialisten te willen
meesleepen in een uitbundige geestdrift
voor de zwangerschap der Koningin
Vinden zij zulk een optreden onaan
genaam, dan moeten zij zioh hoeden
voor de wan6makelijkheid om briefjes,
als voorgelezen door minister Heems
kerk, als kermisgangers toe te juichen.
Gelukkig dat dergelijke sohoon op zich
zelf droeve en voor de Koningin grie
vende taal, reeds lang overstemd is door
den jubel van het Nederlandsche Volk
in al zijn rangen en standen, en kerke
lijke of staatkundige richtingen; uitge
zonderd dan natuurlijk die van deze
godsdienstvrije vaderlandloozen.
Blijkens het Kamerverslag in het zelfde
no. van Het Volk zei de Voorzitter niet de
gansche Kamer, maar de Kamer. Red.
Zeeuw,
Deze tirade wordt door ons niet opge
nomen. Red. Zeeuw.
it Een zonderlinge uitlating
Aldus betitelt Het folk een uitlating
van da. Reitsma te Noord wolde (seo -dem.)
Deze predikant wijt het geringe ker
kelijke leven onder meer aan den geest
van het lager onderwijs daar ter plaatse,
en hij komt tot de slotsom dat hij ten
gevolge van hetgeen hij in dit opzicht te
Noordwolde zag veel dichter met zijn
sympathie staat bij een school met den
bijbel.
Hij wil trachten te verkrijgen een open
bare school, „doortrokken van sympathie
voor den godsdienst".
Het Volk noemt dit een „zonderlinge
uitlating" en 'n „bedenkelijk geval", omdat
(/ds. Reitsma partijgenoot is".
Wij kunnen dit deze sooiaal-demooraten
wel onder, elkander laten uitvechten.
Maar een nog veel zonderlinger uitlating
is die van Het Volk zelve die haar oritiek
op de uitlating van dezen modernen pre
dikant motiveert met de opmerking dat
„de S. D. A. P. is vóór de openbare
neutrale school, den eisoh (stelt) dat nie
mand aan zijn kinderen op school gods
dienstonderwijs zie opgedrongen, en onder
godsdienstvrijheid ook verstaat de vrijheid
om geen godsdienst aan te hangen".
Zonderlinge partij die dergelijke voor
standers van de school met den bijbel en
strijders voor een openbare school met
de vrijheid om geen godsdienst aan te
hangen, in éénzelfde verband vereenigt.
Maar hier ligt ook hare zwakheid.
De 21e December is nu reeds drie jaren
aohtereen een opzienbarende datum ge
bleken.
21 Dec. 1906 de «nacht van S'aal".
21 Deo. 19Q7 de val van v. Rappard.
21 Deo 1908 de val van Castro.
Want uit de berichten in ons no. van
gister en dat van heden blijkt duidelijk dat
Venezuela heeft toegegeven.
In 't ministerie heeft de geest van dr.
De Paul getriomfeerd, en de vioe-president
Gomez toonde een vèr zienden staatsmans-
blik door, na eeD vergeefsche poging om
van Nederlend toestemming te verkrijgen
in een herstel der handelsbetrekking met
handhaving vau Castro's Mei-deereet, kort
en goed dit decreet in te trekken.
Het is dus mooi goloopen.
Er is een paar weken oorlog geweest
zondeidat er een druppel bloed gestort
is; er zijn vijandelijke sohepen genomen
zonderdat er één schot gelost isde
vrede is geteekend zonder dat een der
partijen overwonnen is.
Mooier kan 'tal niet.
Voor 't arme Curasao, dat van den handel
op Venezuela grootendeels bestond, een
heele verademing. Dit zoo gunstig gelegen
eiland kan, bij krachtige inspanning, van
dezen ommekeer een voordeelig gebruik
maken, en zioh een goede positie veroveren.
Nederland is door 't gebeurde, door zijn
te juister tijd actief optreden in de achting
der mogendheden geslegen. De Leeuw
heeft zijn klauw getoond, en dat zal ook
in de toekomst op t gemoed dsr nieuwe
Venezolaaniohe regeering een gunstige uit
werking hebben.
De minister van buitenlandsehe zaken
krijgt welverdiende hulde voor zijn wijs
beleid. Zoowel hij als Gomez hebben het
„gouverner o'est pré voir" (regeeren is
vooruit zien) betraoht en met suooes.
Voor deze aanvankelijke uitredding uit
de moeilijkheden want er geschiedt
niets bij geval 1 brenge 1 et Nederland
sche Volk ooimoedig dank aan den KoniDg
der KoningeD, door Wien de koningen
regeeren, die met de inwoners der aarde
doet wat Hij wil, die Machtigen van hun
tronen stoot, het wereldbestuur in Zijne
almachtige hand houdt, en ook met Neder
land nog niet deed naar zijne zonden.
Het Noorsche stelsel.
Men doet de verzekering tegen werk
loosheid gewoonlijk aansluiten bij de be-
staaDdo vakorganisatie (Gentsehe stelsel).
Daar de vakorganisatie nog lang niet alle
arbeiders omvat, heeft men echter in Noor
wegen aan de staatssubsidie aan de vak-
vereen. de voorwaarde verbonden, jdat
door de vak vereen, ook ongeorganiseerde
werklieden voor het werkloozenfonds
moeten worden aangenomen, zij het dan
ook tegen verhoogde contributie.
Dit Noorsohe stelsel werd o.a. in Den
Haag toegepast.
Er was nogal verzet tegen van de zijde
der vakver. en nu verluidde dezer dagen,
dat het Noorsohe stelsel deswege tiasoo
had gemaakt. Dit werd o.a geconstateerd
door ds. Rudolph in de sociale brieven
de Standaard-
De Qaagsohe wethonder, de heer üe
Wilde, komt tegen die meening op. Mij is,
zegt hij, van dat fiasco niets bekend.
Uit de beste bron werd mij verzekerd, dat
allengs alle vakvereenigingen in Noorwegen zich
bij het Noorsche stelsel voegen, en dat ook ia
Denemarken dit stelsel, zij het dan in
gewijzigden vorm succes heeft. Aanvankelijk
was de oppositie hevig, doch deze is allengs
gaan luwen.
In Den Haag hetzelfde. Bestreden door bijna
alle Haagsche bladen, werd het Noorsche
stelsel, eveneens in gewijzigden vorm, nk hevige
oppositie van vakvereenigingen (meerendeels
socialistische) en van Raadsleden, door den
Gemeenteraad met groote meerderheid van
stemmen aangenomen als het meest billijke
en redelijke stelsel voor de werkloozen-ver-
zekering.
Thans kan tot mijn voldoening worden ge
constateerd. dat, op-een zeer geringe uitzonde
ring na, alle socialistische vakvereenigingen
zich bij het Gemeentelijk Werkloozen-fonds
hebben aangesloten en dat nu ook de andere
vakvereenigingen beginnen te volgen. Er be
staat dan ook goede hope, dat bij den aanvang
van het eerstvolgend winterseizoen ongeveer
alle vakvereenigingen, voorzooverre zij een
werkloozenkas hebben, het Noorsche stelsel
zullen hebben aanvaard.
De tijd is nog Diet gekomen om over
eenig stelsel van werkloosheid verzekering
een bepaald oordeel uit te spreken De
ondervinding is nog zoo gering. Het blijft
met name ook de N. Prov. Oron. Grt.,A\e de
werking er van te Groningen zag, voor
komen, dat het Noorsohe stelsel als aanvul
ling van het Genteehe vooralsnog zijn be-
teekenis blijft behouden.
Een bekeerling.
Blijkens mededeeliDg in Het Volk was
't «de ex-anarohist Reyue" die na de
demonstratie der sooialisten in de Kamer
bij de bekende mededeeliug „het meest
in zijn gevoel getroffen (was). Hij kon
niet genoeg bah zeggen tegen de sooialisten".
Deze mededeeling zal zeker een ieder,
uitgezonderd dan de socialisten, genoegen
doen.
i&Hier blijkt dan een anarohist van de
dwaling zijns wegs bekeerd te zijn.
Er zullen misschien nog wel meer oogen
open gaan.
DIT DB PROVINCIE.
De minister van marine heeft, uasr
men uit Vlisslngen meldt, zyn tevreden
heid betuigd asm den loodsschipper eerste
klssse J, de Meynderst en verdere opva
renden van den loodsschoener 15. voor de
voortvarendheid by het bieden van hulp
aan de in den nacht van 26 November te
water geraakte bemanning van de sloep
Van Dam van het loodsvaartnig. De be
manning werd dan eok gered.
Borsselen. De Engelsche schoener
Devoniabestemd voor Gent, die Zondag
alhier aan den grond voer, is Dinsdag vlot
gekomen.
Naar aanleiding van een mededeeling
dat de fabriek te Sas van Gent niet met
voordeel werkt,sohryft de heer Vorstermsn
van Oyen in het Landbouwweekblad
Daar tegenover mag ik mededeelen, dat
een landbouwer, die 8 jaar by die fabriek ie
aangesloten, daaraan geleverd heeft
800.000 K.G. tegen een prys.die gemiddeld
f 1,51 per 1000 K.G. hooger was, dan die,
welken de Boud betaalde.
800 x f 1,50 f 1208.
Licht meegenomen 1
Zou de fabriek zooveel meer uitbetalen,
als het haar niet goed ging
Goes. Tot lid der oeconomische spijs-
nitdeeling, vacature-Den Boer, (Soepcom
missie) is gekozen de heer T. Fabery de
Jonge Jz.
Vllsslugen. De dagboot bracht gister
een post van 1800 zakken a*n tot nu het
hoogst bereikte getal.
Krabbendijke. We zijn in deze ge
meente wel vier weegbruggen rijk, n.l.
bij de haven, in Nieuwlande en twee bjj
de laadplaats van het spoor. Op ééoidezer
laatsten werden gewogen 7.650.797 kile
suikerbieten,op die in Nieuwlande 2.243.074
kilo, op die aan de haven 1.531.624 kilo,
op drie weegbruggen 11.425.495 kilo. Aan
de haven werden voorts nog 235.557 kilo
andere stoffen of goederen gewogen.
De weegbruggen voldoen dus wel aan
een bestaande behoefte.
Blijkens bericht van den bekenden
Vlissingsohen berichtgever van de Nieuwe
Courant was 't te Zoutelande gestrande
sioomsohip cp reis van Antwerpen naar
Dantzig en str&adde 't in het Oostgat.
Wij vernemen dat 't nog deczelfden middag
vlot kwam en naar zee Btoomde.
H. M. de Koningin vernietigde het
bestuit van Ged. Staten v«n Zeeland,
waarbij de gemeenten Zierikzee, Noord-
gouwe eu Zonnemaire en de polders
EoordgomveZonnemaire eu Bloois en Oud-
B'immenede alleen, zonder de gemeente
Brouwershaven op grond van een door
de besturen der drie eerstgenoemde ge
meenten en polders betreffende het OQ-
