NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND,
No. 67. 1908
Donderdag 17 December
23e jaargang.
CHRISTELIJK'
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
Minister Heemskerk en de
Kabinetsformatie.
F. P. D'HUiJ, te Middelburg.
UIT DE PERS.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
BalteBludssk QnrzleÏL
Balkan.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
Zij die zich met 1] Jan. a.s. op ons
blad abonneeren, ontvangen het tot
dien datum gratis.
II.
Het punt waarop het aankomt is dit
toen ik de eer genoot do opdracht te ont
vangen, was ik geenszins geneigd om die
opdracht aan te nemen, vooreerst niet, om
dat ik moeilijk kon aannemen, dat ik zelf
de geroepene was om een Kabinet van de
rechterzijde te formeeren en in de tweede
plaats leefde ik in de meening, dat, op
grond van den uitslag van de verkiezingen
vanl905, de linkerzijde den voorrang moest
hebben. Maar de zaak nader onderzoekende
en overwegende, kwam ik tot de conclusie,
dat men de linkerzijde op dat oogenblik
voor die taak niet mocht stellen, en .toen ik
tot die conclusie was gekomen, heb ik ook
daarnaar gehandeld.
16 December 1908.
Het is met de opbrengst der Rijksmid
delen in November ook maegeloopen. Er
kwam circa 8 ton meer in dan in Nov. 1907.
Deze meevaller is niet verkregen door
plotseling vermeerderde welvaart, doch
door da toevallige hooge opbrengst der
successierechten,een wisselvallige inkomst
bron, die ditmaal 12 ton hooger was dan
een jaar geleden.
Behalve deze, brachten ook de navol
gende middelenpersoneele belasting
f59,000, invoerrechten f 2000, wijnaccijns
f 1000, zoutaccjjns f 13,000, belasting op
gouden en zilveren voorwerpen f lOGO,
zegelrechten f 43,000, registratierechten
f 14,400, domeinen f 4000 en de rjjkstele-
grafen f 35,000 meer op.
Minder brachten op de grondbelasting
f25,000, bedrijfsbelasting f97,000, ver
mogensbelasting f 96,000, snikeraccijns
f 277,000, gedistilleerd f 70,000, bier en
azijnen f 8000, geslacht f 10,000, hypo
theekrechten f 4000, posterijen f 2000,
Staatsloterij f 2000 en loodsgelden f 13,000.
Wat de posterijen aangaat, deze onder
gaan den terugslag van de verlaagde pcrt-
tarieven vooral voor drukwerken.
Het gedistilleerd braoht nu reeds 6 ton
minder op dan in de eerste elf maanden
van 1907voorts de bedrijfsbelasting 8 ton
minderde invoerrechten 4 ton minder
wijnen 1 ton minder; bier en azijn en
geslacht saam 2 ton minder; loodsgelden
2 ton minder; domeinen anderhalve ton
mindermijnrechten f 6000 minder, enz.
dit laatste zal wel in verband staan met
de wet-Van Kol.
Ondanks dat is echter de totaal opbrengst
der eerste elf maanden van dit jaar al een
halve ton meer dan van 't gelijknamige
tijdvak over 1907.
De achterstand is derhalve ingohaald.
De totaal-opbrengst bedraagt in ronde
eijjers f 147.765.190.395.
ik
In De Rotterdammer lezen wij
Men schrijft uit Goes aan het „Vad.", dat Dr.
A. Kuyper, op het verzoek der antirev. kiesver-
eeniging aldaar, om een spreekbeurt te vervul
len ten behoeve van de Tweede-Kamercandida-
tuur Jhr. Mr. A. F. de Savomin Lohman voor het
volgende jaar, niet zal Ingaan.
Dit bericht is verzoenen.
De ki9svereeniging zal te bekwamer tijd
in De Zeeuw het definitieve antwoord van
dr. K., dat nog niet inkwam, publiceeren.
Maar wij mogen wal zeggen dat ear op 't
tegendeel van «niet zal ingaan" kans
schijnt te zijn. Doch wij wenscben geen
onbescheidenheid te begaan. Het bestuur
van «Voor Nederland en Oranje" en dr.
Kuyper blijven op dit punt diligent.
Troelstra door den Index beschermd.
F. schrijft in het Centrum:
Te Rotterdam heeft het opzienbarend
feit plaate gehad dat op een openbare ver
gaderirg, door de plaatselijke federatie
der S. D. A. Pbelegd, de colportage
verboden werd niet vaneen Chistelijk of
vrijzinnig maar van een sociaal-democra
tisch orgaan.
Wat was het geval Troelstrs zou ko
men spreken over de werkloosheid, De
Tribune, een Marxistenblad, dat blijkbaar
niet kan uitstaan, dat de leider der
partij een revisionist is, een practicus,
die maling heeft aan heèl hun historicsh
materialistischen rommel, stelde den spre
ker te kijk als een, die -van de te behan
delen stof de meest elementaire kennis
miste, een, die zich in den parlementai
ren strijd had getoond als „een ridder van
de droevige Nguur" en jammerlijk het veld
had moeten ruimen voor zijn- vrijzinni
gen tegenstander.
Daarom meende het federatiebestuur de
colportage van dat blad dien avond te moe
ten verbieden, zich aldus aanmatigend het
recht van censuur, dat ieder rechtzinnig
socialist moet haten uit het diepste van
zijn ziel-
Wij zouden dit geval niet ter sprake
hebben gebracht, zoo Troelstra verleden
jaar niet hetzelfde had gedaan met de
Roomsch-Kathoiieke censuur. Men herin
nert zich de verontwaardiging van dezen
afgevaardigde der Tweede Kamer toen
Paus Plus X zjjne encycliek //Pascendi" in
de wereld had gezonden. Trcelstra waar
schuwde toen voor het altoos nog drei
gend* clericale gevaar, o. a. daar een nieu
we geestesrichting; in de Kerk werd
onderdrukt en de vrijheid van drukpers ge
troffen,
Dit //onderdrukken''nu bestond hierin,
dat de Paus tot de leden der Katholieke
Kerk zeide: Ge kunt blijven of heengaan,
gij zjjt vrij, maar zoo ge blijven wilt,
dan geen modernisme". Deze handelwijze
had de Paus kunnen verdedigen met de
zelfde woorden waarmede Het Volk (21
Nov. 1 1het federatief^ bestuur verde
digt «Niemand is verplicht lid van onze
partij te zijn, maar wie tot haar toetreedt
„neemt den plicht op zich haar te verde
digen en doet afstand van het recht haar
to bekampen".
Ook met hetgeen Spiekman schreef op
19 Nov.h Wie lid wil zijn eener organisa
tie, moet zich aan hare regelen onderwer
pen en anders zijne vrijheid van hande
len hernemen door. de organisatie
te verlaten".
Juist. Deze woorden onderschrijven wij
ten volle. Het is alleen maar jammer dat
zij met het socialistische vrijheidsbegin
sel in flagranten strijd zijn.
Heeren, een van beide; öf de gevolgen
van uw beginsel aandurven, öf het begin
sel zelf laten varen- Maar in het laatste
geval komt onvermijdelijk de Index
Arbeidersverzekering.
Ons land is op 't gebied van de arbei
dersverzekering ver ten achter bij andere
landen.
Wij hebben op 't oogenblik nog slechts
een ongevallenverzekering, die zelfs nog
niet eens voldoet,wijl zjj onpraktisch werkt,
veel administratieven rompslomp mee
brengt, tamelijk duur ia en nog niet eens
alle bedrijven omvat.
Over Engeland spreken wij niet. Daar
heeft men eenvoudig alle principiësle be
zwaren ter zijde gezet en 't beginsel der
algemeene staatebedeeling aanvaard.
Maar Duitsehland is ons al sinds vele
jaren voor. En thans heeft ook Oostenrijk
zijn wetsontwerp dat verband brengt tus-
schen ziekte-, ongevallen-, invaliditeits- en
ouderdomsverzekering, terwijl onder ar
beiders ook worden verstaan de klein-
grondbezitters, kleinhandelaren en kloin-
industriëelen.
Deze vereeniging van de verschillende
verzekeringen gaat van de goede gedachte
uit dat hierdoor de onkosten zullen ver
minderen en de premie betalingen gemak
kelijker zullen gaan.
De Standaard heeft dezer dagen een vin
ger* ijzing gegeven aan onzen minister van
EN VAN
landbouw om met deze quaestie, door hem
in studie genomen, voort te maken.
Niet dat de minister deze aansporing zou
noodig hebben omdat hii 't vertrouwen dor
arbeiders mist. Dat vertrouwen geniet hij
van alle Chr. arbeiders, en misschien nog
wel van andere.
Maar omdat er een kwaad in schuilt,
dat by iedere aftreding van een kabinet
een in gereedheid liggend wetsontwerp
wordt ter zijde gelegd om te beginnen aan
de voorbereiding van een ander.
En ook Patrimonium gaf te voren den
minister den raad om van 't Oostenrijksche
ontwerp met ditzelfde doel kennis te
nemen.
Dien aandrang steunen wij gaarne.
Het zou voor een Chr. Kabinet, en]voor
een zoo ervaren Patrimonium-man als
minister Talma is, een sohoone overwin
ning zijn, waaneer zij die verzekerings-
quaestie, zij 't ook maar aanvankelijk,
konden brengen in een stadium, dat de
werkman voelt wij zijn op weg naar
de oplossing.
Het blijft o zoo te betreuren dat de ge
beurtenissen van 1905 het Kabinet-Kuyper
van de baan hebben geschoven, waardoor
zooveel stapels mooi werk op 't gebied
der verzekering verloren gingen.
Opzettelijk noemden wij in dit verband
Engeland niet, omdat dit voorgegaan is
op den verkeerden wegdien van alge-
meene staatspensioneering zonder premie
betaling.
Want wël hebben de vrijzinnigen gelijk
dat dit de gemakkelijkste weg is. Maar
hij is van antirevolutionair standpunt de
meest verwerpelijke.
Immers het is niet waar dat alle arbei
ders of die er voor gerekend worden, on
machtig zouden zijn hun verzekeringspre
mie te betalen, of 't in de toekomst zullen
zijn en blijven. En bovendien een staats-
pensioneeriDg zonder bijdrage van den
belanghebbende die 't betalen kao, bindt
ze allen aan de staatsruif en doodt alle
besef van verantwoordelijkheid.
Natuurlijk zal in den beginne een zeer
groote bijdrage van den Staat noodig zijn
maar die Staatsbijdrage kan met ieder jaar
verminderen, naarmate 't getal der oudere
werklieden voor wie een groote bijdrage
boven hun krachten zon gaan, en die daar
om door den Staat met een aanvulligBbij-
drage behooren gesteund te worden, min
der wordt.
Een Trust?
In Zelandia lezen wij het volgende in
gezonden stuk
De vorige week hebben we in de bladen
gelezen, hoe groot-grondbezitters en Neder-
landsohe beetwortelsuikerfabrikanten zioh
willen aansluiten, met het doel te stichten
eene maatschappij ter uitoefening van ge-
meenschappelijken landbouw in Nederland,
eenigszics iu den geest van Duitsehland.
Het kapitaal zou aanvankelijk groot zijn
5 millioen guldenhet doel der maat
schappij zou man trachten !e bereiken door
het huren van hofsteden en losse peroeelen,
waarvan de exploitatie en o. q. de weder
verhuring zou geschieden uit een centraal
punt, ten einde den kostenden prijs van
landbouwproducten, meer bijzonder van
beetwortelen, tot hun minimum terug te
brengen.
Zoo luidt het bericht in al zijn koudheid
en bardheid, en zal dit voornemen werke
lijkheid worden?
De toekomst zal op deze vraag antwoord
geven, doch moeten wij ondertussehen
kalm afwachten en bij de pak blijven
zitten
Men zal het eens zijn, deze vraag ont
kennend te beantwoorden, doch terzelfder
tijd dringt dan de vraag zioh naar voren
Welke middelen dienen er aangewend
te worden om dit kwaad te voorkomen
en hier wordt het antwoord moeilijker zoo
lang men niet meer gegevens heeft omtrent
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent.
de personen, welke Sfehijnen samen te
spannen tegen den sohoonen boerenstand
en de wijze waarop men dit zal wenschen
te doen.
Het is een verblijdend verschijnsel dat
het den boeren de laatste jaren goed gaat,
dat zij van hun moeizamen en onverdroten
arbeid vruchten plukken, en zou men nu
uit boven aangehaald bericht moeten aflei
den, dat èa de groot-grondbezitters, èn de
snikerfabrikanten dit met leede oogen
aanzien.
Ons dunkt er valt op dit oogenblik
geene andere gevolgtrekking te maken
en blijkbaar is de toeleg om een, naar
hunne meening, onnoodige schalm in den
keten uit te schakelen.
Zal dit het loon zijn voor den nij veren
landbouwer, die door zooveel intensiever
cultuur dan vroeger en aanvulling op
wetensehappelijken grondslag van datgene
wat uit den bodem gehaald wordt, meer
uit de landerijen heeft weten te verkrijgen 1
En wat zal er van zijne kinderen moeten
worden, wanneer de groot-grondbezitters
zelf, in vereeniging met de suikerfabri-
kanten, de hofsteden en losse gronden
zullen gaan exploitteeren zullen zij als
knechten in dat grootbedrijf moeten werk
zaam zijn, of zullen zij den trek naar de
groote steden moeten gaan vermeerderen,
om daar werk te gaan vinden en om het
leger van werkeloozen te gaan vergrooten
Want voor zulk een stand, kan niet
in eens op ander gebied plaats in de
maatschappij worden ingeruimd, en nood
zakelijk moeten de minst kraohtigen als
slachtoffers vallen.
En wat heeft nu blijkbaar aanleiding
gegeven om de ijzeren vuist van het
kapitaal op den nek van den boer te
drukken de oprichting van een nieuwe
Coöperatieve beetwortelsuikerfabriek te
Dinteloord, in navolging van die, welke
te Sas van Gent eenige jaren geleden
werd gestioht.
Men wil dus de Coöperatie gaan be
letten, door dwangmaatregelen.
Mod moge twisten over de vraag of
de producent terzelfder tijd fabrikant
moet zijn, men moge van meening ver
schillen omtrent de nuttigheid eener der
gelijke Coëperatie, een feit is het en blijft
het, dat voor deze streken de oprichting
der Coëperatieve suikerfabriek te Sas van
Gent van zeer groot voordeel is geweest,
want in geen enkel deel van Nederland,
werden zulke hooge prijzen voor de sui
kerbieten besteed, dan in Zeeuwsch-
Vlaanderen, en juist dit, als gevolg van
de stichting, dier fabriek.
In afwachting van hetgeen verder kan
gedaan worden, zonde het gewenscht zijn,
reeds nu gegevens te verzamelen omtrent
de bedrijfsuitkomsten van groote land
bouwexploitaties als: (vroeger) da Bath-
polders, Wilhelminapolder, Woensdrecht-
polder, Koningin-Emmapoider enz., en vrij
meenen ons sterk te mogen maken, dat
die bedrijfsinkomsten moeten aantoonen,
dat de groote exploitaties in ééne hand,
niet zoo loonend kunnen zijn, dan de
kleinere bedrijveo, zoodal de grondeige
naar, zoowel als de kapitalist, op den
duur de voorkeur zal moeten geren aan
kleinere bedrijven als de meest winst-
Wanneer de groot-grondeigenaars aan
de hand dezer gegevens, zullen kunnen
overtuigd worden, van de wensohelijkheid
om te behouden, datgene wat men heeft
en daarbij door hunne pachters gewezen
worden op het groote onheil, dat zij over
hen en hunne gezinnen zouden brengen,
dan meenen wij, dat de vorming van dezen
harteloozen //trust'' nog zal kunnen voor
komen worden.
Dat het zoo zijn moge.
Duitsehland.
Over de werkloosheid is ook in het
Praisisoh Parlement gesproken. Naar aan
leiding van een interpellatie-Trimborn.
Delbröok, de minister van Koophandel
zeide, dat de thans heersohende werkloos
heid een gevolg van de oeoonomisohe
crisis in de Vereenigde Staten is. Men
heeft te doen met een finanoieële crisis,
die niet alleen de arbeiders, maar ook de
kleine patroons, de neringdoenden en den
geheelen middelstand getroffen heeft. Ge
lukkig zijn er reeds teekenen van verbete
ring, vooral in het bouwvak. In den
Oostduiteohec landbouw en met name in
den bosohbouw heersoht geen werkloos
heid, men komt daar handen te kort. De
beste maatstaf voor den omvang van de
werkloosheid is de toestand in de kolen
mijnen In het Roer-gebied is de toestand
slechter dan in het Saar-gebied, maar in
geen van beide gebieden kan men van
sterke werkloosheid spreken. Nog niet een
op de honderd werklieden is zonder werk.
In Opper Silezië is de voortbrenging op
het oogenblik zelfs grooter geworden dan
een jaar geleden. Bij de nijverheid, die
vooral van den toestand van de geldmarkt
afhankelijk is en daarom in het bijzonder
onder de Amerikaansohe crisis te lijden
heeft gehad, vooral in de ijzer- en weef
nijverheid heersoht groote werkloosheid, en
verder in de steden in het bouwvak.
Daar wij, zeide de minister, de oorzaken
van werkloosheid Diet uit de wereld kun
nen helpen moeten wjj hare gevolgen
trachten te verzachten. Theoretisoh lijkt
een verzekering tegen werkloosheid het
beste. Bij de bestrijding van werkloosheid
is in do praotijk de groote moeielijbheid,
dat niet ieder werkman voor alle werk
deugt. Wij zouden b.v. in het Oosten zelfs
met groote otters veel liever onze eigen
mensohen gebruiken, maar mneten vreem
delingen aannemen, omdat er voor water-
staats- en dijkwerken geen geschikte Prni-
sisohe werklui te krijgen zijn. Van de
werkverschaffing zeide de minister, dat de
regeering alleen openbare werken kan
laten uitvoeren, die oeoonomisohe waarde
hebben. Men kan tooh geen zandheuvels
laten afgraven en weer opwerpen. De
regeering heeft intnssohen maatregelen
genomen, om het geld, dat haar op de
Joopende begrooting nog rest, zooveel
mogelijk aan openbare werken te besteden.
Breitenbaah, de minister van openbare
werken, voegde er aan toe, dat er in drie
directies van de Pruisisohe staatsspoor
wegen zooveel mogelijk werklooze fa
brieksarbeiders aangenomen waren. Aan
de spoorwegen is in 1908 meer dan ooit
tevoren gewerkt. Er is voor 338 millioen
mk. besteed, (in 1907 295, in 1906 100,
in 1904 165 millioen). Verder is in 1908
aan bedrijfsmiddelen 239 millioen en aan
gebouwen 54 millioen uitgegeven. In het
geheel dus een som van 631 millioen mk.
Bij de spoorwegen worden ook zooveel
mogelijk inlandsehe arbeiders gebruikt.
Maar deze zijn lichamelijk niet altijd tegen
het werk opgewassen en hebben bezwaar
tegen het leven in keoten. In zulke ge
vallen moet men wel vreemdelingen ge
bruiken.
De nota van Oostenrijk aan Rusland
ademt een verzoenenden geest. Men is er in
politieke kringen te Petersburg heelemaal
van opgelucht. Er moeten alleen nog maar
enkele bezwaren zijn en er zonden nog
slechts moeilijkheden van financieelen aard
overwonnen moeten worden.
Op dit punt zal Oostenrijk nog een en
ander moeten toegeven. Sedert Donderdag
adomt men vrijer en als een gunstig teeken
voor den verbeterden toestand wordt het
a.s. vertrek ven don Oostenrijkschen gezant
graaf Berthold beschouwd, die hetkerst-
i verlof in zijn vaderland hoopt door te
I brengen.
I Enkele Duitsche bladen bevatten een
schoen tegengesproken bericht dat Iswol-
ski geen formeel verbond tusschen Rusland
en Engeland voor noodwendig had ver
klaard met 'toog op Duitscblands bonding
in Balkanzaken. Zegsman van het bladis
Von Schfe, die sprak op gezag van den