No. 34,
Maandag 9 November,
23e Jaargang
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUU, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
Binnenland.
UIT DE PROVINCIE.
liechtszaken*
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
T.N VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ^ent.
7 November 1908.
Vrome redevoeringen"
De roomsoh-katholieke Tijd schrijft een
breed artikel over de oriiiek, die het
Ministerie-Heemskerk bier en daar van
antirevolutionaire stijve heeft te verduren.
Gelijk men weet, sprak Minister Heems
kerk over „de beginselen levende in de
partijen der rechterzijde", dooli had men
van antirevolutionaire zijde gewild, dat
iets neer geprononceerd het Christelijk
beginsel op den voorgrond zou zijn gesteld.
In het Voorloopig Verslag op Hoofdstuk
1 kan men ook dien toon beluisteren.
Immers daar leest men
Sommige leden betreurden intusschen, dat
het Kabinet, vooral door het vermijden van
de uitdrukking «Christelijke beginselen" eeni-
gen grond had gegeven voor de onderstelling,
dat het de principieele onderscheiding tusschen
de Christelijke beginselen en die van daaraan
tegenovergestelde richtingen had losgelaten en
dat het dus eene eenigszins andere schakeering
der partijen ter rechterzijde vertegenwoordigde
dan het Ministerie-Kuyper. Wel betwijfelden
ook deze leden niet. dat het Kabinet dezelfde
lijn zou Volgen als de Ministeries van 1888 en
1901 en dat elke gedachte aan verzaking van
beginselen was uitgesloten, maar men achtte
het toch wenschelijk, dat door eene zoo beslist
mogelijke uitspraak aan eiken twijfel hierom
trent een einde werd gemaakt.
Naar aanleiding van dit gedeelte en
andere stukken, schrijft nu do Tijd ver
schillende eigenaardige opmeikingen.
Zoo bijv. deze:
Laten wij de waarheid eerlijk erjtennen, ge
lijk zij is.
Daar wordt door een groot gedeelte der vrome
Protestanten, door een groot gedeelte der Anti
revolutionairen vooral, groote waarde gehecht
aan het «getuigen". Men stelt van die zijde
grooten prijs erop, bij verschillende gelegen
heden van de Regeeringstalel, vrome woorden
en de belijdenis der geopenbaarde goddelijke
waarheid te vernemen.
Wij, Katholieken, gevoelen op dit stuk eenigs
zins anders. Niet, dat het ook ons niet goed
doet, ons het hart niet warm maakt, wanneer
bij monde van personen, de hoogste positie in
den Staat innemende, hulde wordt gebracht aan
de majesteits Gods en aan Zijne Wetniet, dat
wij het onverschillig zouden aanzien, indien de
aanroeping Gods bij verschillende oflicieele
handelingen uit ons Staatsleven zou verdwijnen
maar tóch wij, Katholieken, laten in dezen
allereerst het verstand sprekenin de tweede
plaats pas ons gevoel. 5
Indien ons verstand ons zegt, dat een onge
vraagde en geheel onverplichte godsdienstige
belijdenis, b.v. van achter de Ministerstafel niet
nuttig, maar schadelijk zou kunnen zijn voor de
belangen, die wij hebben te verdedigen, dan
hunnen wij zeer wel erin komen, dat die be
lijdenis achterwege wordt gelaten.
Onze katholieke Ministers, zelfs de beste en
vroomste onder hen, hebben steeds zeer weinig
behoefte gevoeld om van hun godsdienstig ge
loof en hun godsdienstige gevoelens te «ge
tuigen". Men kende hen tóch wel en wist vol
komen, wat men aan hen had. Geheel hun
privaat leven, vóór zij Minister werden, en ter
wijl zij dit waren, legde daarvan getuigenis af.
Voorts dit gedeelte
Zeker ook is het, dat die meestal onbestemde
vrees voor «Jesuïeten", voor «dompers", voor
«fijnen" en hoe het verder aan de overzijde
heeten mag, vooral in verkiezingsdagen door
een partijgeest wordt geëxploiteerd. En zeer
dikwijls met goed gevolg.Welk ontzaglijk kwaad
bijv. heeft niet aan de positie van het Kabinet
van 1901 de op zichzelf zeer juiste tegenstelling
van tweeërlei levensbeschouwing gedaan, door
den premier van het Kabinet, dr. Kuyper,
in een zijner schoonste politieke redevoeringen
geschilderd
Dr. Kuyper heette het en het heet nog
had allen, die niet tot de politieke Rech
terzijde behoorden, »p a g a n i s t e n" (heidenen)
gescholden. Het was niet waar en er is hou-
derden malen op de onwaarheid der beschul-
•j'K'ug gewezer. 't Doet er niets toede legende
der antithese blijft en is voor de Linkerzijde
goud waard.
Zou iets dergelijks ook thans niet te vreezen
zijn, indien de leden der Rechterzijde, in de
bovenaangehaalde passages van het V. V.
san het woord, hun zin kregen en het tegen
woordige Kabinet bij elke gelegenheid te pas
te onpas ging uitweiden over zijn christelijke
beginselen in tegenoverstelling met de zeer
onchristelijke beginselen zijner tegenstanders
Zou dit wijs, zou dit verstandig wezen Of
zou het veeleer niet zijnspelen in de kaart
der tegenpartij
Eo let ook eens op dit stuk uit de Tijd
Zou men soms meenen, op die wijze de
taak van het Kabinet der Rechterzijde gemak
kelijker of wel de kansen bij de algemeene
verkiezingen van den volgenden zomer gunstiger
te maken
Haast zou men zeggen, dat de bedoeling was,
het tegenovergestelde te bereiken.
Ministers zou men willen hebben, die vrome
redevoeringen hielden en den mond vol hadden
van christelijke beginselen op gevaar af daar
door duizenden onnoozelen die deel uitmaakten
van de «kleurlooze middenstof" de angst op
het lijf te jagen door woorden, welke dezen
niet verstaan en welke voor hen door verkie
zingsagenten, om hen nóg angstiger te maken,
verkeerd worden uitgelegd.
Wat ons betreft, liever hebben en hou
den wij een Kabinet van christelijke mannen,
die stil hun werk doen en met inachtneming
van de wetten Gods het land besturen en wet
ten voordragen in hunnen geest, zooals van
christelijke staatslieden mag verwacht worden,
dan een Kabinet van Ministers, die zich ge
roepen achten telkenmale den kansel te bestij
gen, maar daardoor ook groot gevaar loopen
door een kiezersmeerderheid, welke zoo iets
noode verdraagt, bij de eerste gelegenheid naar
huis te worden gezonden iets wat op zich zelf
niet zóó erg zou zijn, indien er niet noodza
kelijk uit voortvloeide, dat dan het land en de
regeeiing weder wie weet voor hoe lang?
werden overgeleverd aan het liberalisme.
De Rotierdammeraan wie wij dit stuk
on laener, is het hior volstrekt niet mot De
Tijd eens Terrcht schrijft ons anti retol.
zusterblad
Het gaat in dezen volstrekt niet om een
paar „vrome redevoeringen" en om een
uiond vol „christelijke beginselen".
Neen, wat onszei ven aangaat, vertrouwen
w(j het ministerie, ook voorshands voorzoo
ver het betreft zyn tactisch optreden.
Maar wat w(j wenschelijk zouden achten
is bekend-
Niet een paar „vrome redevoeringen".
Niet een mond vol „christelijke begin
selen".
Niet, wat de N. R. C. spottend aan mr
Heemskerk toeriep kom, gebruik 't woord
„Christelijk" eens
Wat wij noodig achten, spoedig of iets
later is, gelijk we meermalen zeiden, eene
aanduiding, door het Kabinet, van wat het
Christel jk staatsbeleid der drie coalitie par
tjen in zijn anti-vrijzinnigkarakterbeteekent.
Het ministerie moet aangeven: dit willen
wy als eisch van Christelijke staatkunde
tegenover iets andera dat door de vrjzinnige
richtingen gewenscht wordt.
Die antithese, die tegenstelling, moet
voor het geheele politieke en sociale gebied
worden aangewezen.
Anders verwatert de politiek.
En zou er ten slotte geschreven kunnen
worden over onzen politieken partijstrijd,
wat er nu gezegd wordt over de partijen in
Amerika,dat er eigenlijk tusschen de chris
telijke en do vrijzinnige richting op poli
tiek en sociaal gebied niet veel onderscheid
zou bestaan.
Maar dan ware het met de Ch"isteljke
staatkunde gedaan.
LEZING
van ds. Haspels van Rotterdam.
Vrijdagavond werd Middelburg de gele
genheid geboden te genieten van 'n woord
kunstenaar, die eigen werk voordroeg. Dat
mag al even zeldzaam heeten als het hooren
van een toonkunstenaar, die meteigen com
posities in hot publiek optreedt. Doorgaans
toch laat een scheppend kunstenaar het re-
prodneeeren van zijn werk over aan ande
ren. Zelden is hij virtuoos genoeg om het
zelf te kunnen doen. Waar zich dat geval
wel voordoet, waar de schepper van een
kunstwerk genoeg meesterschap over zijn
instrument bezit, om zijn werk naar eigen
wil en bedoeling te kunnen vertolken, daar
zijn alle factoren aanwezig tot het recht
verstaan en genietbn van het nieuwe werk.
Vereenigds de heer Haspels beide factoren
in zich Hal hij genoeg meesterschap over
zijn instrument de stem om zjjn werk
aan het pubüek te kunnen presonteeren
We kunnen niet volmondig ja daarop
zeggen. Aan den voornaamsten eisch
duidelijkheid werd lang niet altijd voldaan.
Het laatste stuk werd zoo rad voorgelezen,
dat er voor mij althans veel van ver
loren ging.
Het eerste stuk was uit „Vreugden van
Holland", het boek, waarmee de schrijver
zich plaatste op de eerste rangen van Neer-
lands letterkundigen. Het was getiteld
De Erfgenaam. Ban stuk met Overyselsch-
Geidersch dialect. Een schoone schets
in een boek ook wel te genieten wanneer
het voorgelezen wordtmaar dan moeten
de hoorders dat diklect eenigszins kennen.
Wie het leest, ziet de woorden en begrijpt ze
daardoor. En vat hij ze niet terstond, dan
kan hij ze nog eens rustig overlezen. Maar
wie het hoort voorlezen en het niet begrijpt
kan moeilijk vragen het nog eens te herha
len. Het fijne van dit stuk wordt meer ge
noten door den lezer, dan door den hoorder.
Het tweede en derde Btuk waren uit
's schrijvers pas uitgekomen boek Onder
de Brandaris. Van De Vlieghirs hebben we
onverdeeld genoten. Hier was echte Hol-
landsc'ne woordkunst iu de schildering van
de oneindige zee, kalm of woedend. Hoe
zagen we de bareD, als een werktuig van
den westen wind, de duinen beuken terug
rollen, opstapelen. Hoe eehoon werd de
eenzame Vlieghors beschreven, die niet
voor de mensehen, maar voor den westen
wind en de meeuwen is. Dat was schoon
De laatste schets uit hetzelfde boek
„Leve de Koningin 1" was niet zoo gewel
dig van taal. Maar boven zeide ik reeds,
dat ik niet alles verstaan kon. Wat me
het meeste bijgebleven is, is de kijk, dien
de Bobrijver ons gaf op een troep geiten.
Poezië in de op- en neergaande kopjes I
Weelde in den kluchligen sprong van een
jong geitje 1 Precies, zooals een schilder
ons de schoonheid openbaart v an een achter
buurtje. En dan het slot 1 De zwevende
Sietske of tukske, op één voet balanoee-
reüde, zioh vasthoudende aan een touw,
wuivende met de hand, schallende haar
roep over de wijde WaddenzeeLeve de
Koningin! Dat was echt!
Hoe heerlijk, dat er nog een publiek is
voor zulke Hollandtche kunsteen publiek,
dat niet leeft bij vertaalde romannetjes
van Echuin allooi. Het bracht den Hol-
lar.dsehen woordkunstenaar zijn dank. Hoe
sohoon is onze taal 1 Dank aan de Geschied
en Letterkundige Vefeeniging te Middel
burg, door wier bemiddeling dat Vrijdag
avond klaar voor ons gesteld werd.
Ttteede Kamerverkiezingen.
Nasr men uit Leiden mededeelt, zou
van vrijzinnigs zijde reeds nu in ernstige
overweging zijn genomen in 1909 te candi-
deeien jhr. mr. H. Smissaert (oud-lib.).
Ret geheime stuk van de Telegraaf.
De hoofdredacteur van De Telegraaf ia,
near het blad meldt, tegen hedenochtend
gedagvaard, te verschijnen voor den rech
ter-commissaris, belaBt met de instructie
van strafzaken in het arrondissement Am
sterdam, den heer mr. L. Üfferbaus Jr.,
ten einde inlichtingen te geven omtrent de
vermoedens welke tegen hem bestaan, als
zoude hij zich hebben schuldig hebben ge
maakt aan misdrijf, art. 98 Wetboek van
Strafrecht."
Bedoeld artikel luidt
Hij, die opzettelijk bescheiden, berichten
of inlichtingen omtrent eenige zaak, waar
van hij weet, dat geheimhouding door het
belang van den staat wordt geboden, hetzij
openbaar maakt, hetzij aan een buitenland-
sche mogendheid mededeelt, of in handen
speelt, wordt gestraft met gevangenisstraf
van ten hoogste zes jaren.
Te Leiden is in de vacature Le Poole
(chr. hiBt, aftr. 1909) gekozen tot lid van
den gemeenteraad Hartovelt (imet 762
tegen 747 op Huurman (a. ea k En ia de
vacature Stigter (I. aftr. 1918) Van Hoeken
(a) met 836 tegen 692 op v. d. Heijde (1De
partijverhouding blijft dus onverminderd.
Rechts 1 stem meer dan links.
Te Utrecht werd in 2 liberale vacatures
gekozen 1 liberaal die 1129 stemmen be
kwam tegen 797 op den a. r. Wentink, ter
wijl herstemming noodig is tusschen een
liberaal en een katholiek.
Te Leiden was daags voor de stemming
dr. De Visser in 't belang van de goede
saamwerkiog en tot het leggen van 'n flinke
basis voor de samenwerking in 1909 opge
treden, en was eea chr. hist, kiesvereeni-
ging opgericht, aangesloten bij de chr.
hist. Unie.
De Werkloosheid.
Wij vernemeD, dat de te Amsterdam
gevormde oommissie, die zioh bezighoudt
met te onderzoeken ot het mogelijk is werk-
loozeu Amsterdammers door landarbeid
werk te verschaffsn, thans de uitvoerbaar
heid der navolgende plannen overweegt
lo. Het in gereedheid breogeo van duin-
gronden ot ondere woeste gronden voor
cultuur
2o. het aanleggen van een park voor de
gemeente Amsterdam
3o. het in gereedheid breDgen van gron
den in of nabij Amsterdam voor arbeiders
tuintjes
4o. het stichten van een doorgangshuis
veor arbeiders die naar Amerika willen
euiigreeren en van te voren zioh eenige
bekendheid met den landbouw willen
versohafen.
Het plan van een blij <ende landbouwko
lonie op de heide of andere onontgonnen
gronden te stichten, is door de 0 rmmissie
opgegeven. Dit is, naar wij vernemeD, niet
zoozeer geschied omdat de commissie dit
plan geheel en al onmogelijk beschouwt,
als wel omdat voor een zoodanig plan land
arbeiders, die in slechte economische positie
zijn, vóór stedelingen moeten in aanmer
king komen. De oommissie heeft bij alle
landbouw-au^oriteiten, wier adviezen zij
in wod,groote bereid willigheid aangetroffen.
De afdeeiing Landbouw, met haar energie
ken direoteur-generaal,en deNederlanelsohe
Heide-Maatschappij zijn daarbij voorge
gaan van haar belangstelling voor den
arbeid der commissie blijk te geven en deze
met raad en daad bij te staan.
Of de oommissie nog plannen zal kunnen
voorstellen, welke dezen winter reeds
uitgevoerd kunnen worden, is nog niet
geheel en al zeker. Meer en meer toch blijkt
dat een goed plan van werkverschaffing
reeds maanden van te voren moet ontwor
pen en de uitvoering voorherctd worden.
Feitelijk bestaat er behoefte aan een perma
nente instelling, welke den loop der werk
loosheid gadeslaat en tijdig goade plannen
van werkverschaffing ontwerpen en voor
bereiden kan.
Zijn wij goed ingelicht, dan zal de oom
missie iü het door haar aan de Emigratie-
vereeniging (door wier initiaiief de commis
sie ontstaan is) uit te brengen rapport
voorat op dit laatste punt zeer den nadruk
leggen. lïbld
Door de gezamenlijke bataljons van
het 3e en 10e reg. inf. zullen in in het
jaar 1909 van 22 tot en met 31 Juli schiet
oefeningen worden gehouden in de leger
plaats bij Harskamp, onder leiding van
een hoofdofficier van het 10 reg. inf.
De 4 pCt. geldleening groot f 45,000
ten laste der gemeente Middelburg, is
overgenomen door de heeren Oppenheim
Van Till te 's-Gravenhage.
Vlissingen. Het s.s. Bjliton is thacs
bezig de kompassen to stellen en gsat
naar men verneemt niet naar Amsterdam
maar den 17 dezerj van bier naar Cardiff
om kolen te laden en van daar recht
streeks naar Indië.
Goes. Met ingang van 1 December 1908
is verplaatst de Rijksklerk 2e klasse J. C.
Tneunissen van kantoor Goes naar iut>peo-
Ue E.achedé en ds Rijksklerk 3e klasse
K. Kranenborg van Inspectie Almelo naar
kantoor Goes.
In de St. Crt. is opgenomen de kon.
goedgekeurde akte van oprichting van de
N. V. Maatschappij tot Exploitatie van bet
Hotel en C\fé Restaurant „Centraal" te
Goe9. Het doel der veDnootsohap, die
aangegaan is voor een tijdvak van 30 jaren,
is de exploitatie van het hotel en oafé-
restaurant „Centraal Het maatschappelijk
kapitaal bedraagt f 10.000 verdeeld in 100
aandeelen, elk groot f 100, waarvan er 50
zijn geplaatst en volgestort. De vennoot
schap wordt bestuurd door 1 directeur en
minstecs 1 en hoogstens 2 commissarissen.
Tot directeur is benoemd de heer L. C.
G. Fukken, en tot commissaris de heer T.
J. de Vries, beiden te Goes.
Stavenisse. Vrijdag werd het stoffelijk
overschot van den heer L. J. Dorst, in
leven burgemeester eu lid van den gemeen
teraad, president-kerkvoogd bij de Ned.
Herv. Gem., dijkgraaf van het waterschap
Stavenisse enz, op de algemeene begraaf
plaats ter aarde besteld. In den begrafenis
stoet bevonden zich o.a. leden van den
gemeenteraad, benevens de gemeente-se
cretaris, leden van het kerkbestuur bij de
N. H. Gleden van polderbesturen met
den ontvanger griffier en bet mannelijk
personeel der openbare school. Op de be
graafplaats werd het woord gevoerd door
den heer A. F. Haaaseus, gemeente-seore-
taris, namens den gemeenteraad, door den
heer J. W. H. F. Buijze, die den overledene
als vriend herdacht, door Jhr. J. van
Vredenburgh uit Tholen namens de afd.
Tholen der Zeeuwsehe Maatschappij van
Landbouw, terwijl een diep-erostig slot
woord werd gesproken door ds. J. H. C.
Kamsteeg, predikant bij de N. H. G. Da
oudste zoon van den overledene, dr. C.
L. Dorst van Rotterdam, dankte namens
de familie voor de laatste eer, zijn vader
bewezen.
Zierikzee. De politieagent P. Verton
alhier is benoemd tot rijksveldwachter en
jachtopziener te Koewacht, en de oommies
te water 2e kl. in 's rijksdienst alhier P.
Sioel tot rijksveldwachter te Veere.
's Gravenpolder. Vrijdagavond had de
eerste cursusvergadering alhier plaats in't
verleenen van eerste hulp en leggen van
eerste verband bij ongelukken. Deze cursus
gaat uit van de vereeniging Het Groene
Kruis, en wordt geheel belangeloos geleid
door dr. v. Ingen Schouten van Hoede-
kenskerke, die zioh daarvoor gegeven heeft.
Hij denkt in zes avonden klaar te zijn.
De eerste avond behandelde Z.E.G. het
liobaam van den mensoh, bloedsomloop,
enz. bij wijze van inleiding, als zijnde dji^—
noodig te kennen om praotisoh voldoende
te kunnen worden ingelicht. Er waren
ongeveer 69 belangstellenden.
Centrale raad van beroep.
(Ongevallenverzekering.)
In de gisteren te Utrecht gehouden open
bare terechtzitting had de uitspraak plaats
in zake het hooger beroep van de Rijks
verzekeringsbank tegen de uitspraak van
den Raad van Beroep te Middelburg,
waarbij met wijziging eeDer beslissing van
de Bank, aan P. v. d. S. te Middelburg
is toegekend van 27 Maart 1908 at eene
voorloopige rente van fl.29 en van 3
April 1903 af eene voorloopige rente van
fO.§44 per werkdag, ter zake van een
ongeval, waardoor zijn linkersohouderge-
wrieht werd gekwetst. De Centrale Raad
bevestigde de uitspraak.
Alem :de in het hooger beroep van P.
J, J. C., bankwerker en metaalslijper te
Middelburg, legen de uitspraak van den
Raad van Beroep te Middelburg, houdende
bevestiging der beslissing van de Rijks
verzekeringsbank, waarbij hem na22Fe-
bruavi 1908 verdere schadeloosstelling is
geweigerd ter zake van een ongeval, waar
door zijn rechterwijsvinger is verminkt.
De Centrale Raad vernietigde u'tspraaK en
beslissing en kenue getroffene ia 22 Fe-
