NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 24. 1908
Woensdag 28 October.
23e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Binnenland,
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
PROVINCIALE STATEN.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent.
De opgaaf van den spoordienst
komt in dit nommer voor op de ge
bruikelijke plaats.
27 October 1908.
Een gesehiedkundige herinnering.
Toen dr. Kuyper in 1871 op advies van
Groen met nu wylen Van Otterloo en mr.
Keucbenius in vele kiesdistricten voor een
Kamerzetel was gecandideerd, schreef dr.
K. hierover aan Groen dat hy om den aard
zyner bediening, de hachelijke positie der
a. r. partjj en de nog onzekere gestalte der
nieuwe Kamer de beslissing omtrent de al
of niet aanvaarding van een eventueel man
daat zich binnen den wettelijken termijn
moest voorbehouden.
Groen v.Prin-terer schreef hierop in zijn
„Nederl. Gedachten"
«Steeds ben ik van oordeel, dat zwijgen
nooit aanvaarding van candidatuur is.
Maar in den geheal exceptioneelen toestand
van dr. Kuyper, zal de kieschheid en kor
daatheid in den mij toegezonden brief door
iedereen wsrden gewaardeerd."
Toen dr. Kuyper in 1873 candidaat voor
Gouda was, vacature-Hoffmsnn (cons
schreef Groen
Felices nitnium qui sua bona noruntWat
gij bezit, waardeer het. Of dr. Kuyper
gekozen zijnde, na rijp beraad, weigeren
mag, zal voor hem de gewetensvraag zijD,
maar door ijverig huldebetoon van dank
bare geestverwanten, moet da geniale lea
der tot eigen beslissing in de gelegenheid
worden gesteld."
En toen dr. Kuyper gekozen was, schreef
Groen in zijn »Nederiandsche Gedachten"
van 23 Jan. 1874
«Wat dr. Knyper doen zal is mij althans
onbekend. Hy alleen is ter eindbeslissing
bevoegd en ik althans zal berusten in het
door den genialen en desniettemin niet op
eigen wijsheid afgaanden leader te nemen
besluit."
Het is „Friesch Dagblad" die hier aan
herinnert, en voor 't geval dr. K. voor Om
men aanneemt, zeker met alle antirevoluti
onairen het Groen wil nazeggen, wat deze
schreef in de Ned. 6ed. van 17 Februari,
toen dr. Kuyper voor Gouda had aange
nomen
«Dr. Kuyper heeft,door aanvaarding van
het lidmaatschap der Tweede Kamer, niet
zonder alleszing verklaarbaren gemoeds-
strijd, eolens, nolens, gedaan wat aan zeer
velen voor Staat en Kerk wenschelijk en
om den geheelen providentiëlen loop der
antecedantén, nu althans, plicht scheen."
Aardig toch om na te gaan wat de vrij
zinnige pers iu baar drie sobakeeringen vau
de verkiezing te Ommen en van de heeren
Lehman en Kuyper maakt.
Aardig ook hierom, wijl hunne getuige
nissen niet eenparig zijn.
Neem bijvoorbeeld de oud-Liberale
Nieuwe Eott. Ct.
Volgens deze is Kuyperdelevenmaker en
Lohmau de heerschappij voerder die Kuy
per onder de knie kreeg en hem dwingt tot
een bescheiden plaatsje in de rij der volks
vertegenwoordigers.
«De liberale partij" vreest niets zoo zeer als
een tweede Kuyper-regime.- Het succes, door
mr. Lohman te Ommen bevochten, heeft dat
gevaar goeddeels van ons gewend. Door dr.
Kuyper's komst in de Kamer raakt nu aan alle
geheimzinnige bewegingen, die het leidend or
gaan der partij, soms tegen de leiders der partij
in de Kamer in, uitvoerde, een eind. De anti
revolutionaire partij zal zich thans openlijk, en
ronder dubbelzinnigheid, hebben te verklaren
vóór dr. Kuyper, doch dan tegen het Kabinet en
rijn patroon-Lohman, of vóór het Kabinet
maar dan wordt ook het droombeeld van een
habinet-Kuyper welbewust ter zijde gesteld.
Air. Lohman verwacht blijkbaar het laatste. Wij
gelooven het ook. Dr. Kuyper zal zich in de
meer «bescheidene" rol, die hem toegedacht is,
"eten te schikken.
Leg hier nu naast het getuigenis van een
unie-liberaal: De Vaderlander:
Deze ziet in de reis van den heer Lohman
naar Nij verdal een «gang naar Canossa",
een soort boetedoening dus, en een kussen
van de pantoffel van dr. Kuyper.
De christen-staatsman Lohman, geplaatst
voor de keuze Eene christelijke regeering met
dr. Kuyper in de Kamer en zijn ministerschap
wellicht in 't verschiet, of een uiteenspatten der
coalitie en de zekere ondergang der rechter
zijde,heeft hij,evenals in I9O5, 't hoofd gebogen.
De tocht naar Nijverdal was de gang naar
Canossa. En wat zal dr. Kuyper zich verknuf-
feld hebben, dat hij, die zoogenaamd in de
Kanaalstraat te ver van het Binnenhof woonde,
om hem voortdurend over regeeringszaken te
raadplegen, van uit die zelfde woning door
zijn «christenvolk" den heer Lohman naar
Nijverdal. zond. Anders dan in Canossa, liet
men hem niet aan de deur staan, werd hij zelfs
met daverend applaus begroet. Maar zal dit
alles belet hebben, dat het voortdurend dezen
staatsman te moede is geweest of Kuyper hem
aanzag met een »lodderoog"f In Nijverdal
heeft het instinct van ons christenvolk eene
besliste overwinning behaald op de reflectie
van den staatsman Lohman, wiens anti-demo
cratische aanleg hem hij alle scherpzinnigheid
dit instinct niet op zijne rechte waarde heeft
doen schatten".
Juist, juist, roept de vrijzibaig-demo jra-
tisohe Middelburgsche Courant, dit lezende,
uit.
Naar onze meening heeft de Goesche afge
vaardigde, voorheen een man uit éen jjstuk, nu
echter zich doen kennen van een zwakke zijde.
Hij was eenmaal fier en prat op zijne zelfstan
digheid. Zijn onbuigzaamheid tegenover dr.
Kuyper strekte hem tot eer. Maar thans heeft
hij zich gebogen uit partijberekening, om poli
tiek succes te behalen, met het oog op de
verkiezingen in het aanstaande jaar. Het ware,
dunkt ons, beter geweest dat hij niet, ten koste
van zichzelven, in Ommen de partijbelangen
diende.
En zij sluit hare verzuchtingen met de
klacht: «Maar wat blijft er bij zulk een
politiek te roemen op fierheid eu beginsel
vastheid
Bij zoo groote uiteenlooping van meenin
gen zal 't de twee beschuldigden wel ge
makkelijk vallen het stilzwijgen, en daar
mede tegelijk hnnne bescheidenheid en fier
heid, te bewaren.
Onjuist.
W y lezen in de Stand.
De Nederl. merkt op, dat onze voor
stelling alsof het Kamerlid Roodhuyzen
in Ommen gespektakeld zou hebben, on
juist is.
Het blad betuigt:
vx »Voor zoover ons bekend, heeft de heer
Roodhuyzen nergens en zeer zeker niet in
het debat met den heer Lohman de gren
zen van het betamelijke overschreden.
De heer Lohman zelf getuigde in de vol
komen rustiffe en ordelijke vergadering te
Nijverdal van de kalme en bezadigde wijze,
waarop de heer Roodhuyzen had gedebatteerd.
Toch hadden, beiderzijds, de sprekers pre
cies gezegd waar het op stond. Niemand heeft
echter van den heer Roodhuyzen één woord,
dat over de schreef ging, vernomen.
En ook in andere plaatsen moet de heer
Roodhuyzen zich tot zakelijk debat hebben
bepaald."
Daar de Nederl. ten deze geheel op de
hoogte der zaak zal zijn, nemen we deze
correctie met dank over, bieden den heer
Roodhuyzen openlijk onze amende hono
rable, en durven de hoop koesteren, dat
ook voor 1909 in deze zyn kalme houding
een schoone profetie mag liggen.
Herfstloof. De tijd van het «tinten''
van het herfstloof zal dit jaar kort zijn. De
zachte temperatuur van September en de
eerste helft van October heeft het blad lang
frisch gelaten sterke dauw heeft het nu en
dan zacht afgesponsten ten gevolge van
deze beide oorzaken zagen de boomen er
tot voor enkele dagen uit als in begin
Augustus.
Nu is de koude gekomen, en opeens
schrompelt het loof in een, of valt van den
stengel. Tijd tot verkleuren heeft het bijna
niet gehad.
Alleen enkele 'ooomsoorfe maken daarop
een uitzondering. De Arnerikaansohs eiken
hebben nog juist gelegenheid gehad, hun
herfstpakja aan te doen. Men kent ze wel,
die groote, ingesneden bladeren, van zeero-
bruia tot wjjnrood gekleurd, en verder in
alles een groot form iat eikenblad. De bloe
men verkoop ers drijven er zelfs handel in,
en evenals men iederen morgen geregeld
de voorraden bloemen voor de behoefte van
de stad van buiten af ziet aanbrengen, zoo
ziet men tegenwoordig ook deze takken
met bruin en purper gekleurde bladereu
aanvoeren. De stad heeft behoefte aan
schoonheid.
Een tweede, die flink kleurt, is de kas
tanje. Maar hij verliest zijn loof spoedig.
Waar een flinke boom staat, die het in ver
kleurden staat nog heeft behouden, schijnt
een bouquet van wa-m oranje tussehen het
groen geplant.
Een derde beuk, maar zooals in 't voor
jaar veelal slechts tak na tak zyn eerste
groen ontluikt, zoo verschijnen ook de
herfstkleuren by hem pleksgewys: hier een
twijg, daar een tak, ginds een paar takken.
In den regel niet over den geheelen boom.
O verigens is het bosch nu meer vaal dan
kleurig in zyn algemeene tint. Er komt
over het loof iets, dat doet denken aan een
afgedragen kleedingstuk, wat het dan ook
inderdaad is. Met dit oadergekrid evenwel,
dat aan de takken waarvan bet loof ritse
lend afvalt, reeds de knoppen zitten, die de
belofte van een nieuwe Lente in zich
dragen. Vad.
Nieuwe woorden gevraagd
De veiocipède verscheen en de Neder-
landsehe taal werd er twee woorden door
rijker, de eon van boven af gegeven, de
ander van onder op gekomen: rijwielen
lists, met wielrijden en fietsen en andere
afleidingen meer.
De automobiel hield zijn intocht, eu
naast auto laat reeds het voor Nederland-
sohe ooren vertrouwelijker klinkende tuf
met het werkwoord tuffen zieh hooren.
Is er al 'n ander woord voor motorboot
Maar als dit niet noodig blijkt, hoe drukt
men kort uit, dat men met een motorboot
ergens heen is gegaan Men zegt, als de
reis met een stoomboot geschiedde, b.v.
wij stoomden de Zuiderzee op. Maar hoe
met een motorboot
Dezer dagen zijn de berichten over de
vliegproeven van de gebroeders Wright,
van Fatman, de la Grange en anderen niet
vaa de luoht, maar hoe zullen wij bun
toestel noemen, Aëroplaan? zeggen de
volken mat hun Romaansohe taal, en wij
polyglotte Nederlanders hebben het aan
stonds overgenomen. Maar al gauw kwa
men Nederlandsohe woorden te voorschijn,
dikwijls alleen als proefballonnen opgela
ten. Men schrijft over het vliegtoestel, zelfs
vliegstelof, overeenkomstig, het woord
vaartuig, van vliegtuig. Anderen, minder
aan de vliegbeweging, van de wentelende
luchtaehroeven, denkende, dan aan |het
zweven op het met doek ^overtrokken ra
men, sohrijven zweeftoestel of zweeftuig.
Vlieger, dat het luchtgevaarte bondig zou
kenschetsen, kunnen wij niet gebruiken,
omdat het woord voor ons iets anders
beleekent. De volksmond moet er natuur
lijk aan te pas komen.
Onlangs vroeg in het Sportblad een
schrijver om een goed Hollandsoh woord
voor «trainer" en «ooaoh", in dit geval
bij het voetbalspel. De «trainer", moet men
weten is de man die, in Engeland, het toe
zicht houdt op de levenswijze van de athle-
ten, ook wel op hun oefeningen maar de
«coach" is eigenlijk de man, die het fijne
van de kunst verstaat en de hoogere leiding
geeftdie zegt hoe ze doen moeten.
Vooreerst, dunkt ons, hebben wij in het
Nederlandsch geen behoefte aan twee
woorden, die beider werkkring uit elkaar
houden. Men doet het hier bij de sport
gewoonlijk zonder «trainer" en zonder
„ooaoh" af; of op zijn best is er een mas,
die zich met de leiding 'en het toexioht
beide beiast. En waarom zou men dien
niet noemen met den naam voetbalmeester,
rooimeester, orioketmeester, al Daar de
sporl, waarin hij les geeft? Ia een blad
zagen wij den «trainer" oefenmeester ge
noemd. Ook een woord, dat overweging
verdient.
Met dat al is 't te waardearen dat er in
een sportblad om goede Hollandsohe woor
den voor een paar Engelsehe benamingen
wordt gevraagd, al gebeurde het in een
artikel, dat nog een aantal Eogelsohe
woorden bevatte hoewel er reeds goede
Hollandsohe voor bestaan. Neerlandia
Het gerucht dat de heer Lobman in 19°9
zich niet meer voor de Kamer beschikbaar
stalt, kan uit de beste bron worden tegen
gesproken. Dat de heer De Boer zich niet
meer voor Zaandam wil lal en candideeren,
wordt ook onwaarschynlyk geacht.
Nederlanden Venezuela.
Men seint uit Londen, dat blijkens een
den 20sn dezer uit Caracas via Willemstad
verzonden bericht, president Castro in zijo
antwoord op de tweede nota der Neder
landsohe regeering heeft geweigard het
decreet in le trekkeD, waarbij door hem de
overlading te Curai^ao werd verboden van
goederen, die bestemd waren voor Vene
zuela. Castro spreekt iu zijn antwoord er
zijn verbazing over uit, dat Nederland de
iutrekkiDg van dat decreet heeft kunnen
vrageD, na eerst het reeht vaa Venezuela,
dat decreet uit te vaardigen, te hebben
erkend.
De President verzoekt Nederland iemand
met vertroüwelijke zending te staren, om
te beraadslagen over de voorwaarden van
een minnelijke schikking
De bevelhebber der artillerie is gereed
gekomen met de verdedigingswerken van
LaGuayra. N.R.C.
De heer P. de Haan, oud-burgemees
ter te Weesp, is aldaar op 73-jarigen
leeftyd overleden. De heer de Haan had
jaren lang zitting in het hoofdbestuur
der Ned. Zondagsschoolvereeniging.
Te Rotterdam is in den ouderdom
van 62 jzar overleden de heer J. C. Nygh,
directeur van de Nieuwe Rotterd. Courant.
(JIT DE PROVINCIE.
Goes. De politie maakte procos-verbaal
op tegen J. J. Bgepensioneerd O. I.
Sergeant uit Bergen-op Zoom, die wegens
dronkenschap ten bureele moest over
nachten.
Middelburg Da bataljonsen vegiments-
oefeningen van het 3e reg inf. zuilen in
het jaar 1909 vermoedelijk weder in de
nabijheid van Bargen op Zoom gehouden
worden. Het 2a bat. 3e reg. inf. uit Mid
delburg wordt dan weder op het kamp
Kijk in de Pot m tenten ondergebracht.
De lichtingen komen in 1909 als volgt
voor herhalingsoefeningen onder de wape
nen lichting 1902 van 321 Augustus,
lichting 1904 van 23 Augustus tot 18
SeptTiohting 1906 van 23 Augustus tot
25 September.
Ellewoudsdijk. Is het om dezen tijd
van 't jaar op de meeste ladingplaatsen
druk, ook van odxb haven kat» gezegd
worden dat hel hier overdruk is. Verleden
week zijn alhier omstreeks 6000 HL.
aardappelen geladen, waarvan de prijs
varieerde van f 1,80 tot f2, bijna uitsluitend
voor Holland bestemd, en het is te ver
wachten dat er deze en de volgende week
wederom veel verscheept zullen worden.
Men besteedt thans f2.10 voor blauwe en
bonte. Ook de suikerbieten-aanvoer over
treft nog de verwachtingen. De schepen
die de haven bezoeken zijn doorgaans van
groote afmetingen, tot van 400 ton toe,
iets vaaraau wagens opruiming men wel ten
goede komt, maar van den anderen kant de
kleiDe schippers wegens beurtwachten
veel last hebben. De bieten die hier ver
scheept worden zijn uitsluitend voor de
Belgische en Waalsoha fabrieken bestemd.
Behalve wat voor de ooöperatieve fabriek
te Sas van Gent, zijn sleohts een tweetal
Hollandsehe fabrieken afnemers, namelijk
Van der Linden Co. te Bergen op Zoom
en de firma Jiiger Co. te Roosendaal.
Was de prijs van 't voorjaar f 12 per 1000
K G. netto, door genoemde Belgische fa
brieken wordt 25 en 70 eent ongeveer meer
betaald, terwijl eern 4 of 5 tal tarramakers
bij de lossing aanwezig zijn, die alles stipt
en nauwkeurig gadeslaan. Er wordt, het
droge weer in aanmerking genomen, hoog
getarreerd.
Oostburg. Iu de vergadering der leden
van de Maatschappij tot bevordering van
oeft- en tuinbouw in dit kanton, is besloten
tot het houden eener tentoonstelling te
Oostburg. op een weide van den heer 1.
J. van Houte Tromp op 18, 19 en 20
September 1909. Het voorloopig program
ma dat in twee efdeelingen is gesplitst
werd vastgesteld. Ia het eerste gedeelte
kunnen mededingen alle bewoners van 't
kanton Oostburg, mits zij geen bloemisten,
handelaars of boomkweekers zijn. In het
(weede gedeelte kunnen mededingen par
ticulieren, bloemisten, handelaars of boom
kweekers, hetzij in Nederland of in het
buitenland zijn.
Als leden eeuer feestcommissie uit de
leden te Oostburg werden op voorstel van
het bestuur verkozen de heerenIz. van
Houte, oud-burgemeester, tot eere-voor-
zitler, H. S. Gratama, I. J. Risseeuw de
Bruine en J. H. vaa Peenen, vormende
het dagelijksoh bestuur van Oostburg.
Verder de heeren A Mijs, notaris, R. J.
Versluijs, I. J. van Houte Tromp, E. H.
de Miliano. E. H. A. le Grand en J. de Vos.
By de posteryen en telegrafie is
verplaatst de klerk 2e klasse J. Cauvan
Rotterdam (t) naar Krabbendyke. Eervol
ontslagen op verzoek de klerk 2e klasse
R. J. J. Muelman (0. v.) te Gouda.
Iu de Najaarszitting der Staten van Zee
land zyn na de ingekomen stukken en
mededeelingen aan de orde de navolgende
voorstellen van Gedep. Staten
Tot aanhouding van adreseen van het
bestuur der IJ zen dij ksche stoomtramweg-
maatschappij en van de stoomtrammaat-
schappy Breakens—Maldeghem om steun
uit de Provinciale kas voor den aanleg van
tramwegen, en van een adres der vereeni-
ging van burgemeesters en secretarissen in
het voormalig 4e district van Zeeland, be
treffende eene verbinding tussehen het
Westelijk en het Oostelyk deel van
Zeeuwsch-Vlaanderen over Nederlandsch
grondgebied; idem tot herstel van de
tapijtbehangsels in het Gerechtshofidem
tot afwijzing van de volgende verzoeken
van de vereeniging van burgemeesters en
secretarissen in Zuid- en Noord-Bsveland
en van het dagelyksch bestuur van den A
N- W. B., Touristenbond voor Nederland,
om wijziging van 't reglement op de wegen
en voetpadenvan het bestnur der afd.
Noord-Beveland van de maatsch. tot bev.
van landbouw en veeteelt in Zeeland, om
aan den Provincialen steiger teKortgene
eene veeloods te bouwen; van Burg.
en Weth. van Brouwershaven om een
renteloos voorschot van f 5000 voor haven-
verbetering; van I. J. Porrey telerseke,
om subsidie voor het overzetveer van Ierse-
kendam op Gorishoek; van A. van Leenwen
te Wolphaartsiyk, om meer dan twee paar
den voor eene dorschms chine te mogen be
zigen van P. Ahlstrand te Antwerpen om
een jaarl. subsidie uit de Prov.fondsen voor
een stoombootdienst op de Westerschelde
van Borsele tot Antwerpen -, van de Hoofd
commissie voor de in 1909 te Zeist te hon-
deD Groote tuinbouwtentoonstelling en van
de Commissie voor de internationale tuin
bouwtentoonstelling te Berlijn in 1909 om
e ?n subsidie uit de Prov. fondsen. Idem tot
opening van een crediet van f 100 voor
1909 tot het aanleggen van schoolproef-
veldea bij door het Rijk gesubaidieeree
cursussan in landbouwkunde; idem tot wy-