NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 20. 1908.
Vrijdag 23 October.
neen
23e Jaargang,
te koop,
Koe
GHRISTELIJK-
HISTORISGH
v
OP
ÖP
ÖP
'del burg
!N, Koudekerke.
lisorgel
tateclit
knecht
OF, Zoutelande.
it en aan-
[necht
OTTEB, Koude-
shoudster
E1D
1RSE Hz., öroote
e.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IAKEL,
Lrg,
te prijzen
i leven neemt
LKEN's
rade pil.
gezondheid te I
is waar en zal
s van zich op
rgeeren, maar
eermiddel wel
uit zichzelve
veislapping of I
eermiddel be-
met geestdrift
arende Pillen,
Igang, maag-1
speen, kreve-
n der jaren,
e.
,50.
ia SCHULTE
der te Goes bi]
ldelburg bij DE
LUITWIELER;
Rilland bij DE
W. POTTER;
tOCK.
oud 11, 12, 13
n bij C. J.TAN
ilder te Wol-
ie,
lande.
•ijs f85.
itter Z, bureau
iber
N DAMME Az.,
of met Mei
aankomende
t
CDBLOED, Se-
1DERSE te Me-
-
November
erg) bij C. DE
d i n g e.
i
oodigd
bij L. KLOOS-
nd.
-Ver west-Goes.
ea
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02®.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 '-ent.
22 October 1908.
Men vraagt hoe 't mogelijk is dat een
voorzitter van een afdeeling van den Bond
voor Staatspensioneering in den gemeente
raad tegen een adres van dien Bond om
Staatspensioneering kan spreken en stem
men.
Gelgk men weet heeft wethouder Luteijn
te Schoondgke zichzelf als voorzitter der
afdeeling verloochend.
Hg heeft hiervan echter (volgens de Bres-
kensche Courant) een aannemelijke verkla
ring gegeven.
Als men op zoo'n lezing is, zoo sprak hg,
gelgk hier is gehouden, dan wordt men on
willekeurig meegevoerd, doch indien hg
alles to voren had geweten, dan zou hg stel
lig daarvan geen voorzitter zijn geworden.
Een pensioen te geven aan iedereen zonder
onderscheid, daarmee kan hij niet meegaan,
en zonder bijdrage vindt hij ook niet goed
wel heeft het zgn instemming om pensioen
te geven aan hen die daaraan behoefte
hebben.
Zoo werd het adres met algemeens stem
men, ook die van genoemden voorzitter der
afdeeling van den bond voor Staatspensio
neering, voor kennisgeving aangenomen.
Een goede les om zich geen voorzitter
schap, of zelfs ook maar lidmaatschap te
laten aanleunen van iets waarvan men de
strekking niet begrgpt of waarmee men 't
zelfs heelemaal niet eens is.
Overigens een mooie daad van dion wet
houder.
Beter ten halve gekeerd dan ten heele
gedwaald.
Christelijk Historischen.
Onder dit kopje wijdt Het Centrum een
artikel aan de Chr. Historische Unie. Na
geweien te hebben op de verceniging der
Chr. Historieohen groep-de Visser, met de
vrij-antirerolutionaire partij, en van deze
versterkte partij met de groep der Friesoh
Christelijk Historisohen als een verblijdend
verschijnsel, zoodat de grenslijn alleen nog
loopt tu8schen de Christelijk-historische
Unie en de Bronsveldianec, gaat zij voort
//Maar en dit is een niet (e onderschat
ten gevaar die grenslijn is, noch altijd,
nooh overal even scherp Op de eerste plaats
heeft men te kampeD met de verwarring,
welke door het voeren van denzelfden naam
gesticht wordt. En ten andere warkt de
oude „christelijk-historischo" gezindheid
nog altgd na en is de scheiding in de
geesten niet zoo beslist, als de leiders
vermoedelijk wel wen3chen zouden.
„Daarbij heeft de partjj, ondanks haar
in veel opzichten bekwame leiding, zich
2, nog niet tot een vast geheel weten op te
werken. Er zijn veel z.g. „grensgevallen".
".^e .yraa§ wie en wie niet tot de
ohristelijk-historische richting behoort, is
lang niet altijd met zekerheid te geven.
Er is iets vaags, iets zwevende in het be
staan dezer partij, die haar wordings-pe-
riode nog niet geheel te boveD schijnt,
waardoor vooralsnog de onmisbare vastheid
en samenhang ontbreken. Dit beteekent
natuurlijk geenszins dat zij niet over een
kern heeft te besohikken, waarmee te
onderhandelen en ook samen te werken is.
De ohristelijk-hisiorisohe partij telteen
aantal leden, die zioh hun beginsel wei
bewust zijn, en voor de Reohtsohe coalitie
geregeld pal staan. Zij telt vooral verschil
lende bekwame aanvoerders, en is onder
dit opzicht te vergelijken met de vrijzinnig-
emooratiscbe groep, die ook veel goede
officieren ofschoon voor een //partij"
te weinig soldaten bezit. Maardeeen-
j de organisatie èo diensvolgens ook
e tuoht laten nog altijd te wensohen over.
„Men merkt dit het best aan de stembus,
aar een ohrisielijk-historische oandidaat
ogv. honderd stemmen verkrijgt van zijn
eele of halve geestverwanten, krijgt een
U-revolutionair er waar zestig en een
««hollek nog minder. Aan de leiders der
P8r'iJ of de besturen der eliristelijk-histo-
nsohe kiesverenigingen kan men daarvan
nv U r?gel geen verwijt maken. Zij doen
over t algemeen hun best.
Maar zij oefenen slecht een gedeeltelijk
gezag uit over de kiezers, van wie 'n aantal
niet in den eigenlijken zin des woords tot
de partij kunnen gerekend worden en een
andere groep zioh te veel, hetzij door
kerkelijke, hetzij door persoonlijke ^over
wegingen laat leiden. Is het niet teekenend,
dat nu nog in Sneek de Christelijk-histori-
sohen niet te bewegen waren, ook hun
nerzijds dr. Euyper te eandideeren f
Het blad releveert overigens met dank
baarheid 't optreden van den heer Lohman
te Ommen in 't belang der coalitie en van
de verkiezing van dr. Kuyperbij welken
dank wij ons van harte aansluiten.
Wat zjn radicalen f
Wg zgn anti-liberaal.
Maar ook evenzeer anti-radicaal.
Evenwel mag hier gevraogd worden,
wat heeft men onder radicalisme te ver
staan, wat is een radicaal?
Onze Christen-Staatsmanbg uitnemend
heid. Mn. Groen van Prinsterer heeft
eens op die vraag een zeer duidelgk ant
woord gegeven.
Hg deed dit door een radicaal, met
iemand, die meer algemeen bekend is,
namelijk met een liberaal te vergelijken.
Een radicaal, zoo spreekt hg, is een
heele liberaal, gelijk een liberaal een
halfe radicaal is.
Een liberaal is een radicaal, die in zgu
ontwikkeling werd gestuit.
Een radicaal darrentegen is een liberaal,
die door begunstiging der omstandighe
den, een toestand van volwassenheid
heeft bereikt.
Of wil men het nog korter hebben
uitgedrukt: het liberalisme is de kiem,
waarvan het radicalisme de vrucht is
Onvoorwaardelijk buigen voor elke
gevolgtrekiDg van de leer des onge-
loofs en der revolutieziedaar het echib-
baleth, waarvoor elke liberaal bevreesd
is én waarover radikaal juicht.
Zeer zeker, er bestaat tusclien iibe
ralen en radicalen verschil.
Het verschil bestaat hierin: de libera
len zjjn niet vrij van palitieke roekeloos
heid; de radicalen daarentegen zgn niet
vrii van politieke waaghalzerij.
Maar er is ook overeenkomst.
De overeenkomst is dezeHet is den
radicaal enkel om de voortzetting te
doen van hetgeen de liberaal heeft be
gonnen.
Echt en valsch Conservatisme.
Met het woord Conservatisme wordt af
en toe op bijzondere wijze gespeeld.
Wij zeggen gespeeld, want beter woord
weten wij op dit oogenblik niet.
Meer dan eens wordt het woord Conser
vatief gebruikt om iemand een hatelijkheid
te zeggen, vooral als men geen houtsnij
dende argumenten bij de hand heeft om
zgn bewering te weerleggen.
Op zich zelf heeft het woord Conserva
tief geen zin, daar Conservatisme zoowel
een deugd als een ondeugd kan zgn.
Men heeft namelijk echt en valsch Con
servatisme.
Wanneer do Apostel Paulns schrijftBe
proeft alle dingen, behoudt „het goede",
dan is dit een echt Conservatisme van zui
ver allooi.
In dien zin willen wij gaarne Conser
vatief zijn alles toetsen aan de onfeilbare
beginselen van Gods Woord, en dan zon
der verschooning verwerpeD wat daarmee
in strijd blijkt, hetzij het oud is of nieuw,
in eere of in verachting bij de mensohen.
Het valsche Conservatisme legt, zooaU mr.
Groen van Prinsterer zioh eens heeft uit
gedrukt, het woord des Apostels anders
uit en zegtOnderzoekt niets en behoudt
alles 1
En dat valsohe Conservatisme, arbei
dende om het beslaande in stand te houden,
heeft in Staat en Kerk al wat kwaads
gebrouwen 1
Men onderkent het aan zijn stelsel
matig weigeren om de hoofdzaken te be
spreken en zioh steeds met bjzaken druk
te maken.
Het oude Kerkje.
Vol wond're, weeë weemoed zat ik neêr
En tevens Gode dankend, dat ik wéér
In 't oude, trouwe Godshuis teeder bad
Waar 't voorgeslacht door d'éeuwen neder-
zat
Hier werd bet volk getrokken door de
koorden van
Gods eeuw'go liefde en trouw, het hoorde
woorden dan
Van Bondsvrede in de klank komt tot den
Heer,
Sohroom d'ijd'le zondedroom, leet God ter
[eer.
8teeds kwam het volk hier samen, steeds
al weêr
De grijsheid zit bij 't bloeiend leven néér,
Hier 't meisjen met een blosje op 't blij
[gelaat
Wijl zij tersluiks 't oog op haar vrijer slaat
't Gegroefde voorhoofd eener diep gegriefde
[vrouw
Er naast, een weduwe, haar eerste liefde
trouw
't Zijn velen, wieti Gods Woord hier
[tegenklock
Wier lijf hier naast ter groeve nederzonk.
Wat heeft het woord des prekers hier ge-
wrocht
Zijn z'allen doordenHeereensdiergekooht?
Och dat deez'tempel 'sHemelsdrempel was,
En 't komen hier van d'eohten stempel was!
Friesch Dagblad
Tiend-af koop.
„Niets bestendig hier beneên", dit geldt
ook voor de tienden, want, waar zij bij
de wording werden uitgegeven //ten eeuwi
gen dage", daar zal men na dit jaar ner
gens meer in ons land de door zoovele
landbouwers gehate tieudenzameling meer
zien, omdat voor zoover geen afkoop ge
schiedt, deze drukkende lasten inklinkende
specie gedurende 30 jaren nog op het be
lastingbiljet zullen verschijnen, om dan dat
z/ten eeuwigen dage" te beschamen.
Eigenaardig is het, dat ia sommige
streken van enkele vruchten geen tienden
werden geheven, omdat zij, bevoorrecht
boven andere, vrijstelling erlangd hadden.
Een tweetal voorbeelden daarvan kwamen
ons onder de oogen en deze mogen nu
nog wel eens gereleveerd worden, daar
ons nageslacht van dien eigenaardigen
toestand zioh maar moeilijk een denkbeeld
zal kunnen vormen.
Het is ruim 4 eeuwen geleden, dat de
vrovwen van Goedereede, toenmaals een
stad, tegen een aanval van den laatsten
Hoeksohen edelman Jonker Frans van
Brederode beschermden. Toen de aan
voerder de stad opeischte, werd kortaf de
overgave geweigerd en een verbitterde
stormaanval van land- en zeezijde begon.
De burgers hadden reeds al de buiten de
stadsmuren staande gebouwen, lijnbanen
en taanderijan in brand gestoken, omdat
de vijand daarvaD geen gebruik zou kun
nen maken, en de sluizen hadden de aan
liggende grordea ondergezet. Tooh scheen
het, dat deze voorzorgsmaatregelen niet
zouden batenmaar toen kwamen de
vrouwen in het getouw, zij snelden naar
de muren en stortten kokende pek, teer
brandende hoepels en pekkransen op de
hoofden der aanvallers. Zeven uur lang
hielpen zij op de muren en de Hoeksohen
waren genoopt tot den aftocht.
De kloekmoedige daad dor vrouwen van
Goedereede werd beloond door Vrouwe
Margaretha vau Voornede stad kreeg
1800 Eijusohe guldens voor herstel van mu
ren en poorten en bovendien gaf zij, baarbij
gesteund door den Graaf van Holland, aan
de genoemde gemeente wten eeuwigen
dage" vrijdom van vlastienden, die werke
lijk daar nog steeds niet worden geëisoht.
Midden in Zuid-Bereland ligt een uitge
strekte vlakte, de Poel genaamd, waar men
vroeger wel eens veel last had van het wa
ter, maar waaraan door verbeteringen een
einde is gemaakt; een der aanliggende
dorpen is 's-Heer Arendskerke en het was
in die Heerlijkheid, dat Jaeoha v. Beieren
uitgenoodigd werd om mede naar den
z/gaai" te schieten, hetgeen ze zoo wèl deed,
dat de konings vogel naar beneden tuimelde,
welk koninklijk schot gevolgd werd door
een vorstelijke gifte, daar zij de bewoners
der Poeldorpen: 's-Heer Hendrikekinderen,
Wissekerke, Baarsdorp, Sinoutskerke en
's-Heer Abtskerke, voor altijd vrijstelde
van de opbrengst der vlastienden.
De Zeeuwsehe eilanden zijn de eilanden
der „heerlijkheden'', wijl er nauw één dorp
is, dat niet dezen of gene als ambachtsheer
erkennen moet,terwijl de tienden er Af door
hem of door anderen, öf ook wel ten be
hoeve van het Kroondomein geheven wor
den. Dat bitter overblijfsel uit den tijd
toen de Graven dappere ridders, trouwe
vrienden of geestelijke heeren begiftigden
met land eu erve, schorren en slikken, dat
recht, hetwelk zwaar op den landman
drukte, zal nu eindelijk tot het verleden
behooren. (Handelsblad)
TWEEDE KAMER.
Beginnen wij met de mededeeling dat 't
vierdaagsch werkloosheid-debat is geëin
digd met de verwerping der motie-Troel
stra met 71 tegen 8 stemmen.Voor stemden
slechts een vrijzinnig democraat van de
uiterste gr eis Nolting en twee unio
nisten van den linkerzoomDe Klerk en
Thomson. Daarna werd de motie-Treub
zonder hoofdelijke stemming aangenomen.
Zij luidt: „De Kamer, van oordeel, dat de
Kegeering de werkzaamheid van particu
lieren en gemeenten ter tegemoetkoming
in de bestaande werkloosheid, behoort te
bevorderen en te steunen en dat behoefte
bestaat aan maatregelen teneinde beter op
de hoogte te komen en te big ven van aard
en omvang der werkloosheid en van de in
verband daarmede te nemen voorzorgs
maatregelen, gaat over tot do orde van den
dag."
Daarna is de discussie begonnen over het
wetsontwerp tot nadere wgziging der
Militiewet 1901, welke wijziging bedoelt
de opkomst der militie bg de onbereden
koapsen in 2 ploegen mogelgk temaken.
Daardoor zal een gelijkmatige verdeeling
van zomer- en winterdiensten mogelgk
worden, en zal iedere nieuwe halve lichting
zonder wacht- en corvéediensten geregeld
kunnen worden opgeleid. Het komt neer
op een inkorting van den dienst van het
blijvend gedeelte op den halven duur.
Het ligt in de bedoeling des ministers om
te overwegee of deze proef ook voor de on
bereden korpsen der artillerie en genie
mogelgk is, en of wellicht ook de zeemilitie
in twee tgdperken kan worden geoefend.
De goede bedoelingen des Ministers wer
den echter door den heer Thomson ten
eenenmale miskend. Hij, die naar het volks
leger wil, zag in het voorstel des Ministers
een stap juist in de tegenovergestelde
richting, n.l. die van het staande legerer
was, betoogde hg, geen kwestie van ver
mindering van den diensttgd met bezuiti-
ging tot lokaas, integendeel, de Minister
stelde zich op het reactionair standpunt,
van verlenging van 't verblgf in de kazerne.
Het is den Minister er om te doen de
mensohen in de kazerne te hebben en
anders niets. Het blijvend gedeelte wordt
feitelijk niet ingepeikf, maar.... afgeschaft,
zeide de eritious. Misschien zou bij daar
mee tevreden geweest zijn, indien 't gevolg
niet was dat de eerste oefening met twee
maanden werd verlengd.
Tooh en dit was na de lange rede
vol oritiek wel verwonderlijkeindigde
de heer Thomson nrg met een woord van
lof aan den Minister, omdat deze, tegen
het advies van den Raad van Defensie in,
had gemeend met een geringere gsrni-
zoenssterkte genoegen te kunnen nemen
dan hg eerst noodzakelijk had geacht.
De heer Eland eritiseerde ook 't ont
werp. Hij meende dat de onruststokers en
oproermakers zioh meer in bedwang zullen
laten houden door de vrees dat de land
weer elk oogenblik kan worden opge
roepen, dart door de wetenschap dat het
blijvend gedeelte iets grooter is. De in
uitzicht gestelde bezuiniging (van 3Va ton
'sjaars, volgens de N. R. C./ aobtte hij
ten nadeele van het leger. Betere bezuini
ging ware te verkrijgen door betere rege
ling van de schadeloosstelling aan kost
winners. Het ontwerp is een halve maat
regel. Een heele maatregel zou zijD de 4-
meanders in 8-maanders te veranderen en
3 ploegen inplaats van 2 ploegen, met een
sprong van vier maanden over elkander.
De heer Ter Laan, ofsohoon een niet
minder volksleger-enthousiast dan de vorige
sprekers, stond tegenover het ontwerp heel
wat eonoilanter dan laatstgenoemde. Zeker
ook de socialistische afgevaardigde wasnog
in de verste verte niet t3vreden, ja, zou
er eerst aan kunnen gaan denken, zijn'
misnoegdheid op zij te zettten, indien ver
korting van den oefentijd tot zes maanden
en afecha'fieg van het blijvend gedeelte
werd voorgesteld evenwelhij sloot zijn
oogen niet voor het goede, door het wets
ontwerp geboden. Weinig echter stond
het hem aan, dat de derde herhalings
oefening gehandhaafd blijft, en door wijzi
ging van art. 109 der wet niet wordt uit
gesproken dat de 2 maanden der ,,4-
roaanders" voldoende zal zijn. Komt dit
niet in orde, dau zal hij wel tegen stemmen
is te denken.
In die richting kreeg deze spreker be
reids een duw van den leider der vrijzinnig
democraten Marchant, den politieker die
in zijn partij dezelfde functie vervult als
mr. Goeman Borgesius bij de unionisten,
namelijk van overal een politiek luchtje
aan te geven. Deze afgevaardigde uit De
venter maakte er den sooiaal-demooraat
een verwijt van dat kij 'zoo weifelend ge
sproken, ja 't ontwerp zelfs op enkele pun
ten geprezen had.
Steun vond het ontwerp bij den heer van
Kernebeek, kraohtigen steun bij den heer
Duymaer v. Twist, en wel om drie redenen.
lo. Omdat het een einde zal maken aan
de al te overwegende rol welke het blij vend
gedeelte in den laatsten tijd in onze politiek
heeft gespeeld 2o. omdat het meer vast
heid zal brengen ten aanzien van de lasten
op de bevolking gelegd; So. omdat thans
niet incidenteel dooh bij de wet een proef
zal worden genomen om, zonder sohade
voor de landsverdediging, belangrijke ver
lichting te brengen in den persoonlijken en
finanoiëelen druk, bestaande in twee maan
den verkorting van den diensttijd bij het
blijvend gedeelte, zekerheid ook althans
voor de aohtmaanders van onmiddellijke
aansluiting van den den dienst bij het blij
vend gedeelte aan den eersten oefentijd.
Uitvoerig bestreed spreker het ongunsti-
ge advies van den Raad van Defensie, en
keurde ook sterk af de door het Handelsblad
ingestelde enquête, het toejuichende dat,
onder het bestuur van minister Staal, de
bladen der antirevolutionaire partij niet een
dergelijk onderzoek instelden. Intussohen
gaat hij mede met de bezwaren van de be-
wuste oompagnies-ooKmandanten, die een
goede uitvoering niet mogelijk achtten,
maar, dit behoeft niet te leiden tot verwer
ping van het beginsel van het ontwerp.
Overigens beschouwde ook deze spreker
een toekomstig drieploegenstelsel als de
cocsekweutie van dit ontwerp, waarbij dan
't gaheele blijvend gedeelte zou kunnen
vervallen. Ook de heeren v. Vlijmen en
Schokking verdedigden het ontwerp eerst
genoemde met, laatstgenoemde zonder
cenig bezwaar.
Hedeu is de minister aan 't woord. Van
zijn woord zal af hangen of de waarschijn
lijk zw&kke meerderheid voor dit ontwerp
nog met enkele stemmen zal kunnen wor
den versterkt.
