NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 19. 1908
Donderdag 22 October
23e Jaargang
i n Héii
teia.
eHRISTELIJK-
Buitenlandse!! Overzicht
HISTORISCH
Dop
Dop
)OP
e Koe
Dop
iddelburg
a ZOMEN
"vaars,
MARINISSEN,
e 1 a n d e.
iliandsch ros) bjj
skerke (W.)
n
nknecht
AS, Qrtjpskerke
KERS, Veersche
ERSE Hz., Groote
e.
ïoodigd
bjj L. KLÖOS-
fcCeïd.
P. DE BUCK,
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Él
asawstJKuivw8ocF-»
vreemd Geld.
eposlto's
B maand.
opzegging
3
bij Wed. ABR.
'ekerke,Westhoek.
pingstier,
ER, Amemuiden.
ei
31
E1I>
kv£eica.
'wd.
46 7.56 8.10
j 8.37
10.43I
9.29 11'3^
10.03
11.45
11.151
nburg, Z. Duitschi.
RoosendaalLage
Smeer dan 15° K
2.6
1.29
3.05
3-32
3.54
4.08
IEDEREN WERKDAQ DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,0E'.
21 Ootober 1908.
De grondtoon van 't werkloosheid-debat
behoorde althans bij den iuterpellant en
bij zijn naasten geestelijken bloedverwant
die beiden een motie hebben voorgesteld,
deernis te zijn.
Zij is dit eobler niet.
Est denkt de toeschouwer aan jalousie
de métier, grappenmakkerij of personali
teiten.
De twee geleerden, die zich als de dok
ters bij uitnemendheid ter bebandeling
van deze zieke hebben opgeworpen
Troelstra en Treub, gesteund door Goeman
Borgesius hebben elkander de liefde
rijkste benamingen naar 't hooft geworpen.
Troelstra hekelde smalend den „profes
sor", die zooveel dwaasheid gezegd had,
waarop de heer v. Kol uitriep „Professor,
professor 1" en velen lachten.
De heer Troelstra zegt verder dat de heer
Treub, betoogende met een beroep op Bern
stein dat in den soeialistisohen staat ook
werkloosheid zal heersohen, met opzet
een stuk uit het batoog van Bernstein
weggelaten heeft.
De heer Treub Djt verandert niets aan
den zin ervan.
Troelstra: Wat daoht gij nu, waarde
heer (daverend gelachdat ik het zou aau-
halen, als het mij niets gaf Spr. leest het
betoog van den heer Bernstein voor.
Borgesius: Nu! Nu!
TroelstraDe heer Borgesius is reeds
tevreden. (Gelaoh) Och 1 Och 1
Borgesius: Wat gij daar voorlaast, pleit
tegen uw stelling.
TroelstraDat is onjuist.
Borgesius: Gij hebt al zoovele juridische
ketterijen verkocht. (Luid rumoer. De
voorzitter hamert voortdurend).
Troelstra: Het is hier om de waarheid
te doen. Uit het betoog van Bernstein is
door den heer Treub een stuk weggelaten.
Treub: Gij begrijpt Bernstein niet.
TroelstraNeen, gij hadt het noodig om
een stuk weg te laten. Bernstein zegt niet,
dat werkloosheid met broodeioosheid ge
paard gaat.
Treub (heftigyIk zeg u, dat gij niet
begrijpt, wat Bernstein daar zegt. (Luid
rumoer en woordentwist tussohen eenige
sprekers.)
De Voorzitter (hard hamerend^)Ik kaD
die gesprekken niet toelaten, het woord
is aan den heer Troebtra.
Uit deze woordenwisseling tussohen de
drie meest sanguinisch aangelegde figuren
uit de Kamer bljjkt dat 't voor behandeling
van 't werkloozenvraagstuk, en dus voor
het xioh uitspreken voor een motie door
de Kamer nog niet de geschikte tijd is, en
dat de politieke wedlooperij, met 't oog
op 1909, hier helaas een leelijke rol speelt.
Balkan crisis.
Dat b(j sommige regeeringen en ambtena
ren waakzaamheid en zenuwachtige ernst
strijden om den voorrang, mag blijken nit
sommige feiten. Zoó wordt onder anderen
gemeld dat er te Eger, in Boheme, twee
verzegelde wagons in beslag z\jn genomen.
Ze kwamen uit Duitschland met *n valsche
douane-verklaring en waren vol munitie
voor Servië.Van elders komen er berichten,
dat er_ bezendingen schietvoorraad onder
weg zjjn. Voorts wordt te Belgrado verteld
dat Oosten rij ksche ambtenaren te Agram
®et den trein twee Montenegrijnen hadden
aangehouden, een van wie de Montene-
grijneehe generaalWoekowits bleek te zyD,
sn hun zakken hadden nagezocht met de
Waar zijn je bommen
Ter andere zjjde, dus uit Oostenrijksehe
™.wordt weer verhaald van de zonden
er Montenegrijnen, die onder anderen
eze week de Oostenrijksehe grens over
rokken en tot aan het dorp Kakokpolje
oordrongen. Daar kwamen zjj met een af-
ïng Oostenrijksehe ^roePen io gevecht,
vier man vielen. De Montenegrij
nen trokken zich terug na 't dorp in brand
te hebben gestoken.
De straks genoemde generaal Woekowits,
die ze7en uren lang te Syram is opgesloten
geweest ia op zijn telegrafisch protest van
minister Aehrent.al, met dringend excuses,
losgelaten, en als afgezant van den prins
van Montenegro naar Belgrado doorge
reisd, waar hij door den koningin audiëntie
werd ontvangen en bij het verlaten van het
paleis door de menigte die zich daar had
geposteerd, geestdriftig werd toegejuicht.
Of 't ook tyd wordt dat er spoedig een
conferentie komt. Het schijnt dat sommigen
niet meer te honden zijn.
Veel mag in dezen verwacht worden van
da reis van Iswolski, Ruslands minister van
buitenlandsche zaken, die met den vrede
palm in den zak de haven van Europeesche
groote mogendheden bezoekt, te Londen en
Parijs uitnemend slaagde en morgen te
Berlijn zijn pogingen zal voortzetters- Als
mede van de bemiddeling der Jong Turk-
sche en Bnlg&arsche gedelegeerden, die
bezig z;jn het eens te worden over een pro
gram dat zij aan de groote mogendhedon
bij de nadering van de Conferentie wen-
schen voor te leggen.
Alleen maar de reactionaire partijen
in Turkije, wij meldden het gister reeds,
zouden dezen alleszins gewenschten toel-g
komen verijdelen. Da Jong Turken wapen
den zioh dan ook bsreids om op tegenweer
bedecht te zijn, ingeval de reactionairen
een omwenteling zouden op 't oog hebban.
Niet naar de Bnlgaarsche grens, ma&r
naar Constantinopel zijn Turksche troepen
langzaam aan het voorwaarts rukken. Een
verkeerd begrepen telegram deed gister
ons 't tegengestelde zeggen.
TWEEDE KAMER.
Wij mogen onze lazers niet vermoeien
met vveergavicg van het academisch debat
tusse'aen de heeren Troelstra en Treub over
Marxisme, socialistische theorie, commu
nistisch manifest en m9er van die onde
plunje, waarvan eerstgenoemde zich had
ïo3 ta maken tegenover laatstgenoemde,
ter verzwakking van diens- aanval cp ge
noemde feiten en theorien in verband met
de oplossing van het werkloozen vraagstuk.
De mooie rede van mr. Troelstra had een
grappige inleiding, waarin hij de rede
voeringen zijner bestrijders, zij 't op wel
wat persoonlijke wijze, onder handen nam.
Die van Passtoors was heftig, die van dr.
De Visser ging schuil onder den mantel
d6r ethiek, die van Treub onder de pro
fessorale toga, en die van Borgesius onder
de jas met de (politieke) voering naar
buiten.
Vooral het laatste onzes inziens zser
juiste beeld wekte den lachlustde heer
Treub interromp eerde overigeus somwijlen
vrij vinnig, daarin door mr Borgesius ge
steund; doch over het algemeen ging het
debat over het hoofd van minister Heems
kerk heen al liet mr Troelstra hem overi
gens niet onzacht voelen, dat diens tweede
rede minder niets zeggend was en meer
naar den kant van regeeringssteun over
hing dan diens eerste.
Toch laat hij het zoo constateerde de
soc -dein. afgevaardigde nog te veel b\j
het oude.
Een beschuldiging die onjuist is. Immers
de minister verklaarde duidelijk zich neer
te leggen bij de gewijzigde motie van mr
Treub, al geeft hij aan deze zijn eigen uit
legging, dat namelijk rijkssteun in geen
geval het particulier initiatief verzwakken
mag en bij gevraagden rijkssteun degelijke
plannen moeten worden overgelegd.
Den ganschen avond werd de discussie
nog voortgezet. Heden wordt er gestemd.
De heerDe Beaufort, namens de oud libe
ralen misschien heeft zich ongeveer
tegen rijkshulp en tegen de motie ver
klaard; doch de heeren De Waal Malefjjt,
namens de anti-rev. P en De Visser,
namens do chr.-hist. spraken voor de
motie Treub. De aarzeling schijnt derhalve
overwonnen te meer verklaarbaar wijl mr
Treub zgn motie had gewijzigd in dien zin
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
dat wegers den onguostigen toestand der
werkloosheid op dit oogenblik, de Kamer
wil doen upspreken dat de regeering da
werkzaamheid van particulieren en ge
meenten zooveel mogelijk behoort te steu
nen, dat voorzorgsmaatregelen (o a. door
bevordering der werkloozenverzekering)
behooren te worden genomen en dat voor
de toekomst nauwkeuriger wetenschap
omtrent aard en aanvang der werkloosheid
wensche'ijk is. Omtrent de nuttigheid van
het laatste zal wel ieder het eens zijn. Een
degelijk onderzoek is inderdaad geen
weelde. Omtrent zeer veel de minister
erkende dat cok heerscht groote
onzekerheid.
De nieuwe motie-Troelstra die staats
steun noodig keurt aan de gemeenten, ook
zonder voorafgaand aanpakken van het
particulier initiatief, zal op dien grond wel
worden verworpen.
Wenschelijk ware dat ook de motie-
Trenb kon worden ingetrokken, en een rui
terlijke ea dubbelzinnigeregeeringaverkla-
rir.g een voor aanneming met algemeone
stemmen vatbare motie kon mogelijk ma
ken, waarin vertrouwen in de regeering, en
niets meer, wierd uitgesproken.
Dooh dit schijnt- door den wankelbaren
opzet der ministrieelo verklaring onmoge
lijk gemaakt.
Hetgeen te meer te betreuren is na de
geruststellende, althans niet den bsdenke-
lijken Staatshulp-dwang wettigende mede-
deelingen van den minister in diens tweede
rede, waarin hij onder meer mededeelde dat
uit do inlichtingen van Gedeputeerden van
Drente, Zeeland, Friesland en N.-Brabant
en uit de voorloopige inlichtingen van den
Commissaris der Koningin in Groningen
was gebleken dat de toestand daar niet on
rustbarend was, dat in de.provincie Utrecht
(blijkens inlichtingen van den Com missaris)
slechts enkele gemeenten (Utrctht, Amers
foort, Klieder, IJsselstein en Zeist) bijzon
dere aandacht vorderden, doch dat Utrecht
en Amersfoort zich in elk geval zelf konden
helpen, dat de Commissaris der Koningin in
Z.-Holiaed alleen in Gouda en Den flasg
eenige bijzondere werkeloosheid ver
wachtte (met onzekerheid nog over Rotter
dam) en dat van N.-Holland, Gelderland,
O vergsel en Limburg nog geen berichten
waren ingekomen.
BiBiieoiaud
De verkiezing, stemming en herstem
ming voor een lid der Tweede Kamer in
Sneek zullen plaats hebben 29 Oot., 9 en
18 Nov. ft.8.
DIT DE PROVINCIE.
Gaarne vestigen wij de aandacht op het
met duidelijke letter gedrukte, handige
zakboek je van D, H. Littooij te Terneuzen,
genaamd Littooij'a Reiswijzer voor
Zeeuwsoh Vlaanderen. Een onmisbaar
boekje wegens zijn rijken, volledigen in
houd ten gerieve van reizigersspoorweg
en stoombootdiensten, posterijen en tele
grafie, stoomtram- en havendiensten,
kantoren en adressen van verschillende
autoriteiten te Ter Neuzen, dit en nog veel
meer betrekking hebbende op Zeelands
reisgelegenheöen vermeldt deze Reiswijzer
met groote nauwkeurigheid.
Middelburg. Ingaande 1 November
a.s. zal de postdienst van Middelburg op
Veere eene groote verbetering ondergaan
alsdan zal aan den postbode van rijkswege
een rijwiel worden versohaft, waardoor het
mogelijk wordt om de laatste post 's avonds
nog te bezorgen en zullen o.a. de nieuws
bladen veel eerder op hunne bestemming
zijn.
Middelburg. (De sergeant J. Hoekstra
van het 2e bat. 3e reg. inf. alhier in gar
nizoen, is aangewezen om van af heden
tot 1 Mei 1909 als militair onderwijzer
op te te treden bij de oefeningen in het
oorlogssohieten der weerbaarheidsvereeni-
ging „Domburg" te Domburg.
Vllssingen. De heer mr. J. Smit Az.
alhier heeft ontslag genomen (als lid van
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 '"ent.
de Kamer van Arbeid voor de metaalbe
werking.
Vtissingen. Gisteren zijo hier twee
nieuwe locomotieven voor de stoomtram
VlissiDgen— Middelburg aangekomen. Moet
dit als een teeken beschouwd worden dat
er van eac eleotrische exploitatie voor-
loopig niet veel zal komen
Vtissingen. Respeotievelijk 22 en 26
dezer zullen de vrij-liberale en de vrijz.
democratische kiesvereenigingen alhier
worden geoonstitueerd. Wethouder Kalb-
fleiseh heeft zitting in 't vrij liberaleen
wethouder v. Niftrik in 't vrijz. demoora-
tisohe ooini'ó, de heer D. v. Rial te in 't
eerste, de heer L. v. Raalte in 't laatste.
Wijl 't gaat tegen „de olericalen", zoo ia
aan die zijde gezegd, steunen zij bij her
stemmingen tooh even broederlijk weder
malkaar, gelijk zij bij eerste stemming in
den regel ieder op eigen gelegenheid ten
strijde hopen te trekken. Da regeling is
treffelijk, dooh 't anticlerieale kleurtje
spelt weinig levensvatbaarheid. Hst libe
ralisme der laatste halve eeuw der vorigo
eeuw is aan te veel negaties gestorven.
Anti-clsrioaal is niet meer voldoende om
een partij in bioei te brengen.
Serooskerke (WWe hadden wat
bijzonders op Sarooskerka, Zondagavond;
oas dorp genoot de eer, prof. dr. H, H. Kuy-
per te zien optreden voor de Geref. J. v.
Pred. 12la. Niet alleen wa3 de gemeente
opgekomen, maar ook vele Hervormden
waren zoo vriendelijk, zich te laten zien.
Bovendien hadden de stad en de omlig
gende dorpen mede een aanzienlijk contin
gent geleverd, waaronder wjj den secreta
ris van den Zeeuwschen Jongeliugsbond en
ds Koopmans, van Grijpakerke opmerkten,
om van zoovele anderen niet te spreken.
Het kerkgebouw was dan ook overvol.
De spreker, ingeleid door den eare-voor
zitter ds. de Jager en gevolgd door de
gansobe vereeniging, 23 man sterk, trad
binnen en maakte na het zingen vanPs. 119
vers 5 en gebed dadelijk een begin met z(jn
rede Hij begon met te herinneren aan het
woord van Groen van Prinsterer „Nous
sommes issus de Calvin," d. i. w\j zijn nit
Calvjjn gesproten. Dit is verwonderlijk,
omdat Calvijn nooit onzen bodem betrad,
onder de Nederlanders geen bloedverwan
ten had en alleen tot hen gericht heeft een
woord van bestrijding, namelijk een betoog
tegen Coornhert. En toch is het waar,want
z(jn stelsel heeft ons 'n eigen volksbestaan
geschonken, andere zeden ea gewoonten
gegeven, onzen handel verlevendigd, onze
kuust in andere bedding geleid en ons
volkskarakter gestempeld. Na dit met fei
ten gestaafd te hebben, vroeg spreker onze
aandacht voor Calvyns persoonlijkheid en
zjjne wereldhistorische betekenis.
Reeds bij het leven van Calvin zijn tegeD
hem verschillende beschuldigingen inge
bracht, die echter door de historie schitte
rend weerlegd zjjn.
Dikwijls wordt Calvijn beschouwd en
gateekend als een niet aantrekkelijk karak
ter, stug en stroef en koud als marmer.
Spreker weerlegde deze dwaling en trok
daartoe eene vergelijking tussohen Luther
en Calvijn. Luiher, gelijk zijn gelaat aan
wijst, steeds geneigd om den vroolijken
kant van het leven te laten zien, tegenover
Calvijn, die meer de ernstige zijde op den
voorgrond stelde. Hierbij toonde hjj aan
dat '.Caivijns oog niet gesloten was voor
natuursohoon, dat hij geen vijand was van
kunst, dat hij zioh, nog meer dan Luther,
de liefde van zijn kring heeft weten te
verwerven, en dat Bossaet allerminst reobt
heeft, hem eeD droevig genie te noemen.
Vervolgens besprak prof. Kuyper de
vraag, hoe het komt, dat Calvijn altijd zoo
den ernst des( levens voorop zette. Hij
noemt daartoe drie redenen Caivijns voort
durende ziekelijkheid, den verbitterden
tegenstand van de partij der Libertijnen,
en de vele martelaren van zijne kerk in
tegenstelling met de Luthersohe.
Ook de beschuldiging, dat Calvijn eer
zuchtig was, werd onderhanden genomen.
Caivijns sohuohterheid weerhield hem in
tegendeel,eenig openbaar ambt te begeeren.
De eenige onderscheiding, die hij had, was
het voorzitterschap op de vergadering van
predikanten. In plaats van die eerznoht
stelde spreker de liefde, aigebeeld in zijn
devies een brandend hart op eene uitge
stoken hand, en uitkomende in zyne ver
draagzaamheid. Hij vermaande zelfs de
uitgewekenen, hunns kinderen op Luther
sohe wijze te laten doopeo, opdat zij niet
uit Frankfort verdreven werden.
Hij liet liever den Poolsohen koning zijne
bisschoppen behouden, dan dat Polen voor
zijne leer verloren ging. Ja, Calvijn ver
diende ten volle het getuigenis van Ernaste
Ronan, den apostel van het Modernisme
Hij was de Christelijkste man der ganeobe
Christenheid'.
Hierop volgde eene uiteenzetting van
Caivijns wereldhistorische beteskenis. Vol
gens spreker is Luthers invloed oogen-
sobijnlijk grooter geweest dan die van
Caivijn. Dit schreef hij hieraan toe, dat
Luthers leven rijk is aan spannende tafe-
reelen, wat den Wittenberger tot den po
pulairste dar hervormers heeft gemaakt.
Caivijns leven is afm aan zulke tafereelen,
zijn invloed op zijne omgeving was minder
groot. Het Gerè*e zijner dagen is verdwe
nen, zijn huis ia tegsn den grond gehaald,
zijne laatste rustplaats is aan het nage
slacht onbekend. Ea tooh is Calvijn grooter
dan Luther, zegt spreker, en zijn betoog
om dit te bewijzen, was bet glanspunt,
het puikje van de geheele rede. Prof.
Kuyper begon namelijk in meeaterfrekken
de stad Genève te teekenen, hetmeer.de
rivier de Rhöae, geel en modderig ais zij
in het meer komt, helder ais zij het ver
laat, om dan vruchtbaarheid en welvaart
te verspreiden in land en stad. Zoo was
het ook gegaan met de hervorming, die
haren vader vond in Luther. Deze vindt
zijn beeld in den stouten, bruisenden berg
stroom, die dan nog veel zand en steentjes
meevoert, gelijk Luther zioh niet heeft
kunnen losmaken van den Riomsohan
zuurdeesem. Het meer is Caivijns beeld.
Gelijk het breeder ea dieper is dan de
rivier, is Caivyns geest meer omvattend en
dieper doordenkend dan die van Luther.
Gelijk het meer de rivier zuivert, heeft
Calvijn de vreemde bestanddeelen tot den
laatsten korrel uitgezuiverd. En voorts,
gelijk die rivier, verspreidt nu die zuivere
leer alom welvaart, gelijk spreker reeds
in het begin voor ons land aantoonde.
De wereldhistorische beteekenis van Cal
vijn is dus niet, dat hij de grondlegger der
Hervorming was,maar dat hij 't Reformatie-
werk heeft gelouterd, verdiept en voltooid.
In diepe stilte waren de woorden des
sprekers aangehoord. Zmder twijfel heeft
zijne rede er toe bijgedragen, de aanhan
kelijkheid aan hem en zijne familie te
vermeerderen,
Biervliet. In de afgeloopen week werd
in de Nederl. Herv. kerk een huwelijk
kerkelijk ingezegend, wat in geen 26 jaar
was voorgevalllen. Die plechtigheid werd
door een groot aantal belangstellenden
bijgewoond. Bij afwezigheid van den
leeraar der gemeente verrichtte ds. Noest,
van Hoofdplaat, deze hier ongewone ker
kelijke inzegening.
Westkapeüe Begunstigd doer de voort
durende mooie weèrsgesteld die we dezen
herfst mogen genieten, zijn de werkzaam
heden met betrekking tot den te rooven
oogst 1908, als afgeloopen te beschouwen.
De oogst is dooreengerekend hier goed en
middelmatig te noemen. De opbrengst van
het vlas varieert van f 75 tot f 180, de
erwten van 14 tot 18, tarwe ruim 20, gerst
plui. 25, aardappels 60 tot 100 H.L. per
gemet. Met het land op wintor-veoren te
leggen ('t zoogenaamde opploegen) is reeds
eeuigen tijd een aanvaDg gemaakt, waar
mede anders gewoonlijk na het tarwe-
zaaien wordt begonnen, dooh vanwege het
aanhoudende drooge weêr wordt hettarwe-
zaaien slechts door weinigen „schoor
voetend" gedaan, en wordt door vele
1 1
its.
