NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND,
No. 18, 1908
Woensdag 21 October.
23e Jaargang,
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
Lobman in Ommen voor Kuyper.
Eene Paaschnovelle.
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02®.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
De opgaaf van den spoordienst
komt in dit nommer voor op de ge
bruikelijke plaats.
II. (Slot).
Het slot der rede van das heeren Lehman's
speech voor dr Kuyper volgt hieronder
Spr. komt nu nog even op het stuk, dat
van dr. Kuypers bestrijders is uitgegaan.
Vooraf zegt spreker, dat hij den heer
De Meester heeft leeren kennen als een
hoogst bekwaam en eerlijk man, en het
distriot, dat hem in de Kamer brengt, zal
daarmcd geluk kunnen worden gewensoht.
Maar er zijn nog wel mannen in de
Kamer op liberale zetels, die minder be-
teekenen dan hijwil men den heer De
S Meester in de Kamer, welnu, dan moet een
van die heeren maar voor hem opstaan.
Spr. bestrijdt nu, dat de Hooger Onder
wijswet de Herv. Kerk kwaad zou doen.
Voorts wijst hij er op,dat juist door dr. Kuy
per en nu ook door Heemskerk benoemin
gen van professoren zjjn gedaan aan de
Universiteit te Utrecht, die in 't belang zijn
van de Hervormde Kerk, en zekeT niet
van de Vrije Universiteit I
Zonderling is het, dat die strijd voor de
Herv. Kerk in verkiezingsdagen altijd wordt
gevoerd door hen,die de Herv. Kerk en alle
andere kerken den rug hebben toegekeerd.
Neem aan dat dr. Kuyper alles in zake
de doleantie verkeerd heeft gedaan, inag
wrok dan leiden tot het loslaten van de
hoogere beginselen, die de Chris',enen te
zamen belijden?
Waar heeft ooit dr. Kuyper op politiek
gebied iets gedaan ten voordeele der Geref.
Kerk f Eer is het tegendeel te zeggen. Juist
dr. Kuyper bestrijdt altijd de neiging om
traotementen voor de predikanten uit de
Staatskas te verkrijgen.
Er is heeft dr. Kuyper gezegd een
klove tussohen de a.-r. en de R.-K. Ja,
dat heeft hij gezegd, en de klove is er ook.
Maar dat belet Diet samen te werken mei de
thans behoorlijk georganiseerde Roomsohe
partij, met wie men voor een bepaald aan-
FEUILLETON.
De kermis te Druten vóór zestig jaar.
(Slot.)
Hij bleef lang op het opkamerfje der
Drutecsohe herberg, en bad er lang en
ernstig met het doodkranke kind en de
diepgesehokte moeder. Toen hij weer
wegging, begeleid van de broeders, met
wie hij was gekomen, zside hij in de
duisternis van den avond tot hen'„Hoe
wonderlijk zijn tooh Gods wegen. Ik daoht
naar Druten te moeten komen, om „ons
volkje" het Evangelie te verkondigen. En
wie weet of het Woord wel voor een der
hoorders die kracht gedaan heeft, welke
zioh hierbij datkermisvolkje openbaarde
„Wel terecht zegt do Schrift," gaf een
der broeders ten antwoord, en wij herken
nen hem aan zijne stem als Cornelis van
Tbiel„Zoai oan alle wateren."
III.
Het is PaasoH-drie, de Drutensche ker
mis. Wat een gewoel en gejoelVan heinde
en ver kwamen boeren en boerinnen in
Zondagsgewaad, ook burgers en veekoo-
pers van Gorinehem, Woudriohem, Heus-
den, Tiel enz Daar staan de koekkramen,
de hakborden daar loopt een dansende
beer met aijn geleider rond de draaiorgels,
de rondreizende muzikanten, allen op hun
post. Daar staat ook gij hadt het gis
terenavond misschien niet gedacht maar
ja, daar staat ook Jan Acrobaat met zijn
poppenkast. Na als dat de dominé ziet,
of Cornelis van Thiel, dan zullen zij wel
denken: „Wij hebben onze paarlen voor
de zwijnen geworpen.*'
Is zijne Anna weer beter En waar is
11jne Louise Moet ook de waarzegster
met op haar post zijn P Ach, lezers, als
gewezen doe), op een bepaald aangewezen
weg kan gaan I
En als saen dan, als de Bronsveldianen,
niet wil samengaan metdeRoomsohen,moet
men bet dan soms doen met de liberalen
Spr. zou dit wordt hem ook in het
strooibiljet verweten van dr. K. hebben
gezegd, dat hij wolvenpolitiek voert, dat hij
om de meerderheid strijdt. Als dit wolven
politiek is, dan voeren de liberalen die ook.
Dat spr. gezegd heeft voor de meerder-
heidspolitiek niet te voelen, komt omdat
hij meer voelt voor eene meer idealistische
politiek, waarin echter slechts weinigen
hem volgen.
Zonderling is van hetzelfde strooibiljet
de bewering, dat men dit verzoeningsge
zinde ministerie-Heemskerk moet steunen.
Best. Als men dan maar zegt, dat men zelf
het Ministerie steunen wil, dan blijft het
ook zitten.
De finanoieele plannen van het Kabinet-
Heemskerk zouden dezelfde zijn als die van
het Kabinet-De Meester f Welnu, dan zal
ook de houding van dr. Kuyper nu niet
anders zijn dan voorheen.
Onjuist aeht spr. dat dr. Kuyper niets
voor den werkman heeft gedaan. Wetten
van socialen aard kunnen zoowel door een
Christelijk als een niet-Christelijk Kabinet
worden gemaakt, en als bewijs daarvan
neemt spr. de Caisson wet, die als model van
wetgeving zelfs door een soo. demokraat
werd geroemd. Voorts noemt spr. de andere
sociale wetten door dr. Kuyper voorgesteld.
Wil men een aanmerking maken,dan zegge
men dat hij te veel heeft gegeven, maar dat
hij niets zou gedaan hebben, is een onrecht
matig verwijt. Men denke ook aau zijn
arbeid als Kamerlid inzake de Ongevallen
wet.
Spr. gaat voorts na hoe onjuist bet is
om dr. Kuyper het tekort in de schatkist
op heden te verwijten.
Het tekort is voornamelijk ontstaan door
de vermeerdering der onder wijzers-traote
menten, tengevolge van de wet-Rink, dus
onder het Ministerie-De Meester. Noob de
heer De Meester, nooh dr. Kuyper kunnen
daar echter iets aan doen I
Ten slotte de Afgescheidenen, die er in 't
Louise ooit waarzegster is geweest dan
was zij het in den verloopen nacht. Zij
heeft haar man zeer dringend verzocht van
daag geen poppenkast to speleD, en voor
taan dat zwervende, zondige kermisleven
vaarwel te zeggen. Zij heeft hem gespro
ken van met berouw tot zijn vader weder
te keeren, die nog loeft en in zijne grijsheid
diep leed draagt over zijn verloren zoon.
Zij wil het bij haren vader ook nog eens
weder beproeven, of hij te vermurwen zij.
Zij wijst hem op de lieve, stervende Anna.
De waterdokter van Druten heeft immers
gezegd, dat zij eene hevige, vliegende
tering heeft, en misschien den volgenden
naeht niet halen zal.
Hoe vreemd, lezers, nu Louise wezenlijk
waarzegde, geloofde zelfs haar eigen man
haar niet, toen zij loog en bedroog werd
zij geloofd en betaald door vreemden. Jan
Acrobaat moest haar in zijn hart wel goüjk
gaven, en o hij had zijn kind zoo lief.
Maar zijn hart was nog niet gebroken.
Hij wide er niets van weten, om tot zijn
vader terug te keeren. Hij wilde zichzelven
helpen, zoolang hij ken. Hij deed belofte
van braaf te zijn en goed op te passen
maar vooral toen 's morgens het kind veel
beter scheen te wezen en zoo rustig aliep
vooral toen mocht hij tooh da winst
vaD dien dag niet verliezen. Hij was dit
maal do eenige kunstenaar op de kermis,
en wat stak er in dat onnoozele poliohi-
nelspel P De kinderen vlasten zoo op die
poppenkast en iaobten zoo om Jan Kiaas-
sen. Genoeg, Jan Acrobaat ging met zijn
kast naar buiten, maar Louise bleef bij
haar kranke lieveling.
Welk een onderscheid daar buiten of
daarbinnen 1 Zij zat bij het bed en las in
een oud boek, dat men haar geleend had.
Het heette „Coenraad Mei, de Bazuin der
eeuwigheid," en bevatte inderdaad hoogst
laatst ook nog bij worden gebaald.zij 't heel
aan 't eind 1 Hun komt dan ook geen betere
plaats toe in een liberaal blad t
Is het waar dat dr. Kuyper de Theol.
School te Kampen heeft geschaad P Als het
waar is, dan deed hij dat niet als politiek
m&D, maar als dr. Kuyper persoonlijk.
Het liberalisme heeft in deze verkiezing
het kerkisme op den voorgrond gestald,
terwijl wij de kerkelijke zaken overlaten
aan de gemeenten, aan de broeders. Maai
in 't politieke, moeten wij dan voorbijgaan
een groot en krachtig man als dr. Kuyper,
een roan, die 't inzake de Christelijke begin
selen volkomen met ons eens isP Dr. Kuyper
heeft vele dingen gedaan, met welke ook
spr.'t niet eens is,maar zal hij hem daarvoor
voorbijgaan P Neen, spr. wil die mannen
steunen, die in de politiek,in de verdediging
der Christelijke beginselen, dezelfde hooge
roeping te vervullen hebben 1 Wilt gij dat
ook, welnu, dan uw stem op dr. Kuyper
uitgebracht 1" Daverend applaus.)
Debat-
Da heer Roodhuizen verklaarde, dat ook
hij niet zou spreken over personen, maar
over beginselen, doch dat zal hem niet
beletien zijn eerbied ta betuigen voor den
persoon van dr. Kuyper. Maar het gaat
niet om een persoon, raaar om een district,
en om de vraag of wij na den strijd legen
't stelsel van dr. Knyper in 1905, weer
mogen toelaten, dat dr. Kuyper terugkeert
in het Staatsleven. Te spreken van een
iastei-eampagne is een miskenning van
dien strijd, waarbij 't stelsel der te ver
gedreven antithese, die onze natie Diet ten
goede komt, werd veroordeeld. Als gevolg
daarvan kwam, zegt spr., een opleving,
maar toen 't Kabinet-De Meester viel, ging
spr. met diepe zorg naar huis, vreezende
voor een tweede Kabinet-Kuyper. Doeh
de rechterzij, en vooral het blad van den
lieer Lohma», heeft ons van die vrees
verlost. Het Kabinet-Heemskerk treedt op,
en ten bewijze, dat het niet waar is,
dat de liberalen altijd willen regeeren
het wordt door de liberalen vriendschap
pelijk bejegend. Maar in de e.-r. pers
komt groote ontevredenheid, en men zegt
Geef ons dr. Kuyper terug
ernstige taal. De bazuin der eeuwigheid
weerklonk in haar hart, en op dien Paasch-
drie werd de arme afgedwaalde terugge
bracht. Het verloren sehaap werd door
den Herder gevonden. Zij du:fde het zelve
nog wel niet gelooven, dat zij een schaap
van dien Herder was, maar toon ving toch
het nieuwe leven in haar aan en was bet
dus in haar binnenste voor het eerstPaasoh-
feest geworden. Het meisje sag hare moe
der weenen en bidden en weende en bad
mede. Aeb, zij kon alles niet begrijpen
en verstaan, maar zij had Hem, die zoo
verre boven Jozef verheven was, en voor
hare zonden aan het kruis was gestorven,
zoo innig lief, en het kwam haar nu vóó-,
alsof sij Hem altijd hed liefgehad.
„Zou dat ook gekomen zijn omdat Hij
u reeds liefhad voor gij Ilem kendetï"
vraagde de vriendelijke boerin uit de
hoevo, waar de „oefening" gehouden wa*,
toen zij op den namiddag door bet gedrang
heen het opkamerije bereikt had, en aan
haie beschermelingen wat goeds te eten
bracht. Inderdaai zoo was het. Die Her
der was de verloren sohapen nagegaan tot
zelfs op de Drutensche kermis, op dat alles
behalve godverheerlijkende Paasoh-drie.
„En waar is de baas van de poppen
kast
Weenende wees Louise naar buiten, en
ook de boerin veegde haar oogen af. Hij
was dan ook wel zeer te beklagen. Inder
daad hij epselde en lachte en zong en
floot, of liever hij liet dat zijn poppen
doen, terwijl het jonge volkje gierde van
de pretmaar zijn hart bloedde. Hij
werkte over zijn geweten heen, en was
met zijne gedachten bij zijn kind. Hoe kon
het ook anders. Telkens daoht hijik ga
naar vrouw en kind. Maar als zijn jongen
hem dan weer eon boordevol bakje oenten
braeht, dan daoht hij nog één keer, nog
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 «-ent.
Daarom is de eandidatuur-Kuyper geen
reeht8che eandidatuur zonder meer. Spr.
bestrijdt dat dr. Kuyper in het Parlement
de bescheiden plaats zou innemen, die de
heer Lobman hem toeschrijft, en zegt,
dat tie heer Kujper nog nergens heelt
teruggenomen zijn eisoh om door de heele
rechterzijde te worden gecandideerd. Dr.
Kuyper wil, naeent spreker, deze verkie
zingen gebruiken als krachtproef om te
zien of hg zijn volkje nog achter zioh
heeft, hoever hij staat in zijn eigen partij.
Set gaat dus niet tegen het tegenwoordig
Kabinet-Heemskerk. Het Kabinet-Heems
kerk is spr. te conservatief, maar wij zijn
er mee gekomen op zuiver terrein.
Maar das, tegen een toekomstig Kabinet-
Kuyper Spr. wil zioh, aangezien hij zelf
heelemaal geen kerkelijk man is, op ker
kelijk gebied niet wagen, maar bij kan
zioh de kerkelijke hartstochten fooh wel
begrijpen. De groote beteekenis van deze
verkiezing is, dat er een herhaling dreigt
van hetgeen voor 1905 is gebeurd.
Wij hebben te waken tegen verdeeld
heid, die de godsdienst ons brengt, en in
dat opzicht is door dr. K. steeds met vuur
gespeeld Spr- betwijfelt ook, of dr. K. voor
den heer Lobman wel de man is, die de
Chr. beginselen van ons volksleven zal be
vestigen. Dr. K. heeft gezegd, op die be
ginselen te zullen voortbouwen, welnu,
dan moeten ze toch door de liberalen zijn
gelegd. Zoo is ook de scboolwet-Mackzy
tot stand gekomen door de medewerking
der liberale Eerste Kamer.
Ir is dus zeer veel beterschap gekomen
en dat had de heer Lohman mosten erken
nen. Het verzet tegen de schoolwet-Kuyper
zat in de weinige waarborgen en in de
minder goede behandeling der gemeenden.
Do rechterzijde heeft bovendien pogingen
om godsdienstonderwijs op de scholen ver
plichtend te stellen, daar zïi oen voor dr.
Kuyper volgzame meerderheid vormde, af
gewezen. Herhaling van dit alles vreest
spr. van een candidaat, die maar candida-
turen aanneemt, zonder zich uit te spreken,
hij ze begeert. Een dergelijke honding zon
nieh bij de Chr. Hist., nóch bij de liberalen
of bij de Roomsch Katholieken worden ge-
één uurtje maar. En zoo werd het duister.
Zoo daalde de dag, terwijl het gejoel en
getier sterker werd en de herberg al voller.
Aoh, ook de levensdag van de kleine Anna
daalde. Zij riep hare moeder en zeide met
zwakke stem, dat zij naar Jezus ging.
Deze liet vader roepen. Hij eindigde plot
seling het marionettenspel, zooht zioh eeD
weg te banen door de menigte, die hem
ai dansend en zingend, of ook vloekend
tegemoet stroomde.
„Heila 1 Hola Hopsasa zoo klond het
onveranderlijk uit uit alie schorre kelen,
terwijl de grond daverde van het gedreun.
Daar boven lag zijn lieveling. Sedert j»Ten
was hij aan dit gejoel en getier gewoon,
nu klonk het echter als gedreun uit de
hel ia zijne ooren. „Ellendeling, die ik
ben i" riep hij uit, toen hij bij het sterfbed
kwaaa. Hij was er nog juist vroeg genoeg,
om (den iaatsten kus van zijn Anna te
ontvangen. Spreken kon zij wel niet meer;
maar met hare schitterende oogjes wees
zij naar boven. O, dat oogenblik was on
vergetelijk. Bij haar lijk viel nu ook de
Acrobaat bitter schreiende op de knieëa
en vereenigde zich met zijne vrouw ia
de opreohte bede„o God, wees mij zon
daar genadig l"
Ook Japik was in de herberg en zong
met een bloedend hart de ijdele liedjes
mede, want wat Cornelis van Thiel hem
gezegd had, had hem de vreugde vergald.
Toen het meisje gestorven was, ging de
boerin uit het oefeniogehuis het aan de
waardin zeggen, en zooveel eerbied had
men toen nog voor den koaiogj der ver
schrikking, toen moest het volk naar
buiten en de deur gesloten worden. Japik
van Ek vernam de boodsobap en ging
onmiddellijk naar huis; hij zooht Cornelis
op, en smeekte dat deze tooh eens niet
hem bidden mocht, want het werd hem
duld. Een versterking van dat element, dat
meent te kunnen doen wat het wil, aeht
spr. niet aanbevelenswaard. Spr. eindigt
dus met een aanbeveling van de Candida-
tuur-De Meester (applaus).
Repliek.
De heer Lohman antwoordt den debater,
dat hij niet tot taak heeft de vraagmoeten
we hebben een Kabinet-Heemskerk of een
Kabinet-Kuyper te beantwoorden. Menig
maal heeft spr. tegenover dr. Kuyper ge
staan, wat trouwens by een zoo krachtige
persoonlijkheid als dr. E. geen wondar is.
Wy staan echter alleen voor de vraag, of
het wenechelyk is, dat dr. K. lid is der
Staten-Generaal. En dan zegt spr., zelfs op
het standpunt van den debater, dat het veel
wenschelijker is dat dr. K. in de Kamer
komt, omdat hjj dan da zaken heel anders
ziet en heel anders bespreken zal als wan
neer hij buiten de Kamer staat. De door dr.
K. opgewekte vrees acht spr. noodeloos en
overdreven, maar ook al ware die vrees ge
grond,dan is z\j nog veel meer gegrond zoo
lang dr. K. buiten de Kamer is. Wat dhr.
Roodhuyzen zeide van een krachtproef, is
znivere fantasie-
In Schiedam heeft spr. zieh tegen een
oandidatunr-Kuyper met hand en tand ver
zet, omdat daar een Ch.H. zetel open kwam.
Toen heeft dr. Kuyper niet gewensoht door
alle partijen te worden gesteld, maar te wor
den gesteund. En daartoe zijn de Ghr. Hist,
bereid, nu het een a.-r. zetel geldt als hier in
Ommen. Ia Leiden waren het niet de Ohr.
Historisohen, maar was het een losse groep,
die dr. De Visser begeerde en anders op een
liberaal zou hebben gestemd. Waarom dr.
K. nu in twee districten is gesteld Wel het
is natuurlijk en mensohelijk dat de a.-r.
partij er behoefte san heeft haar aanhanke
lijkheid aan haar leider te toonen. De partij
in de beide districten wenschte dr. K. in de
Kamer, dr. K. zelf heeft er niet de minste
poging toe gedaan. Zijn positie in de Kamer
zal, om de bescheiden rol die hij zal moeten
hebben, niet aangenaam zijD, en daarom be
hoeft hij dan ,ook geen eandidatunr te ver
langen. Van een krachtproef is dus geen
sprake. Dr. K. heeft zioh dan ook dezer da
gen in een onderhoud met spreker, dat Da
te veel.
Wij kunnen hier de pen neerleggen,
lezer. De Paasohnovelle is uit. Het nieuwe
leven, dat toen ontstond, zette zioh voort
en kreeg vollen wasdom. Jan Acrobaat
nam zijn waren naam weer aan, en keerde
berouwvol tot den grijzen, diepbedroefden
vader weder, en deze ontving hem in gunst
es vergiffenis. Louise's vader wilde zioh
met zijne dochter niet verzoenen, hetgeen
haar iieei wat heete tranen kostto, maar
hij vermocht haar niet te onterven, gelijk
hg gewensoht had. Bij zijn dood behoefde
zij deze erfenis eohter niet, want de vader
van haar echtgenoot had overvloed. En
wie zal het nu dezen lieden euvel duiden,
dat zij met hart en ziel geheoht bleven
aan een leeraar, die hun tot zulk een
uitnemeriden zegen was geweest? Ware
het anders, wij zouden het onnatuurlijk
vinden 1 De vader van Jan, den vorigen
acrobaat, was een god vreezend man, maar
met hart en ziel aan de kerk der vaderen
verbonden. Het deed hem groot genoegeD,
dat zijn zoon, die dood was, levend was
gewordoD en de verlorene gevonden. Maar
tooh bad hij üever gezien, dat deze ver
andering onder andereD invloed ware tot
stand gekomen. Hij vergunde zijn zoon
niet zich bij de vervolgde gemeenten aan
te sluiten. Deze bleef, zoolang vader leefde,
een innig vriend van den dominé, en de
goede lieden, die hem in Gods hand het
brood des levens hadden gebracht, en
toonde zich later, na vaders dood, ook
niet ondankbaar.
Wij weten niet zeker of de Dratensehe
kermis nog op Paasoh-drie wordt gehouden,
nsaer wensohen van harie, dat mocht het
nog zoo wezen, Gods Geest zioh ook thaDS
sterker toonen moge dan de maoht des
Boozen, en niet alleen daar, msar oveial.
