ghristeluk-
NIEUWSBLAD
historisch
ZEELAND.
No. 17. 1908.
Dinsdag 20 October.
23e Jaargang.
riddelburg
GOES,
EL ING.
OOP
ruisorgel
[OOP
(OOP
le
of EauiMit
ei eei Moll
luie Die
f. NIEBSE, Korte
11 b u r g.
lende Meid
lishondster
inde Meid
Baltcalifidsck Overzicht.
0,
lerrieveulen
jvraagd,
lenkneclit
Iknecht
istbode
:©i&.
ihoudster
leid.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te
Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
S Si
prijs f85.
letter Z, bureau
Januari, of in mil
I, by J. DE VISSER
Ie.
Brieven letter L,
Bureau De Zeeuw.
Ie weide van Kloet
IGERSTE8TRUO.
bij IZAK CAAN,
lei
ER, Arnemuiden.
lei
karden kan omgaan,
(Oostkapelle,
lei
)1SE, Gap In ge.
lei
VISSER, „Duin-
iagd
|ber of December.
Geref. Pastorie.
lei
iLKERS, Veersche
iNov.
lei
CKER, Oostkapelle
Mei
iCKE, Kersenburg,
t»f met Mei
leid
[DE, Groote Abeele.
A ei
kaD, bij H. J AN SE,
lei
.LJAARS Wï-t
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02».
UITGAVE DER FIRMA
19 October 1908,
Zelandiahet wakkere Roomsche blad in
het Overjordaansche, heeft in een fiksch
artikel de leiders der Kiesvereenigingen in
de districten Hontenisse en Oostburg op
geroepen liunne troepen nu reeds te mobili-
seeren.
Dit is goed gezien.
Na reeds moeten wjj ons gereed maken
voor de campagne, die in 1909, de Ommen-
sche strijd heeft 't geleerd, dien van 1905
in felheid zal evenaren.
Waren onze troepen dan niet geoefend,
zy zonden, mensohelykarwys gesproken,
en dat door eigen schuld geheel, ongetwij
feld den strijd verliezen.
Het Volk schreef 't Zaterdag zoo terecht
„Een meer gestadige, heel het jaar door
werkende propaganda is noodig. Succes lij
verkiezingen is niet met eenige dagen van op
winding te Ier eiken.Wij moeten een steviger
grondslag leggen door versterking van de
ledentallen onzer partij".
Dit nu beoogt ook Zelandia, beoogen
ook wij.
Vooral op Oostburg moet de aandacht
gevestigd.
De onzen moeten vooral aanpakken de
organisatie in het district Oost burg*'
aldus Zelandia „opdat het district, tot
Eohande van het land, niet langer in de
macht der liberalen blijft. Op welke wijze
in het district Oostburg de organisatie
moet worden opgezet, laten wy aan de
voorzichtigheid der leiders over, maar ook
voor hen geldt het dat zy tij ri c aan 't werk
moeten, om een zoo volmaakt mogelijke
organisatie te verkrijgen''.
Welnu, dit woord nemen wij over voor
de antirevolutionairen in evengecoemd
district.
ZÜ zijn er in de minderheid niet meer
dan 500 stemmen kunnen zij er hoogstens
uitbrengen.
Maar er wonen nog tal van verspreide
chr. historischen in 't districtin Sluis zelfs
een honderdtal, met welke onze leiders
aldaar tijdig voeling hebben te zoeken, ten
einde een gezamenlijke, eenparige actie te
verkrijgen.
De kiesvereenigingen moeten zoo spoe
dig mogelijk, en telkens weer, worden
bijeengeroepen en de beBturen hebben zich
te belasten met herhaalde flinke, vurige,
degelijke voorlichting, waar het om gaat.
Nu reeds behooren de krachten in Oostburg
te worden geordend.
Het Provinciaal Comité is ten allen tijde
bereid de vrienden aldaar met raad en daad
bij te staan.
In de jongste vergadering van den ge
meenteraad van Middelburg is 't voorstel
om een school voor achterlijke kinderen in
het leven te roepen, met groote meerder-
hoid verworpen.
Voor dit voorstel stemden een sociaal
democraat, 2 vrijzinnig democraten en een
antirevolutionair.
Voor dezen laatste schijnt het dubbele
bezwaar van den burgemeester hooge
kosten en onmogelijkheid dat kinderen
van christelijke ouders op die school komen
zouden niette hebben gewogen.
Dat men, wanneer men een zaak goed
vindt en in het algemeen belang, desnoods
tegen de kosten niet opziet, kunnen wij be
grijpen, al ditnt het een gemeenteraadslid
altijd voor don geest te staan dat hij bij het
voteeren van dergelijke grooto sommen,
niet beschikt over zijn eigen geld, maar
over dat van een arnler.
Maar dat niet alle antirevolutionaire
raadsleden uit den weg gingen voor het
andere argument, verbaast ons.
Wy vragen voor onze kinderen christe
ljjk onderwijs, en mogen in geen geval ge
noegen nemen met neutraal onderwijs, dat
is onderwijs zonder God.
Vooral voor onze achterlijke kinderen
vragen wij dat christelijk onderwijs, omdat
juist zij, meer nog dan de andereD, behoo
ren gedrenkt te worden door den geest des
ontfermens.
Hieraan nu kan de openbare school, on
danks de goede kwaliteiten van sommige
lee9krachten aan die school, niet voldoen.
En om nu te gaan medewerken op kosten
van allen, aan de stiohting eener school, die
de kinderen van een groot deel van wie er
aan bijdragen uitsluit, dat is toch van een
antirevolutisnair te veel gevergd.
Dat hebben de heeren de Rycke en Ver-
hage terecht ingezien.
Zy stemden in 't belang van het achter
lijke kind van die christenouders, welke
om der oonscientie wil, nimmer hun kiad
aan zoodanigesohool zouden toevertrouwen.
Onderstaande lezen wij in De Hervorming
het blad van de (Ned. Herv.) modernen
Modern'Jodendom.
Het zal velen nog niet bekend zijn, dat te Am
sterdam onder de Joden een godsdienstige bewe
ging gaande is, die in haar soort veel overeen
komst vertoont met die van voor vijftig jaar onder
de Protestanten en die van den laatsten tijd onder
de Roomschen. Niets meer of minder dan een
modernistische strooming.
Een jong Joodsch prediker, als zoodanig ver
bonden aan een Joodsch-godsdienstige vereeni-
giDg, treedt in gebouwen buiten de synagoge op
met een vrijzinnige prediking. Hij wenschtde
oorspronkelijke Mozaïsche beginselen, naar hij
beweert, op te halen van onder het puin van for
malisme en letterknechterij,
Geliefkoosde onderwerpen zijn bijv. de woor
den van Hosea »ik wil barmhartigheid en geen
offerrande", die van Jezaia»dit volk eert mij met
de lippen, doch hun hart blijft verre van mij,enz."
Hartstochtelijk en scherp hekelt hij het zin-en
geestelooze vasten en bidden,dat algemeen onder
de Joden van thans wordt aangetroffen, en dringt
er op aau tot den eigenlijken zin dezer godsdien
stige verrichtingen door te dringen.
Zooals men ziet, Wenscht hij zijn volk terug te
brengen tot wat wij verstaan onder Israels profe-
tisme.
Een conflict met de kerkelijke overheden kon
natuurlijk niet uitblijven. De heer de Hondt
aldus zijn naam werd reeds eenige malen door
den opperrabbijn ter verantwoording geroepen.
En al schijnt voorloopig de rust weer wat her
steld, terwijl echter genoemde heer voortgaat zijn
loozeer afwijkende meeningen te verkondigen en
zijn aanhang toeneemt, zullen we wel spoedig
meer van deze zaak te hooren krijgen.
Wy hoorden vsn dezs beweging en van
dezen prediker nog niets.
Maar wat hierboven van zijn prediking
verteld wordt, heeft met „modern" niets te
maken.
Dat hij protesteert tegen 't.zinloozeen
sleurige in den eeredienat, tegen lippen-
werk, tegen iormalisme en letterknechtery,
is geen modernisme.
Het ware te wenschen dat er onder Isrsël
eens ean rabbi opstond, die by 't licht der
profetie zyn volk aantoonde dat da Messias
reeds gekomen is, de groote Wetvervul-
ling en Verzoening al sinds negentien
eeuwen heeft plaats gehad, en de Zaligma
kende genade Gods, eerst den Jood, en ook
den Heiden, al sinds lang is verschenen.
Doch naar dezestemmen heeft al d eeuwen
door Oud-Israël in zijn groote meerderheid
niet willen luisteren, vanwege 't deksel op
zijn aangezicht.
Ook onder Israël, het beminde volk om
der vaderen wil, moge Gods Koninkrijk
haastig komen
Nu de gemeentebesturen wat meer over
inhoud en strekking van het adres van den
Bind van Staatspensioneering gaan na
denken, dank zij de discussie iudenGoe-
sehen Raad en de zaakrijke oppositie van
het a.-r. Goesohe raadslid Dekker aldaar,
worden zij ook positiever in hun advies om
't adres dat steunbieding dergemeenteiaden
vraagt, te verwijzen naar de papierenmand.
Zoo ook adviseeren B. en W. van Wis-
senkerke, en tereoht.
Niet dat zij den werkman geen pensioen
gunnen. Maar omdat, gelijk de heer Feman
Kakebeeke, in de raadsvergadering van
Kloetinge tereoht opmerkte, het hier een
adres aan de regeering geldt, en ondersteu
ning daarvan niet ligt op den weg van ge
meenteraden.
Pensioneering van werklieden, mils ge
regeld in gezonden zin, uit den arbeid
zei ven opgekomen, en door den arbeid
EN VAN
met aanvankelijke hulp van den Staat tot
stand gebracht, wordt door alle partijen
toegejuicht.
Maar slaatspensioneering „tout-oourt",
zonder eenige verpliohting voor den te
pensioneeren staatsburger, derhalve niets
meer of minder dan een jaarlijksch ge
schenk vanwege den Staat aan alle lief
hebbers op zekeren leeftijd, noodig of niet,
daarin steekt geen enkel aannemelijk be
ginsel. Het is een bedenkelijke Staatsbe-
deeÜDg, die, gelijk het liberale Goesohe
Raadslid R sch 't in de jongste gemeente
raadsvergadering kortweg uitgedrukt heeft,
tot kapitaal verspilling leidt.
Ook de raad van Wissenkerke zal wijs
dGeu 't adres ter zijde te leggen.
Wij herinneren in dit verband aan het
besluit van den liberalen gemeenteraad van
Sohoondijbe. Deze heeft in zijne Vrijdag
gehouden vergadering bedoeld adres van
den Bond van Staatspensioneering voor
kennisgeving aangenomen, nadat de heer
Anlh. Luteiju voorzitter der te Schoon-
dijke bestaande afdeeling, zijn stem
had gemotiveerd, daar z. i. de Bond te
rer gaat als ze pensioen wil zonder bij
drage der leden en absoluut geen onder
scheid maakt tnesohen personen.
Daarom men versta dit goed
stemde bedoeld raadslid mede voor terzij
delegging van bedoeld adres.
Dr. Kuyper heeft bet lidmaatschap der
Tweede Kamer voor het district Ommen
nog niet aangenomen, doch bereids voor
Sneek bedankt.
Het vrijzinnig democratische blad uit
Middelburg, hetwelk Zaterdag meldde dat
dr. Kuyper vNor Ommen had geopteerd,
bliikt derhalve onjuist te zijn ingelicht.
Trouwens, wanneer dr. Kuyper aanneemt,
zal hij dit tooh niet 't eerst aan de Middel-
burgsche Courant melden.
Êen enkele karakterlooze antirevolutio
nair moge daartoe wellicht in staat zijn,
nasar van dr. Kuyper verwacht niemand dit.
Die geeft en tereohtaan de anti
revolutionaire pers, inzonderheid aan De
Standaardde primeur.
In laatstgenoemd blad lezen wij, met
onderstreping van ééne bepaalde clausule,
een afdruk van het volgende aan de Cen
trale te Sneek gerichte sehrijven
Hooggeachte Heeren en Broederen.
»Nu ook het district Ommen mij een man-
daU van Volksvertegenwoordiger in de Tweede
Kamer aanbiedt, zie ik mij genoodzaakt, voor
het mandaat, mij door het district Sneek aan
geboden, te bedanken.
Tweeërlei beweegt mij hiertoe. Vooreerst het
feit, dat men in uw district geen electoraten
strijd aanbond, iets wat men in Ommen wel
en zeer scherp deed, zoodat verwacht mag
worden, dat men, nu ik bedank, in uw district
nogmaals door eenvoudige candidaatstelling in
de nieuwe vacature zal kunnen voorzien. En
in de tweede plaats de pijnlijke omstandigheid,
dat in uw district, blijkens uw mededeeling,
de christelijk-historische partij met algemeene
stemmen het besluit nam, om mijn candidatuur
niet te steunen, waartegenover staat, dat in
het district Ommen de christelijk-historischen
op de meest loyale wijze mijn candidatuur ge
steund hebben. Vergunt mij daarom, u harte
lijk dank te zeggen voor het vertrouwen in mij
gesteld, en u te verzoeken dien dank ook aan
de roomsch-katholieke Centrale te willen over
brengen, die in Sneek zoowel als in Ommen
alle krachten inspande, om mijn candidatuur
te bevorderen.
Door nu reeds te bedanken, en hiermede niet
te wachten totik inzake Ommen
tot een beslissing zal zijn geko
men, meen ik u in zooverre een-dienst te doen,
als thans in de vacature, die in uw district voort
duurt, zooveel spoediger zal kunnen voorzien
worden.
Op zichzelf zou het mij een eere en een voor
recht zijn geweest, c. q. voor een Friesch
district naar de Kamer te gaan. Nog steeds
voel ik aan Friesland zeer nauwe banden.
Maar het algemeen belang en de zuiverheid van
mijn politieke positie, noodzaken mij van die
eere af te zien.
Hoogachtend heb ik de eer te zijn,
Uw dw. dienaar en broeder,
(w.g.) KUYPER.
's-GRAVENHAGE, 16 October 1908.
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 oont.
Gevolg van dit. schrijven zal kunnen
zyn voegt De Stand, erbij, dat het nieuw
te kiezen lid voor Sneek, binnen uiterlijk
twee weken in Den Haag zal kunnen zijn.
»Het lag voor de hand, dat Sneek dit
maal moest worden teleurgesteld en we
durven vertrouwen, ja zyn er zeker van,
dat onze Friesche kiezers genoeg helde
ren blik op den stand van zaken zullen
hebben, om te verstaan dat de gekozene
in dit geval niet anders handelen kon.
De te volgen gedragslijn was vanzelf
aangewezen."
ILt Meel Weekblad geeft het slotartikel
van dr. Foltaer te Zwolle over de tubercu
lose en hare behandeling.
Het onderwerp is te goleord om 't over te
nemen.
Wjj hopen dat van bevoegde zijde ge
tracht zal worden dit vraagstuk en dit op
stel voor den leek verstaanbaar te maken,
of liever, te populariseeren.
Het luberoulose-vraagstuk blyft voor
werp der aanhoudende zorg van onze ge
neeskundigen. Strekke hun studie onder
Gods onmiebaren zegen tot keering van dat
ontzettende kwaad.
De ballonluehtsoheepvaart is nog lang
niet wat zij wezen moet.
De Berlijnsohe ballonwedstrijd der vo
rige week met zijn mislukkingen heeft 't
weer eens bewezen.
Duizend angsten hebben de mensehen
uitgestaan.
En dagen lang is in groote spanning naar
hen gezooht.
Men begon al te vreezen dat de reizigers
van de Plauen er de Ilergesell in de Noord
zee waren omgekomen.
Gelukkig ziju enkelen tereoht,en zijn met
hen de laatsten der nog vermiste ballons
op het droge gebracht.
De ballon Plauen is rjaet twee inzittenden
Vrijdag te Huil aan land gebracht door den
stoomtrawler Ruby die den ballon in de
Noordzee oppikte, Dadat deze ter hoogte
van 6000 voet was neergeworpen en het
schuitje twee uren laDg door het water
gesleept was gewordeD.
De ballon Hergesell werd dcor 't Noorsohe
sioom8ehip Naddod te Yarmouth aange
bracht, hij was drijvend in zee gevonden,
honderd mijlen ten noorden vacHelgoland,
doch ledig, zoodat men vreesen moet dat
de beide luchtreizigers de luitenants
Foe.tsen en Hummel zijn omgekomen.
Tooh hebben de aeroplanen de toekomst
en zullen de uitvinders zioh door dit éeheo
wel niet laten ontmoedigen.
Ds Balkan-crisis.
Laten wij nu niet te veel berichten
omlreót die crisis opnemen want zij zijn
te vaag en te onzeker om waarde te hebben.
De Turksehe regeering zond aan hare
gezanten aan de haven der Groote Mogend
heden een schrijveD, waarin zij klaagt
over de oorlogstoerustingen in Bulgarije,
in strijd met Tuikije's streven naar een
vreedzame oplossing. Dit draagt zij op aan
de regeeringen der groote mogendheden
mee te deelen, onder bedreiging dat zij
ziob ook zal gaan toerusten 100 Bulgarije
niet inbindt.
Uit Bulgarije komt intussehen bericht
dat Vorst Ferdinand er in geslaagd is de
oorlogszuchtige stemming zij Der ministers
te temperen.
Servië wordt rustiger. Men meent dat
't oorlogsgevaar met Oostenrijk geheel
wegvallen zal, wanneer de Sirvisohe regee
ring haar zin krijgt in de spoorweg-
quaestie. Servië vraagt uitvoering van
't plan van den Donau-Adria-spoorweg
zoodat de lijn een .andere riohting krijgt,
en eindigt te Antivaria, waardoor ook
Montenegro (Servië s bondgenoot) er voor
deel van krijgt.
De Keizer van DuStsohland moet aan
den Keizer van Oostenrijk,op diens schrifte
lijke mededeeling van Bosnië's inlijving
geantwoord hebben met de verzekering
van onbeperkten diplomatieken en mili
tairen steun.
Dit alles klinkt nu wel geruststellend
maar het bewijst nog niet niet dat't dit is.
In ieder geval kan 't kleinste grens
incident de stemming veranderen. Het
kruit heeft steohts één vonkje noodig.
Blijve Europa voor die ramp bewaard.
TWEEDE KAMEK.
In de zitting van Vrijdag werd de be
handeling voortgezet van de interpellatie
van den heer Troelstra betreffende werk
loosheid.
De heer Van Kol bepleitte aansporing
en steun van regeeringswege om in de
steden en op het platteland uit te voeren
noodstaodswerkzasmheden. Hij weneehte
instelling van een oommissie om voor der
gelijke werkverrohalBng een algemeen
plan op te maken.
De heer Passloors betreurde dat de heer
Troelstra in het ernst'ee neutrale vraag
stuk der werkverschaffing door een ach
terdeurtje de politiek had gehaald. Spr.
hoopte dat de regeering zich ernstig zou
bewust zijn dat hier nood gelenigd most
worden. Daarvoor gaf spreker eenige
middelen aan.
De heer Reijne zag heil in de verster
king der productieve kraoht van het land.
Echter Diet op protectionistische wijze,
maar door uitvoering van groote werken
als bevaarbaarmaking der Maas en droog
legging der Zuiderzee.
De heer Van Wielen opperde bet denk
beeld duingronden dienstbaar te maken
aan land- en tuin bon w.
De heer Goeman Borqesius oritiseerde
's Ministers rede, welke wees op het ouder-
wefsehe, wreede „laat maar waaieii" sy
steem, door alles over te laten aan de
partienliere liefdadigheid en alleen in aller
uiterste noodzakelijkheid te willen helpen.
Deze afgevaardigde, zeker wel de meest
politieke van alle, althans 't meest geneigd
om de politiek er in te sleepen, baalde
er ook ditmaal de antithese weer bij. Ook
was hij, als van ouds, weer'zeer heftig,
wat evenwel den minister gelukkig 1
niet al te zeer aangreep.
De minister had nogal lang weck om
tal van misvattingen uit den weg te mi
men. Onder anderen dezeDe Minister
had allerminst bedeeld de armbesturen
te waarschuwen tegen de hooge uitkeerin-
gen bij had alleen gezegd, dat, wanneer
de Regeering de gemeenten moet helpen
omdat zij geen geld genoeg heeft voor haar
verplichte uilkeeringen aan armlastigen,
het Rijk dan de gemeenten steunt, en niet
de werkloozon.Maar aan een waarsehnwing
aan de armbesturen had hij niet gedacht.
De Minister was ook volgens den heer
Troelstra wreed en liohtvaardig, zijn rede
zelfs heidenseh geweest, en het zou 's Mi
nisters schuld zijn, indien er, teDgerolge
eener uitbarsting van opgekropte wanhoop,
bloed zou vloeien.„Ik heb u tot diewoorden
nooit geprovoceerd", zeide de Minister, „ze
zijn beleedigend, en eigenlijk baddeB ze
niet mogen passeeren." Maar de Minister
dac ht er Diet aan den voorzitter dat te ver
wijten, integendeel, hij vond het beter de
beantwoording van zulke oojuiste kwalifi
caties maar aan den betrokkene over te
laten. Nu, dat was den Minister wel toever
trouwd, want het antwoord dat de heer
Troel-tra op die verwijten kreeg was zoo
vlijmend soherp, dat m*. Troelstrazich met
ternauwernood bedwongen toom naar de
Ministerstafel tegaf en opmerkte, dat hy
den Minister aldus genoemd had omdat hy
slechts bij toestanden ale een Russisohen
hongersnood ingrijpen der Regeering nood
zakelijk achtte....
„Hoe later hoe liever, hebt U gezegd 1"
riep de heer Borgesius uit.
„Juist" zeide de Minister „en daar kom
ik nog op terug."
Voorts had men hem in den mond gelegd,
dat slechts de particuliere liefdadigheid
Ire - Verwest - GoW«
