1(11
LEN
NIEUWSBLAD
OR ZEELAND,
RIK
No. 10. 1908.
Maandag 12 October.
23e Jaargang
\S
HUIZEN,
5p
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
)p
EGARNEERDE
TTEN.
ddelburg
VRIES,
z. enz.
KWALITEIT
il kielen.
OEDEKKEN.
te koop,
jöp 7~
löp
löF
fwe bij
Koudekerke.
jend Paard
ïldL
kie'
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
VREDE-RUST.
.isuwe
Is.
zwaar en mooi
q onbeschadigd.
ling,
u r e n s.
'6 maanden, bij
nge.
|tijds ingericht,
gemeente Kcu-
<T, Middelburg.
pek. 17 Oct., en
ei een IWeid
JERT Pz.,
(g g e k e r k e.
en Witte
[e tuig.
|te Kloetinge.
cnecht
IIERE te Me-
aan
snoodigd en een
uit drie, bij de
jl, Oostkapelle.
pclit
INE Jz., Kou-
)urg.
Fel
i u w e p o 1 d e r.
bij J. LOUWS,
betzelfde adres
Iken te koop.
bSE, Koude-
I, Stationsweg,
November een
ren. Zich aan
|ien 8 en 9 uren.
met Mei
ïid
^AARS, Aag-
ferwest - Goes.
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRiMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent.
Het bestuur der Vereeniging voor Chr.
Verzorging van Krankzinnigen in Zeeland
had den 9en Ootober bestemd voor 't leggen
van den eersten steen dar stichting, en wel
opeenigszins feestelijke wijze. De werk
lieden hadden gezorgd voor een overwelfde
eenigpzias versierde ruimte, waaronder
rscos geruimen tijd voor den aanvang der
plechtigheid ruim een honderdtal dames en
heeren uit Zeeland en Noord-Brabant; had
den plaats genomen, terwijl voor bestuur
en afgevaardigden plaatsen dicht bij de
sprekers waren gereserveerd. Zeer velen
nog hadden buiten dit terrein plaats geno
men, waaronder vele Borgenaars, onder de
beaenden merkten wij op de meeste be
stuursleden, tal van afgevaardigden van de
afdeelingen, verscheidene predikanten, de
inspecteur der volksgezondheid dr. Schuur-
mans Stekhoven, den geneesheer-directeur,
den administrateur-huismeester, den archi
tect, den aannemer en de werklieden, het
dagelijksch bestuur der stad met den secre
taris, en anderen.
Te half 4 nam de voorzitter, de heer ds.
J. H. Donner het woord, liet zingen Ps. 121
vers 1 en hield de volgende toespraak
Het is voor de Ver. tot Chr. Verz. van
krankzinnigen in Zeeland eene heugelijke
ure. Zij zal heden den eersten steen leggen
van hare stichting, die den naam „Vrede
rust" draagt. De eerste steen van hare stich-
ting zeg ik. Want zij het ook in anderen zin,
de eerste steen van dezen arbeid is reeds
laag gelegd. Nu vier jaren geleden, toen de
Heere God het sommigen onzer in het hart
gaf, het christelijk Zeeland op te wekken
tot den bouw van een krankenhuis, voor
zopvele jammerlijk bezochten.
Reeds vier jaren lang dus hebben wij ge
bouwd. Gebouwd aan de organisatie onzer
vereenigiDg, gebouwd aan zooveel dat noo-
dig was ter voorbereiding van dit groote en
grootsohe werk.Maar daarom ook, waar wij
thans den eersten steen der stichting gaan
leggen, wat is dit eigenlijk anders, dan dat
vuj met dankzeggende harten getuigenis
geven aan het werk, dat God begonneais.
Hij, die ook hier weer gelijk altijd de eerste
is, uit wien en door wien ook deze zaak is en
die het alzoo geleid heeft, dat van nu aan
ook het Zuiden des lands een christelijk
toevlnoht80ord zal hebben voor diep ellen-
digen, wier getal niet alleen zoo groot is,
maar ook zoo zorgelijk klimt.
Dit toevluchtsoord verrijst evenwel niet
op Zeeuwsohen bodem. Zeeland bood voor
deze stichting geen bekwame plaats. En
toen werd op de grens der provincie, dit
Ërabantsoh landschap gevonden met zijn
heide, en sparren en dennen, maar ook met
zijn rust en stilte, de rust van het veld en de
stille van het bosoh. O 1 hoe wenseben wij,
dat deze mst en stilte straks vele lijders
weldadig moge aandoen en die ook nog
moge medewerken onder Gods zegen om
hen te doen komen tot die inwendige rust
en vrede, die Hij, de ware Rustaanbrenger
alleen schenken kan.
Het is olb, als Voorzitter der Vereeniging
een eer en voorrecht, door het Bestuur ge-
noodigd, de leiding dezer plechtigheid ons
te zien toevertrouwd. Gij verstaat het, als
ik bovenal deze ure beeohouw, er geheel
toe geëigend tezijD, U gelijk ons zei ven te
wijzen op Hem, den Almachtige en Ge
trouwe, die zijn woord onze vereeniging
gedaan niet heeft gebroken, niettegenstaan
de onze ontrouw en die zekerlijk ons zal
blijven gedenken tot verdere uitbreiding en
bevestiging.
De steen, dien wjj gaan leggen, spreekt
dan ook van aanvaDkelijkehuipenbijstand,
maar roept het ons ook voor de toekomst
tuide toeHij, die begon, zal voortzetten
en voleindigen. De eerste steen is van Hem,
maar ook de laatste. Deze stichting is zijne
met al hare belangen,stoffelijk ongeestelijk.
Zjj staat daar met al hare nooddruft voor
het aangezicht van dien God, die het den
profeet Jesaja eenmaal deed boodschappen:
„W ant over alles, wat heerlijk is, zal eene
beschutting wezen".
Ik weet wel, dat deze goddelijke belofte
in de taal en beeldspraak van oud-Israël,
krachtens het verband waarin zij voor
komt, ons wijst op een geheel andere zaak.
De Heere spreekt hier van zijn N. T. kerk,
in wier midden Christus met zijn Geest zal
wonen tot hare leiding, bescherming en
volmaking. Die nieuwe bedoeling is aan
gebroken. Wij zien de lichtstrepen van dit
woord door al de eeuwen aan den horizon
van Gods kerk uitkomen. Hoe bedreigd,
bestreden,vervolgd,het christenvolk wordt
beschut door Christus zijn gezalfden
Koning.
Maar is dit de eerste beduidenis, ik mag
mij toch zeker ook wel op dit woord be
roepen met het oog op den arbeid der
christelijke barmhartigheid, ook in be
trekking tot onze vereeniging en hare
stichting. „Alles wat heerlijk is." Is deze
arbeid niet een heerlijke Is deze stichting
niet een schoone Of, wat is heerlijker en
schooner, dan te doen de werken der barm
hartigheid, door het geloof in ea de liefde
tot Hem, den medelijdenden en barmharti-
gen Hoogepriester.
Welnu, over alles wat heerlijk is, en dus
ook over dezen arbeid, over dit huis zal een
beschutting wezen.
Die hulp, bijstand, beschutting hebben
wij reeds ervaren. Nooit zou deze ure voor
ons zijn aangebroken, indien wij door Gods
hand riet waren gedekt, gesterkt, be
kwaamd.
En is de teleurstelling ons niet gespaard,
het was opdat ook zij onder het Godsbè-
s'uur zou mede werken aan den voortgang
en bevestiging onzer plannen. Ziende op
wat achter ligt, zeggen wijGods be
schutting was over alles. De lichtglans der
vervulling van dit woord bestraalt den weg
van 4 jaren die acht.r ons ligt. En zij zal
dit blijven doen. Niet mijn hand of uw
hand, maar Gods hand zal beschutten,
bewaren, beschermen. Dit huis met zijn
verzorgers, van den geneesheer directeur
af, tot hen of haar die de eenvoudigste
roeping heeft, onze vereeniging, haar Be
stuur en hden. Waarlijk, indien wij deze
belofte van de uitbreiding van Gods vleu
gelen niet haddeD, we mochten wel dwszan
heet6n, om ons tot dit werk aan te gorden.
Maar nu geen nood. Over alles wat
heerlijk zal een beschutting wezen. God
is met ons. De Drieësnige. Tot Hem hef
fen wij onze oogen op, zeggendeUwe
beschutting zij over dit huis, dat hier zal
verrijzen; over allen die er aan arbeiden,
van af den eenvoudigsten werkman tot deD
man van talent en gavenover allen, die
Btraks den arbeid der liefde hier zullen
verrichtenover de kranken, die hier zul
len worden verpleegd, om hen te genezen,
of te bewaren tot uw hemelsch Koninkrijk.
Daarna overhandigde de architect hem
den steen en het truweel, en metselde de
voorzitter den z.g. eersten steen van het
reeds in aanbouw zijnde observatiegebouw
voormannen, waarna de schare Ps. 72 11
aanhiefook ds. De Ligt, mr. D. Engel-
bsrts, dr.Sohuurnaans Stekhoven en de bur
gemeester van Bergen op Zoom verrichtten
de plechtigheid, waarop ds. N. M. de Ligt,
van Middelburg, vice-voorzitter der Yer eeni-
ging 't woord nam. Z.Eerw. sprak ongeveer
Geachte Toeh. Gaat het u zooals mij
dan leelt er in uw harte een gevoel van
groote blijdschap en dankbaarheid aan den
Heere onzen God en het zij mij vergund
als vice-voorzitter een kort woord te
spreken, om aan dat gevoel uiting te geven.
Toen Israël bevrijd van de ballingschap
zijn tempel weder opriohtte, waren ver-
eenigd de priesters en levieten en de bouw
lieden en daar staat geschreven in Esra
3 10Zij zongen bij beurteD, den Heere
lovende en dankende dat hij goed is, dat
zijne weldadigheid tot in eeuwigheid is
over Israël; en al het volk juichte met groot
gejuich, als men den Heere loofde met de
grondlegging van het huis des Heeren".
Heden is de grondlegging geschied van
een tempel van BarmhartigheidEen
heerlijk feit dat ieder die weet wat Barm
hartigheid beteekent, die barmhartigheid
ondervonden heeft, die Christus de bron der
barmhartigheid kent, vervult met vreugde.
Wij loven en danken onzen Gid,datHij
tot hiertoe geholpen heeft. Daar kwam in
het harte van enkele broeder? «r Z;eisnd
de begeerte dat er zou verrijz. n een stich
ting voor Christelijke verzorgirg van krank
zinnigen in Zeeland. En God gal ons den
man, onzen trouwen voorzitter, Ds. Dcnner,
die aan de zaak leiding gaf, die anderen
bezielde, die al zijn kracht en tijd ten
beste gaf, die de genade had broeders, die
't zelfde belijden, bijeen te brengen en
samen te doen arbeiden. Juist bij de grond
legging van deze stiohting wordt de kraoht
gevoeld van de eenheid des levens, bij alle
verschil van hen die hetzelfde belijden. A's
in den gedenksteen de naam van Donner
zal te lezen zijn, zal ieder wijzen op een
naam van een man, aan wien heel Zeeland
grooten dank verschuldigd is. Moge onze
president tal van jaren aan onze stichting
verbonden blijven en haar zien bloeien
en velen ten zegen zijn. En met den voor
zitter, al de leden des bestuurs Wij loven
en danken onzen God, dat wij tot hiertoe
hebben mogen samen arbeiden, geleid doet
den Geest des HeereD, als broeders, over
winnende talloos vele moeilijkheden en
bezwaren en nu den 9en Ootober hebben
zien aanbreken, waarop de hoeksteen ge
legd is van Vrederust, de plaats waar veel
smart zal geleden worden, maar waar wij
in 'sHeeren kraoht zullen trachten feheelen,
te troosteD, te leiiigeo, te genezen. Daar
slaan geteed de geneesheer-directeur, de
administrateur en huismeester met enkele
beambten. Wij loven en danken onzen God,
dat Hij ons de mannen aanwees. God ver-
menigvuldige ons gebed tot bekwaam-
making van hem, die aan 't hoofd der
Stiohting is geroe,.en en voorts van allee
die hem zulten n r zijde staan. De bloei
der stiohting haDgt van hen af. Hun taak
is zwaar en juist een et.ubting tot christelijke
verzorging moet wezen een', waarop ge
zien en gewezen kin worden,-die moet
bij uitstek goei zijn en da? zal indien er
geleefd wordt naar Gods Woord en gear
beid alleen in getrouwheid aan den Heere.
Zoo heeft de grondlegging van dezen
tempel van Barmhartigheid plaats gehad.
En nu zal onze bekwame architect met
een ijverigeu aannemer en de overige
bouwlieden voortwerken met spoed. Mij
dunkt, het moet tooh verschil maken
waaraan men arbeidt en als men aan een
tempel werkt, bespeurt men daarvan een
prediking voor 't eigen harte.
Wij loven en danken onzen God. Tot
hiertoe was alles, boven bidden en denken,
voorspoedig. De H. H. Inspecteurs van 't
Rijk8toezicht op 't Krankzinnigenwezen
stonden het bestuur in alles bij en hielpen
op de meest welwillende wijze. Hun zij
daarvoor dank gebraoht.Inzonderheid dank
voor Uwe tegenwoordigheid, Dr. Sohuur-
mans Stekhoven,J wij bevelen de stioh
ting in Uwe belangstelling bij voortduring.
Wij Zeeuwen zijn gedwongen de grenzen
over te steken en in Brabant onze stiohting
te plaatsen.
Wij zijn overtuigd dat Bergen op Zoom
en Halsteren verblijd zijn, dat hier het
gesticht is geplaatst en de belangstelling
door Burgemeester en Wethouders van
Bergen op Zoom door gemeente-architect
en verdere autoriteiten, stellen wij op hoo-
gen prijs. Maar waartoe meer. Ieder, die
den Barmhartigen Hoogepriester liefheeft
verheugt zich in dit werk van Barmhar
tigheid. De verschillende bedienaren van
het Woord van God zullen de stichting
zekerlijk niet in hunne gebeden vergeten.
Ik kan niet ieder in 't bijzonder toe
spreken. Allen genoodigden en belang-
»lellenden wordt de dank gebraoht voor
hunne tegenwoordigheid, ik wil eindigen,
maar niet na nog eens herhaald te hebben
wij loven en danken onzen God! dat wij
in staat gesteld zijn deze stichting te doen
verrijzen. Het Bestuur doet wat de ge
meente van Christus heeft gewensoht. En
God heeft de harten geneigd en achter het
bestuur staat een breede schaar van leden
en begunstigers en belangstellenden. Er is
niet gevraagd naar kerk maar er is
gevraagd naar getrouwheid aan onzen God
en Zaligmaker J. Chr. De rijken en min
derbedeelden hebben huone offersgebracht.
Wij ondervondeu het, geld behoort den
Heere, Hij deed het ons toékomen. Van
particulieren en van de verschillende Col
leges (Staten van Zeelanden Zuid-Holland).
God is goed en zijne weldaden zijn groot.
Moge Hij verder ze geven en alles geven
wat er noodig iswijsheid en kraoht en
opgewektheid en gebaande wegen. Onze
lofzangen en dankgebed stijgen tot den
troon der genade. In 's Heeren kTacht
begonnen, door 's Heeren genade gesterkt,
arbeiden wij verder en Vrederust, de tem
pel der Barmhartigheid, waarvan heden
de grondlegging piaats had, worde en blijve
een heiligdom, een huis Gods. Hst verrijze
den Naam des Heeren tot eero en velen
voor lichaam en ziel ten zegen.
Daarna trad ds A. Littoo^j van Middel
burg, naar voren en riep 't bestuur toe r
Blijf bouwen. Maar vergeefs op bou
wen toegelegd, vergeefs om 't buis voltooid
te zi?n, gezwoegd, gezweet, o arbeidsliên,
r.oo God zjin hulp aan :t werk ontzegt.
God gaf 't u in 't hart, geachte ds De Ligt,
om tot deze stichting over te gaan. Ds De
Ligt was 't die zich eens by mij vervoegde
om met mij te raadplegen over de stichting
van een dergelijke inrichting. Ik heb toen
ds. De Ligt gezegdzulk een stichting is
mogelijk met de hulp Gods, maar ik ben te
oud om mee te werken, ik zil er wel af en
toe voor spreken en ee u:\fven, maar gij
moet u tot jongere krachtfu wenden. En dat
heeft ds De Ligt gedaan. Met dazen uit
slag. Het bestuur ontving zooveel gaven eu
welwillendheid, dat wjj nu, na vier jaren,
mogen zeggen, het is Gods werk. En Hy
zal het verder maken. Zoo God voor ons is,
wie zil tegen ons zijn! E? daartoe zij
Vrederust Hem aanbevolen. Dat zijn vrede
wone in de harten der verpleegden, dan
zullen zy die hier treuren dit niet doen als
zij die geen hope hebben. Het oog van
allen die hier arbeiden ztj op Hem, die aau
allen Zijn vrede schenken wil.
Hierop trad ds. A. H.v. d. Kooi, van Ber
gen op Zoom, op. Hy sprak
Het zjj mij vergund, bij deze gelegen
heid der eerste-steenlegging van Vrede
Rust ook een woord te spreken.
Het zal niet lang zijnl
Ik wil spreken in de eerste plaats als
voorzitter van onze plaatselijke vereeni
ging tot Chr. verzorging van krankzinni
gen, en onze vreugde te kennen geven,
dat deze schoone stichting, in onze onmid
dellijke nabijheid verrijzen zal.
Wij genieten in dit opzicht een voor
recht boven alle aDdere plaatselijke ver-
eenigingen en zullen de eer hebben 't
leven van Vrede Rust van zeer nabij gade
te slaan. Dat verblijdt onze vereeniging
zeer, en daarom roepen we bij deze plech
tige eerstc-steenleggingzyt ons gegroet
Vrede Rust 1 Beantwoord aan uw naam
„Vrede door Rust" 1 Brenge uw arbeid
in menig onrustig harte vrede 1 vrede door
rust. Ruste door een kinderlijk geloof in
de kruisverdienste van Chr. en zoo keert
naar Rom. 8; 1 de vrede, in 't ontruste
gemoed terug. Bunyan teekent den Chris
ten pelgrim met eeu grooten last op den
rug, totdat hy komt by 't kruis van Golgo
tha, alwaar hem de last van de schouders
valt en dau roept de pelgrim„Hier eindt
mijn klagen".
Ik geloof, als onze geesteskrankeD, hier
kunnen gebracht worden nl. by 't kruis
van Golgotha en hun oog kan gericht
worden op Christus om tot Hem op te zien
om troost en bijstand, dat dan 't heerlijk
doel in uw naam uitgedrukt bereikt is.
„Vrede Rust" 1
Beantwoord dan aan uw naam, heerlijke
stichting ons zoo sympathiek
Maar ook nog in een andere kwaliteit
roep ik heden een hartelijk welkom toe
aan Vrede Rust.
En wel in kwaliteit als bedienaar van
't Evangelie der genade in deze plaats.
Als zoodanig vertegenwoordig ik dat deel
van onze stad, dat den Bijbel als 't-woord
van God erkent en de belijdenis der Va
deren, „dat kloek en fier geslacht* lief
heef?.
Waren we nu 't grootste deel van Bergen
op Zoom, we zouden dezen dag misschien
niet zoo op prijs stellen. Maar wij zijn
klein
Onder de plm. 15C00 inwoners onzer
plaats, tellen wij nog geen 500. En waar
nu deze stichting met ons staat op den-
zelfden grondslag des geloofs, is deze dag
6en dag van beteekenis voor cos. W-ie
verblijdt zich niet als hij den kriDg van
medebelijders ziet vergrooten
En dus is ook in dat opzicht deze dag
voor ons een dag van groote beteekenis.
Vrede Rust behoort tot onzen kring.
Zy de verhouding tusschen Vrede Rust
en onzen kring steeds een lieflijke als broe
ders en zusters van het zelfde ^huis. Wy"
roepen daarom aan allen, die hier arbeiden
een vriendelijk welkom toe in onzen kring.
Gy kant op onze belangstelling rekenen,
zoowel de geneesheer directeur met zijn
mede-doctoren, als huismeester en admini
strateur met uve helpers, zoowel verple
gers als verpleegsters. Wy stellen onze
harten en huizen voor u open Wjj willen
met u voor de ongelukkige lijders, aan uwe
zorgen toevertrouwd, bidden, opdat er
zegen afdale op Vrede Rust. En daarom vat
ik rog eens te zamen, wat ik heden zeggen
wildede zegen des Heeren ruste op deze
stichting. Dat zy leve, groeie en bloeie
Hierop nam de burgemeester van Bergen
op Zoom, de heer Hulshof, het woord. Hy
dankte het bestuur voor de vereereude uit-
noodiging tot het dtgelyksch bestuur der
stad gericht om bij deze plechtigheid
tegenwoordig te zijn. Het is den gemeente-
hesturen van Halsteren en Bergen op Zoom
inderdaad aangenaam geweest dat gy mijne
heeren deze grooteche taak op u naimt.
Spr. dankt God den Heere, en na Hem
het b'Stuur dezer stichting dat deze ge
bouwen hier mogen verrijzen. Spr. brengt
hulde aan da. Donner voor de groote werk
kracht en de noeste vljjt daarbij aan den
dag gelegd, en bewaart de aangenaamste
herinnering aan de saamwerking met hem.
Van harte hoop ik, zegt Spr., in het belang
dezer stichting nog vele jaren met u te
mogen samenwerken. Moge de goede God
U, ds. Donner, tot heil dezer stichting,
nog lange zegenen. En wat de gemeente
besturen aangaat, naar myn bescheiden
meening zullen zy steeds bly ven doen wat
zjj kunnen om deze schoone stichting be
vorderlijk te zyn.
Hierop ging ds. J. VV. Drost, van Wemel-
dinge, voor in dankgebed.
Van de gelegenheid om de stichting op
te nemen, maakten wij vervolgens gebruik.
Eenige bestuursleden, die er hun rijtuig
door verliepen, hadden de welwillendheid
ons te vergezellen.
Wie in lang niet op het terrein kwam,
zag met verbazing de veranderingen die
hadden plaats gegrepen.
Het 113 bunder groote terrein wordt
doorsneden door een trambaan, die aan de
Moerstraatsche baan, (d?u verbindingsweg
van Steenbergen en Bergen op Zoom) be
gint), aangelegd voor 't vervoer der mate
rialen, terwijl tal van dennen moesten wor
den gerooid, teneinde den arbeid niet te
belemmeren. Alles moet per as vervoerd
worden.
Van de meeste gebouwen zijn de fonda
menten reeds gelegd, sommige zijn al aar
dig aan 't opschieten. Zoo onder anderen
de keuken met zyn machinegebouw er
onder voor 't bezorgen van stoom, want
deze keuken zal 't voor de 600 patiënten
bonoodigde niet door vuur leveren, maar
door atoom.
Zoo ook de watertoren welke reeds een
hoogte heeft bereikt van 20 M., en waar
boven de naam Vrederust in depnengroea
prijkte.