No. 300. Maandag 21 September. 22e jaargang. IsltenlaiiiW Overzicht. Binnenland. VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed. S. J. DE JÖNGE-VERWEST, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN NOOIT GOED. IEDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p. p1,25. Enkele nummers0,02\ UITGAVE DER FIRMA EN VAN van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 "ent. IMaÈSTK-,■Tvtiai-, n- -r-i- Wie zich met 1 October a s op ons blad abonneert, ontvangt de nog in September verschijnende nom- mers gratis. Bjj wijze van Nabetrachting op de Pers- s<ra>men naar aanleiding van de Openings rede, geven wij nog de volgende nuchtere en alleszins juiste opmerkingen van De Nederlander ten beste Een rechtsoh Kabinet kan, zooals men weet, by vele vrijzinnigen niet licht goed doen. Wanneer het kalm optreedt, zich meer in daden dan in woorden uit, alles vermijdt wat uoodeloos kan prikkelen, dan wordt honend en tartend gevraagd waar blijven nu uwe beginselen waar zit het christelijk zout in de spijzen ja, dan wordt zelfs ge stookt en gepord onder de geestverwanten van het Kabinet, die dan als «gedupeerd" worden voorgesteld. Wanneer daarentegen de omstandig heden meebrengen, dat het Kabinet meer party-kenmerkend moet optreden, bovenal wanneer het ook in woorden krachtig van zyn beginsel belijdenis geeft en er prijs op blijkt te stellen voortdurend duidelijk kleur te bekennen, dan wordt geklaagdhet Kabinet is aggressiefhet prikaelthet komt met party wetten het splitst het volk in twee deelen het wekt onrust in 't land. Hoe een rechtsch Kabinet het ook aan legt, deze soort van critici zijn nimmer om materiaal verlegen. Reeds onder het Kabinet-Macbsy had men deze tweeërlei pijlen, naar de afwisse lende omstandigheden, op den boog. Onder het Kabinet-Kuyper ging't juist eender. Eerst vernam men uitdagend: waar zyn nu uw specifieke beginselenin Troon rede, begrootiögsstukken noch Kamer redevoeringen zijn ze te vindenuw Kabinet heeft geen reden van bestaan. Later, toen er in woord en daad een en ander kwam waarmee de linkerzijde zich niet kon vereenigen, heette het Kabinet aanvallend, prikkelend, volkverscheurend, onrustzaaiend. Tegenover het Ministerie-Heemskerk schijnt het weer denzelfden weg te gaan Het eerste tableau is er r6eda. Zoowel Hel (lib.) Vaderland als Het (soc.-dem.) Volk schrijven toornige artikelen over den wei nig principieelen geest der jong&te Troon rede. Het Vad. spreekt van een „overstag gaan" van het Ministerie en betwijfelt, of de rechtsche partijen daarin zullen mee gaan. Voorts stookt het blad o. a. in dezen trant Geen woord in dit staatsstuk verraadt, dat het is opgesteld als het werkplan van een Ministerie der rechterzijde. Geen specifiek Christelijke wet wordt er in aangekondigd. Geen geloofsovertui ging er in uitgedrukt. Zelfs de schijn van een Christelijke woordenkeus ontbreekt. Wie zich herinnert, hoe in een vorig tyd- perk die «christelijke woordenkeus" is ge persifleerd, die uitdrukking der „geloofs overtuiging" aan onedele motieven, is toegeschreven, en over het algemeen ver worpen is als onstaatkundig en slechts «theologische hartstochten" opzweepend al datgene waarnaar Het Vad. thans vol heim wee terugverlangt, hij zal de zuiverheid van een uiting als de bovenstaande op de rechte waarde weten te schatten. Moge het Kabinet zich noch door dit stoken, noch door een in de toekomst waarschynlyk tegenovergesteld geroep uit het rechte spoor laten dringen, maar, ge trouw aan de beginselen der rechterzijde waaruit het leeft, bezadigd en kloek zyn eigen weg blijven volgen. En mogen de vrienden van het Kabinet vertrouwend zyn daden afwachten, bedenkend dat soberheid van geste forschheidvan greep niet uitsluit. 19 September 1908. By de sombere openingsrede en miljoe nennota, die een vermeerdering van finan cieels lasten aan 's Rijks ingezetenen belooft, en dat terwijl de Ryks- en ge meentebelastingen den middenstand al zoo bovenmatig drukken, rijst als van zelf de vraag of er niet wat kan bezuinigd worden? Dr. Kuyper heeft voor jaren al gezegd er is iets aan 't ministerie van oorlog dat de gedachte wekt aan onnoodige uitgaven, maar het rechte weet men niet. Een onder zoek, persoonlijk door den minister, van de zolders tot de kelders van zyn departement ware wol gewenscht. Ook aan andere departementen heerscht misschien wel een weelderige inrichting Ryksambtenaarswerk is altyd duur en zou ook daar wel wat kunnen bezuinigd worden. Gelukkig dat wy een Algemeene Reken kamer hebben, die op de kleintjes past. Om een staaltje te geven vsn de weelde die aan sommige ministrieele bureaux heerscht, nemen wy een en ander over uit 't rapport van genoemde Kamer. Het geldt 't nieuwe departement van Landbouw. De Kamer protesteert tegen de hooge huur en vorstelijke meubileering van 't gebouw van het departementvoor 't iaaiste was in den laatsten tijd van 't bestaan van dat departement al f 27000 uitgegeven en pi.m. f 9000 voor verwar- mings- en verliohtingsinstallatiën en het onderhoud daarvan. Er was ongeveer f 1700 besteed voor meubelgordijnen en portieres en f 1000 voor tafelkleeden. Er waren aangekocht eylinderbureau's van f 200, f 165 en 7 ven f 150. Bu- reaux-ministre van f 160 cn f 125. Schrijf tafels van f 137.50 en f 90, haarden van f 300, f 240, f 200 en f 165, vulkachels van f 70 en f 63.50; een verguld haard stel van f 42 eD een kolenemmer met turfbak van f 85. De Algemeene Reken kamer koopt schrijftafels met loketbast aan bij de Rijkswerkinrichtingen Veen- huizen voor f 55 per stuk. Een derde onderwerp van uitgaaf, dat aan de Kamer uiet zonder bedenking toescheen, was de toekenning aan de leden en plaatsver vangende leden van onderscheidene onder het Departement ressorteeren de examen- oommissiëa, wonende in de gemeente waar het examen wordt gehouden, van een vergoeding voor uitgaven door hen tot bevordering van den geregelden gang van het examen gedaan van fl per dag Een uitgaaf, nota bene voor leden van sommige examencommissies,wonende in de examenplaats,die geen gelegenheid hebben thuis te gaan koffiedrinken met 't oog op den afstand naar hun woning. Om volledig te zyn voegen wij hierbij dat de meubileering niet betreft één ge bouw, maar 5 gebouwen. In ieder geval nog duur genoeg, zegt de Kamer. Nog maakte de Kamer er aanmerking op dat aan de leden en den secretaris van een commissie tot afneming van het examen voor de betrekking van tweede-klerk by het Departement, boven de door hen reeds genoten vacantiegelden van f5 per dag door den secretaris en door de leden, die vaste jaarlijksche bezoldiging uit's Ryks schatkist genoten, en van f8 door de overige leden, nog belooningen werden toegekend, afwisselende van f 40 tot f 64. Behalve bij de departementen van Fi nanciën en Waterstaat wordt bij de andere departementen voor het afnemen van der- gelijke examens aan ambtenaren zelfs geeD vaoantiegeld toegekend. Ook na de ministrieele uitlegging is de Rekenkamer van oordeel gebleven dat 't aan 't departement van Landbouw wel zuiniger kan. Natuurlijk is dit geen blaam op den minister of zijn voorganger, 't is hier meer 't stelsel dat kwaad doet. Doob bij de stijgende behoeften ware 't wól gewenscht dat alle ambtenaren aan alle ministerieele departementen ernstig medewerkten om te bezuinigen. Er bestaat op menig punt allicht een zekere sleur, waarmee op voor het Rijk voordeelige wijze kon worden gebroken. - Duitschland. Het voornaamste nieuws is dat van de oneeriicheden in de S D. A. P. van Duitsch land en van ds standjes in de vergadering ven Donderdag op het Neurenbergsche corgres. Er heerschte groote opwinding. Frohme uit Hamburg deed een bemidde lingsvoorstel, dat de Lubecker resolutie be vestigde en voor de toekomst overleg met 't party bestuur eischte. De Zuid-Duit- echers vonden echt3r die oplossing onvol doende. B? Een afgevaardigde uit Hannover schold de bestuursmotie onoprechte politiek. Rumoer. Segitz uit Neurenberg onthuldewat achter de schermen is voorgevallen, hoe onder anderen Bsbel was afgestraft, omdat hij te zeer in verzoenenden geest gesproken had. Men verweet hem, zei Segitz, dat hij alles bedorven had, en het sloteffect zal zijn, dat niet Bebel het laatste woord over deze zaak zal spreken, maar Ebert, die stokebrand. De Berlijners stuiven bij deze woorden woedend op en gaan hevig te keer. Het duurt lang, voor Segitz door kan gaan. Hij besluit Ik maak sedert 35 jaren deel van de partij uit. Wij zouden nog wel een paar jaren voort kunnen sukkelen, maar de onwaardige, walgelijke strijd staat ons tegen. Onze toorn over dit schan daal wegens onbeteekenende dingen is op het kookpunt. Oordeelt, zooals gij wilt. (Daverend gejuich.) Nauwelijks heeft Segitz gesprokei), of er klinkt een geluid als van rollenden dender door de zaal. Wanneer namelijk de Ber lijners het gejuich van de Zuidduitschers willen verstoren, komt het Neurenburg- sohe volk op de tribunes in beweging. Van de galerijen, van uit bet voorportaal van de zaai klinkt 'n toejuiching,dat hooren en zien er van vergast Men trappelt eD klapt minuten achtereen. Smger luidt de bel als een stormklok. Do afgevaardigden snau wen elkander nu allerlei dingen toe, makeD wilde gebaren, alsof het op een vechtpartij aangaat. Singer luidt en luidt maar. Er is geen orde meer. Eindelijk is men mo8 geworden en Singer sluit met een bestraffend woord de morgen vergadering- Maar des middags was 't weer van 't zelfde laken een pak. David (Mainz) kwam op tegen 't stelsel van cadaverge- hoorzaamheidKolb (Baden)noemde de be stuursmotie een „economisch-historische muizenval" waarin hy nooit kruipen zon. En zoo ging 't door. De eene partij scherp doende, de ander in de rede vallende. Ten slotte werd stemming gehouden, ft Nadat het partijbestuur en de oommis sie van toezicht verklaard hadden, dat zij bun voorstel in zijn geheelen omvang handhaafden, werd eerst het bemiddelings voorstel van Frohme met 217 tegen 116 stemman verworpen en daarna het voorstel van het partijbestuur, bij hoofdelijke stem ming, met 258 tegen 119 stemmen aan genomen. Zoo ooit, dan is nu de scheure blootge- komen. Gedeputeerde Staten van Groningen hebben uitspraak gedaan in het beroep van den kerkeraad der Nederl. Herv. Gemeente ta Delfzijl en het Leger des Heils te Amster dam, tegen *t besluit van B. en W. te Delfzijl waarbij aan 't Leger des Heils voorwaarde lijk vergunning is verleend tot opriohting van een gebouw tot uitoefening van den openbaren godsdienst binnen 200 M, van de Ned. Herv. Kerk. Gedeputeerde Staten zijn van oordeel dat de vergunning geweigerd of onvoorwaarde lijk verleend had behooren te zijn; dat de kerk, hoewei op 70 M. afstand staande,geen last kan hebben van de geluiden die worden gemaakt bij de godsdienstoefeningen van 't Leger des Heils; dat de Katholieke kerk nog minder last daarvan kan hebben omdat die nog verder alstaatdat met hot oog op een en ander geen redenen bestaan overwegend genoeg de gevraagde vergunning te weige ren. Ged. Staten hebben bepaald dat de door B en W. van Delfzijl gestelde voor waarde vervalt en overigens de beschikking bevestigd. Naar de Nieuwe Wereld Door den heer J. van Bommel, secretaris van het Nederlandsoh Jongelingsverbond, is eeD geïllustreerd boekske geschreven, waarin jongelieden, die naar Amerika emigreeren, nuttige wenken vinden en bijzonderheden omtrent de Young Mens Christian Assooia lion, een vereeniging van groote beteekenis in Amerika. Te Sneek is tot lid van den ge meenteraad gekozen mr. D Okma (a.-r met 535 stemmen tegen 486 op A. F. Hingst (1.). De verkiezina, stemming en herstem ming voor lid der Tweede Ksmer in het kiesdistriot Ommen (mr. v. Alphen) is door den minister vanbinnenlandschezsken bepaald op 6, 15 en 27 October. ÜIT DE PROVINCIE. Middelburg. Vrijdag vergaderde in de zaai Bogerdstraat alhier de Schoolraad voor de scholen met den bijbel in het Xlle distriet (Zeeuwsoh gedeelte). De voorzitter mr, P. Dieleman opende de vergadering, liet zingen Psalm 95 1—4 en las Jesaja 40 12 tot het einde, ging daarna voor in gebed, en sprak vervolgens een openingewoord, waarin hij allen wel kom heette inzonderheid de onderwijzers. Oudtijds, zoo herinnerde spreker, moest de roeester zijn «een vroomen helt, geloovig met zijn wijf en kinderen". Zijn ambt werd beschouwd als een Goddelijk ambt, maar 't werd slecht bezoldigd. De meester moest vaak zijnmeester, barbier, notaris, klokluider, doodgraver, mooischrijver, tee- keuaar! Zij waren dus meer dan dr. Sohaep- man, die «priester-diehter-staatsmaa- profeet". Let men op het uitwendige der school, dat was niet aanlokkelijk. Prachtige opschriften gaven vaak blijk van meesters kunst. Bijv. Jona door den walviseh uitgespogen met onderschrift Doe de walvisch Jona uitspoog Ging hij te Nineve preeken en leeren. I-Iier leert men de kinderen de gebeden, de (vragen van buiten en gaat catechiseeren. Maar niet dat al wist men de jeugd wel te ieeren. En men Bpaarde de roede niet, want zei men «soo wordense vroom". Oiidertussohen kweekte Bartjes zijn wiskunstenaars, en leidde Johannes de Swaef van 16211633 de jeugdige Mid delburgers op in „de geestelijke kweekerije of het tractaat van de Chr. opvoeding". Het boterde niet altyd tusschen onder wijzers en ouders. Denkt er maar aan hoe meester Abraham Cuylenburg de Goesse- naren tegen zich innam, omdat hy vrjje ge beden verkoos boven formuliergebeden en deze den kindertjes niet wilde leeren. Toch was de verhouding in 't gemeen goed en het onderwijs best. Vele plantkun digen en sterrekundigen vindt men onder de eenvoudige boeren. Onze vaderen hadden een goed oog op de school. Er werd reeds door deDordtsche Synode verband gelegd tusschen huis, school en kerk ten aanzien van de opvoe ding. Zy stelde al een grondwet voor de chr. opvoeding en besloot dat «waar goede scholen tot den dienst der kerken politiëu grootelyks noodig zyn, dat de kerkedie- naars van alle klassen vooreerst zorg zou den dragen dat er scholen en schoolmees ters zouden komen en de overheid zou bevelen het onderhoud te betalen". Zy moesten er voor zorgen dat de schoolmees ters de belijdenis des geloofs onderschre ven, den catechismus, enz. aan do jeugd zouden leeren en zy aan de discipline zicb zouden onderwerpen. Er zat in deze voorschriften een sociaal elementde school werd geacht te zyn ook voor het maatschappelijk leveD, en vol strekt niet een bekeeringsinstituut. Zoolang er in onze gouden eeuw geloofs leven en veerkracht was,was ook het onder wijs goed en flink, en het werd slecht toen da weelde alle hooger leven verstikte en achteruitgang en armoede met zich bracht in de dorre 18e eeuw. Toen Adriaan v. d. Eode, Rozendaals vroegere predikant, in 1806 met de eerste schoolwet optrad, was dit waarlijk geen weelde Er was behoefte aan regeling. Iu die wet zat aiders reeds de kioiu van het kwaad hetwelk ons volk ziozouver- deeleu en op het gebied van hst Volks onderwijs zou vaneenscheuren. Men kreeg de gemengde school. De school christelijk (het leerstellige moqflt natuurlijk niet onderwezen worden) voorzooser de algemeenheid van haar in richting dit gedoogt. De beginselen van Locke, die van geen leerstelsels, en van Rousseau, die slechts van een natuurgods dienst en niet van een openbaring wou weten, deden intree. Men kreeg een „gods dienstige ongodsdienstigheid", iets waar over wy nu ook nog wel te klagen hebben. Er werd nog gebeden en gedankt, eenmaal per week of eenmaal per dag. Da Bybel werd wei niet verboden, maar kwam, uit eerbied zoogenaamd, toch ook niet op de boekenlijst voor. In plaats van een school voor allo gezindheden, kreeg men er een tegen alle gezindheden, althans tegen de christelijke. Een christelijk onderwijs, waaraan een Jood zich niet ergerde. Kleur en karakter word alzoo aan 't Bybelsch onderricht en aan de Vaderlandsche Ge schiedenis ontroofd. Zoo was de grond slag voor den schoolstrijd gelogd, een strijd evenwel, waaruit ons volk gestaald en ge louterd ziu to voorschijn treden. Kappeyne sprak in de Kamer (8 Dec. 1874)«Zegt menindien gy dit wilt (leer plicht in verband met een onderwijswet zooals hy die verlangde) dan onderdrukt gy de minderheden, dan zou ik bijna zog gen welnu dan moet die minderheid maar onderdrukt worden, want dan is zjj de vlieg die de gansche zalf bederft, en heeft zy in onze maatschappij geen recht van bestaan". Waarop werd geantwoord «Neem dan ook uit het wapenschild der Nederlanden den Leeuw weg het beeld der fierste vrijheid, en stal er voor in stede den Adelaar met het kui in de klauwenhet beeld der tyrannie." Gode zij dank, de Leeuw kan blijven in het Nederlandiohe wapenen zonder schaamrood te worden zeggen wij tot u, mannen ^broeders, dat is uw werk 1 Het beginsel dier minderheid overwon Op schoolgebied althans werd het denk beeld overwonnen, dat, om met Pierson te spreken, de Slaat zou bepalen wat in 't Christendom kan gemist, het omgekeerde van voorheen toen de Kerk bepaalde wat er onmisbaar in was. Vrijzinnigen als Allard Pierson, Naber, Hubrecht, en an deren, erkenden het bestaan dier liberale tirannie, en ons goed reoht in den strijd voor de vrijheid. En zoo is langzamer hand alles weer aan het terechtkomen. De icood penning" dien men ons eerst gunde, begint te naderen aan wat ons rechions toekomt. Daardoor verlevendigt de hoop dat ons onderwijs beter zal wor den. Daartoe werken ouders en onderwij zers krachtig saam. Ook een vergadering als deze werkt er krachtig toe mede. Met een herinnering aan de woorden van Groen van Prinsterer op zijn sterfbed ein digde spr. zyn met groote aandacht aange hoord openingswoord. Daarna verkree g hot woord de heer J. de Koning, hoofd dei school te Krabbsndjjke, ter inleiding van 't viaagstuk „Opleiding". Spr. stond in de eerste plaat3 stil by den ouden tyd, toen men voor het lagar onder wijs zelfs op een dubbeltje zag, en 'n flinke jongen, die eenigen aanleg toonde als leer kracht, allereerst in de laagste klas, werd aangesteld, opdat zoo een oDderwyzer kon worden uitgespaard. Maar dehoofdelykg

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1908 | | pagina 1