No. 297. 1908
Donderdag 17 September.
22e Jaargang.
christelijk-
NIEUWSBLAD
historisch
ZEELAND.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
BiniieolaucL
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,Q26.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent.
Wie zich met 1 October a s. op
ons blad abonneert, ontvangt de nog
in September verschijnende nom-
mers gratis.
16 September 1908.
Provinciale Stoombootdienst op de Wes-
terscKcMc.
Siaat van vertraging in den treinenloop
te Vlissingen van Vrijdag 26 Juni
1908 tot en met Donderdag 10 Sept. 1908,
waardoor geheele of gedeeltelijke aanslui
ting verloren ging.
30 Juni trein 3.16 aangekomen 8.32 1)
2 Juli 8.52 9.10 2)
3 11.44 11.57
8 11.44 11.57
13 11.44 12.-
14 3.16 3.28 1)
16 3.16 3 26 1)
18 8.16 3.40 1(
21 11.44 12.- 1)
21 3.16 3.34 1)
1 Aug. 11.44 12.— 2)
1 8.16 3 40 1)
3 11.44 12.05
3 316 3.34 1)
4 11.44 11.56 1)
6 8 52 9.07
11 11.44 12.02
11 3.16 3.28 1)
14 11.44 12.02
15 11.44 12.05
17 1144 12.05 1)
17 3.16 3.33 1)
24 3.16 3.3 1)
25 11.44 12 05 1)
25 3.16 3.28 1)
29 g 8.52 9.04 1)
1 Sept. g 11.44 12.10 1)
1 K 8.16 g 3.53 1)
1 6.09 6.35 1)
10 11.44 12.05 1)
10 3.16 g 3.27 1)
1) Geen aansluiting met fireskens en
Neuzen.
2) Geen aanslniting met Breskens, wel
met Neuzen.
De overige haddez: geen aansluiting met
Nenzen, wel met Breskens.
De openingsrede, die wegens niet te be
treuren omstandigheden, de Troonrede ver
ving, geeft tot weinig opmerkingen aan
leiding.
Om haar te begrijpen moet men ze
beschouwen, in verband met de Openings
rede van 11 Maart en de aanstaande Ver
kiezingen.
Tusschen deze twee in maakt zij geen
kwaad figuur. Zij kemt zelfs door deze
omlijsting te voordeeliger uit.
De openingsrede van Maart, die haar
voorafging, bevatte toezeggingen van meer
overwegend principieele beteekenis. de
Verkiezingen die haar straks volgen vorde
ren een strijd zoo over principieele als
practische vraagstukken. Welnu, deze
laatste worden thans toegezegd in breede
opsomming, die van drukke werkzaamheid
aan de ministrieele bureaux getuigt.
Of de taak voor slechts één zittings
jaar is afgebakend? In de eerste oplage
van ons vorig no. gaven wij als onzen in
druk weer dat de veelheid der stof op een
taak voor langer dan één zittingjaar is be-
rekead.
Doch in ieder geval, voegt men er bij wat
reeds 'n half jaar te voren werd toegezegd,
dan iB 't menu aanlokkelijk en rijk genoeg
om er straks mee voor de kiezers te komen.
Alleen maar, „het woord dat inslaat"
heeft dit kabinet niet gesproken.
Zeker gevolg van de opvatting zijner
taak, de zaken leiden en drijven tot aan de
stembus.
Waardoor 't de sympathie winnen zal van
alle partijen.
Zoo kan de stembusstrijd van 1909 een
principieele strijd worden met een Rechtsch
Kabinet als achtergrond.
De opbrengst der Rijksmiddelen blijft
tegenvallen. Een voor een minister van
financiën irriteerend slechte maaud was
de afgeloopene, die, schoon Oogstmaand
zijn naam is, in vergelijking met zijn
naamgenooten voorgangers, al een heel
schralen oogst opleverde.
Was de Augustusmaand 1907 de beste
boven al hare zusteren, en bvertrof zij zelfs
haar naamgenoot van 1906 in opbrengst met
zuiver 8 ton, Augustus 1908 is tot op heden
ia dit jaar juist de minste in productivi
teit, blijft zelfs beneden haar naamgenoot
van het laatstvorige en bracht niet minder
dan ruim 17 ton minder op dan die van
het vorige jaar. Werd toen ontvangen een
bedrag van f 12,898,705.731, in dit jaar is
slechts 1 11,167,237.05 iDgekomen, een re
sultaat dat voor rekening komt van de
mindere opbrengst van bedrijfsbelasting,
successierechten en gedistilleerd-accijns.
Meer werd ontvangen dan in Augustus
1907 op: grondbelasting f31,000, vermo
gensbelasting f 39,000, bier- en azijnacoijns
f 10,000, zegelrechten f 5000, registratie
rechten f 17,000, domeinen f 12,000 en
posterijen f8000.
Minder brachten echter op personeele
belasting f 129,000, bedrijfsbelasting
1 670.000, mijnrecht f5000, invoerrechten
f59,000, suikeraooijns f119,000, gedistil
leerd f 176,000, zoutacoijns f 4000, geslacht
f 28,000, gouden en zilveren werker f 6000,
hypotheekrechten f1000, successierechten
f652,000, rijkstelegrafen f20,000, staats
loterij f9000 en loodsgelden f28,000.
De opbrengst van den accijns op de sui
ker bedroeg in de laatste drie maanden van
dit jaar nagenoeg miljoen minder dan in
hetzelfde tijdvak van 1907.
Over de eerste acht maanden van dit
jaar hebben de middelen opgeleverd
f 101.520.924,21 tegen f 102.706.494.51i in
de eerste acht maanden van verleden jaar.
Het nadeelige verschil bedraagt derhalve
nu reeds circa 12 ton. Den terugslag dezer
jobstijding voelt men in de Openingsrede
van gisteren en in de „Nota betreffende den
toestand van 's lands financiën".
Een paar persindrukken over de Openings
rede
Niet onbelangrijk, integendeel openhartig
en zaakrijk; overdrijvend noch verbloe
mend, integendeel getuigend van een flink
onder de oogen zien van den toestanden
een klaar inzicht in den te volgen weg.
Nederlander
Zij bevat geen verkiezingsmateriaal, het
geen niet te betreuren iszij beantwoordt
aan den eisch der staatkundige omstandig
heden. Nieuwe Courant).
Zjj bevestigt den indruk van vertrouwen,
dien het tegenwoordige ministerie bij zijn
optreden en gedurende zijn bewind ge
maakt heeft, en toont wederom, dat het
ministerie is gevormd uit bezadigde, ern
stige en kundige mannen; die, al moge
huDne meerderheid in principieele vraag
stukken de beginselen van eene zijde der
volksvertegenwoordiging belijden, in de
practische politiek naar behartiging van 't
landsbelang boven den strijd der partijen
streven. Utrechtsch Dagblad).
Van eenige „uitdaging", of wat de Lin
kerzijde als zoodanig zou willen aandui
den, is in de Openingsrede geen spoor te
vinden. De regeering wil zooveel mogelijk
praetisohen arbeid leveren. (Centrum.)
Geen specifiek Christelijke wet wordt
er in aangekondigd. Geen geloofsovertui
ging er in uitgedrnkt. Zelfs de schijn van
een Christelijke woordenkeus ontbreekt.
En de, ook onder liberale Ministeries ge
bruikelijke aanroeping van hooger bijstand
op het werk der Staten-Generaal, luidt
zoo kil en kleurloos als zelden te voren.
Vaderland
Sober van inhoud en droog van toon.
Eane algemeene lijn, .waarlangs het re-
geeringsbeleid zioh in de laatste toekomst
zal voortbewegen, valt er niet in te ont
dekken. (N. Bott. Crt.)
Het zwijgen dezer Regeerirg over de
groote sooiale en politieke eischeD der
arbeidersmassa's getuigt meer dan iets
anders van de crisis van inpotentie, waarin
onze heersohende klasse verkeert. Volk.)
Ten slotte ontleenen wij het volgende
aan De Standaard-.
't Artikel begint met aan het feit te her
inneren, dat H. M. niet heeft gesproken
iets, waar men niet bedroefd over hoeft
te zijo, evenmin als het geschil met Ve
nezuela tragisch moet opgevat. De regee
ring is bedacht op vreedzame oplossiDg
van de storing.gelijk beel ons volk wenscht.
Misschien had aan Curasao eenige steun
beloofd kunnen zijn.
Het land overziende, bemerkt Bestevaer,
dat hei'.hapert in de negotie.
Onze toch reeds zoo kleine salgeineene
vrachtvaart" gaf nog minder bevredigende uit
komsten, dan in d» jaren die achter ons liggen.
En het eindje moet den last dragen: In tal van
gemeenten liep 't op zeer te betreuren werk
loosheid uit. Dat doelt dan op den arbeiders
stand. Veilig had men er den Winkelstand bij
kunnen voegen. Het vertier leed niet minder
dan 't verkeer.
Reeds herhaaldelijk drongen we op een Staats
commissie voor de werkloosheid aan. Misschien
dat de thans officieel geconstateerde werkloos
heid er ods nu mee begiftigd. Altoos in goeden
zin bedoeld, schoten de Staatscommissies de
laatste jaren als paddestoelen uit den grond,
maar die ééne kwam altoos nog niet.
Verstaande dat 't hemd nader is dan de rok,
is de Regeering daarentegen wel bedacht op
het neutraliseeren van de schade, die 's Lands
kas van de algemeene malaise lijdt. Reeds nu
wordt een zeer besnoeid budget van uitgaven
in uitzicht gesteld. Maar ook zóó komt men er
nog niet. Er moet meer geld bij. Geld onder
drieërlei hoofd: le. geld om dit jaar het tekort
te dekken2e. geld om, ook afgezien van dit
tekort, het evenwicht te herstellenen 3e. geld
voor de sociale wetten. De minister van finan
ciën speelt open kaart. Hij mint het naakt-
reëele, en I zoo naakt mogelijk teekent hij ons
den noodstand, die voorziening eischt. Tegen
wil en dank natuurlijk. Maar hij kan, hij mag
niet anders.
De financieele logica gedoogt het nu eenmaal
niet anders. In de vette jaren kan de fiscus
u desnoods ontlasten, maar komen de magere
jaren, dan wordt het magere lam dubbel scherp
in de vacht geschoren.
En met dit scheermes in de hand had hij
weinig keus. Zoo ongeveer als zijn voorganger
het aanlei, wil ook hij 't aanleggen. Opcenten
en hooger accijns om 't tekort te dekken. Suc
cessie- en inkomstenbelasting moeten meer
geven om 't evenwicht te herstellen. En voor
de sociale hervormingen krijgen we de rekening
pas later. Een ver van prettig vooruitzicht, nu
er algemeene kwijning van zaken Is. Maar te
meer moet het geloofd, dat de minister er geen
doekjes om windt. Onze huishouding van staat
is duur en er moet betaald.
Verder wordt er veel beloofd, meest
klein goed, maar tooh ook twee groote
ontwerpen, over het Zeerecht en de Bank
van Leening. Al te druk maakt De Stan
daard zioh hierover niet.
Men weet vooruit, hoe dit loopen zal.
Vóór de begrooting zal men nog allerlei uit de
oude doos pogen af te doen, dat in staat van wij
zen is te brengen. Dan komen de begrootingen,
die in een jaar vóór de 'stembus gemeenlijk de
spreekmanie gaande maken. En dan komt men
einde Januari weer bijeen, om in 'i begin van Mei
te sluiten. Drie goede maanden, waar dan nog de
Paaschvacantie afgaat. Een paar interpellaties
zullen er ook nog wel tusschen geschoven wor
den. Meer dan één bulletin er voor deed in de
pers reeds de ronde. Men komt dus op geen voe
len of vaam na klaar. Doch het kabinet wil niette
min zijn goeden wil en de activiteit van de
departementen doen waardeeren.
Een kabinet dat timmert, moet wel timmeren
aan den publieken weg.
Edoch, en dat loven we, kabinet blijft daarbij
in zijn rol.
Het poseert niet voor..maar tot aan de stembus.
Eerst als de stembus gesproken heeft, zal
men verder zien.
Nog dit.
Eugène Aubin in zijn Le Maroc d'aujourd-
hui verhaalt, hoe de Maghzen nooit een stuk
laat uitgaan, of 't is keurig, en tot ia de kleinste
détails, met ongemeene zorg gestyleerd.
Deze Openingsrede toont, dat we op dit punt
althans, heusch, niet Marokkaansch zijn.
Het zal wel onnoodig zyn de chr. school
besturen en de hoofden en onderwijzers
aan chr. scholen in onze provincie op te
wekken tot trouwe opkomst op a s. Vrijdag
ter vergadering van den Scheolraad, 12e
district te Middelburg.
De heer De Koning zal eenige praotisohe
vraagpunten inleiden, met name over de
Opleiding; de Rijksnormaallessen; het
Schooltoezicht.
Het schoolbestuur van Souburg zal de
quaestie school vergaderingen aan de orde
stellen.
Do referaten hierover zie men de
advertentie in dit no.
Ons dnnkt, voor een uitstapje niet alleen,
maar ook ter opfrissohing en ter kennisma
king, ter versterking van den broederband,
ook tusschen de versohillende Zeeuwso'ne
schoolbesturen bovenal ter verkrijging van
eenheid en helderheid van inzicht in menig
vraagstuk, waarover ook laatstgenoemden
zich hebben uit te spreken, is bijwoning
van deze vergadering hoogst gewenscht-
Vooral z\j, die belang stellen in't Chr.
Onderwijs, en niet behooren tot de rubriek
onderwijzers of schoolbesturen, worden er
in grooten getale verwacht, niet het minst
de dames. Zegt dat voort l
Tweede Kamer. -
Na onze telegrammen van gisteren ver
melden wij alleen dat tot voorzitters der
afdeelingen gekozen werden de heeren
Lohman en v. Bylandt (chr.-hist.), Loeff en
v. Vljjmen (k.) en Eland (L)en tot onder
voorzitters de heeren Malefijt en v. Vliet
(a.-r v. Dedem (c.-h.), v. Sasse v. IJsselt
(ken v. Gijn (1.).
Derde candidaat voor het voorzitterschap
werd met 61 van de 76 stemmen dhr Loeff.
Eerste Kamer.
Tot leden der gemengde commissie voor
de stenografie werden herbenoemd dhrn
Woltjer, Vening Meinesz en Rahusenen
van de huishoudelijke commissis de heersn
Rengevs en Reekers
Nederland en Venezuela.
Een telegram uit Willemstad meldt, dat
de Venezolaansche regeering, volgens een
particulieren brief uit Venezuela, 't verbod
op het vertrek van reizigers uit Venezuela
naar Curacao heeft opgeheven.
Door den minister van bnitenlandsche
zaken zjin aan den voorzitter der Tweede
Kamer 100 exemplaren toegezonden van
eene verzameling bescheiden, betreffende
de tusschen Nederland en Venezuela gere
zen moeilijkheden, om deze aan deleden
der Tweede Kamer uit te reiken, met ver
zoek den inhoud voorloopig als geheim en
als voor hunne persoonlijke kennisneming
bestemd, te willen beschouwen.
Defensie-quaestie.
De minister van Oorlog heeft aan den
Raad van Defensie een Kabinetsnotagerioht
betreffende belangrijke onderwerpen, die in
het ontwerp-hoofdstuk VIII der Staatsbe
groting voor 1909 zijn opgenomen, en
waaromtrent door den minister 'tad vies,van
dien Raad is gevraagd. Van die nota en van
bet door den Raad van Defensie uitgebracht
advies heeft de minister van Oorlog afschrif
ten aan de Tweede Kamer, ter inzage van
de leden, doen toekomen.
Wat kost een Meester in de Bechten of
een Geneesheer onze gemeenschap Onder
dit opschrift schrijft Het Handelsblad in
zijn rubriek „Onder de Streep":
't Zijn niet alleen de ouders, wier geld ver-
studeerd wordt ook de gemeenschap betaalt
mee. En geen klein beetje. Wat heeft de
studie van een jongmensch, mr. in de rechten
of dokter, staat en stad wel gekost?
We moeten beginnen met te zeggen, dat
een nauwkeurig antwoord op deze vraag niet
te geven is. Maar benaderende komen we tot
de volgende rekening.
We laten onzen jongeling te Amsterdam
wonen.
Een leerliog eener 4e klasseschool kostte der
gemeente in 1904 gemiddeld f 106.75, waarbij
rekening is gehouden met het betaalde school
geld en niet gerekend zijn kosten van den
bouw der school, de rente en aflossing van
geldleeningen voor den scholenbouw en de
pensioenen. De bouw van een school voor
600 leerlingen nu kost der gemeente pl.m.
f 60,000rente en aflossing gerekend tegen
7 en aannemende dat de aflossing der
leening gelijk afloopt met het in stand blijven
der school, kost dus iedere leerling wat dit
betreft f 7 per jaar. Hierbij is nog niet gerekend
de gederfde rente van het kapitaal, dat de
grond vertegenwoordigt. We moeten met ge
middelden werken. Nu, f2 per leerling en per
jaar is zeker niet te hoog begroot. Dan nog
de pensioenen van hoofden, onderwijzers en
verder personeel. Wanneer we 8/j nemen van
de kosten per leerling aan een ie klasse-school,
d.i. twee derde van f43.40, dus pl.m. f29 en
daarvan 7 berekenen, d.l. f2, schijnt ons
dit een zeker niet te hooge becijfering voor
pensioenbijdrage per leerling aan een school
der 4e klasse.
We zien dus, dat onze leerling jaarlijk aan
de gemeenschap kost f106.75 f 7 H- 12
-F f 2 f 117.75.
Gaat hij ieder jaar over, dan kost hij dus in
6 jaar f 706.50.
Nu komt hij op het Gymnasium. Daar kostte
hij per jaar (in 1904) f405.48. Daarbij ge
makshalve dezelfde zeker niet te hooge cij
fers nemende als voor de lagere school, voor
bouw- en grondkostenen 7 van het twee
derde der kosten per leeriing, voor pensioenen,
krijgen we per jaar f405.58 f7 f2
('t getal der leerlingen op 200 begroot) f 1.35
f4.15.83. In 6 jaar f2494.98. Hierbij de
f 706.50 van het lager onderwijs, samen
f 3206.38.
Nu gaan de valvae Academicae voor hem oeen
waar gemeente en staat met volharding voort
gaan een zéér belangrijk deel van zijn opleiding
te bekostigen. In Amsterdam kost een student
gemiddeld f 426.04.
Natuurlijk is een student in de natuur-weten-
schappen of in de medicijnen veel duurder dan
een tot een andere faculteit behoorend.
We laten dus,waar we een jur. stud, op het oog
hebben, het gemiddelde bedrag van f 426.04 gel
den als eindbedrag zonder verhooging voor
grond en bouwkosten.
We berekenen den studietijd op 4 jaarkosten
dns f 1694.16. En totaal f3201.38 f 1694.16
f 4895.54. Ongeveer f 4900 dus. En rente op
rente Minstens f 5000.
Een geneesheer kost ons natuurlijk weereenige
duizende guldens meerduurdere studie en veel
langere studie. En domme of luie schooljongens
kosten ook meer i Wel merkwaardigde knappe
jongens, die vlug leeren en naderhand de ge
meenschap de grootste diensten bewijzen kosten
ons het minste geld.
Daarom dringt de vraag zich op is het billijk
dat zonder eenige selectie, ieder die het eind
examen gymnasium kan doen tot de universi
teit wordt toegelaten Heeft de staat niet het
recht uit te kiezen wie zc een toelage vaneen
5000 gulden in de opvoedingskosten zal geven
Zoo oppervlakkig zal men zeggen, ja zeker.
En ongetwijfeld heeft de staat dat recht ook
maar verstandig zou de Staat er nog niet aan
doen. Immers, hoewel de Staat ook f5000 be
taalt, betalen de ouders van den studeerende
nog meer. Alleen rekenende met de jaren na
de lagere school, zes gymnasium en 9 academie
jaren, kost hij dan gemiddeld f 100O per jaar.
En niet alle ouders kunnen dat deel dragen.
Werd dus de toeloop van de minst geschiksten
verhinderd, dan zou niet een contigent intel
lectueel sterkeren klaar staan hen te vervangen.
En nog een vraagis de gemeenschap wijs
door onbeperkt toe te laten, dat die f 50oo of
f 6000 of f 7000 gegeven worden aan vrouwe
lijke doctoren,waarvan de ondervinding leert, dat
zulk een reusachtig percentage alleen de voor
deden van de academische opleiding in den
huiselijken kring, in het gezin, laten genieten
Maar hier begeven wij ons in de vrouwen
kwestie en zóó ernstig mag deze beschouwing
niet worden.
Want de dames zouden kunnen zeggenhoe
veel afgestudeerde heeren geven niet eveneens
der gemeenschap geen drie stuiver waarde en
laten het licht van hun kennis slechts in de
sociëteit schijnen?
DIT DE PROVINCIE.
Middelburg. Bij een familie te dezer
stede werd verleden week bericht ontvan
gen, dat een Belgische dame met een
jongetje wilde komen logeeren. Daar het
bezoek niet welkom was, werd alles gedaan
om het te voorkomen. Toch arriveerden de
bezoekers en wisten zich tegen den wil der
bewoners toegang tot 't huis te verschaffen.
