NIEUWSBLAD
historisch
VOOR ZEELAND,
No. 296. 1908» Woensdag 16 September.
22e Jaargang.
eHRISTELUK-
BilteBkudscA OveraeM.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te
Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
JDOXT 2P33JD230.
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1-^5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 '•ent.
Oe opgaaf van den spoordienst
komt in dit nommer voor op de ge
bruikelijke plaats.
Wie zich met 1 October a.s- op
ons blad abonneert, ontvangt de nog
in September verschijnende noni-
nters gratis.
15 September 1908.
De antithese, aldus de vrijzinnigen, is
een vindsel van dr. Kuyper, door de chr.
partijen gepropageerd om daar politieke
zjjde nit te spinnen.
Dat zy beter weten, althans in de praktijk
toonen beter te weten, kan men in hunne
geschriften telkens weer opmerken.
In Het Vaderland, werd dezer dagen de
tegenstelling tusschen de vrijzinnige en
christelijke beginselen rondweg erkend.
En de Haagsche Briefschrijver in de
Zaanlandsche Courant redeneerde ongeveer
gelijkertijd op dezelfde wijze.
In een zijner brieven een beroep doende
op den steun, in 1909, van de vry-liberalen,
schreef hy
de vrijzinnige groepen zijn loten van
denzelfden stam en bij de vrij-liberalen leven
nog die beproefde beginselen, die Unie-libetalen
en vrijzinnig-democraten als hun grondbeginse
len erkennen. Het zijn die beginselen, waarmede
de groote liberale partij in de dagen harer een-
en onverdeeldheid haar stempel heeft gezet op
de staatkundige geschiedenis van Nederland.
Slechts in het tempo van den gang naar de ver
wezenlijking van de liberale gedachte, zijn de
verschillen aan den dag gekomen. Het zijn
echter de liberale grondbeginselen, staatkundig
en staathuishoudkundig, die wij gemeen heb
ben, die ons in wezen onderscheiden van de ker
kelijke partijen.
In het buitenland dezelfde stryd en
dezelfde bekentenissen aan dien kant.
In Duitschland, waar de strijd meer tegen
de Boomsche staatspartij gaat, schreef
dezer dagen de Diisseldorfer Zeitung dat
«het liberalisme weer meer nadruk op de
kuituur-vraagstukken moet gaan leggen'',
omdat de Boomsche partij »do splitsing van
het Duitsche volk van consessioneele ge
zichtspunten (wil) vereeuwigen", en „de
FEUILLETON.
De Madridsche correspondent van de
N. R. C. schrijft aan zijn blad
Voor het groote hek van het ministerie
van oorlog, bij den hoekpilaar der Paseo
de Beooletos, waar de jonge palmen reeds
over de ijzeren staven beginnen te vedereD,
zit Don Pedro,ineengedrongen tot 'n vorme-
loozen hoop, en haalt uit zijn vreemde fluit
diep-weemoedige klanken.
Hij zit daar iederen dag, als de zon
brandt, als de regen neergutst in stralen,
vormloos en geduldig, als een steen, die
roerloos te verweeren ligt. Heel laat in
den nacht eerst scharrelt hij eenzaam naar
huis. Het tinnen bakje ligt op zijn knie
en is bijna altijd leeg. De blinde oogen
draaien doelloos in hunne kassen.
Overdag is hij een van de honderden
bedelaars, die bij de openbare gebouwen
zitten om met slechte muziek het mede
lijden op te wekken dan valt hij niet op.
Maar in den nacht, als de stille over
Madrid gekomen is, als het water in de
fonteinen niet meer ruisoht, de voorbij
gangers sohaarsoh geworden zijn en geen
trams meer snorren, dan kan geen wande
laar voorbijgaan, zonder hem te zien.
Want de klanken uit zijn fluit zijn diep
en klagend, en houden lang aan in den
zoelen zomernacht. Soms ais de tonen niet
grijpen, is hèt alleen een snijdende zucht.
En die fluit is een geweerloop.
Wilt ge zijn geschiedenis weten
Een Spaansoh vriend vertelde ze mij, in
een dier zoele zomernachten, toen de hemel
één groote fonkelpraoht was van sterren
licht en de maan laag stond, achter de
zwarte ceders van het Prado, toen de stads
geluiden gestorven lagen tassohen de mas-
orthodoxe Protestanten met de beweging
sympathiseeren en zoo den clericalen
vloed steeds hooger (doen) stijgen".
En dan moedigt het blad de liberalen in j
Dnitschland aldus aan
»Het Liberalisme legt echter nog steeds de
handen in den sehoot, en schroomt krachtigen
tegenstand te bieden, wijl het een nieuwen Kui
tuurkamp schijnt te vreezen. Alsof het reden
had hem te vreezen I De dagen van den
Kuituurkamp vormden immers
het heldentijdperk van het Libe
ralisme, waarin 't op den gang der Duitsche
politiek meer invloed had dan ooit daarvoor of
daarna. Ook heeft het van den Kultuurkamb
geen schade ondervonden.
Daarom wil de sehrij ver een nieuiven Kul-
tuur kamp „op het gebied van Kerk en School."
Hoe het in Frankrijk met't Liberalisme
tegenover het Christendom staat behoeft
niet in zijn kleuren te worden herhaald.
Daar weet men hier alle3 van.
Het is, zoo hier als elders, de oude anti
these, de tegenstelling.
Daar tegenover ligt'tvereenigingspnnt der
chr. partijen niet alleen in 't gemeenschap
pelijk verweer, in 't eigen belang en het be
houd der chr. grondslagen van het Staats
gebouw geboden maar ook in 't gemeen
schappelijk geloof in den levendenChristua.
Ia Christus ligt 't vereenigingspunt van
alle christenen, ook voor den poli'tieken
strijd in onzen tijd.
De Christelijk-Historisohe Unie ont
sproten uit de vereeniging van Chr.-Histo-
risehe partij en Frieseh Chr.-Historisehen
pleit voorde vrije (Chr school voor heel
de natie. En vraagt tegelijk dat de Over
heid haar piioht doe door op de openbare
school, waar dit door al de ouders der
schoolgaande kinderen wordt verlangd, den
Bijbel te brengen en het gebed met andere
woorden de openbare school zoo Christe
lijk mogelijk te maken.
Tot geruststelling van de antirevolutio
nairen, die ook voor punt I zijn, doeh van
verwerkelijking van 't in punt II gevraagde
vermindering van den drang naar oprich
ting van vrije Christelijke scholen vreezee,
voegen de woordvoerders der Chr.-Histo-
sieve gebouwen. In een van die nachten
dat de werkelijkheid een Bprookje sohijnt
en de sprookjes tot werkelijkheid worden.
Wij kwamen van een bridge-avondje,
uit een der villa's van den Castellana.
Maar onder de acacia's van den Paseo
de Beooletos was de Spanjaard weemoe
dig geworden. Misschien was ik Don Pedro
reeds honderden malen voorbijgegaan, en
nooit had ik zijn klaagtonen gehoord. Eu
nu, in den nacht, al van heel verre, dreven
ze tot mij over, als een wanhopig steunen
van smart.
„Wat is dat", vroeg ik ineens, „er weent
een menseh".
„Nee, het is don Pedro
«Wie is don Pedro P"
z/Weet je dat niet, weet je niet wie Pedro
is Ik zal hem j8 wijzen".
Bij de pilaren voor het ministerie van
oorlog zat een bedelaar. Hy vroeg niet, hy
was alleen ineengedoken, de fluit in de
handen. De Spanjaard legde een perro
chico op zyn tinnen bakje. //Dat de Heilige
Maagd het u vergeldestamelden een
paar bevende lippen. Toen we voorbij
waren, zei myn metgezel zacht//Dat was
don Pedro 1"
We bleven staan en zagen om. „Was dat
don Pedro Waren die klaagtonen van
hem, weende hy
z/Ja, hij weende, zyn fluit weende, hy
weent altijdzag je die fluit, 't is een ge-
weerloop.Wil je zyn geschiedenis weten P"
«Is ze belangrijk
Och, misschien niet jvoor sommigo
menschen is het leed van anderen nooit be
langrijk ook weet ik niet of ze voor men
schen uit het Noorden belangrijk zyn kan,
maar voor ons is ze het. Nu is hij een bede
laar, maar don Pedro was eenmaal een zeer
gezeten man. Hy woonde in een der groote
huizen der Calle de Alcala en men waande
risohe Unie er aan toe, dat de ehristiani-
seering der openbare school den drang naar
Christelijke scholen niet zal doen ver
minderen.
Hier is derhalve een verschil van Ja en
Neen.
Onzerzijds is, zoolang de schoolstrijd be
staat, geen andere meening uitgesproken
riau dezede openbare school met den
Bijbel houdt op vele plaatsen de stichting
van vrije Christelijke scholen tegen.
Wij hebben dit jarenlang gezien.
Wel is er in enkele plaatsen met
name op Walcheren naast de openbare
school met den Bijbel een Christelijke
sehool verrezen doeh dit was vruoht van
de actie van leden der gereformeerde
kerken, die duidelijk inzagen dat naast de
vrije kerk, waartoe zij behoorden, de vrije
sehool behoorde te verrijzen, zou het Evan
gelie dat zij in de kerk beleden, tot zijn
volle reeht kunnen komen.
Maar wordt dit aan die zijde vrij
algemeen ingezien, er zijn nog tal van
andere Christenen, die niet zoo ver hebben
doorgedacht, en door de aanwezigheid van
den Bijbel cd het Christendom op de open
bare sehool, zieh van den schoolstrijd verre
houden en zieh tevreden stellen met het
bestaande. Tot hunne oonsièntie spreekt
de drang naar Christelijk onderwijs, dat
alleen in de vrije Christelijke sehool ge
geven wordt, niet. En zoodra dan ook in
plaatsen, waar zulke mensehen zijn, en de
openbare nog niet Christelijk is, de open
bare sehool het Christelijk tintje zal ver
kregen hebben, zullen dergelijke mensohen
zieh niet meer in de consciëntie geprik
keld gevoeleD, om tot den bouw eener
Chr. school in hunne gemeente over te gaan.
Dit, meenen wij, is de logische gedaoh-
tengang der mensehelijke natuur, en is
door de feiten bewezen.
De Christ.-Hiat. Unie zegt integendeel
dat de verwezenlijking van haar program
de stichting van Chr. soholen niet alleen
niet in den weg zal staan, doeh zelfs de
verdringing van het openbaar onderwijs
door het bijzonder bevorderen zal.
Op grond van 't bovenstaande wagen
wij 'tdit tegen te spreken.
hem heel gelukkig. Zyn vrouw was we
heel jong gestorven, maar hij had een zoon,
die alles beloofde. Esn dappere, vurige
jongeling, algemeen bemind, een der han-
digsten op de amateur-stierengevechten.
o, wat kon hij de banderilleroa mooi plaat
sen. geen hand was vaster by den bealis-
senden degenstoot dan de zyno. Vader en
zoon werden benijd. De vader om zijn
zoon, de zoon om den vader. Maar het
ongeluk kwam 1"
De klok van de Bank vanSpanje dreunde
twee slagen. De maan was geheel achter
de ceders gezonken en het sterrenlicht
klaarde in grooter helderheid op.
z/Ik zal het je maar kort verhalen, want
het is al IaatHet ongeluk kwam. De
zoon speelde. Op de Groote Club. Een
avond had hij te veel wijn gedronken, en
hij verspeelde meer dan hij betalen kon.
Om te betalen leende hij bij een woekeraar,
en den volgenden avond weer. Steeds
raakte hij er dieper in. Ten laatste wilde
bij een grooten slag slaan. Maar bet geluk
was weer tegen hem. Toen hij ging, wist
hij dat hij zijn vader geruïneerd had. Den
volgenden dag was hij verdwenen, hij was
naar Cuba vertrokken. Zijn vader wilde
de eer van zijn kind redden en betaalde
zooveel mogelijk, bleef slechts met kleine
middelen aohter, leidde een armoedig
bestaantje in een klein huisje buiten
Madrid. Hij wilde zijn kind nooit wederzien
en werd langzamerhand ook geheel men-
sehenschuw. Zoo gingen jaren voorbij, en
men waande den zoon reeds dood. Nu
acht jaar geleden hoorde men ineens, dat
de zoon rijk geworden en wederkeeren
wilde. Zijn vader echter bleef volharden
in de weigering om hem terug te zien.
Het was op een naoht, dat don Pedro
geruisoh aan zijn voordeur hoorde. Hij
stond op en luisterde. Ja, er was iemand,
Het is om een juist gekozen beeld van
ons susterblad Frieseh Dagblad over
te nemen, een vanzelfsheid, dat, wie liever
in denker zit, dan de blinden te openen
en het zonlicht door te laten, hiertoe nog
minder overgaat, wanneer men in zijn
donker woonvertrek kunstlicht brengt.
Als 't waar is, is 't ergerlijk wat de Nieuwe
Rott. Crt. aan De Tijd ontleende
Bij de manschappen, dia zich in da nabij
heid van Ede op manoeuvre bevinden, zijn
niet minder dan circa 300 ziektegevallen
voorgekomen, zoodat men dan ook op het
punt gestaan heeft het vertrek van de man
schappen uit Amsterdam, die heden naar
het kamp vertrokken, af te gelasten. In dit
hooge cijfer zijn 20 longlijders begrepen,
waarvan inmiddels een gestorven is en twee
op sterven liggen. De ernstige zieken zijn
naar Utrecht vervoerd. Algemeen klaagt
men zeer over de onvoldoende beschutting
des nachts in dit gure regecgetij. Het hoog
ziektecijfer wordt dan ook toegeschreven
aan het feit, dat de manschappen te zeer
zijn blootgesteld aan de nadeelige werking
van den door den regen geheel doortrokken
drassigen bodem.
Engeland.
Dat de Boomsche processie te Londen
zonder ongeval slaagde is een gevolg groo-
tendeels van de voorzichtigheid en inschik
kelijkheid van den aartsbisschop van West
minster.
Het Hand. o. Antwerpen schrijft omtrent
de geschiedenis die aan de processie is
voorafgegaan, 't volgende:
Zondagochtend kregen de in de Albert-Hall
vergaderden de volgende mededeeling van den
aartsbisschop van Westminster, Bourne
Alvorens wij de meeting beginnen, moet ik u
een mededeeling doen, die u allen pijnlijk zal
treffen. Verleden Donderdag heb ik van den
eersten-minister 'n privaat schrijven ontvangen,
waarin hij de op Zondag te houden processie
niet billijkte. (O n b e S c h r ij f I ij k e ont
roering).
die voorzichtig en aarzelend den knop
poogde om te draaien. Hij daoht, dat het
dieven waren en haalde zijn geweer.
»Wie is daar vroeg hij. Het werd stil
buiten, toen werd heel zacht geklopt. „Wie
is daar P" Er kwam geen antwoord. Hij
zag een schaduw en schoot door de tralies
naar buiten.
Dan was het doodstil geworden en de
oude ging weer slapen. Den volgenden
morgenj kwam men hem zeggen, dat zijn
zoon buiten lag, met een kogel door het
hart. Zwijgend kleedde hij zieh om te gaan
zien. God heeft hem gestraft, daoht hij.
De doode lag daar, met kalm gelaat,
waarop bijna een glimlach scheen. In zijn
hand hield hij een enveloppe.
Toen men die opende vond men er
nauwkeurig geraDgBohikt de betaling van
alle vroegere woeker- en speelsohulden.
Men wees het den vader. Zijn gelaat bleef
strak en koel, als wilde hij niet begrijpen.
„God heeft hem gestraft", mompelde hij
steeds. »God heeft hem gestraft
Voorts zag men dat aan de achterzijde
der enveloppe met potlood iets gesohreveu
stond, als had hij die nog af willen geven,
toen de deur voor hem gesloten bleef.
»Vergeef mij, vader 1"
Toen kwamen tranen in zyn oogen. Hij
weende. Dagen, weken, maanden lang,
weende hy. Van de gevangenis moest men
hem naar het krankzinnigengesticht bren
gen. Twee jaren werd hy daar verpleegd.
Toen men hem vrjj liet, was hy alleen nog
maar versnft, en zyn oogen waren blind ge
worden. Hy sprak niet meer, maar zyn
doode oogen waren altijd vochtig van
tranen. Hy was weer een rijk manen zyn
geheele vermogen, alles wat zyn zoon had
meegebracht, schonk hy weg voor liefda
dige doeleinden.
Hij keerde naar zijn huisje terug.
Ik bid u, broeders, luistert naar mijn mee
deeling zonder onderbreking. De brief zette af
zien van de processie vooruit. Ik antwoordde
onmiddellijk dat ik niet handelen kon op een
private mededeeling, waarop M. Asquith mij liet
weten dat zijn schrijven zuiver vertrouwelijk was
en niet mocht openbaar gemaakt worden.
ik drong andermaal aan op verantwoordelijk
heid der regeering en openlijke mededeeling, en
stuurde Vrijdagavond het volgende telegram
„Uw meedeeling in overweging nemend, heb
ik besloten af te zien van de plechtigheid, wier
wettelijkheid gij in twijfel trekt, op voorwaarde
dat gij mij toelaat openbaar te maken, dat 't ge-
benrt op uw request. Gij moet de moeilijkheid
inzien van den toestand, waarin gij mij gesteld
hebt".
Zaterdagmorgen heb ik dan het volgend ant
woord ontvangen van den premier
»Uw telegram ontving ik gisteren te laat om
or nog op te kunnen antwoorden. En nu Uw
Genade de zaak aan ons oordeel onderwerpt,
moet ik zeggen dat Zijne Majesteits Regeering
vau gevoelen is dat het in het belang van de
orde beter is dat het voorgenomen ceremonieel,
waarvan de wettigheid in twijfel kan worden
getrokken, niet plaats hebbe. Ik betreur de te
leurstelling, die dit eventueel kan veroorzaken*
Zaterdagnamiddag heb ik dan ten slotte het
volgend telegram verzonden aan den heer As
quith
„Alle godsdienstig ceremonieel zal uit eerbied
voor uw verzoek als eerste-minister, uit de pro-
cesste verwijderd blijven. Cardinalen en bis
schoppen zullen aan den straatoptocht deel
nemen in de kleedij van hun respectievelijken
rang. ik hoop dat de regeering al de eerbied
en hoffelijkheid aan onze vreemde geestelijken zal
verzekeren".
De pers is over dit incident niet op haar
gemak. Algemeen is zy van oordeel dat het
dit kabinet geen voordeel zal doen, al is 't
op het punt der weigering eenstemmig
geweest.
Hier is groote zwakheid openbaar gewor
den, een toegeven aan een onbeteekenenda
groep protestantsche heethoofden, zegt zy.
Dat 't heethoofden zyn, gelooven wy ook
wel, maar protestanten, dat wil er by ons
niet in. Of men moet protestant bedoelen
in den zin van //grondwettelijk", zooals dit
woord wel eens meer is uitgelegd dat zou
't kunnen wezenbedoeld zouden, dan zyn
diegenen welke de processie in strijd achten
met de Grondwet. Het zouden ook kunnen
Op den drempel,waar zyn zoon gevonden
was, zat hy weken lang te slijpen en te
vijlen. Men vroeg hem wat hy daar deed,
maar hij antwoordde nooit.
Zie je wel, dat don Fedro nog gek is, ze
hadden hem daar moeten houden, zeiden de
menschen.
Op een nacht hoorde men vreemde klan
ken,en de bnren geloofden dat Pedro ween
de. Maar toen men opgestaan was, om te
zien, zat hy in het maanlicht voor zyn deur,
en haalde zachte klaagtonen uit een fluit.
Het was de geweerloop, waarin hij zyn
smart uitwoonde. Q, waarom hadden ze
hem niet in het gekkenhuis gehoudenEn
alle buren staken lichten aan, want zonder
lichten durfden ze niet gaan slapen en zjj
riepen de heiligen aan om hen te bescher
men.
Den volgendon dag ging Pedro naar de
pilaar, waar hij na nog zit. En sinds dien,
klaagt hy daar iederen dag zyn leed en zyn
wroeging- Daar doet hjj boete. Hij leeft
van de enkele aalmoezen die men op zijn
bakje legt, en wat hy overhoudt brengt hy
naar de oflerbus. Hjj weent altijd, zag je in
zijn blinde oogen niet de tranen f Dat ia
don Pedro
De klok sloeg half drie, en de bronzen
stem zoemde lang na.
Zwijgend bleven we zien naar de vorm-
looze massa, die gedoken aat tegen het
hardsteen. Machinaal ging de fluit naar de
bevende lippenen droef sloop de klacht
van zjjn ziel weer door de stalen buis. Eerst
zacht, droomerig, dan hartstochtelijker,
bijna woest, tot na een gillenden kreet da
w ondervreemde stilte weer kwam.
Eindeloos boog welfde zich de Spaanscha
hemel met zijn zilveren pracht van sterren
licht. En de doode oogen blikten vochtig
op... en mochten dien niet zien, mochten
daar geen troost vinden.