NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND No. 278. 1908. Woensdag 26 Augustus. 22e Jaargang. :e pachten: >ELS, CHRISTELIJK. HlSTORISGH van Kracht. y te koop skalveren. De arbeider en zijn loon. xiddelburg GTSE, Drogist. je hofstede H.A.Bouw- DE GEUS. veren nde Msid Meid Meid r VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te F. P. D'HUIJ, te Middelburg. 295 FEUILLETON Snippers uit de oude doos. Goes PRIJS DER ADVERTENTIËN SCALDIS. st f 0,54 p. flacon. O per flacon, iten f 0,90. ;en f0,45. en f0,30. e BON. ie, vanaf 10 cent voor Beestiaal. ïder Ovezand, ■vijl in pacht kan en bij voornoemde m pi. m. 2 H.A. i worden inge- ntlag 31 Angus- t de eigenaar ER te Ovezand. igaard van önder- inschrijvingabil- at tot Donderdag uur. in Donderdag D, Kerspel. onderdag TJAARDA. >er AS, Vrouwe- ler ,by P.KOOLE, >er >F, 't Z a n d bij ROTTERDAM. 08. erd Zondags, van Middelburg 9,30 "08. dagelijks (uitge- ltssiagen 8 uur, otterdam 8,45. pi. dagelijks (uit- Vlissingen 7,30, otterdam 8,30. et oude school- elangeloos, nieta ende, dan dat n teruggebracht n bet lokaal ver- 879 een j aar ljj k- den duur onvol* uderling dt r ge- r eigen rekening tgebouw aldsar buur die 75 gld. w den 18 Öct. door ds Timmer- ben vroeger, het a besprekende, nie ook in eigen- gelegen o. a. in ken kunnen wij baar deze gron- we deze even n kerkeraad van e missive in, ge- 28 Dec. te voren rin kennis werd n van Kapitein ament, tot nog was geweest, en ter opening ge- stitie te 's-Gra laatste wilsbe- volgenden keer proponent, den 19 ant bij de Eng. ge- aar hij den 7 Aug. kende van daar in ed.te Londen. rdt vervolgd) LEDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p. p1,25. Enkele nummers0,02c. UITGAVE DER FIRMA EN VAN De opgaaf van den spoordienst komt in dit nommer voor op de ge bruikelijke plaats. „De arbeider is zijn loon waardig". Zoo zegt het Gods Woord en allen, die voor dat Woord bukken, Z6ggen het met instemming na. Ja, ook veien die hun hoogste belangen buiten Gods Woord om meenen te kunnen behartigen, stemmen nochtans met deze uitspraak in. De arbeider is zijn loon waardig Maar over den zin van deze eenvoudige uitdrukking bestaat nogal verschil van meening, zou ik zoo denken. Er zijn menschen, die er niet meer in lezen, dan dat de werkgever verplioht is het loon, dat hij heeft beloofd en waarover hij het met den arbeider is eens geworden, dezen ook werkelijk uit te betalen. Of dat loon hoog is of laag, voldoende of te gering, dat heeft volgens hen met deze uitspraak niets te makeD, als het maar uitbetaald wordt, op tijd en in goede, gangbare munt. Toch moet er meer in zitten. Als de Heere Jezus alièèn wilde zeggen, dat men een overeenkomst,die men aanging, ook werkelijk moet uitvoeren, wat voor reden zou hij dan gehad hebben, om be paaldelijk over arbeiders te spreken en de werkgevers aan te sporen tot trouw aan 't eens gegeven woord Betalen moet ieder, wat hij op zieh nam. De werkgever moet zijn arbeider betaleD, maar ook de haurder zijn huurbaas en de kooper den verkooper. Er moet dus méér in zitten, wanneer JezuB zoo bizonderlijk van den arbeider zegt dat hij zijn loon waardig is. Terecht heeft men dit dan ook zóó op gevat, dat het als goddelijke ordinantie geldtDe arbeider zal uit de vrucht vau zijn arbeid levenhij zal door zijn arbeid een behoorlijk levensbestaan vinden. 't Is hetzelfde, als de oud-testamentisohe regel: In het zweet uws aansohijns zult doos SCALDIS. TElt NEUZEN. IV. Uit deze uiterste wilsbeschikkiug vbd kapitein Temple, gepasseerd te Middelburg den 30 Aug. 167l voor den notaris Philip Gouroels en getuigen, blijkt ons, dat ge noemde erflater de armen van Ter Neuzen en lJzendijke tot erfgenamen van al zijne goederen had verklaard. Wat het zakelijke betreft, willen wij het een en ander er uit overnemen wij lezen dan „De Heilige Geest-armen van lJzen dijke en Neuzen, worden tot univereeele erfgenamen gesteld van mijne na te laten goederen, welke zijneene hofstede van 94 gemeten in het land van Ter Teuzen 36 gemeten in den Craayert30 gemeten iu den Noordhoek en nog een bosoh van 16 gemeten, gelegen in den Honart, onder oonditie, dat deze univereeele erfgenamen nooit zullen verkoopen of alliënneeren de voorsohreven hofstede van 94 gemeten, noch het bosch van 16 gemeten of anders, dat deze voorsohreven goederen zullen vervallen aan den Heiligen-geest armen van Goes." „Ik obligeer ook mijne erfgenamen, dat zij mijns vaders graf in de kerk van lJzen dijke, nooit zullen veralliënneeren, d. i. daarin niemand anders zuilen begraven, dan mijn dood lichaam, bijaldien ik hier te lande kwame te overlijden. Ook obligeer ik hun dat zij eene zerk zullen leggen op mijns vaders graf, waarin mijn wapen zal uitgehouwen worden, alles op deze Conditie, dat anders al mijn goed zal ver gij uw brood eten. Dat is Aan den eenen kant is door de zonde de arbeid ver zwaard en bemoeilijkt, zoodat het aardrijk doornen en distelen voortbrengen zal, maar daar tegenover staat, dat de mensoh door dien arbeid zal worden gevrijwaard voor bToodsgebrek. De arbeider is zijn loon waardig. Wie nu echter meent, dat we door 't enkel aanhalen of ook door 't goed begrij pen van dien tekst, met alles klaar zijn, heeft geen reeht inzicht in 't wezen van Gods Woord. Wij hebben een redelijken godsdienst. Dat wil zeggen Onze rede, ons verstand, behoort onderworpen te zijn aan Gods Woord. Maar dat WooTd is niet een iet ter- of spreukenkastje, waaruit we maar gedachteloos te grijpen hebben, om zonder nadenken, altijd maar te weten hoe we onzen weg moeten aanstellen Het is er verre vandaan. Onder biddend opzien tot God hebben we de grondregelen, die Hij in Zijn Woord geeft, met ons verstand te verwerken, om soo te komen tot de rechte levenspraktijk. Zoo kan b.v. deze uitspraak niet be- teekenen, dat elk arbeider elk oogenblik een loon moet verdienen, waardoor hij op dat gegeven oogenblik in al zijn behoeften kaD voorzien. Dan zou er van geen loonstandaard of loonregeling meer sprake kunnen zijn Vooreerst heeft de eene arbeider veel meer behoeften dan de andere. De eene heeft tien kinderende andere één. De een heeft een ziekelijke vrouw de ander is vrijgezel. De een heeft veel versterkende middelen noodig; de ander kan van een soberen maaltijd goed leven. Ook heeft dezelfde arbeider in versohil- ledde weken meer of minder noodig. Daar kan de arbeid niet mee rekenen. Er moet eenheid zijn van Joon. Of tenminste een goede loon regeling. En die kan zich niet bezighouden met allerlei speciale gevallen, die moet zioh vallen aan den armen van Goes." „Legateer wijders aan Dominus HUI, Engelsch Predikant te Middelburgal mjjne boeken, juweelen en zilverwerk, onder hem berustende, mitsgaders 100 rijksdaalders aan geld, hem obligeerende aan mijne universeels erfgenamen ter band te stellen al de instrumenten van mjjne lan derijen, quitantiën en documenten". „Legateer verder aan Monsr. Petrus Jo seph Beronicius, thans wonende te Middel-t burg, de som van 500 caroli-guldens lega teer ook aan dhr advocaat Lef er de som van 500 caroli-guldens". Den 13 Maart 1675 werden reeds uit den boedel publiek verkocht eenige losse goe deren, meubelen en kleederen en ook 81 stuks boomeD, staande op de hofstede van Schepen Willem Bareman, ten einde uit de opbrengst daarvan de 500 gld. aan den ad vocaat Lefer te voldoen en den 9 Juli d. a. v. werden ook de 35 gemeten lands in den Craayert onder den hamer gebracht en van de revenuen daarvan werden dn'e obliga tion groot 966 pd. Vis. ten laste van dhr Temple afgelost. Hoe weinig waarde de landerijen in dien tijd hadden, blijkt ons uit de verpachting van de hofstede in Ter Neuzen. Paulus de Beer had ze in Maart 1678 gepacht voor 7,50 gld. pergemet; doch wegens achter stallige pachtsommen werd 10 jaren later al des mans hebben en houden rechterlijk In beslag genomen en publiek verkocht, en kwam nu aan 't gebruik der hoeve Bnutven Janse voor zeven jaren en 6,45 gld. per ge- met, de lasten nog blijvende voor de eige naars. Die van lJzendyke verkochten, den 10 Maart 1773, de helft dezer hofstede aan Petrus Dieleman voor 51 gld. per gemot, waarna het schijnt dat in't volgende jaar ook die van Ter Neuzenhunno wederhelft verkocht hebben, om. voor zooveel dit be- behalve] naar vele andere zaken ook richten naar de behoeften van den „ge middelden arbeider". Tereeht beeft men dan ook opgemerkt, dat die „gemiddelde arbeider" nog niet ontvangt het loon, dat hij waardig is, in dien hij op een bepaalden dag zijn honger weet te stillen en brood heeft voor zijn gezin. Er kunnen ook »bwade dagen* komen. Een dag van ziekte, van ODgeval, van ouderdom, en de loonregeling dient van dien aard te zijn, dat de „gemiddelde arbeider" ook gedurende deze „kwade dagen" van zijn loon kan beslaan. Een krachtig hulpmiddel daartoe is de „verzekering". Een min-gepaste naam voor 'n goede zaak. De verzekering toeh bedoelt de „kwade kansen" van vele arbeiders en van vele jaren gelijkelijk over alle arbeiders en alle jaren om te slaan. Doch er is nog iets op te merken. „De arbeider is zijn loon waardig". Dit wil ook voor den arbeider wietzeggen, dat bij te allen tijde uit zijn loon, dat hij op een gegeven oogenbiik ontvangt, moet kunnen leven. Dat wordt we!eens vergeten. Ook de arbeider wéét vooruit, dat naar den gewonen loop der zaken ook voor bóm de „kwade jaren" komen. Jong, kraehtig en ongehuwd, verdient hij méér dan hij noodig heeft. En de werk man, die in déze jaren er maar op los leeft, denkende, dat de kwade jaren maar voor zichzelf moeten zorgen, handelt zeer zeker tegen Gods ordinantiën. Toch gebeurt dit niet zelden. Ook heeft de arbeider te bedenken, da' het volstrekt geen natuurwet en nog veel minder een goddelijke ordinantie is, maar te trouwen, zoodra hij zooveel verdient, dat bij een vrouw onderhouden kan. Hij heeft ook te denken aan de toekomst. In die toekomst komen „kwade dagen". zwaard was met een fideï-eommis*), ten re- garde van Goes, met de opbrengst waarvan Goes is afbetaald, zoodat toen nog overble ven de 12 gemeten 191 roeden wei- en bouwgrond en einden dyks als vrije en allo- diale (vervreembare) goederen, de diaconio van Ter Neuzen alleen toebehoorende. En nu zijn wij, als van ouds, genaderd tot hetgeen er te onderzoeken is, omtrent de invoering der Hervorming te Ter Neuzen. Da daartoe noodige bescheiden willen wij nu opslaan. Behoorden de parochiën in Axeler-am bacht, waar de godsdienst destijds vrij al gemeen naar de wijze der Roomsch-Kath. Kerk werd uitgeoefend, onder het Bisdom van Utrechtdit duurde slechts tot het jaar, toen koning Filips nieuwe Bisdommen in Nederland oprichtte. En sedert dien tjjd ward dan nu Axel, nevens da onderhoorige parochiën Beoostenblij, Zuiddorpe, Zaam- slag, Othene, TriniteitVreemdyke enAan'dijk aan den nieuwen Bisschop van Gent onder worpen. Ten zeerste verdient het onze opmerking, dat onder de genoemde parochiën, geen sprake is van Ter Neuzen, waaruit ver moedelijk is af te leiden, dat deze plaats toen ter tijd geen kerk had, althans geene parochie uitmaakte, ja, wellicht der ver nieling grootend eels ten prooi was. De Reformatie breidde zieh intusschen heinde en ver uit en drong zoo ook al spoe dig in de zuidelijke Nederlanden, vooral in Vlaanderen door. Vooral ei het sluiten der „Pacificatie van Gent" op den 8 Nov. 1576, kreeg men hier ruimer gelegenheid Fideï-commis, is eifmaking, waardoor de erfgenaam, alleen het vruchtgebruik, niet het recht van vervreemding van zekere goederen wordt toegestaan. Wijl nu toch vervreemding plaats had, met verplichting tot geldelijke uitkeeringaan Goes is dit ons, in verband met de desbetreffende clausule van het testament wel wat onduidelijk. van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. En hij zal wèl doen, met zijn toekomstige vrouw te zamen zoo laag te wachten, tot zo ook tegen die „kwade dagen" wat wegge legd hebben en dó,<i te trouwen. Een grens of regel ie er hiervoor niet te geven de gevallen zijn daarvoor te ver schillend. Maar dit is zeker, dat het God óók soms behaagt, den arbeider 't grid, dal hij in de »kwade dagen" tekort zou komen, van te voren al te laten verdienen. Tereeht wordt er op aangedrongen, dat de arbeider door verzekering óók levert kunne, als ziekte hem treft of als de ouder dom komt. Maar aan den anderen kant, is het voot den arbeider 'n gewetensvraag, in hoeverre God hèm in staat stelt, hieró ver reeds van te voren zijn maatregelen te nemen. Ook hij mag in den goeden tijd Gods water niet over Gods akker laten loopen. Hij hoeft niet ^bezorgd" te zijn. Maar te zorgen heeft hij wel. Zoover God hem daartoe de gelegenheid geeft. 25 Augustus 1908. Verandering van taktiek. Het hoofdbestuur van de Vereeniging voor Volksonderwijs heeft aan de afdee lingen de vraag voorgelegd, of zij weer den ouden schoolstrijd willen hernieuwen en terugkearen tot den toestand van vooi 1889, toen het bijzonder onderwas nog vol strekt geen subsidia ontving. Alle afdêelingen op één na ant woordden, dat zij een hernieuwing van den strijd niet wenschelyk keuren en dat zij het bijzonder onderwijs de verkregen rechtet willen laten behouden. Daaruit blijkt, dat de tegenpartij de vroegere strijdmethode opgeeft, omdat z: begrijpt, dat zij langs dien weg haar doel niet bereiken zal. Doch de afkeer van waarlijk christelijk onderwijs blijft bij haar natuurlijk bsstaar en daarmee de lust om het te knauwenge lqk ook duidelijk uitkwam in het antwoord van sommige afdeelingen. tot het ongestoord uitoefenen van den godsdienst. Door den „godsdienstvrede", den 12 Juli 1578 te Antwerpen gesloten, werd nu ook de hier en daar geiohorste predikdienst hervat. Ook te Ter Neuzen en Axel vond men al vroeg vele „nieuwe leer"-gezinden en het oude spreekwoord zeide„In Axel en Ter Neuten, daar wonen al de Geuzen", wellioht (eene tegenstelling met het meer katholieke flwtor-ambaoht. De gemeenten welke nu van lieverlede in .dezen omtrek tot stand kwamen werden voorloopig gerangschikt onder de Cl. var, Walcheren. Gelijk wij in dien tijd ver scheidene Herv. gemeenten alhier met name vermeld vinden in de nog bewaard gebleven aoten der Vlaamsche classen, -zoo blijkt daaruit tevens, dat, zooal niet in 1578, dan toch zeker in 1579 de be woners van Ter Neuzen mede openlijk toonden de Qerv. leer te zijn toegedaan en alzoo eene gemeente nitmaakten, welke tot haren eersten leeraar had PIETER VAN ORLIËNS. Bij gemis van de noodige bescheiden wordt ons van zijn dienst alhier weinig of niets medegedeeld. Waarschijnlijk was bij uit Vlaanderen afkomstig, hetgeen men schijnt te mogen opmaken uit de betrek king, waarin bij tot de Vlaamsche gemeente Deinze stond. Eerst in 1580 vernemen wij van hem, dat de Cl. van Z.-Beveland den 20 Juni van dat jaar aan Andries Coenen, pred. te Hoedekenskerke den last gaf om op den eerstvolgenden Zondag, 22 dito, naar TV Neuzen over te vareD, ten einde Pieter va?' Orliëns te hooren prediken, om dan mei hem in onderhandeling te treden over eer beroep naar Wemeldinge. Hoezeer hij, voor zooveel zijn persoon betrof, aan de ge meente te Deinze zijn woord gegeven had, bijaldien bij aldaar mocht beroepen wor- Wjj kunnen er staat op maken, dat de vrjizinnigheid thans naar een andere methode van bestrijding zoektwant in den grooten etryd der geesten kan zij niet rusten. De teekenen wyzen er op, dat zy het thans probeeren zal met een Staatsschool, waarover een Christelijk tintje gelegd wordt. In de Tweede Kamer spraken sommige liberalen reeds hun verlangen naar zulk een getinte Staatsschool niten in Groot- Ammers (wij deelden het reeds mede) trachten zij de stichting eener School met den Bijbel tegen te houden door den Bijbel in te voeren op de openbare school. Laat ons nuchtoren zijn en waken 1 Laat ons den vijand herkennen in welken vorm hjj zich ook vertoont Van de Kaap tot de Congo Wij lezen in Neerlandia-, De Belgische Kamer heeft een besluit genomen, dat de Afrikaanders, zij 't nog in de verte aangaat. Zij gaf nl. in den CoDgostaat, wanneer die Belgisch gebied zal zijn geworden, aan het Franseh en het Nederlaudsoh gelijke rechten. Dat is een besluit, dat in de toekomst van belang kan worden. Uit dat beginsel van gelijke reohten kao voortspruiten, dat er later in Congoland Vlaamsoh d". i. Nederlandech, zoo goed als Afrikaansoh het is zal gesproken worden, naast Fransob, in volksvertegenwoordiging, wan neer die er komt, en alvast in gerechtszaal en school. Er zijn al Afrikaanders in Congola id, er trekken er meer heen. Er zitten daar in de buurt, in Portugeesoh Humpatanog Boeren, taai vasthoudende aan taal, gods dienst en instellingen der vaderen. In boorlingen tot aan de Limpopo en hooger op verstaan, spreken Afrikaansch. Het Afrikaansoh, zegt men, is doorzijn eenvoud en zijn uitdrukkingsvermogen zoo sterk, dat het in het verkeer ziohmethet den besloot de Cl. van Z.-Be»eland den 15 Aug. 1580, dat, nu hij de beroeping naar Wemeldinge aangenomen had, hij ook aan deze gemeente zou verbonden blijven. Dientengevolge aanvaardde hij in Sept. van dat jaar aldaar zijn dienst en bleef er werkzaam tot aan zijn dood,den9Deo. 1605. Het blijkt intusschen niet dat de ge meente te Ter Neuzen, na zjjn vertrek, aldra van een anderen leeraar voorzien geweest is, zoodal zij vermoedelijk den bijstand zal genoten hebben van Lieven Coene, die van 1580 tot 1583 in dienst was bij de naburige, destijds nog bestaande gemeente te Vreemdijke. Toen Par ma met zijne machtige krijgs benden de eene plaats na de andere in Vlaanderen weder onder de maoht van Spanje terugbraoht, moesten duizenden de vlueht nemen en werd aldra de oude eere- dienst weder hersteld. Die van Ter Neuzen echter had alleen het voorrecht, dat zij in stand bleef. Later, bij de omkeering van zaken, voegde de gemeente zieh, in 1584, ol8ehoon voorloopig, onder de Cl. van Wal cheren, door welker zorg bepaald werd, dat de dienstdoende predikant van de Staatsche bezetting in de Moffenschans, genaamd WIJST MEERSEN hier in dienst van 1584—1590 baar voortaan tot een wet tigen herder en leeraar zou zijn. De gemeente van Ter Neuzen werd tot op heden door zes en twintig leeraars bediend. Met- een stukje van twee hunner hopen wij den volgenden keer kennis te maken. Slot volgt.) Aan den heer D te Kortgene. Uw vraag, in zake N. Beveland, is ge- ruimen tijd reeds geleden, beantwoord in de snipper-nummers12,13, 54,55,20 3 en 203. De twee laatstgenoemde nrs., in bij zonder die over Kortgene.

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1908 | | pagina 1