NIEUWSBLAD
TOOR ZEELAND.
No. 271. 1908
Dinsdag 18 Augustus.
22e Jaargang^
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
De dertigste Augustus- of
Unie-Collecte,
Binnenland,
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers0,02s.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent. -
De dertigste Collectedat wil wat
zeggen
Dat wil zeggen, dat er vele jaren lang ge-
arbeid en geworsteld is om aan de jeugd
scholen te verzekeren, waar zij kan onder- j
wezen en opgevoed worden naar den eiseh
van Gods "Woord.
Dat wil zeggen,dat het straks de dertigste
maal zal zijn, dat over de beele lengte en
breedte van ons Vaderland duizenden zich
opmaken om offers te vragen of te breDgen
voor de Scholen met den Bijbel.
Dat wil zeggen, dat er, behalve de vaste
bijdragen aan die scholen verstrekt, heel
dien langen tijd door in steden en dorpen
ieder jaar een dag is gekomen, waaropeen
vrijwillige gave werd geofferd.
Dat wil zeggen, dat bijna dertig lange
jaren door, ondanks alles wat veranderde of
verdeelde, de liefde van ons Christenvolk
voor de School met den Bijbel op peil ge
bleven is.
Er is in de negen-en-twintig jaren, die
sedert de eerste Unie-oolleote verloopen
zijn, veel veranderd.
Zwarte wolken hadden zioh dreigend
over de Christelijke School samengepakt,
onheilspellend scheen de toekomst voor haar
te zijn en in de eerste tijden was er van op
klaring geen sprake.
Het hart van allen, die de school met den
Bijbel liefhadden, klopte vaak bang, als zij
zagen op den ernst van het oogenblik en op
de nog grooter moeilijkheden, diewellioht
te wachten stonden.
Maar de Augustusmaand was niet in 't
land, oj de oogst was daar, het bewijs der
liefde voor de School, het bewijs van dank
baarheid voor haar behoud.
Dat gaf dan weer voor een wijle verade
ming in de bange worsteling, die op hope
tegen hope moest worden volgehouden.
Sedert kwam er groote verandering de
erve onzer school breidde zich uitde be
strijding werd minder scherp, of althans,
hare tegenstanders moesten met haar reke
ning beginnen te houden.
Het aantal onzer scholen werd verdub
beld, straks verdrievoudigd.
Eu ondanks het klimmend aantal Scho
len, waardoor de vaste bijdragen stegen,
daalde de Unie-Colleote niet noemens
waard. Jaarlijks mocht men op een inza
meling van bijna een tonne gouds bogen.
En waar wij thans U oproepen om weder
het Oogstfeest te houden, daar verwachten
wij van U denzelfden ijver, dezelfde toewij
ding als de vorige malen.
Uw liefde, wij zijn er van overtuigd, is
nog onverflauwd de behoeften, gij weet
bet, zijn door 't hooger aantal Scholen en de
zware san haar gestelde eisohen steeds
klimmendedaarom, Mannen Broeders, U
aangegord voor de dertigste Unie-Colleote 1
Laat ue stroom der gaven blijven op het
hooge peil, waartoe hij geklommen is. Helpt
ens, opdat de Unie-Colleote blij ve getuige
van de standvastige liefde van ons Christen
volk voor de School met den Bijbel, en van
onze dankbaarheid aan God,den Heere, Die
onzen arbeid voor de jeugd zoo rijkelijk
heeft gezegend.
C RI TI E K.
Van de hand van den heer A. Klooster
man, rustend hoofd der chr. school te Din-
teloord, is verschenen by de uitgevers
Oosterbaan Le Cointre te Goes een vlug
schrift„Critiek op „De Openbare School"
van jhr mr A. F. de Savoruin Lohman".
Men versta wel, de schrijver critiseert
niet de openbare school, maar de vyf arti
kelen in DeNederlander onlangs verschenen
van de hand van (waarschijnlijk) jhr mr A.
F. dp Savornin Lohman.
Deze artikelen zyn geschreven onder
den natuurlijken dwang van een compro
mis dat dezer dagen getroffen is tusschen
de C'hristelyk-Historische party, van welke
de heer Lohman voor een groot deel de lei
ding had, en die de leus „de Vrije school
regel" vrij algemeen aanvaardde en de
Friesch-Christelyk-Historische partydie
„de gan8che kerk en gansch het volk" in
haar vaandel schryft en daardoor ook be
halve de Nod. Herv. Kerk, ook de openbare
school aanvaardt als voertuig ter christia-
niseering der massa.
De mannen van de Vrye school en die der
christelijke openbare school zyn één ge
worden, en in dit licht beschouwe men dan
ook,en beschouwt ook de heer Kloosterman,
de vyf artikelen door den heer Lohman
geschreven ter verklaring en uitbreiding
van zyn in de jongste vergadering, nota
bene van de Unie Een school met den Bijbel,
verdedigden stelregel dat de overheid niet
mag verbieden dat de By bel op de openbare
school worde gebruikt, met andere woorden
dat de Overheid niet mag ordonneeren dat
onderwijs op eenige openbare school niet
christelijk zy.
Tegen die artikelen kwam de heer Kloos
terman in bovengenoemd vlugschrift op
met kracht, met talent, en wij meenen dat
hy op menige plaats het gelijk aan zijn
zyde heeft.
Gelijk 'teen eerlijk opponent betaamt,
heeft bij de artikelen van de Nederlander
stuksgewijs opgenomen, en van tegenspraak
voorzien.
Die oritiek is over 't algemeen helder, en
laat zich gemakkelijk volgen.
Wjj durven verzekeren dal de voorstan
ders der vrije Chr. school het wel geheel
met hem eens sullen zijn dat de weg, nu
door den hoer Lohman ingeslagen, niet is
die waarop wij hem hebben te volgen.
Integendeel wij gaan op dien weg be-
8Ü8telijk, om des gewetens wille, en ter
wille der nagedachtenis der duizenden, die
reeds zestig jaar geleden den strijd tegen de
dusgenaamde neutrale „openbare" school
hebben aangebonden, tegen het ad pies van
dezen grooten leider van den schoolstrijd
van vóór en na 1878 in.
Dat absolute neutraliteit, ook in ons land,
ook in de „openbare" school een onmoge
lijkheid is, hebben wy altijd beweerddat
de wet ze toch voorschrijft, staat evenzeer
voor ons vast. Dat wij in de laatste jaren,
vooral na de eerste „Pacificatie" van'89,
ons tegen de betrekkelijke neutraliteit der
openbare school, tegen 't gebruik van den
Bijbel op een enkele openbare schooi in
onze provincie ods niet meer zoo als vroe
ger hebben verzet, is ook waar. Wy meen
den dat de stryd nu voortaan lag in eene
andere richting, in dia van positieve stich
ting en verbetering van vrye ohristelyke
scholen.
Maar dat is heel iets anders dan dat
wij aan de Overheid zoudeD gaan vragen
dat zij nu datgene ga doen waar wij niet
voor zijn, dooh waartegen wij om andere
reden den strijd hebben gestaakt.
Wij zijn 't niet met alle besohouwingeD
van den sohrijver eensook tillen wij niet
overal de zaak zoo zwaar. Maar onvoor
waardelijk sohareti wij ons onder de banier
met de leus de Vrye school voor heelde
natie; de sohool aan de ouders; de vrije
schooi regel, de openbare aanvulling.
Wij bevelen de lezing van deze „oritiek"
ernstig aan bij allen die de vrije school
liefhebben, den bloei dier school in geen
enkel opzioht willen zien belemmerd en de
ehristianiseeriDg des volks van heel iets
anders verwachten dan van eenige voorle
zingen uit den Bijbel en het uitspreken van
een gebed
Emigratie naar Brazilië.
Brazilië, de groote Zuid-Amerikaansehe
Republiek, die 16 maal de oppervlakte van
Frankrijk beslaat, is met zijn 25 millioen
inwoners zeer sohaars bevolkt. Het land
heeft dan ook een bijzonderen „bevolkings-
dienst van het nationale grondgebied",
waartoe de in de verschillende rijken ope-
reerende emigratie-oommissies behooren.
Aangezien vooral op landbouwgebied dikwijls
werkkrachten te kort komen, heeft de Brazili-
aansche regeering besloten de vestiging van
landbouwers in Brazilië te bevorderen door hun
verschillende voordeelen toe te staan.
De Braziliaansche regeering verleent daarom,
bij voorkeur aan landbouwersfamiliën, mits
deze voldoende met den landbouw of met de
veeteelt vertrouwd zijn, verschillende voorrech-
ren en wel
1. Vrijdom van reiskosten, met Inbegrip van
voeding, van af de inschepingsplaats te Am
sterdam tot aan de plaats van bestemming.
2. Kostelooze verstrekking van zaden en
landbouwgereedschappen, zooals harken, spa
den, bijlen, zeisen enz.
3. In geval dit gewenscht wordt, aan hen, die
zich als grondeigenaar vestigen, gedurende de
zes eerste maanden na hun aankomst op de
plaats van bestemming de noodige middelen
voor hun bestaan.
4. Verder staat zij, voor zooveel noodig, koste
loos geneeskundige behandeling en kostelooze
verstrekking van medicijnen toe, gedurende het
eerste jaar der vestiging. Deze termijn va* «en
jaar kan, zoo noodig, verlengd worden.
5. Iedere familie krijgt een stuk land van
hoogstens 25 hectaren grond ter beschikking
indien het land naast of in de buurt aan een
spnorweg of riviersverkeerweg gelegen isin
andere gevallen kan de grootte uitgebreid wor
den tot 50 hectaren.
6. Als regel wordt daarop door de regeering
een huis gezetindien de immigrant er echter
de voorkeur aan geeft het huis naar zijn eigen
smaak op zijn kosten te bouwen, wordt daarmee
zooveel mogelijk rekening gehouden.
Dadelijk bij de vestiging krijgt het hoofd der
familie de voorloopige eigendomsbewijzen van
den grond dien hij bewoontde definitieve
eigendomsbewijzen krijgt hij,indien hij de waar
de ten volle betaald heeft.
7. De betaling van het in bewerking gekregen
land en van het eventueel gebouwde huis moet
geschieden in 5 jaren, te rekenen van af den
eersten dag van het derde jaar, hetwelk de
immigrant in Brazilië vertoeft. Dit geldt speci
aal voor de terreinen, welke gelegen zijn aan of
bij een spoorweg, of aan een rivier met stoom-
vaartverkeer. De betalingstermijn kan met goed
vinden van de regeering verlengd worden tot
8 jaar, alleen echter indien het terrein ver van
een spoprweg of rivier ligt.
Famillies die vooruit betalen genieten een
vergoeding van af 12 pGt. per jaar.
8. Immigranten hebben volledige vrijheid
van werken, godsdienst, enz. Zij hebben dezelf
de burgerrechten als de reeds in Brazilië geves
tigde tburgers.
9. De immigrant is vrij in het kiezen zijner
vestigingsplaats.
10. Het lager onderwijs in de landbouwkolo
nies is kosteloos.
Het Hbl. teekent bij de vermelding van
deze voorwaarden aan
Het komt intusschen wel eens voor, dat per
sonen op deze gunstige voorwaarden trachten
te emigreeren. die geen landbouwers zijn. Ten
einde nu voor beide partijen teleurstellingen te
voorkomen, heeft het Braziliaansche Consulaat
te Amsterdam ons verzocht nog eens op een en
ander te willen wijzen. Het spreekt vanzelf dat
waar de Braziliaansche regeering zich zooveel
zorgen en kosten getroost om de emigratie van
gewenschte elementen te bevorderen, zij streng
aan de voorwaarden wenscht vast te houden. De
Koninklijke Hollandscbe Lloyd te Amsterdam,
die voor de emigratie van Hollanders en Duit-
schers zorg draagt, ziet trouwens scherp op de
noodige papieren, waaruit o.m. beslist moet blij
ken, dat de emigrant wil hij de bovenbe
doelde voordeelen genieten landbouwer is en
zijn gezin uit niet minder dan3 personen bestaat.
Van ongehnwde personen heeft men te weinig
zekerheid, dat ze zullen blijven, om veel kosten
voor hen te maken.
Wij wijzen er voorts op, dat het belang van
den emigrant zelf meebrengt de voorwaarden
niet te schenden. Geeft hij zich ten onrechte als
landbouwer op, dan zal hij in het groote Rijk
ginds weldra als een hulplooze staan en veel
moeilijkheden ondervinden. Ook doe men niet
of men van elkaar verwanten is om zoo als fami
lie onder goede voorwaarden te kunnen emi
greeren. Als straks dan in de quasie »familie"
geschillen ontstaan, komen de zoogenaamde
familie-leden van een gezinshoofd in het moei
lijkste parket. Trouwens officieele bewijzen van
verwantschap aan 't emigreerend familiehoofd
worden mede geëischt.
In het algemeen drukken we landgenooten,
die eventueel aan emigratie denken, dus op het
hart in alle opzichten aan de gestelde voorwaar
den te voidoen of anders tehuis te blijven. Zoo
als gezegd, de Koninklijke Flollandsche Llojrd
te Amsterdam verschaft alle voorlichting.
ÜIT DE PROVINCIE.
Middelburg. Ook buiten Middelburg
hoorde men den gansohen dagmooi weer
voor het Festival, en in de feestelijk aan-
gekleede stad «elf genoot man wel 't meest.
Er was een groote menigte volk, ook van
elders, op de baen, toen de muziekgezel
schappen aan het station werden opge
steld. Te oirea half 11 stelde de stoet zioh
in beweging. Het korps kleine Tambours
voorop, met het vaandel van Uit het volk-
Voor het volk, met den tamboer-msitre, den
sohelleboomdrager, en da beide aardige
marketenstertjes. Daarachter volgden de
muziekkorpsen, en wel na -Het Middel-
burgsch Muziekkorps, de vereenigiDgen
Excelsior van 's-Heer Arendskerke, Con-
stantia van Laur, Wolf erts Fanfare van
Wolphaartsdijk, Con Amove van Hoede-
kenskerke, Excelsior van Middelburg, Eu
terpe van HeinkeDszand, Eendracht maakt
macht van Serooskerke, Scheldegahn van
Qansweerd, Voorwaarts van Koudekerke
en Euphonia van Goes, alle met hare
vaandels.
De muziekkorpsen Kunstmin van 's-Gra-
venzande, De Verecnigde Vrienden van Sas
van Gent, Vlijt en Volharding van Etten
en St. Caecilia van Vlissingen, arriveerden
pas in den loop van den morgen.
Van het Stationsplein werd gemarcheerd
naar de Markt, die met volle muziek
rondgetrokken werd.Daarna werden de be
sturen der muziekkorpsen in De Vergenoe
ging door 't bestuur van Uit het volkVoor
het volk bij monde van den voorzitter, den
heer L. K. v. d. Harst, verwelkomd, waarna
hun de eerewjjn werd aangeboden. Ver
volgens begaf zioh de stoet naardeSlads
Rijschool waar de generale repetitie van
het Ensemble-no. plaats had. Hierop trok
men naar de Markt waar de uitvoerins
van de Marche des Petits Tambours plaats
had onder leiding van den heer Morks.
Zij slaagde uitstekend en werd na afloop
dankbaar toegejuicht.
Daarna had de Banieren-wedstrijd plaats.
De le prijs, zilveren medaille, werd toe
gekend aan De Vereenigde Vriendenvan
Sas van Gentde 2e prijs aan Euphonia,
van Goes, bij loting met Constantiavan
Leur, en Vljfi en Volharding, van Etten.
Na 12 uur werd het eigenlijk Festival",
volgens programma gehouden. Tijdens de
openbare muziekuitvoeringen had de
marsoh-wedstrijd plaats tussohen de ver
schillende corpsen. De volgende prijzen
werden toegekend I (afdeeling Harmo-
niëu)lo, verguld zilveren medaille met
diploma, aan Vlijt en Volharding te Etten
2o, groote zilv. medaille met diploma, aan
Euphonia te Goes 3o, kleine zilv. medaille
met diploma, aaD Kunstmin, te's-Graven-
zande4o, bronzen medaille met diptoma,
aan Constantia, te Leur5e pr., diploma,
aan St. Caecilia, te Vlissingen.
II (afdeeling Fanfaren)lo, verguld zilv.
medaille met diploma, aan Voorwaarts te
Koudekerke en Scheldehalm te Hansweert
2o, groote zilv. medaille met diploma,
aan Eendracht maakt macht, te Serooskerke;
3o, klein zilv. medaille met diploma, aan
Euterpe, te Heinkenszand 4o, bronzen
medaille met diploma, aan Excelsior te
Middelburg en Bxcelsior te 's-Heer Arends
kerke 5e, diploma, aan De Vereenigde
Vriendente Sas van Gent.
De groote bronzen medaille voor de
Vereeniging met het grootst aantal leden
verkreeg het Middelburgsch Muziekkorps.
De prijzen in geld vielen ten deel
a voor vereenigingen met 30 of meer
werkende ledeD,
die van f 100 aan Euphonia
van f 60 aan Vijjt en Volharding
van f 40 aan De Vereenigde Vrienden en
van f 10 aan het Middelburgsch Muziek-
korps
b. voor vereenigingen met minder dan
30 leden,
die van f 50 aan Excelsior van 's-Heer
Arendskerke
van f 25 aan Woljerta Fanfare
van 15 aan Constantiaen
ven f 10 aan Excelsior van Middelburg
en Scheldegalm.
Te half 8 werd in het Schuttershof een
oonoert gegeven door bet stedelijk Muziek
korps gevolgd door een vuurwerk. Op de
Markt gaf te 9 uur het Vlissingsoh muziek
korps St Caecilia een uitvoering.
Er heersohte den ganschen dag een
aangename drukte, Uit het volkVoor het
volk en haar talentvolle voorzitter kunnen
met voldoening op dezen goed geslaagden
dag terugzien.
Middelburg. De Commissaris der Ko
ningin en mevrouw Dijokmeester zullen
ter gelegenheid van den verjaardag van
Hare Majesteit de Koningin op Maandag
31 Angustus des namiddags ontvangen van
drie uur af.
De 2e luit. op Eonaotiviteit M. J.
Barst, is met ingang van 25 dezer weer
in aotieven dienst geplaatst en we) bij het
3e reg. inf.
Goes. Door J. Voois werd een vosharig
paard, losloopend op deD weg gevonden
en gestald bij wed. Molhoek alhier. De
eigenaar, een landbouwer van Kapelle,
haalde 't dier terug, dat zijn stal ontloo-
pen was, blijkbaar om zijn oud stal
het was afkomstig van Borseleweer
op te zoeken.
Goes. Toen de veedrijver R., Zaterdag
een paard naar de weide bracht, gaf het
dier hem een trap, waardoor hem een voet
verbrijzeld werd. Op een sleeper werd hij
bij dhr. R. ingebracht, en later per rijtuig
naar zijn woning vervoerd.
Goes. Door dhr. L. de Beste Wz. werd
aan de stedelijke oudheidkamer in bruik
leen afgestaan een zilveren medaille der
Goesche teekenschool. Een mooie aanwinst
kan dit zeker genoemd worden, daar by het
stedelijk archief het geheele archief der
voormalige teekenschool berust, maar tot
heden nog geen enkele medaille bewaarde
die de teekenschool zooveel had nitgereikt.
Deze teekenschool werd opgericht door het
Departement der Maatschappij tot Nut van
't Algemeen 15 November 1819. 3 Oct.
1828 ging ze over in handen van het stede
lijk bestuur, en werd toen Stadsteeken-
school. Jaarlijks hield deze school een
wedstryd in het teekenen, hieraan waren
voor de leerlingen prijzen verbonden. Z. M.
de Koning schonk jaarlijks een zilveren
medaille en het bestuur gaf ook een kleine
medaille en boekwerken als geschenk. In
1844 was het wylen dhr. W. de Beste, wien
de hoogste prys ten deel viel, voor de
mooiste bouwkundige teekening. De schooi
was gevestigd in het tegenwoordige lokaal
school B. Ze bezat ook buiten Goes een
goeden naam, haar teekeningen werden on
derworpen ter goedkeuring aan de Acade-
demie van beeldende kunsten te Antwerpen
naar welker modellen de leerlingen leerden
teekenen. Deze modellen worden allen nog
bewaard op het stedelijk archief. In 1853
werd ze gesloten wegens 't weinig gebruik
dat men er meer van maakte, particuliere
inrichtingen deden haar ten onder gaan,
later voorzagen de Burgeravondschool en
de Ambachtsschool in de behoefte.
Goes. Heden Maandagmorgen half 8
kwam de landbouwer M. van 's-Graven-
polder met 2 ossen doordeWyngaardstraat.
Een dezer dieren bracht een bezoek in het
magazijn van vensterglas van dhr. Wattez
en richtte daar nogal schade aan door een
partijtje vensterglas te breken. Door een
t chterdeur werd de bezoeker uitgelateD,
z'nbaas betaalde de aangerichte schade,
zynde f 40.
Goes. In den nacht van Zaterdag op
Zondag omstreeks 1 uur brak hier een ta
melijk hevige brand uit in de schuur van
den heer Pe6man op den Stationsweg. In
korten tyd stond de schuur in lichte laaie.
De brandklok riep de bewoners uit hun
eersten slaapde schrik was echter voor
velen niet zoo grootin den laatsten tyd
raakte men aan dit sinister nachtelykge-
bom wel eenigszins gewend. De brand
weer, moedig als altyd, was nu ook weer
vlug op haar post. De motorBpnit, die
