NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Mo. 267. 1908
Donderdag 13 Augustus,
22è Jaargang,
GHR1STEL1JK-
HisTORisen
Binnenland.
BP
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
w W. STERK.
Snippers uit de oude doos.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUiJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
LIT DB PROVINCIE.
Middelburg. By het gehouden bevorde
ringsexamen voor den rang van milicien
korporaal slaagden van het 2e bat. 3e reg.
inf. de miliciens Coppoolse, Leemans,
Straub, Roose, Mieras, Meeusen, Ruisaard,
Van Loozen, De Mei], Nederhand, Flink,
Van der Does, Butijn, Lenselink, Thieme,
Maartense, Dane, Battes, Van der Borght,
Buys, Roth, Reijerse, Koetse, Ravia en De
Noojjer.
Goes. W. schoot hedennacht op den
West wal een paar eendjes, dooh had geen
gelegenheid de beestjes tot zioh te halen,
want de politie kwam op 't schot af, en
vond aan den grachtkant 's mans stok,
waarmee hij de diertjes naar zioh toe had
willen halen. Met behulp van dien stok
haalde de agent M. de beestjes naar zich
toe en nam ze tegelijk met den stok mee.
De eigenaar van den stok zat aan (ten
overkant te foeteren op den agent en 't
mislukte strooptoohtje. De politie nuttigde
daardoor van daag een paar lekkere
eenboutjes.
Goes. Tegen V. is proces verbaal op
gemaakt wegens mishandeling van zijn
buurman A. in de Voorstad.
plii
Mi
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,026.
12 Augustus 1908.
Schore.
Vrijdag a. s. moet er te Schore gestemd
worden voor een lid van den gemeenteraad.
Van de 4 candidaten zijn er twee (de ove
rigen kannen wij niet) ons van nabjj als
zeer flinke, eerlijke mannen bekend, doch
daar er slechts éèn zetel te vervullen valt,
kunnen wij er slechts een aanbevelen.
Wij gaan daarom ditmaal mee met de
candidatuur van W. Sterk.
Deze candidaat verdient dien steun om
dat hij als bouwkundige zijn sporen heeft
verdiend, de blijken hèeft gegeven van
groote bekwaamheid in't bouwvak. Menig
gebouw in onze omgeving is daarvan een
sprekend getuige.
Daarbjj is hij een man, die met nog meer
deren in den Schoorschen Raad zal mee
werken tot een zninig beheer eenerzijds en
niet schroomen zal, waar 't gemeentebelang
het vordert, aan de invoering van nood
zakelijke verbeteringen mede te werken.
Nauwgezet en eerlijk als hjj in zijn parti
culiere leven is, zal hij zeker, wordt hij tot
den post van raadslid geroepen, van deze
deugden, ook in de raadsvergaderingen
doen blijken.
Wy bevelen daarom sterk aan den heer
Verzekering tegen werkloosheid.
De gemeenteraad van Groningen heeft
't voorbeeld van dien van 'sGravenhage ge
volgd en een gemeentefonds in het leven
geroepen tot steun bij werkloosheid.
Voorwaarde voor toetreding tot dit fonds
is dat zij is een vakvereeniging.
De commissie had gewild een werklie-
denvereeniging van vakgenooten. Dit be-
teekende dat de gemeente de arbeiders zon
opwekken vereenigingen te vormen, die
eigenlijk niets anders zouden zijn dan ver-
zekeringsvereenigingen.
Dit standpunt verwierp de Raad, zoodat
nu vaststaat dat het .fonds der gemeente
zich zal aansluiten by de organisatie op
arbeidsterrein zooals zjj nu bestaat en bezig
is zich te ontwikkelen.
Het bezwaar dat er onder de vakvereeni-
gingen zijn die aan een bepaalde politieke
290
FEUILLETOÏT
DOOR
S C A L DIS.
ST. MAARTENSDIJK.
II.
Onze schreden naar de kerk richtende,
welk gebouw, in den Roomschen tijd gewijd
was aan den H. Maarten, bisschop van
Tours, zien wij al van buiten af, dat het een
ruim, groot gebouw is, en door geen platte
lands-kerk in Zeeland overtroflen wordt.
Binnengetreden valt ons oog onmiddellijk
op het, in 1852, nieuw gebouwde orgel't is
een fraai stuk werk en van voldoende
kracht voor het groote bedehuis.
Het voormalige koor is door een houten
beschot van het ruim afgescheiden.
In dit koor vinden wij het praalgraf, of
de tombe van den Drost en rentmeester
Corn. Liensis 1636 overleden, en op eene
zerk tegen of in den muur; een Latijnschop-
sohrift, ter eere van diens vader Johan Liens
den bedevaartganger naar Spanje zooaïs we
hoorden, gestorven 5 Jan 1594. In de Z -
"Westhoek van het koor ontmoeten wij nog
de verwaarloosde overblijfsels van de graf
naald van hei geslaoht der van Borselens.
Wat de beeldenstorm, hier niet in 1566,
maar in 1572 geschied, aanving,werd voort
gezet door de gravensohenners van 1798, en
door verzuim voltooid. Vermoedelijk is deze
graftombe opgericht, door Frank van Bor-
sele, zoon van Floris en Oda van Bergen
Behalve de overblijfsels zijner ouders,
werden ook die van hem er in bijgezet,
behalve „hart en ingewand, dat begraven
werd binnen der stede van den Briel in
actie doen, werd niet gewichtig gsnceg
geacht.
In hoever steun van niet-goorganiseerden
mogelijk is, op die vraag werd niet inge
gaan zoodat niet georganiseerden zich bij
'n organisatie zullen hebben aan te sluiten.
Dat meerdere gemeenten ook de zorg
voor werkloozen in het vizier nemen, is een
goed teeken. Het voorbeeld verdient na
volging.
Bidden en danken.
Wy vonden in de Alblasserw., anti-rev.
weekblad voor Sliedrecht, een stuksken
van een inzender, die uit eigen ervaring
waarschuwt tegen het „christelijke tintje''.
Wij weten, dat zijn ervaring niet alléén
staat. Maar laten we hem even aan het
woord
«Ik ben er getuige van geweest, dat op
een openbare school in onze Waard de
hoofdonderwijzer, met de pet voor den
mond, een dankzegging «aframmelde", des
morgens als de school begon, ook, dat hij
een gebed deed, 's avonds als de school uit
ging.
«Hij deed dit staande voor twee lokalen,
immers in het 2e lokaal stond een onderwij
zer die socialist was en eerlijk genoeg, om
in 'n neutrale inrichting ook niet te bidden.
Was het hoofd afwezig, dan werd er ook
niet gebeden
VrageLeert de jeugd zoo niet spotten
met het heilige Immers ja P b. ook was ik
er getuige van, dat de Bijbel gelezen werd,
maar hoe 't Gebeurde gewoonlijk eens
per week. 's Morgens, zoodra er gebeden
(of bij vergissing gedankt) was, zei de
hoofdonderwijzer«boekjes voor «Jan,
begin
„En terwijl de onderwijzer dan andere
werkzaamheden verrichtte,dreunde elk der
leerlingen een tekst nauwelijks hoorbaar of
schreeuwend voor. Wie geen bijbeltje had,
deed niet mee.
„Binnen een kwartier tijde was 't bijbel
lezen (P) afgeloopen. 't Luide dan: „boekjes
weg". In de klasse van den sccialistiscken
onderwijzer werd natuurlijk de Bijbel niet
gelezen.
Kwam de schoolopziener, dan werd er
nog gelezen, noch gebeden. Een der oudBte
Ste Pieters-paroohiekeroke van Maerlandt
in 't Heilighe Cruce ohoer voir't autaer"
hij stierf m den Briel den 19 Nov. 1470.
Zijn huwelijk met Jacoba van Beieren
werd in deze zijne heerlijkheid, in 1433,
voltrokken.
Ons oog op den vloer slaande, ontwaren
wij tal van grafzerken, waaronder 't stol
der vaderen rustze hier allen na te gaan
en te bezichtigen laat ons bestek niet toe.
lu de bibliotheek van t Zeeuwsch Gen.
der Wetensch. kunnen wij de afbeeldingen
met opschriften vinden van niet minder
dan 19 grafsteenen en 17 wapenborden,
vroeger en nu a&nvrezig in dit kerkgebouw.
In de Roomsche tijden was er ook eene
Vicarie aan St. Jacob in gevestigd, gesticht
door Frank van Borseleen aan welke
vicarie in eigendom behoorden 13 gem.
127 roed. lands. Deze goederen zjjn met
de andere vioariën en kapelleriën, bij de
invoering der Hervorming onder de goede
ren van den Ambs. Heer gekomen, die
eaateetegen weder zorgde voor de bezol
diging der kerkelijke beambten. Genoemde
Frank van Borsele en zijn gemalin stichtten
c-r oók, in 'tjaar 1400, een kapittel van
kanunniken in, 't welk Frederik van Bor
sele, in 1450, door het stichten van eenige
nieuwe, vermeerderd heeft.
Onderscheidene brieven op die stichtin
gen betrekking hebbende, zijn naar het
gemeente-archief van Middelburg ver
dwaald. Zoo vinden wjj er o.a. eene acte,
waarbij Jacoba van Beieren, te Middelburg
den 16 Juli 1431, verklaart, dat deken
en kanunniken voortaan 300 gemeten lands
ia Zeeland zonder heervaart, zouden mogen
bezitten.
Ook nog een brief, waarbij Frank van
Borsele de rechten en verplichtingen van
't Kapittel, uit deken en tien kanunniken
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent.
leerlingen merkte bij zoo'n gelegenheid
op «'t is er vandaag zeker doorgebakken".
Vrage Leert zoo de jeugd eerbied voor
Gods Woord te hebben? Immers, neen 1"
Schrijver dezes heeft in diezelfde waard
meermalen ouders gesproken, die als knaap
en meisje haddeu «gezeten" bij een bijbel-
vertellend meester en heeft zich vaak ver
ontwaardigd, hoorende wét den kinderen
van de bijbelsohe verhalen werd wijsge
maakt, inzonderheid van de wonderen
Zij, die tu de openb. school willen gaan
ohristianiseeren in de meeste geval
len weten niet, wat ze doen.
Nederland en Venezuela.
Reuter seint heden uit Willemstad
Als voorbereidende maatregel voor een
mogelijke botsing tussohen Nederland en
Venezuela wordt er te Willemstad een
dradelooze telegrafie ingericht.
De kruiser Gelderland is gisteren naar
het naburige eiland Aruba vertrokken, met
geweren en schietvoorraad voor de be
woners, die feitelijk zonder bescherming
zijn.
Bij ditzelfde bataljon worden op 15 Aug.
a.s. de nieuwbenoemde tweede-luitenants
Reeser en Hollert ingedeeld.
Goes. Het fanfaregezelsohap „Hosanna"
gaf gisterenavond voor begunstigers en
huiegenooten een concert in den tuin der
sociëteit V. O. V. Het dreigend weder en
de sterke aikoeling in aanmerking genomen
is de opkomst tot deze soiree redelijk te
noemen. Velen, die uit bezorgdheid voor
't weêr wegbleven mogen zioh beklagen
bestaande, regelt op den 10 Augs. 1435,
met de confirmatie door den Bisschop van
Utrecht.
Eindelijk de belofte van genoemden
edelman om jaarlijks honderd gouden
pietermans voor zielmissen te zullen geveD.
Den 7 Mei 1478 beloofde zijne zuster
Eleonora aan het Kapittel honderd Rijnsche
gulden 'sjaars, mede voor zielemissen.
Vroeger sehijnt hier ook nog een klooster
te zijn geweest, daar volgens van Mieris,
op 30 April 1411, graaf Willem, in de
gift bewilligd van vijftig pond swarten
's-jaars door Floris van Borsele, aan de
Regulieren vaD St. Maartenskapelle, in het
land van St. Maartensdijk gedaan.
Omtrent de overgang tot de Hervorming
te dezer plaatse vinden wij niet veel ge
boekt. Het eerste Class. Aoteboek van
Beoosterschelt is verloren gegaan, terwijl
die van de Classis Tholen c. a. eerst aan
vangen den 23 Maart 1584, en de kerke-
raads-notulen sluier klimmen niet hooger
op dan tot 1629.
Uit de «Sententiën van Alva", uigegeven
door Jacob Marcus, blijkt ons, dat de
Reformatie, zoowel in de stad, als in de
verschillende gemeenten van het eiland,
reeds in 1566 was begonnen door te brekeD.
Zoo werd o.a. te St. Maartensdijk, en in
den omtrek in de huizen van bijzondere
personen gepredikt en den doop toege
diend door Erasinus de Wever, evenals tp
Scherpenissewerwaarts hij van Steenbergen
geleend was om te prediken, en door mr.
Jasper Erasmusz-, eertijds schoolmeester
te Scherpenisse, die daarom met hem nit
het land werd gebannen.
Nadat intueschen de stad Tholen den 17
April 1577 bij satisfactie aan den Prins van
Oranje was overgegaan, kwam daar, 6n zoo
ook vervolgens in alle gemeenten, de Her-
dit goedgeslaagde concert niet te hebben
gehoord. Hosanna is in de weinige maanden
nadat de groote „herboring" (tooals onze
Zuidelijke buren zouden zeggen) plaats
vond, wezenlijk en innerlijk vooruitgegaan,
'tls te bemerken dat üiet alléén het pro
gramma «er in" zit. De keuze der nummers
is zeer gelukkig geweest en getuigt van
fijn gevoel. Het rijke program, waarvan
we de nummers niet afzonderlijk zullen
bespreken, werd zonder stoornis (behoudens
't babbelen van eenige dames, die daarvoor
zeker thuis lijd te kort komen) afgewerkt.
De oompositie van den directeur die zoo
versoholen onder no. 76 stond aangekon
digd, mag gerust wat voorop komen en
heusoh als een der weinige >mooie" heden-
daageohe fanfare muzieknummers meege
teld worden. Hosanna is dan ook geluk
te wenschen met zulk een direoteur.
Het worde H. gegeven hem lang als
leider te mogen bezitten. Voor wie dit
concert niet bijwoonde, zij gemeld, dat
deze week nog (Donderdagavond) een
volksconcert op de markt gegeven wordt.
Het brenge ons gewaardeerd oorps neg
menigen begunstiger bij, opdat het met
lust en zonder zorgen op den ingeslagen
weg voortga.
De Si.Crt. no. 187 bevat de koninklijk
goedgekeurde ontwerp-akte, houdende na
dere wijziging in de akte van oprichting van
de N. V. De Kanter en Hordijk's Bank, ge
vestigd te Goes.
vorming van lieverlede tot stand en ont
stonden er gemeenten, door leeraars be
diend.
Als eersten predikant te St Maartensdijk
vinden wij vernoemd
BARTHOLOMEUS DE HOUCK.
Het sch(jnt dat hij reeds in 1579 hier in
dienst kwam. Over hem zien wy het eerst
gehandeld in de acte der particuliere Sy
nodale vergadering van Zeeland te Vlissin-
gen gehouden den 21 Febr. 1581wij iezen
n.l. daarin «in dier voege, dat hy aan die
van St Maartensdijk ontnomen zijnde, en
niet ter goeder trouw in zyn vertrek van
daar gehandeld hebbende, aan deze ge
meente, door schriftelijke schuldbekentenis
genoegen zou geven zonder gehouden te
zyn, tot haar weder te keeren. naardien
hem, na langdurige snpplicatie, geen be
hoorlijk onderhoud was gegeven".
Indien hij dezelfde geweest is, die als
Bartholomeus van der Houcke vermeld staat,
dan was hij,.volgens Te Water, in 1583 pred.
te Zoutelande. Wij vinden omtrent dezen
leeraar verder niets meer aangeteekend.
Na hem is de gemeente niet aanstonds
vervuld, wat blijkbaar veroorzaakt is door
onvoldoende bezoldiging van den predikant
zoowel in deze als in de nabuiige gemeente
van Scherpenisse, weike door bijzondere
omstandigheden voor hare predikanten
geen tractemsnt konden genieten uit het
Provinciaal Geestelijk kantoor, zooals alle
overige gemeenten in Zeeland.
De geestelijke goederen van St. Maar
tensdijk in Scherpenisse, aldaar liggende,
behoorden tot de Domeinen van hel Vor
stelijk huis van Oranje-Nassau en ten
gevolge van een verschil tussohen de ge
committeerden van dat Stamhuis en de
Staten van Zeelandzijn die goederen niet
In de St. Crt. no. 187 is opgenomen de
wet van den 24sten Juli 1908, houdende
toekenning van een renteloos voorschot ten
bedrage van eeo derde der kosten, dooh tot
geen hooger bedrag dan van 1 231 667, ten
behoeve van den aanleg en het in exploita
tie brengen van een spoorweg van Bonte-
nisse naar de Belgische grens in de richting
van Selzaete. Het genoemde voorschot
wordt, onder te stellen voorwaarden, toege
kend aan den concessionaris voor den aan
leg en de exploitatie van geaoemden spoor
weg, dooh niet, dan nadat door belangheb
benden bij dien aanleg daarvoor, ten ge-
noege van den Minister van Waterstaat,
voldoende steun zal zijn vérleend, onder
geene andere voorwaarden, dan waarop de
goedkeuring van genoemden Minister zal
zijn verkregen en nadat de tijdige aanleg en
de exploitatie van eene zijlijn tot Sas van
Gent ten genoege van genoemden Minister
verzekerd is.
Schore. In de gemeenteraadsvergade
ring vanDinsdagavond waren tegenwoordig
5 leden. Afwezig de heeren Ryn en Glernm.
Onder de ingekomen stokken was bericht
van Ged. Staten van de benoeming tot lid
voorzitter der gezondheidscommissie zetel
Kruiningen van dr. Kruysse Voorburg
Voorts goedkenringvan het le en 2e kohier
hondenbelasting. Medegedeeld wordt dat
M- Karelse is benoemd tot zetter, en dat kas
en boeken van den gemeente-ontvanger in
orde zyn bevonden. In kas moest zyn
f 88,01®. Dhr. A. Brninhoofd werd benoemd
tot lid der commissie tot wering van school
verzuim. Op de voordracht voor zetters
werden benoemd "W. Rijn en A. Rottier,
plaatsvervangers A. Bruinshoofd en W. in
't Anker. In het stembureau werden be
noemd totplaatsvervangend voorzitterW.
Ryn, leden A. Rottier, W. in 't Anker. De
heeren M. Karelse en Verhaagen werden
als hunne plaatsvervangers aangawezen.
Van Ged. Staten was terug ontvangen de
verordening, regelende het salaris van de
onderwijzers met verzoek het in overeen
stemming te brengen met het besluit van
den raad van 15 Febr. 1.1. B. en W. stellen
voor in dien geest te besluiten, waarbij was
bepaald dat 't salaris van de onderwijzeres
gelijk moet gesteld worden met dat van de
geseculariseerd kunnen worden, en afzon
derlijk beheerd gebleven, door rentmeesters
van wege de Vorsten van Oranje-Nassau
daartoe gesteld, zoodat, totaan het einde
der Stadhouderlijke regeering in 1795, de
predikanten en andere kerkdienaars van
deze beide gemeenten uit die bijzondere
fondsen bezoldigd zijn geworden.
Uit de class, aote van Tholen c a. blijkt
ODS, dat de sinds 1581 vacant gebleven
gemeente in 1584 tijdelijk bediend werd
door Gerardus Paulidie in 1577 de eerste
leeraar van Brouwershaven was, en nu
sinds 1583 te Bergen op Zoom stond, van
welke gemeente hij geleend werd om de
kerkelijke zaken te Scherpenisse te regelen,
en daarbij ook zooveel mogelijk de vacante
gemeente alhier waar te nemen. Dooh ook
deze diende bij de Cl. aldra eene klacht
in over zijne sobere bezoldiging. De Cl.
besioot nu, den 4 Maart 1585, de Raads-
heeren van Maria van Nassau aan te sohrij-
ven, dat men toeh behoorlijk zou zorgen
voor het onderhoud van den pred. Gerardus
Pauli, alsmede dat er maatregelen mochten
genomen worden, de beide gemeenten van
een vasten leeraar te voorzien.
Tot aandrang daarvan, zond de Cl. den
3 Juli d.a.v. ook nog eene commissie van
twee leden uit, om bij den Rentmeester,
te verzoeken, dat bij mocht medewerken
tot de vervulling der beide plaatsen. En
dat zulks van gewenschte invloed geweest
zij, blijkt hieruit dat op den 25 April 1586
tot pred. te Scherpenisse beroepen werd
Gy'sbertus Samuels en te Sint Maartensdijk
nog aan het einde van 1585 in dienst, trad
ds. JOHANNES DE PRINCE, afkomstig
van Vilvoorden.
(Slot volgt.)
