NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
GHRISTELIJK-
HISTORISCH
No. 251. 1906. Zaterdag 25 Juli. 22e Jaargang,
i n m mm.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUU, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Snippers uit de oude doos.
Binnenland.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
<V
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
-v
24 Juli 1908.
Groot-Ammers.
In deze gemeente heeft, als men weet,een
adres den Raad bereikt, om tooh op de
Openb. School het Bijbellezen weer in te
voeren. Daarover sehrijft O. G.
Het verzoek schijnt toegestaan.
De A!bl., ons antir. districtsblad in de streek,
meldde .bet.
Er werd te Groot-Ammers op de openbare
school al een gebed gedaan. Ook werd er een
psalm gezongen. Thans zal er ook uit den Bijbel
worden verteld.
En waarom dit alles
In Zwolle, op de vergadering van Volksonder
wijs, werd het dezer dagen gezegd, door den af
gevaardigde van het tegenover gelegen Schoon
hoven, die het dus wel weten kan.
Deze getuige zei, volgens 't verslag
.Daar wordt op de school al gebeden en zoo
nu en dan een psalm gezongen. En nu is een
adres aan den raad, om er ook het Bijbellezen in
te voeren, geteekend door allevrij-
zinnigen. Men doet dat, om de
stichting van een Christel ij ke
school te voorkomen".
Grooter lofspraak is de chr. school nooit
gegeven Om haar te weren, vraagt de vrijzin
nigheid om 'n gebed, 'n psalm en 'n bijbelles op
de openbare school I
Terecht was Volksonderwijs veront
waardigd over die vrijzinnigheid van den kouden
grond. Maar de orthodoxie van .Aramers",
feliciteeren we niet met zulk een Bijbelschooi.
En de kleine groep, die er al jaren werkelijk
een .School met den Bijbel" wil, roepen we toe
Laat u niet ontmoedigen, maar ga door op den
éénig goeden weg Kunt ge door de onthouding
uwer broederen 't niet alléén klaarspelen., doe
dan in overleg met den Schoolraad eens een be
roep op het land I
't Wordt nu voor al ons christenvolk een
eerezaak, dat Groot-Ammers een christelijke
school krijgt
Een school, waar de onderwijzers den Bijbel
gebruiken, omdat ze er zelf het leven hunner
ziel in vonden en niet, omdat de Raad het hun
met meerderheid van stemmen gebood
De gemeenteraad van Delft nam met
algemeene stemmen een motie aan van
den heer Groot (a.-r.) waarin wordt uit
gesproken dat gehuwde onderwijzeressen
worden ontslagen ingaande op den dag
van hare huwelijksvoltrekking.
286
FEUILLETON
DOOR
S 0 A L DIS.
De bedel-orden en hare kloosters
In Zeeland.
II.
Naast de Franciscaner-orde, ontwikkelde
zich die der Dominicaners. Haar stichter,
de H. Dominicus, die in 1170 geboren
werd, werd van zijne jeugd af voor den
priestersstand bestemd, en nauwelijks was
hij daarin getreden, of zijne welsprekend
heid, inzonderheid wanneer hij tot boete
vermaande, deed den Bissohop van Osma
in hem een geschikt werktuig zien, om
de kanunikken van zijn diocees aan meer
gestrenge tueht te gewennen, waarin hij
niet ongelukkig slaagde.
De Paus gaf in 1216 toestemming tot
het oprichten der orde en reeds in 1220
waren op het eerste algemeene Kapittel
uit acht Provinciën der orde zestig kloosters
vertegenwoordigd.
Op die vergadering werd beBlolen «dat
de de broeders, die tot hiertoe de kan-
nunniken-kleeding droegen, tegen 'n witten
rok en een wit scapulier, waarover bij het
uitgaan een zwarte mantel, met zwarteu
kap, geslagen moest worden, dit kleed
verruilen zouden.
Aan onafgebroken stilzwijgen, gestreng
vasten, onthouding van vlessoh, het gebruik
van wollen kleedingstukken en armoede,
waren zij reeds vroeger onderworpen.
Groot waren de voorrechten door de
Pausen aan deze orde verleend. Zoo stond
Honorarius haar o.a. toe, de godsdienstige
plechtigheden, té wögep verrichten Op
Be heer Van Aggelen (vrijz.-dem.)
wenfoht den maatregel gestreng te hand-
hayeD, ook ten opzichte der nu in functie
zijnde gehuwde onderwijzeressen. Hij ver
dedigde het ontslag van de gehuwde onder
wijzeres op grond van het streven om de
vrouw uit de fabriek te halen, waaruit hij
concludeerdedus ook uit de school.
De motie was mede onderteekend door
twee liberalen, de haeren Nienhuis en
Fischer.
Zoo breidt derhalve de beweging tegen
de gehuwde onderwijzeressen op school
zich uit.
In gemeenten waar men er evenzoo over
denkt als te Rotterdam, Delft, Hilversum
en andere plaatsen, handde de gemeente
raad ook alzoo.
Geen voorstel doen om 't in de veror
dening op te nemen dat gehuwde onder
wijzeressen terstond na 't huwelijk of later
worden ontslagen. Een dergelijke bepaling
wordt door Gedep. Staten afgewezen.
Maar bij motie uitspreken dat de onder
wijzeres die in 't huwelijk treedt moot
worden ontslagen dat mag en dan voert
de Raad die motie de eerste gelegenheid
de beste maar uit.
Doch wij herhalen niet doen wat da
burgemeester van Hilversum het raadslid
Rutgers wilde laten doen, in welke fuik
deze rechtsgeleerde echter niet verkoos te
zwemmen, namelijk een voorstel doen
dergelijke bepaling in de verordening op te
nemen dat nooit
Hoe men van een lagen staat tot de
positie van een grooi man opklimmen kac,
zonder reehtstreeksohen steun van Kapitaal
en Wetenschap, heeft de man die deze
week te Londen gestorven is Sir Wil
liam Randal Cremer bewezen.
Een paar jaar geleden gaven wij van
dergelijke opklimming en eigen energie
natuurlijk de leiding en hulpe Gods hier
niet buiten gedacht een staaltje in
George Williams, den kantoorklerk die
tot den hoogsten rang onder Engelands
grooten geraakte.
Thans is 't Cremer, wiens figuur in nog
ernstiger mate de aandacht trekt, want
ook hij stierf in eere, geridderd door zijn
draagbare altaren. Zijn opvolger Gregorius
IX beval haar aan al de booge prelaten
der kerk aan hij stond haar het bezit van
kerkhoven toe, voor allen, die er eene
begraafplaats zouden kiezen kortom de
jaarboeken der orde zijn vol vaa dergelijke
gunstige beschikkingen.
Op Zeeuwschen bodem ontmoeten wij te
Zierïkzee een klooster der Predikheeren
mede tot de Dominicaner-orde behoo-
rende. Men noemt het jaar 1250 als
dat der stichtingalthans op dit jaar bad
betrekking het versje, vroeger op den
kerkmuur aanwezig, 't welk luidde
„Nae duysent twee honderd ende
vyftich mede, Quamen die
Preeckheeren binnen die Steede".
Dit klooster was een telg van het Ant-
werpsche Predikheeren-oonvent, dat in 1245
gesticht werd. Als stichtster er van vinden
wij vernoemd Machteld, de moeder van
Graaf Willem II, of ook wel Margaretha
van Konstantinopel, en als begunstigers de
burgers der stad, die hun aanzienlijke ge
bouwen ter vestiging schonken,en vooral de
wed. Vertielt, die bij testament vele geeste
lijke gestiohten in Zeeland bedacht en ook
voor ditkloostereeniggeld besprak „toteden
ornamente" en ook „tote haeren gestigte".
Bij al den voorspoed, dien het klooster
ten deel viel, was het ook niet uitgesloten
van de rampen, die andere gestiohten trof
fen, want wij hooren o.a. dat het niet
onaangetast bleef, tijdens den strijd in het
begiD der 14a eeuw, tusschen de Hollanders
en Vlamingen gevoerd .Melis Stoke zegt in z'n
rijmkroniek, dat, tijdens de belegering door
de laatstgenoemden de aanvaller had
„gheworpen met sinen werke
Enen steen tot op de kerke
Ter a t b ji i n e n in de port".
Koning, dooh hij was nog minder begonnen
dan Williams. Zijn eerste betrekking was
die van krullejongen.
In 1838 te Faiehaua bij Portsmouth ge
boren, ontving hij zijn eerste en eenige
lager onderwijs van zijn moeder. Zijn
vader had hem verlaten. Vervolgens kwam
hij bij een scheepstimmermanen toen
heeft hij zich verder ontwikkeld dooh
altjid in één richtingdie van den vrede,
waarvoor hij leefde en streed.
Driemaal is hij naar Noord-Amerika ge
togen om den president en de volksver
tegenwoordigers der groote Republiek voor
ziju denkbeelden to wiunen en in 1893
namen de Etigelsehe regeering en bet En-
geisohe parlement eenstemmig de door hem
voorgestelde motie aan, ten gunste van hei
arbitrage-verdrag met de Vereenigde
Slaton.
In 1893 werd hij vereerd met den Nobel
prijs. Inderdaad dubbel verdiend. De zaak
waarvoor hij streed, was 't waard. En hij
zelf had een no >el karakter. Hij toonde
dit ook teen weer, door de 8000 pond
sterling, aan den prijs verbonden, terstond
aan de armen te geven. Hij zelf is dan
ook arm gestorven j doch door mil
joenen vereerd.
Hoe de quaestie met Venezuela is aan
komen
President Castro van Venezuela weet
dat een groot deel der bewoners onzer
West Indische bezittingen (Curasao, Aruba
en Bonaire) leven moet van zijn land.
Nu werd in Mei een Venezolaanseh sohip
op Curs^o in quarantaire gesteld, dat uit
Quanta (Venezuela) kwam. Nu is Guanta
geen besmette plaats. Men weet dat de
laatste maanden Venezuela's havenplaat
sen door velerlei besmettelijke ziekten, o.a.
de pest, bezocht werden. Maar de gezond
heidstoestand op bedoeld sehip was van
dien aard dat de gouverneur van Cursijao
quarantaire noodig aohtie. Castro was hier
over zoo verbitterd dat hij de overscheping
van goederen voor en van Venezuela op
Curasao verbood, hetgeen voor deze kolo
nie een zware slag is. De AmerikaaDsehe
schepen met bestemming naar Venezuela
zullen dientengevolge Curscao niet meer
Het klooster werd, bij cïqn noodlottigen
brand ven 1458 een prooi der vlammen.
Tot herstel gaf Adriaan van Borsele den
Jacopijnen te Sieriksee tot hare timmerazie
eenig geld en werd door de regeering
der stad hun het huis der Tempelieren,
nog bestaande aan het eio.de der St Jans
straat, tot woning gegeven.
Volgens Reigersberg nam die gaeve Godts
van dar Festelenciën, in 1532, van de
broeders, eens zeventig in getale, zoovele
weg, dat de overgeblevenen bij andere
kloosters moesten gaan bedelen. Een der
broeders stierf in 1566, als het offer van
den ontvlamden godsdiensthaat; de overi
gen ontweken het dreigende gevaar.
Nadat Hondragon do stad vaor Spanje
herwonnen had keerden zjj terug, maar
moesten opnieuw vluchten toen jze aan
den Prins van Oranje kwam, en betreur
den in den vreemde het verlies van hunne
kostbaarheden en geschriften, de verwoes
ting hunner kerk en den verkoop van de
kloostergebouwen die overbleven.
Van het Dominicaner klooster te Vlts-
singen is weinig bekend. Volgens Boxhorn
moet het gestaan hebben op den grond,
waarop later het stadhuis werd gesticht.
De Carmelieters nemen de derde [plaats
onder de Bede/orde in, zij mogen Elia
en diens opvolger niet als hare stichters
kunnen aanmerken, zjj waren toch afkom
stig uit het land, door hunne voeten be
treden.
Eene gelofte, in het uur des gevaars
door Bertkold, een der kruisridders, aan
wien de verdediging van Antiochië was
toevertrouwd, gedaan, was de aanleiding
tot haar ontstaan.
Het vijandelijk leger trok af en Berthold
betaalde zijne gelofte door de stichting van
eea kapel en eenige cellen op dén berg Car-
aandoen. Waarbij komt dat Curscaosche
kleinere schepen de Venezolaansohe havens
in het geheel niet meer mogeu aandoen,
en de Cursqaosohe werklieden in de havens
aan de Venezolaansohs kust op de ver
schillende booten geen sjouwerswerk metr
mogen verrichten.
De Nederlar.dsohe L":euw zal de tanden
moeten laten zien, en den grilligen presi
dent van Venezuela aan 't verstand hebben
te brengen dat hij wel tiranniek mag zijn
jegens zijn onderdanen, bij voorbeeld door
een dokter in de gevangenis te werpen,
die hot eerste geval van pest te La Guyara
dorst oonstateeren, maar dat hij van de
Nederlandsehe onderdanen in de West
moet afblijven.
Kuyper en Lobman.
Over de veelbesproken rede van den
beer Lohman bjj de tot standkoming der
Christelijke Hist, fusie, schrijft de Chr
Hist. Gooisohe Courant.
De voorz., de heer Lohman, opende de mid
dagbijeenkomst met een vrij lange en zeer be
langrijke rede, waarin hij beknopt de geschie
denis van 't ontstaan der Chr Hist Unie schetste,
vanaf Groen van Prinsterer tot op heden.
Eén bemerking, mogen wij 't zeggen, hebben
wij hierop, nl. dat Dr. Kuyper niet de eer weilt
gegeven, die hem toch werkelijk toekomt. De
oorzaak der scheiding is bekend en laat ons,
wat onaangenaam geweest is, als Christenen
met den mantel der liefde bedekken. Dat
mag evenwel geen reden zijn diens groote
verdiensten te vergeten.
Kuyper niet de eere die hem toekwam.
Met genoegen zagen w\j dit zelfs van Chr.-
Historische zijde erkend. St.ichtsche Crt.
Chr. Zangersfeest. Eergisferen gaf de
Bond van Christelijke Zangvereenigiugea
in Nederland een zangersfeest op het buiten
goed „Oranjewoud'', daarvoor welwillend
door graaf Van Limburg Stirum afgestaan.
In zijn openingswoord wees de bondsveor-
zitter, mr. H. graaf van Hogendorp, erop,
dat dit het eerste zangersfeest in Friesland
is hetwelk door den Bond gehouden wordt,
mei, welke laataten hij met eenige gezellen
betrok.
Weldra nam het getal dezer Eremieten
toe, zoodat de man, die ui Berthold aan het
hoofd stond, in 1209, van oordeel was, den
Patriarch van Jeruzalem om 'n regel te moe
ten vragen. Dit verzoek werd ingewilligd.
De voorgeschraven regel legde o. a. de
verplichting op, tot gehoorzaamheid aan
den Priortot derving van allen eigendom
en tot onthouding van vleesch. De cellen
der broeders moesten van elkander ge
scheiden zijn en in haar midden een orato
rium hebben, opdat daar eiken morgen el
de broeders bijeen konden komen. Zonder
verlof mocht geen monnik zijn cel verlaten,
integendeel moest hij daar dag 6n nacht
zich bezig houden met gebed.
Niet lang genoten de Carmelieters in
hunne eerste woonplaats rust, maar zagen
zich' gedrongen om naar Europa to verhui
zen. Eerst vestigden zij zich op Cyprus en
Sicilië, later in Frankrijk en vervolgens in
de andere landen. By deze verandering
van woonplaats, was, om zich naar Wester-
sche gewoonten te schikken, de wijziging
van den regel noodzakelijk,welke wijziging
in 1247 door Innocentius IV werd goed
gekeurd.
Da gelofte der kuischhaid werd er aan de
vroegere voorschriften toegevoegd, even
zoo het verlof tot het eten van vleesch in
sommige gevallen en tot het gebruiken van
paarden en andere middelen van vervoer
op reis.
Te Zierïkzee werd een Carmelieter-klooB-
ter gevonden. Dit werd, na de Spaansche
omkeer van zaken, door Prins Willem 1,
met toestemming van den Magistraat der
stad, ter bewoning gegeven aan den Vice-
Admiraal Sollaer, ter vergoeding van 't ver
lies, hem veroorzaakt door 't vernielen van
Het aantal zangeressen en zangers bedroeg
pl.m. 800, het meest uit de 4 noordelijke
irovinciëo, ook nog uit Gelderland en
Utrecht, terwijl men verder ook nog een
enkel Zeeuwinnetje, kenbaar aan haar coz-
tuum, opmerkte. Voor aardige schikking
was gezorgdde zangers waren op den
Brink opgesteld, daar buiten opdehellende,
ruime gazons was het publiek gezeten, allen
omringd door hooge linden en forscheeiken.
Onder leiding van den heer Zalsman ta
Kampen en onder begeleiding van de nsu-
ziak van het Instruotiebatailjon, ook te
Kampen, werden tal van stichtelijke liede
ren op verdienstelijke wijze ten gehoore
gebracht. Als sprekers traden op ds. Peter
sen te Veendam, ds. J. Rauws, directeur»
seoretaris van het Ned. Zend .-Genootschap
te Rotterdam, ds A. H. van Aodel te Hee-
renveeo, ds, J. de Zwaan te Heerenveen.
Het slotwoord werd gesproken door dr. L.
Wagacsar, predikant bij de Ger. Kerk te
Middelburg. Prachtig weder begunstigde
deze groote openlucht samenkomst,diedoor
pl.m. 5000 personen bezocht werd.
Bij kon. besluit is pensioen verleend
ingevolge de weduwenwet voor de Ambte
naren aan S. C. Rijser weduwe H. M.
Wierts van Coehoom, directeur van 't
postkantoor o. a. te Goes.
UIT DS PROVINCIE.
Goes. Uit een koffer per spoor afge
zonden door mej. G. J. E. Jansen nit Buik
sloot naar hier, is ontvreemd een zilveren
broche, zijnde een oude munt waarop het
jaar 1652 of 1653, aan den voorkanteen
wapen en aan den achterkant een paard
een gouden broche met oaméetwee paar
zwarte kousen;- twee elastieken banden
mot koperen gespjes voor handschoenen
en eenig schrijfpapier, enveloppen en brief
kaarten. De politie doet onderzoek.
Goes. Donderdag j.I. hield de werk-
liedenvereeDiging „E'gen Hulp" haar drie-
maaudelijksohe vergadering. Van de 355
leden waren 35 aanwezig. De rekening
over het 2e kwartaal werd overlegd deze
bevatte in ontvangst f 487,37, in uitgaaf
f 441,15, zoodat meer is ontvangen f 46,22.
Het saldo op 31 Maart bedroeg f2808,42,
zoodat het bezit thans is f2854,64. Onder
vier zijner huizen in de stad, door de Spaan
sche soldaten.
Waar dit klooster, met het daarbij be-
hoorende Mar ia-Ooi gestaan heeft, is onbe
kend, vermoedelijk het eene ten noorden en
het andere ten zuiden van de St.Lievenekerk.
Het weinige wat wij van de Carmelieter-
geatiohten in ons gewest uit de historie hoo
ren laat een gunstigen indruk achter, wat
betreft het leven der kloosterlingen. Wij
zijn er van overtuigd, dat wij den Carmelie
ters onrecht zouden doen, indien wij hun in
onze schatting eene niet hoogere plaats aan
wezen dan aan die der Predikheeren.
Ook behoorden tot de Bedel-orden de
Augustijner-Eremieten. Deze dagteekenen
uit den tijd van Alexander IV. Wij zonden
ons vergissen, indien wij meenden, dat deze
ordegeestelijken voortaan als eremieten
leefden, bloot als eene herinnering aan het
geen zij vroeger waren, droegen zij dien
naam.
De gewone regel van den H. Augustinu»,
met eenige voorschriften vermeerderd, was
de hunne. Wollen, gaen linnen onder
kleederen mochten zij dragen. Dagen van
onthouding van vleesch en van vasten
waren hun voorgeschreven.
Snel nam deze orde in omvang toe, maar
ook in verbastering en om deze reden
ontstonden ook de hervormde Augustijner-
Eremieten.
Slechts weinig wetenswaardigs vinden
wij omtrent 'i Middelburgsche Augustijner-
klooster. Met zekerheid hooren we dat het
vóér het einde der 13e eeuw bestond.
Immers werd het bij den grooten brand,
die toen een groot gedeelte der stad ver
nielde, in de asoh gelegd.
(Wordt vervolgd.)
