akliloei
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
keus
No. 249. 1908
Donderdag 23 Juli.
22e Jaargang.
HISTORISeH
Havers",
CHRISTELIJK-
ap vwraiij
KsfOe,
te koop,
Heoimaasd es OegslBaasd.
I del burg
oorts
ddeSburg.
Middelburg.
OP
OP
OP
aarzen
'skneckt
eisstbod#
stbode
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wad. S. J. DE JONGE-VERWEST, to Goss
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
EEUILLETON
Snippers uit de oude doos.
ut m pms.
den, verdwijnen
rs. Ook zenuw-
5 cent.
f
a dig-.
en Jongeas-
rouwenkousen,
genoteerd,
broeken, Mans-
blauwe Weik-
elen, enz.
Potten markt.
REE
rkr\jgbaar
smaak, bij
C. r. HOLST.
racen,
P. BOONE Pz.,
ii,
g, Middelburg.
kerke.
ng, bij A. DE
k eWesthoek.
BLAAS,
gtekerke.
raagd
.hilder,
Issenkorke.
ERMAN, Wal-
n.
i n g e n met 1
nstbode,
onder letter N,
Vlis8ingen.
of met October
IERSE, Seisweg,
16.45
4
9
o u
jo <u
ÖJ3 O
o
7-55
6.55
7-4
7.22
7-57
8.10
8.37
.54
10.43
11.45
9.29
I0.03
12.19
11.12
7.36
7.46
7-53
8.1
8.8
8.17
8.25
8.32
8-37
8.47
8.54
9-7
9.20
9.29
9.40
10.56
11.36
burg, Z. Dultschi
RoosendaalLage
eer dan 150 KM.
10.38 j2.6 16.17
11.28 1.296.3
3-05 7-16
|3-38 7-47
,548.01
11.40
12.38
12.54
l.io
I4.08i8.i5
d/ftMMiwigag.giCTïffg,jn^iaa rgsg» r» 'TV san-i&tsssssassm
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
SETG
Gelyk alle dingen in de schepping zoo
hebben ook in ons ma.tschappelijk en
christelijk leven hun telkens wederkeeren
den lyden hun vaste plaats.
By de wederkomst des jnars, ten tijde dat
den oogst rijpt komt ook den oogsttijd voor
onze christelijke scholen.
Dat de christelijke school in den loop der
jaren in onz8 samenleving een element van
beteekenis is geworden, en dat onze negen
honderd christelijke scholen het hunne toe
brengen tot de som van algemeene ontwik
keling wordt zelfs door de tegenstanders
toegegeven. Voor ons is niet alleen het
klimmende cyfer onzer scholen ea ook niet
alleen de bijdrage tot algemeene ontwikke
ling oorzaak van vraagde, maar onze sym-
pathiën gaan daarom naar de zijde van de
christelijke school, omdat Nederland lang
zamerhand in 't bezit is gekomen van zoo
vele gezegende inrichtingen waar de jeugd
onderwezen wordt in de leering en verma
ning des Heeren en tegelijk, niet minder
als elders bekwaamd voor 't maatschappe
lijk leven.
Als blijk van die sympathie voor onze
scholen zal men straks weder in alle onze
steden en dorpen een gave komen vragen
voor die christelijke school.
De Unie-gift aan de christelijke school
is reeds jaren laag de thermometer die
de graden van sympathie aanwijst.
Wie betaait toont belangstelling, geeft
blijk, duidelijk sprekend blijk van sym
pathie.
Een adres onderteekenen, mondeling of
schriftelijk aanbevelen kan men nog doen
om velerlei bijoorzaken maar betalen voor
eecige zaak doet niemand tenzij men liefde
hebbe of overtuigd zij van welverdiende
belangstelling. Die belangstelling toont zich
ongetwijfeld ook in kringen van aanzien
lijken en rijkei^maar meer toch iu dia krin
gen waar men aan waelde gespeend is,waar
men het niet breed heeft en dus ock niet
breed kan laten hangen.
In die kringen leeft juist het meest de
285
9»
DOOR
S C A L DIS.
De bedel-orden en hare kloosters
in Zeeland.
L
De ondervinding had sinds lang gelee;d,
dat geene kloosterorde, zonder handhaving
van het beginsel der armoede kan blijven
t-v bestaan. Waar de armoede uit de kloosters
week, daar trad de weelde, met al hare
genietingen binnen.
Om da weelde uit de gestichten te weren,
was, a's zoodanig opgetreden den H. Fran
ciscus. Hij, de zoon van den vermogenden
Italiaan, ten spijt van zijn vader door eene
vrome moeder opgevoed, uitte, hetgeen
op den bodem zijner ziel lag, door bedelen
en boateprediking.
Hij vond al spoedig bijval en telde vele
leerlingen, aan wien hij een regel gaf, die
in 1210 door Paus Innoceniius III werd
goedgekeurd. Daarbij stonden de drie sub-
stantieele beloften op den voorgrond.
Mocht iemand bereid zijn die af te leggen,
dan moest hij zich wenden tot den Pro-
vineiaal der orde.
Den Priester was de liturgie der kerk,
den leek, het uitspreken van een aeker
getal Vader ons voorgeschreven. Vaste
tijden voor onthouding, moesten nageleefd
worden, en allen vermaande Framiscus
om niet te twisten of te verdoemen, maar
steeds zachtmoedig, vreedzaam en nederig
te zijn. Te rijden was, buiten noodzaak
verboden, gelijk ook het aannemen van
eenig geld. Dit laatste zelfs niet wanneer
het als loon voor arbeid aangezien werd.
Eigendom mooht geen broeder bezitten
dedelen was zijn werk. Voor kranken en
hulpbehoevenden moesten de overigen zor-
heilige begeerte om de kinderen opgevoed
te zien op de school met den Bijbel.
De handwerksman, de arbeider, de
dienstbare steunt pro rato het meest de
School met den Bijbel en offert sinds
menschen heuohenis voor ziet» zeil zeer
groote, en door de machtige eenheid over
weldigende gave voor de Uniecrileeote.
Zal de sohoone oogsttijd van dezen zomer
ook dit jaar weder een oogstfeest voor de
Christelijke school brengen
We twijfelen er niet aan
Met de Unie-colleoto ia een band van
sympathie samengesnoerd tusschen ons
volk en de christelijke school. Een innige
band, door geen openbare zelfs door
geen republikeinsche school te vormen of
te onderhonden.
Ook by gemis aan kinderen of lang nadat
de kinderen de school verlaten hebben
blijft de band bestaan die ocs of ons huis
gezin eenmaal aan de christelijke school
bond.
Door de Unie-collecte klinkt een mach
tige stem voor het christelijk onderwijs
door Nederland. Een stem die roept van
het verleden en de toekomst. Een stem
die getnigtzoo was het eenmaal en zoo
behoort het indien het goed gaan zal,
ook in de toekomst te zyn.
De Unie-collecte breBgt tot ons allen
de getuigenis dat we rustig voortbouwen
aan het grootsch9 en heerlijke werk on
dernomen door hen die ons voorgingen
in de kracht des Heeren en dat we rus
teloos arbeiden om onze jeugd te brengen
tot de kennis van Hem die het beginsel
der wysheid is.
Ea eindelijk de Unie Collecte brengt
ons een getuigenis van de macht des
geloofs. Op hope, maar niet zelden ook
tegen hope is door onze vaderen gebouwd
aan een werk dat dreigde nooit te slagen
Maar zy die in vroegere jaren met veei
zorgen en gebed de christelijke school
hebben gebouwd, ze hebben geloofd en
daarom gearbeid.
Ze hebben gelooft in de securiteit van
het fundament en dus ook iu de vrucht-
gea. Reobt tot prediken, verleende de
Generaal Da een gehouden onderzoek, en
aanbevolen was, behalve kieschheid in he
prediken, kortheid, gelijk de Heer zich
daarop toelegde.
Vooral vermaande de stichter der orde
ernstig tegen den omgang met vrouwen.
Zonder verlof van den Apost. Stoel mooht
door geen broeder een nonnenklooster
betreden worden. Éindelijk drukte hij den
broeders op het harthoogmoed, hebzucht,
ontevredenheid en andere ondeugden te
vlieden en met geduld lijden te dragen.
Eigenaardig is bij de Bedelorden ook
de meerdere deelneming harer leden aan
het praotische lezen. Bij de overigen
stonden de kloosterkapellen, op zekere
tijden voor de geloovigen opeo en koDden
deze nu en dan de verkondiging van Gods
woord hooren de bedelmonniken echter
doolden ver van hunne kloosters, zelfs
onder de Heidenen rond, om predikers van
dat Woord te zijn. Scholen waren hier
en dear aan de kloosters der overige erdea
verbonden, maar de Bedelmonniken traden
als leeraren aan de meeste beroemde
Hoogesoholen op.
Vinden wij nog geboekt dat zij meer
dan anderen, raadslieden der Pausen, biecht
vaders der Vorsten en aanzienlijken waren,
dan hooren wij wat een machtigen invloed
de geestelijken van deze orde konden uit
oefenen, Zoo ging ook, met de Pauselijke
goedkeuring van de orde, de Pauselijke
vrijgevigheid gepaard.
Tot de Bedel-orden behoorden, voor-
zoover zij op Zeeland betrekking hebben
de Clarissen, Dominicaners, Carmelieters,
Augustijner-Eremieten, Minderbroeders,Ter-
tianen, Brood- Celle- en Zwarte zusters.
Het duurde evenwel niet lang, of de orde
werd, door de gewone vijandin, den ver
meerderden rijkdom, belaagd. De Pausen
zei ven koesterden haareen hunner door
de verklaring, dat de bezittingen der broe-
baarheid van hun arbeid en ze zyn niet be
schaamd geworden
Als de UDie-collectant straks ook by u,
waar ge ook in Zeeland woont, aanklopt,
denkt er dan aan dat zijn arbeid een ge
loofsgetuigenis is, en blyk geeft van staa-
gen, rnatigen arbeid. Dat de bus die hy
presenteert een stuk geschiedenis verte
genwoordigt en dat dia collecte een natio
nale taal spreekt van oost tot west en van
zuid tot noord.
Eon taal die nu dertig jaren lang in Hooi
en Oogstmaand wordt verstsan door al ons
volk van den Dollart tot de Schelde. m
22 Juli 1908.
Het komt maar zelden voor dat IJsland
genoemd wordt.
Nu wordt dit noordelijke eiland, behoo-
rende tot het gebied van den Deensohen
Koning om zijn politieke gesteldheid even
genoemd, en voor onze lezers is het mis
schien interessant genoeg te weten dat IJs
land toch driemaal zoo groot is als Neder
land, maar slechts bewoond door 80.000
oaecgoben.
Groote uitgestrektheden zijn onbewoon
baar. Vuur en ijs maken 't onmogelijk daar
te leven. Men vindt er ijsmassa's (glet-
sohers) greoter dan de provincie Zeeland.
Onafzienbare vlakten zijn door lava of asoh
verwoest. Alleen aan de kusten is een
sobrale akkerbouw en magere veeteelt
mogelijk. Het reizen in IJsland bost on
gelooflijke opoffering. Men moet op kleine
paardjes zwemmende rivieren oversteben
en nacht op nacht in tenten slapen. Het
klimaat is ook in den zomer sterk af
wisselend.
%Tooh leeft daar een nij vere en beschaafde
bevolking verknocht aan haaT misdeeld
vaderland. Nu vindt tnen op IJsland 300
pastorieën waar vroeger de Noorsohe goden
aangebeden werden en Noorsohe Koningen
hun rooftochten ondernamen.
'Reeds in 1000 v.' C.Jwcrd het Christen
dom tot godsdienst van atnat verheven
De tempels van O.iin en Trya werden
Christelijke kerken.
ders, domein der kerkwaren, en mitsdien
door hen slechts in vruchtgebruik bezeten
werden.
Het gevolg daarvan was, behalve meer,
eene verwijdering tusschen hen,die ten aan
zien van den Regel meer vrijgevend dach
ten en de zoodanigen, die hen in zijn volle
gestrengheid wilden toegepast zien, welke
verwijdering later tot eene scheuring der
orde in Conventualen en Observanten aan
leiding gaf.
Voorat de laatstgenoemden deelden in
hooge mate in de volksgunstdie vrome en
ijverige broeders, die zoo nauwgezet en ge
streng den alouden regel van Franciscus
observeerden en door het vuur hunner be
zielende prediking alom een nieuw leven
wekten." Is het wonder dat ook Paus Euge-
nius IV, die invloedrijke en heldhaftige
krijgsknechten van Christus begunstigde?
Hij deed dit o. a. in een bul, gegeven te
Florence den 13 Oot, 1435, en gaf dezen aan
Johannes de Capristano gemachtigd om vijf
observanten-kloosters te stichten, waar ook.
Volgens ds. Janssen werd ook dergelijk
convent, zeven jaren later, te Slnis door hem
gesticht.
Aan het einde der voormalige Üeer-Ric-
quertstrate,waardiestraat een bocht maakte
iag toen ter tijd een stuk weiland ter grootte
vau 25 geniet. Deze plaats was door de
vrome Sluizenaars aan de broeders gegeven
om de stichting op te trekken. Met groote
pleohtigheid, in bijzijn van een menigte
volks, werd ds grond door de Capistrona ge'
beiligd. Eerst ging bij naar onderschei
dene hoeken van het land om in de
daar groeiende boomen een kruisteeken
te snijden en ten laatste nam hij een
stuk hout en bevestigde dit dwars tegen
sen boom, zoodat er een kruis door ge
vormd werd. Nu viel de Capastrano met
zijne ordebroeders voor dat kruis op do
kniën en van hunne lippen klonk het
i/veni sancte spiritus'*.
Eerst in de eeuwen zijner ontwikkeling
was IJsland aan Noorwegen onderworpen,
later, in 1388,kwam bet onder Denemarken.
Onderlinge twisten brachten verwoesting,
pest en aardbeving teisterden de bevolkÏDg,
omringende,.zeevarende natiën voDden in
IJsland een geschikt terrein voor roof- en
plundorzuoht en toen dc Hervorming roet
geweld ingevoerd werd, viel ook de laatste
dam, dien de rooinsohe kerk nog tegen
Deensehe uitbuiting vormde weg. Ia 1602
werd bepaald dat alleen Deensohe hande
laren nog op't arme eiland komen icoohfen.
Tot schandelijke prijzen brachten zij niet
zelden de slechtste waren daar aan de
markt. Hebzuchtige vreemdelingen maakten
zioh meester van de winstgevende viseh-
vang8t en een zesde der bevolking kwam
van armoede en gebrek om.
Eerst in 1854 kwam aan dit schandelijk
handels-monopolie een einde eD kreeg IJs
land weder iets van zijn oude vrijheden
terug. En nu en dat is de reden waarom
IJsland even genoemd wordt heeft dit
eiland en zijn bewoners niet meer teklsgen.
IJsland heeft een vertegenwoordiger te
Kopenhage aan wien do Gouverneur van
Ryksjavik, de IJslandsohe hoofdstad, ver
antwoording schuldig is en de Deenseho
Koning is meer in naam dan in daad ook
KoniDg van IJsland.
Het Haagsche zedenschandaal.
De Getuiae, orgaan ter verspreidicg vau
de beginselen der Naderlandsohe Veroeni
ging logon de prostitutie (onder hoofdre
dactie van Ds. H. Pierson te ZetteD), bevat
000 antwoord op hetgeen „Het Volk"
schreef near aanleiding van het Haagsche
zedenschandaal. Na den korten inhoud
daarvan medegedeeld te hebben, zegt De
Os'uige
»Het Volk" vindt dit erg en acht het veen
somber beeld van dc verwording onzer regee-
rende klasse, tot in de hoogste, de deftigste, do
vroomste kringen". Na de vraag te hebben
Met deze plechtigheid had het derde
observanten Convent zyn begin ontvangen.
Honderd twee en dertig jaren had het kloos
ter be3taan toen het in don moord van
zyn laatste opperhoofd Franciscus Penne
man, den 13 of 14 Sept. 1575, een ramp
verduurde, die het voorspel was van zijn
reeds dreigenden ondergang.
Wjj behoeven de gebeurtenissen niet op
te geven, waardoor de Reformatie in Vlaan
deren van jaar tot jaar in macht had ge-
wonneD, en waardoor dan ook nu ons
klooster had uitgeleefd. In de laatste
week van Sopt. 1578 vinden wy dan ook
het convent verlaten, blootgesteld aan
plunderwoede en roofzucht. De stad nam
alle eigendomman in bezit en ging de plun
dering met kraokt tegen.
Later werden de gebouwen, het ooft
uit den boomgaard, de kleederen der ge-
vluchtte broeders en kerkelijke gewaden
publiek verkocht en jbracht dit de som
van 426 gld. op. De grafzerken ten getale
van 29, werden den 16 Oct. 1580 vervoerd
naar het kerkhof der St. Janslcerk, voor
welk vervoer Joos Dekens 18 gld. ontving.
Nog had de ijver van Framiscus eene an-
lere orde het leven geschonken de orde
van Penitentie. Door deze maakte zich het
kloosterleven als 't ware, meester van de
gansche Maatschappij. Mannen en vrouwen
aangagrepen door zijne boetpredicatiën,
wilden de wereld .vaarwel zeggen en als
kloosterlingen leven. Ook deze orde gaf hy
een regel, welke in 1289 door Paus
Mcolaas IV werd goedgekeurd, hy is in
20 hoofdstukken verdeeld. Na een gron
dig onderzoek opgenomen zijnde, mochten
de leden de orde niet verlaten jdan om in
een andere over te gaan. Een eenvoudige
bleeding, niet geheel wit en niet geheel
zwart, moesten jzy dragendanspartijen
en sohouwspelen mijden, giften moesten
zy weigeren en, alleen in geval van nood
zaak mochten zy een eed afleggen. Voor
gesteld, hoe ter wereld van verwording der
deftige en vrome kringen kan gesproken wor
den, wanneer personen uit die kringen mot
taaie volharding zelf bezig zijn die kringen van.
het kwaad te zuiveren, vraagt schr. zich af,
waarom van socialistische zijde deze zaak zoo
wordt aangeblazen. En hij antwoordtïDe
strijd tegen de prostitutie heeft zich tot heden
niet mogen verheugen in de sympathie van
de Volksredactie. Integendeel, steeds werd min
of meer smalend over dien strijd gesproken en
wanneer van onze zijde op gelijksoortige ge
vallen gewezen werd, dan hoorde men oos
schouderschokkend aan en beweerde men
medelijdend, dat gebrek aan duidelijk inzicht
van de sociale verhoudingen ons tot dien
arbeid noopten. Ons werk was lapwerk dat de
maatschappij voor het geringste dee'. geen
stap vooruit bracht. Nu opeens schrij 'c Het
Volk" kolommen vol over een vrouw, van
prostitutie een bestaan maakte, over een
poHtie-inspecteur met een ontuchtig levens
gedrag, die door den burgemeester daa oor
niet zwaar genoeg werd gestraft, over co. optie
bij het Haagsche politiekorps en concludeert
het blad een algemeene verwording der zoo
genaamde regeerende klasse. Wij vragen:
Waarroe dit alles. Heeft »Het Volk" inderdaad
de bedoeling de prostitutie te bestrijden, kop
pelarij tegen te gaan, de politie te zuiveren
van ongewenschte elementen.
»Het Volk« moet het volk voor het socia
lisme winnen en niets is daardoor gemakkelij
ker dan wanneer men kan wijzen op de slecht
heid van degenen, die over geld, goed en
hooge ambten beschikken.
»Niet het kwaad wordt bestreden, maar het
kwaad wordt kwaad geheeten, omdat het be
dreven werd door individuen, die behooren
tot de zoogenaamde kapitalistische klasse. Nu
komt het niet in ons op deze perverse lieden
slechts voor het geringste deel te verdedigen.
We walgen van dezulken en meenen, dat de
Overheid de taak heeft deze diepverdorven
schepselen zwaar voor hun gruwelijke daden
te straffen. Dit echter niet om de personen,
maar wel om de door hen bedreven daden.
»In deze zaak evenals in het Haagsche ze-
denschandaal wil het ons voorkomen, dat de
bedoeling van »Het Volk« geen andere is, dan
deze gruwelen te exploilceren ten einde weer
eens op de hooge klingen te knnnen afgeven.
sChacun son gout.
«Nogmaals, we herhalen, we pleiten niet
voor personen, die door een ontuchtig leven
zooveel zy bezittingen hadden, moesten zij
binnen drie maanden, by testament, ten
voordeele der orde daarover beschikken.
De H. Franciscus, werd ook de stichter
eener nieuwe orde, alleen voor vrouwen,
die der Clarissen. Een onderzoek naar het
zuivere katholieke geloof werd ook hier
eerst vereischt. De toestemming van alle
zusters was noodig en een proefjaar voor
de nieuwelinge. Een gering gewaad, her
haald vasteD, een biecht twaalf malen
's jaars en stilzwijgen op bepaalde tijden
wasvoorgeschreven, eigendom was verbo
den arbeid toegestaan. Tot bet ontvangen
en verzenden ven brieven, was de vergun
ning der Moeder noodig. Acht der meest
ervaren nonnen stonden de kloostermoeder
als raadslieden ter zijde.
Volgens Reigersberg vond men het eenige
Clarissen-klooster in Zeeland te Veereen
dankt het zyne wording aan Hendrik van
Borsele, die omstreeks 1461 van de Tertia
rissen aldaar, eenigen grond kocht met het
doel om te „funderen eu de maecken een
Clooster van Sinte Clarenen Ermerins
zegt er van dat nog in 1474 de bewoonsters
van het klooster eenvoudig „zusters van
Sinte Franciscuswerden genoemd en later
„arme zusteren vaD Sinte Claren".
Vooral van de stedelijke regeering ont
ving het convent menig blijk van genegen
heid. Zij strafte in 1552 den baldadige, dia
des nachts het klooster binnendrong en er
daden van geweld pleegde. Zoo nam zij
ook maatregelen om de woede te stuiten,
die de hand naar de heilige beelden uit
strekte betaalde groote sommen voor her
stelling der gebouwen, enz.
In het jaar 1572 schynt het klooster, 'oy
de beroerten, door brand vernield te zyn en
trokken de nonnen voor het grootste deel
naar Iperen in Vlaanderen. De acht overge
blevenen ontvingen toelagen nit de geeste
lijke goederen.
(Wgrdt vervolgd.)
