NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 247. 1908
Dinsdag 21 Juli.
22e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISGH
uit m pers.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
S. J. DE JONGE-VERWEST, te
PRIJS DER ADVERTENTIËN
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
Bulleiltudsck Oïsrzieht.
TIroÊnü)viN(iE7~
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
20 Juli 1908.
Wat tr in de West-Indische wateren
gebeurd is, is nog niet duidelijk. Doch
zeker is dat de president van Venezuela
zich weer eens ,'vorgrepen heeft aan de
vrjjheid van een Nederlsndsch vaartuig
om in Venezolaansche waters handel te
drijven.
Het reekta van de zaak zal wel spoedig
bekend zijn.
Doch met de Nieuwe Courant zijn wij
'teens: Nederland moet in de Westindi-
sche wateren op besliste wijze stelling
nemen.
„Nu nog is het deel der Antillen, waar
Curasao ligt, dat door Venezuela zuidelijk
wordt begrensd, een uithoekje der wereld,
waar weinigen belang in stellen.
„Maar dit zal weldra anders worden.
„Zoodra het Panamakanaal is geopend,
zal dit doode hoekje der wereld levend
en .tierend worden van handels- en ver-
keersbelangen. Curasao, thans in veler
oog ,een „uitgestorven nest", zal dan
althans wanneer Nederland er zijn plicht
tegenover doet een belangrijk en druk
station op den algemeenen weg der scheep
vaart kunnen worden.
„Wat Nederland zou moetan doen om
het voor die rol toe te rusten, bespreken
wij than3 niet. Dit alleen willen wij zeg
gen dat het op stellige en krachtige
wijze in de wateren, welke het eiland
op handelsgebied zal beheerschea, stelling
behoort te nemen, opdat de omliggende
republiekj es zonden kunnen weten wat
zij aan Nederland hebben.
„Dostjjds kon het er misschien nog moe
door wanneer wij het slib, waar de Vene
zolaansche straatjongen ons mede gegooid
had, met een boos omkijken en een drei
gend vingergebaar van onze jas afstreken
es dooriiepen. Maar nu mag dat niet meer.
„De beleedigiDg, door president Cnstro
onze vlag aangedaan, mogen wjj niet langs
ons laten heengaan. De volle genoegdoe
ning moeten wij eischen waar wij recht op
hebben, en zorgen moeten wjj dat wij die
krijgen.
„Doen wjj dit, dan zal onze stelling in de
West-Indische wateren duidelijk staan af-
geteekend hetgeen in de eerste plaats
noodig ia, wil Nederland met Curasao ooit
in de vruchten kunnen deelen v&n de te
verwachten verplaatsing van het wereld
verkeer".
Wjj hebben nog al eens gezegd dat de
sociaal-democratische pers onder meer on-
gerechtigs ook herhaaldelijk moord vergoe
lijkt, en politieke moorden als wettelijke
terechtstellingen door het volk voorstelt.
Maar dat schijnt de liberale pers nu ook
tl te gaan doen. Tenminste/iet Handelsblad
dat soms zulke lieve stukjes bevat, bfjv.van
Van Dag tot Dag, zulke godsdienstige stuk
jes zelfs, heeft af en toe wel eens wat van
zijn buitanlandsche correspondenten dat
er op ljjkt.
Zoo bijv. heden een brief van zijn „ge
wonen briefschrijver" to Zurich
De man wijdt een schreienden brief aan
een adellijken moordenaar, die een politie
chef, een „tyran", die op last van de her
vormingspartij te Petersburg moest worden
„uit den weg geruimd", heeft „neerge
strekt" en met zijn „bruid" die hem reeds
„een zoon geboren had", het „benarde
leven redden" ging in Genève, in het „vrije
Zwitserland" waar zij saam een klein huis
honden hadden opgezet.
De man vertelt verder dat zijü „held"
door spionnen verraden in zijn kleine
wonicg gevangen genomen werd en het
hof met 6 tegen 5 stemmen besloot dat
het vergrijp" Diet een politieke misdaad
maar een moord was geweest, en hij daarom
moest worden uitgeleverd hoe hij hierop
besloot wettig te trouwen, teneinde zijn
adellijken naam aan zijn reeds geboren zoon
na te laten, hetgeen echter niet werd
toegestaan, en hij derhalve ongetrouwd de
reis naar Rusland terug maakte.
Dit alles wordt met blijkbare sympathie
voor den moordenaar, in al zijn kleuren
verteld maar de schrijver troost zich er
mee dat er toch nog 5 rechters gestemd
hebben tegen, 't onbillijke, tegen de vrijheid
gerichte besluit tot diens uitlevering.
Hij eindigt zijn t.agisoh verhaal met den
jubel„Deze minderheid vertegenwoordigt
in zekeren zin de nieuwere, breedere
opvatliDg die baan begint te breken. Zij
mag worden beschouwd de wachter, die
ervoor waakt dat men „de Zwitsersehe
vrijheid niet over de grenzen" voert.
Wij vestigen op dezen brief de aandacht
om te doen zien, hoe de nienwere be
grippen omtrent deugd ea ondeugd
ook in de vrijzinnige pers aan 't doorbreken
zijn de begrippen omtrent goed en kwaad
worden omgekeerd zoodat de zonde wordt
toegejuicht en de misdadiger, die een
mensch, een overheidspersoon neerschiet,
als de deugdzame held wordtgeidealiseerd.
'tls de eerste keer niet dat dergelijke
ongerechtigheden naar voren komen.
De Chr. Hist. Fusie.
Naar aanleiding van hetgeen bij de fusie
werd gesproken, maakt de Nederlander de
volgende kantteekeningen
„io. De redenaar, die de vereenigde broeders
leidde, had niet tot taak aan te geven, hoe men
in het vervolg zou optreden, maar waarom
beide partijen, zonder eigen beginsel prijs te
geven, samenwerken konden, Een zeer beperkte
taak dus. Staan de gronden van samenwerking
vast, dan volgt de later te volgen gedragslijn
vanzelf.
;.2o. De nadruk is gelegd op het eigenlijke
doel der Christ.-Hist. Unie, n.l. het doen ingang
vinden van het anti-revolutionair beginsel, dat
de Christelijke godsdienst de grondslag is en
blijven moet van onze staatsinstellingen en onze
politieke gedragingen. De N. C r t. moge dat
noemen „het theocratisch beginsel"; daartegen
bestaat bij ons geen bezwaar, mits dan ook
Engeland, ook Duitschland, om van andere lan
den niet te spreken, als theocratieën worden
aangeduid, of het artikel van het Indisch Reg.
Reglement waarin den rechter gelast wordt de
godsdienstige wetten, instellingen en gebruiken
der inlanders toe te passen, een theocratisch
voorschrift genoemd worde.
30. Daar de Staat slechts één fundament kan
hebben, zoo ontstaat vanzelf de noodzakelijkheid
om bovenbedoeld beginsel door allen te doen
erkennen. Eerst als het fundament vaststaat, kan
men bouwen, kan men ook in partijen uiteen
gaan. De meening dat de spreker bedoeld kan
hebben, dat die eenheid door andere middelen
dan door overreding bij wege van woord en
geschrift moet bereikt worden, verdient alleen
vermelding ais curiositeit.
4o. In het Program wordt blijkbaar steeds
van Kark in algemeenen zin, van Christelijke
Kerk, niet van een bepaald kerkgenootschap
gesproken. Ook de overheid zal met de Kerk te
rekenen hebbennatuurlijk, zoolang de Kerk
verdeeld is, ook met hare gedeeldheid.
Dat van die gedeeldheid moeilijkheden in de
praktijk het gevolg zijn, is niet de schuld der
overheidmaar het is ook geen reden voor de
overheid, om de Kerk als quantilé négligeable
voorbij te gaan.
5o. Gaat het in de eerste plaats om het fun
dament onzer staatsinstellingen, dan volgt daaruit
van zelf de saamhoorigheid der rechtsche par
tijen, als allen medewerkende tot hetzelfde doel.
Voorts volgt daaruit dat do natie niet gesplitst
mag worden in geloovigen en ongeloovigen, in
Christenen en paganisten, maar inhendiewèl,
en in hen die niet den Christelijken godsdienst
als grondslag van onze staatsinstellingen willen
behouden.
6o. Behooren alle partijen rechts, als samen
werkende tot hetzelfde doel, bijeen, dan behoort
men voor samenwerking ook met R.-Kath. niet
terug te deinzen. Het is waar, dat de R.-Kath.
een van de Protestantsehe beginselen sterk af
wijkend staatsrecht verdedigen, en in andere
landen soms toepassen, en dat dan ook indertijd
het Belgische en Hollandsche episcopaat ver
boden hebben den eed te doen tot handhaving
eener Grondwet, die op verschillende punten
met den geest en de grondregelen van den
Katholieken godsdienst strijdt. Maar het is even
waar dat bedoelde punten in onze Grondwet
zijn vastgelegd en dat de R.-Kath. de eenmaal
ingevoerde Grondwet even nauwgezet hand
haven als de Protestanten. Dat de vrijheid van
godsdienst en rechtsgelijkheid van alle Kerken
uit de Protestantsehe, de Evangelische, niet uit
de rationalistische beginselen zijn voortgekomen,
is door vele deskundigen als een historisch
vaststaand feit erkend. Waarom een Protestant
daarop niet zou mogen wijzen, is niet in te zien.
Hebben de Protestanten er bezwaar tegen, als
de R.-Kath. aantoonen welke voorrechten zij
bezitten of" meenen te bezitten hoven de Prote
stanten Of moet een Protestant zich zijn
naam schamen
70. Het niet samenverbonden zijn met de
«antirevolutionaire pattij" vindt zijn oorzaak
niet in verschil van beginsel, maar in de lei
ding der genoemde partij. Daar de Chr.-Hist.
partijen zich aan die leiding hebben ontrokken,
wordt het samenwerken met die partij gemak
kelijker, mits dan ook de pretentie alsof de leider
dier partij tevens leider ware of behoorde te zijn
van de rechterzijde, wordt prijs gegeven zij is
trouwens met de ofïiciëele feiten in tegenspraak.
Eigenlijk moest het overbodig zijn dit te zeg
gen zoolang echter het volk in den waan ge
bracht wordt, dat de Chr.-Hist. partijen afge
weken zijn van de antirevolutionaire beginselen,
moet onzerzijds handhaving van de waarheid
daartegenover staan. Zij die meenen, dat herin
nering aan vroegere feiten lichtelijk tot oneenig-
heid aanleiding kan geven noodzakelijk is
dat niet zouden wellicht goed doen zich tot
diegenen te adresseeren, die voortdurend den
valschen waan trachten in stand te houden. Om
des lieven vredes wille mag de waarheid niet
worden verdonkeremaand.
80. Er is bij de fusie geen woord gesproken
tegen het bekende woord »de vrije school voor
heel de natie". Wel het tegendeel is geschied.
Maar tevens is uitgesproken, dat de Christ.-Hist.
Unie niet wil medewerken om de openbare
school te verlagen tot de school voor de onge
loovigen, waar Bijbel en gebed krachtens de wet
worden buitengesloten".
Aan het slot maakt De Nederl. de opmer
king, dat 't haar wil voorkomen, „dat deze
commentaar" op de bökende fusierede juis
ter is, dan de commentaren van sommige
bladen, die trouwens blijkbaar een onvol
ledigst! tekst voor zich hebben gehad".
Engeland.
Door de benoeming van den heer Philips,
den afgevaardigde voor Pembroke, tot peer
was in dat district aaa nieuwe verkiezing
voor 't Lagerhuis noodig. Deze verkiezing
had eergisteren plaats. De liberale candi-
daat werd gekozen met eeu meerderheid
van 2172 stemmen tegenover den naionis-
tischen candidaat. In 1906 hadden de libe
ralen een een meerderheid van 3280
stemmen.
D* guillotine,
In het Eugtlsche Lagerhuis werd giste
ren een voorstel behandeld van minister
Asquith om de verdere bespreking van de
drankwet het z. g. guillotisestelsel toe te
passen, d. w- z. om deze bespreking tot 25
dagen te beperken, van welke er slechts
twee zullen komen in den tijd voor't zoiner-
rccès. De minister deelde mede, dat men
wel aldus moest handelen, indien men tot
een beslissing wilde komen, daar niet min
der dan duizend amendementen door ver
schillende leden waren ingediend.
Tegen de toepassing van de guillotine
kwam ernstig protest van de zijde der op
positie, in de eerste plaats van den heer
Balfour, die echter door den heer Asquith
werd beantwoord met de voorlezing van 'n
rode, door hein in 1904 gehouden, toen hij
als minister zelf de guillotine had aanbe
volen, op ongeveer dezelfde gronden als
thans door den "heer Asquith was geschied.
Aardig was de opmerking van Heir Hardie,
die zeide, dat men te kiezen had tusschen
do beperking van de vrijheid van spreken
of de beperking van den noodzakelijken
wetgevenden arbeid, en dat hij en zijne
vrienden van deia twee kwaden dan maar
de beperking van de vrijheid van spreken
kozen.
Het slot van de uitvoerige, warme, dis
cussie was, dat hst voorstel van de reg6e-
riDg met 209 fegen 89 stemmen werd aan
genomen.
Frankrijk.
Ia de Nederlandsohe liberale pers wordt
de liberale, of liever radico-sonialistisohe
volksvertegenwoordiging van Frankrijk
van wege haar onbeduidendheid over den
hekel gehaald.
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Het Handelsblad zegtAllo partijen
slaksa een zuoht van verlichting wanneer
deze heeren weer voor een maand of drie
naar huis gaan, waut men voelt dat zij dan
nog het minste kwaad doen.
Hoe komen tooh die 265 seDatoreD en
591 Hamleden zoo impopulair P Omdat hun
traktement pas van 9000 op 15000 francs
is gebracht en zoo hun eereambt tot een
vet baantje is verlaagd? Omdat zij inde
ziftingen zich somwijlen zoo kwajongens
achtig aanstellen P Omdat zij geen kom-af
maken met de oebandeling der wetsont
werpen Omdat zij geen waar leveren
voor de 14 miljoen francs 'sjaars, die zij
kosten
Dit allee, en nog meer, heeft de kiezers
ontevreden gemaakt.
Het laatste zittingjaar was dan ook el
heel mager. Uitgezonderd de wet op den
eigendom der kerkelijke goederen is er
geen enkele wet tot stand gekomen van
alle voorgespiegelde
Het Wosterspoorwegnst, do doodstraf
militaire rechtspraak, inkomstenbelasting,
vak- en handelsonderwijs, evenredige ver
tegenwoordiging, de Kamer is er nog niet
aan toe; en de kiezer twijfelt of zij er
ooit aan toe bomt. Voor de ministers is
dit al heel gemakkelijk. Zij wasschen
hunne handen in onschuld. De ontwerpen
zijn er.
België.
Er is tot nu toe tussehen de Engelsohe
en Belgische regeering geen overeenstem
ming verkregen betreffande de vraag, hoe
de Congostast zijne verplichtingen zou
moeten nakomen. De bepalingen van het
verdrag van ovèrnemÏDg zouden noch de
zekerheid noch het vertrouwen sohenken,
dat de verlangde hervormingen zouden
tot stand komen, voor het geval de Congo
slaat door België werd overgenomen. Ia-
tegendeel legt het verdrag, zooals het nn
luidt, aan BsJgië de verplichting op, om
bet monopoliestelsel te handhaven. Het
desEogelsohen vertegenwoordiger gegeven
antwoord der Belgische regeering zou on
bevredigend zijn geweest.
Perzië.
De Shah kan, na zyn staatsgreep, nog
niet zeggen dat hij ar klaar voor is.
Daartoe kan hij veel te weinig op zijn
leger aan en op 't volk nog minder.
Te Tabriz is de toestand plotseling ge
heel veranderd.
Donderdagavond kwamen da voornaamste
ingezetenen der stad met uitzondering van
één getrouwe van den Sjah overeen,
gezamenlijk de troepen der regeering te
bestrijden.
Den volgenden ochtend heerechte groote
opwinding in de stad. Een ontzaglijke
menigte begaf zich naar het hoofdwartier
van Rakim bhan, den bevelhebber der re-
geeringstroepen.
Zonder pogingen tot onderhandelen te
doen, gaf Rakim khan aan zijn ruiters bevel
terug te gaan naar de parken in den omtrek
die zjj vijf dagen geleden bezet hielden, al
vorens de stad binnen te komen.
De menigte wierp zich terstond op de
huizen der rijkste aanhangers van den Sjah
en plunderde er zes of zeven, waaronder de
woning van den directeur van Financiën.
Een aantal ruiters van Rakim werden ge
dood. De meeste infanteristen van den Sjah
trokken toen hun uniformen uit en staken
zich in burgerkleeding.
Misschien keeft Rakim thans een bijzon
dere bedoeling gehad met zijn onverwachte
manoeuvres, maar smders moet men zeggen
dat het gezag van den Sjah te Tabriz niet
groot te zijn.
Middelburg. In de Lasgedelft hebben
Gebr. Wagenaar eer. prachtige zaak
geopend in perceel B no. 120. De nieuwe
firma is rijk gesorteerd in allerlei muziek
instrumenten en muziekboeken, en heeft
eeu reparatieinrichting, terwijl zjj zich be
last met het stemmen van orgeL en piano's,
op welk gebied zij een reeds geveetigden
naam moet hebben meegebracht.
Gaarne geven wij hierbij plaats aan
de ToeliohtiBg behoorend bjj het adres van
Wet bestuur van „Handelsbelang" aan den
Raad der gemeente Middelburg in zake
de eonoept-verordening op de Burger
avondschool en de Avondhool voor hand
werkslieden.
Waar in meerdere kringen waardeering ge
vonden wordt voor boekhouden, verheugt het
zich dat beoogd wordt ook op de Avondschool
voor handwerkslieden daarin onderwijs te doen
verstrekken. Het zou echter gaarne zien, dat
nog een stap verder wordt gegaan. Waar in
den laatsten tijd ook op onze huidige Burger-
1 vondschool de bedoeling voorzit zoo prac-
tisch mogelijk te werk te gaan, en een werke
lijke voorbereieing te geven voor het leven,
daar mag er zeker wel aan herinnerd dat be
kendheid met velerlei eischen in het maat-
schappelijk leven gesteld, voor velen zeer
noodig is.Ook voorden komenden ambachtsman.
Vandaar dat het begeeren zou, dat naast ver
schillende andere vakken, ook aandacht gewijd
werd aan de eerste beginselen die op handels
en burgerlijk terrein gelden.
Zonder ook maar eenigszinsdentoekomstigen
ambachtsman met allerlei geleerdheid te willen
lastig vallen, acht het bestuur het dringend
noodig, dat hem onderwezen worde datgene wat
hem in de practijk des levens uitnemend testade
zal komen.
Uit dien hoofde wordt het van groot belang
geacht dat hem eenige kennis worde verstrekt
omtrent de bepalingen van koop en verkoop,
van het faillissement, van de hypotheek, van de
vennootschap, van wissel en zegelrecht, en wat
dies meer zij.
Waar voorts onze wetgeving bezig is zich te
ontwikkelen op sociaal gebied, wordt een terrein
betreden van den ambachtsman van groote be-
teekenis, en zal het zeker niet overbodig zijn als
omtrent karakter, doel en werking der verschil
lende sociale wetten eenig onderricht wordt
verstrekt. Hieraan zou kunnen worden toege
voegd eenig onderwijs in handelsreken'en, zooals
nu reeds op verschillende plaatsen des lands op
de herhalingscholen wordt gegeven. Dat
mits op eenvoudige "v»-ïja:e ge
geven zulk onderwijs zou gewaardeerd
worden, blijkt uit de belangstelling die dit on
derricht opwekte bij jongelieden van i724
jaar, die de cursus uitgaande van «Handelsbe
lang" hebben bezocht.
Een tweede opmerking geldt art. 10, waarbij
bepaald wordt dat slechts bij uitzondering
«niet leerlingen" der Burgeravondschool, en
ouderen dan 18 en 31 jaar, tot de lessen zullen
worden toegelaten. Het nadruk leggen op deze
toelating als uitzondering, acht het Bestuur niet
gewenscht. Waar naast de R. H. B. School
zoover ons bekend geen geiegenheid bestaat
die zich speciaal belast met het onderwijs voor
den toekomstigen kleinen ambachtspatroon en
neringdoende, zou het niet ondienstig zijn zoo
de Overheid onzer stad van de gelegenheid die
de Burgeravondschool biedt, gebruik maakte
om in bedoelde behoefte te voorzien. Mits zich
een goede gelegenheid biedt, willen velen op
gevorderden leeftijd onderwezen worden
in boekhouden en handelsrecht. Sedert enkele
jaren heeft »HandeIsbelang" een cursus geor
ganiseerd in boekhouden en handelsrecht, van
welke cursus telken reize een dertigtal
deelnemers gebruik maakten. De deelname was
beperkt tot de leden der vereenigin gen hunne
haisgenooten en stond zoo er voldoende
ruime was ook open voor leden van andere
patroons vakvereenigingen.
De helft van de deelnemers waren hoofden
van bedrijven, terwijl de andere helft bestond
uit jongelui van 1724 jaar.
Onder deze laatsten waren er, die door den
aard van hun beroep, zich niet laten vinden op
de Burgeravondschool, waar deze met haar over
wegend teekenonderwijs voor dezulken nu niet
van zoo groot belang is.
Om die reden zou het door het bestuur zeer
gewaardeerd worden, zoo in de nieuwe ver
ordening een ruime gelegenheid gegeven werd
niet-ieerlingen, de lessen in boekhou
den en handelsrecht enz. te doen volgen. «Han
delsbelang" toch is door zijn beperkte inkom
sten niet in staat, aan hen, die niet met zijn
kring in verband staan, dit onderwijs te ver
schaffen. Nu reeds wordt een vierde van zijn
jaarlijksch inkomen door de cursus verslonden,
niettegenstaande dhr. W. Kosten op zeer billijke
voorwaarden ter beschikking heeft gesteld, en
het is zeer de vraag of op den duur deze cursus
zonder overheidssteun kan blijven bestaan.
Bovendien zijn verscheidene aanvragen om
toelating geweigerd moeten worden. Wanneer
echter aan de Avondschool voor handwerks
lieden gelegenheid gegeven werd een cursus te
volgen in de bedoelde vakken aan siet-leïf
