NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 245. 1906
Zaterdag 18 Juli.
22e Jaargang,
GHRISTELIJK-
HISTORISGH
-mans
er
ER,
ie Meii
?lburg
an Kalf-
ode
*b.t
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JOMGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
BJj dit nummer behoort een By voegsel
LANDBOUW.
II e c h t s z a k e n.
Gemengde Berichten.
r wenscht
nel met een
ooplieden
Provincie
Uj Algem.
msterdam.
oudekerke.
Augustus,
m u i d e n.
peulen,
rek. Aug.,
park ens
ittelandt.
)i
I tegen een
Vissekerke.
ner schuur,
timmerman,
erk
agtekerke.
*h.t
ER, Sou-
aan
eider,
MEIJERS,
au, desver-
oning be-
SEN, Goes.
z., Schroe-
woordige
CH te Goes
CHIERE te
e)-
ex-en.
Middelburg.
.15 6.55 9.37
.22 7.02 9.44
.34 7.14 9.56
.46 7.26 10.08
.53 7.33 10.15
.04 7.44 10.26
.23 8.03 10.45
e-Domburg.
.38 8.18 11.18
8.40 11.40
.09 8.49
.16 8.56
.28 9.08
.40 9.20
.47 9.27
11.49
II.56
12.08
I2.20
12.27
-Vlissingen.
4.15 6.55 9-37
5.04 7.44 1O.26
5-13 7-53
5-16 7-56
5.2I 8.01
5.26 8.06
e-Domburg.
5.35 8.15 II.15
- 8.40 11.40
6.47 9.27 12.27
-Middelburg,
agen.
9.20 I2.x5 2.55
8 5.48.
II.09 2.°4
rwwrt - Gom.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02».
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
ES3232
Wij moeten dankbaar erkennen dat wij
met de waardeering der Zending door
liberalen er op vooruit gaan.
Eigenlijk al sinds minister Keuohenius'
aftreding, hebben liberale ministers
Crewer oorop de Zending in onze
Oost bevorderd ook de vrijzinnige pers
liet zioh niet onbetuigd en zelfs van
goeiaal-demooratisehe zijde (v. Kol) werd
de Zending als een machtig beschavings
middel voor onze bruine broeders aan
bevolen.
De dezer dagen zoo plotseling overleden
oud-resident van Tapanoeli L. C. Wel-
sink was een der weinige regeerings-
ambtenaren die dezendingopenlijksteunde.
Tot voor enkele weken was hij resident
van genoemde streek doeh moest wegens
ziekte ontslag aanvragen, hetwelk hem
eervol verleend werd.
Den 9 JuDi van Sibolga vertrokkeD, be
zweek hij reeds 10 Juni aan een hart
verlamming.
En om nu te weten wat de bevolking
aan hem verliest en aan de Zending ie
danken heeft, leze men onderstaande re
gelen, die wij uit de Nieuwe Rolt. Crt.
overdrukken
„Met de zending vooruit", was de leuze van
dezen onvermoeiden ambtenaar en hoewel de
evangelieverkondiging veel meer als middel dan
als doel gebruikend, begreep hij toch zeer goed
dat de prediking van het christendom in de
heidensche en kannibalistische Tobastreken, land
en volk ten zegen zou worden. Dit bleek wer
kelijk in die mate het geval, dat de Tobaianden
nu het rijkste en belangrijkste gebied van de
Residentie Tapian na Oeli vormen, terwijl ze
vdór de verschijning van de zending en den
ambtenaar Welsink aan volslagen anarchie wa
ren overgeleverd.
De verheffing en opbeuring uit hun hciden-
«chen en dieptreurigen natuurstaat, waarin tot
voor betrekkelijk korten tijd de in een geheim
zinnig waas gehulde, en haast niet meer dan
legendarisch bestaande, Tobaianden verkeerden,
de Nederlandsche vlag te planten in een land
dat thans een heerlijk domein vormt van ons
tropisch Hollandsch wereldrijk, dit was het
levensdoel van resident Welsink.
En hoe schitterend is dit doel bereikt.
Elders lezen wij
In l883 had een inval van Singa Mangaradia
plaats in het gouvernementsgebied in Noord
Toba, vooral tegen de zending gericht. De in
val is door den toenmaligen controleur Wel
sink afgeslagen, waarvoor deze met het ridder
kruis der Militaire Willemsorde werd beloond.
Welsink werd de „vader der Bataks"
genoemd en in de laatste jaren noemden
zijn Tobaneezen hem hun grootvader".
Wel een bewijs hoe zijn arbeid gewaar
deerd werd en de zending door hem ge
steund, tot zegen was.
Eare zij zijn nagedachtenis
Nederl. Pomologische Vereeniging.
Qoes herbergde gister en eergister een
uitgelezen corps vooruitstrevende mannen
(en een dame) wier levensdoel is de volma
king van de fruitteelt en den fruithandel in
Nederland.
Dat is de pomologische vereeniging.
Het is de eerste maal dat deze vereeni
ging sinds haar 10-jarig bestaan, bniten
Utrecht vergadert; en die eerste maal
gunde zij Goes de eer haar te ontvangen.
Aan het bezoek was een excursie van twee
dagen verbonden, waarvan gister 't eerste,
heden 't tweede deel werd afgelegd, gister
met veel, heden met zoo goed els geen
regen.
Alvorens de werkzaamheden te begin
nen, warden gisterenmiddag de leden der
vergadering ongeveer 50 heeren en
één dame mejuiïr. dr Johanna Westerdijk,
directrice van het phytopathologisch la
boratorium Willy Commelin Scholten te
Amsterdam, in het Veilingsge'oouw van
de Tuinbouw vereeniging, door den heer
S, A. Hanken, voorzitter van de aid. Goes
van de Nederl Pomol. Vereenigiag toege
sproken. Spr. herinnerde aan den tyd dat
het Zeeuwsche fruit onbekend was en de
Zeeuwsche fruittelers zei ven niet wisten
wat bun grond waard was. Maar hoe er
langzamerhand ontwakend leven kwam,
de telers zich veraemgden, de heer Cam-
man de geestdrift wekte, een proeftuin
en een tuinbouwcursus werden opgericht
en een tentoor stelling werd georganiseerd
waarop men zich verbaasde over het vele
voortreffelijke dat hier was aangekweekt.
Thans zijn wij er bovea op en spr. dankt
nog eens 't gemeentebestuur van Goes dat
op zoo billijke voorwaarden een veilings-
lokaal schonkspr. eindigde zijn welkomst
woord met den wensoh dat de leden een
besten indruk van Zuid-Bevelaad's fruit
teelt zullen meenemen, en met een woord
van dank aan den heer LöhBis, mede aan
wezig, en aan de regeering voor den steun
aan den Zeeawsohen tuinbouw verleend.
De voorzitter van 't hoofdbestuur, mr.
G. W. baron v. Dedem, (oud-lid der
Tweede Kamer voor Elsi)herinnerde eraan
hoe sohoon 't Zeeuwsohe fruit bleek te zijn
op de fruittentoonstelling te Amsterdam
Spr. dankt namens de vereeniging de af-
deeling voor de moeite van 't organisaeren
der excursie en spreekt den wensch uit, dat
Zeeland nog eenmaal aan 't heofd zal staan
van de Nederl. Pomologische Vereeniging.
En toen ging men naar de aanplanting
van de Zeeuwsche Fruitteelt Maatschappij,
het Valckeslot, dat beheerd wordt door dhr
W. J. v. d. Bosch, directeur van de Zeeuw
sche Fruitteoltmaatschappiii en van daar
per rijtuig naar den Wilheluiin&polder,
waar het gezelschap allerhartelijkst werd
ontvangen door mevrouw Hanken, de echt-
gecoote van dsn directeur. Daar werd een
bezoek gebracht aan Ze6lands Proeftuin,
welke onder leiding staat van dhr Camman,
rykstuinbouwleeraar, benevens aan den
particulieren tuin van dhr. H. A. Hanken.
Des avonds van 8 tot 11 uur werd
vergaderd in de sociëteittegenwoordig
waven o. a. de heer F. B. Löhnis, inspecteur
van den landbouw, de directrice vau het
plantenziektekundig laboratorium (dr Joh"
Westerdijk), dhrn F. B. Bonthuis, ryks-
tuinbouwleeraar in algemeenen dienst en
W. P. Camman, rijkst uitbouw! eeraar voor
Zeeland enOostelyk Noord-Brabant; voorts
55 leden der vereeniging, verschillende be
langstellenden, alsmede het dagalijkech te
stuur van Goes ("2 leden), de directeur van
het Rykslacdboawproefstation (drDe Ruij-
te: de Wildt), de directeur der Lsndbouw-
winterschool rykslandbouwleeraar I. G. J.
Kakebeeke, de heer J. M. Kakebeeke, enz.
De voorzitter ving zijn openingswoord
aan met een woord van dank aan het dage-
lyksch bestuur van Goes, den heer inspec
teur vertegenwoordiger der regeericg,
den directeur van het proefstation, den
rijkslaudhouwleeraarreleveert 't geen
op de excursie is gezien, en prijst de
Goesohe tuinbouwers. Hij wijst er op dat
de werkzaamheden der vereeniging in 't
laatste jaar zeer zijn uitgebreid. De ver
eeniging heeft een andere richting geno
men, de heer Löhnis die deze reeds vroeger
herhaaldelijk had aangewezen, heeft 6enige
weken geleden toen de vereenigiag haar
10-jarig bestaan vierde, gezegd dat zij du
op den goeden weg is. 8j. r. wijst met genoe
gen op de vermeerderde fruitkweekerijen,
op meerdere jeugdige kweekers die zioh
hebben gevestigden op de steeds naeer
veld winnende meening dat de quautiteit
verminderen, en de qualiteit verbeteren
moet, een minder getal vruahten, maar
dan van de beste soort behoort te worden
gekweekt.
Daardoor is de frnitteelt indeoommer-
oieele richting gebrachten daarom wordt
zij dan ook door de regeering gesteund.
Spr. dankt deze laatste ook dat zij den
zetel der oontrole heeft overgebracht van
Maastricht naar Utrecht, 't middelpunt des
iaeds. Het aantak leden der vereeniging
klom vau 350 tot 700. Spr. constateer'
dat de fruitteelt in Zeeland op een hoogen
trap staat. (Applaus,
Het arresteeren der notulen wordt ver
volgens opgedragen aan de heeren Stork,
v. d. Have en den secretaris.
Daarna treedt de heer Camman op om te
spreken over //Zeelacds Fruitteelt".
Spr. constateert met genoegen dat de
fruitteelt op Zuid-Baveiand zioh zoo, en zoo
met oordeel ontwikkeld heeft.
In Zeeland is 1396 Hectaren boomgaard,
waarvan 1000 op Zuid-Beveland. Het be
zoek vsn dezen dag heeft ons van dezen
grooten bloei der fruitteelt overtuigd.
Da grond is er ook zeer goed voor.
Op Valokeslot kon men ,'t zieD, nergens
vindt men zulke iepeboomen. En de be
volking van dit eiland is zeer ijverig om toe
te passen wat haar geadviseerd wordt op dit
gebied.
Na deze inleiding gaat Spr. over tot het
vertonnen der lichtbeelden, een aangenaam
aanschouwelijk onderwijs, waarbij hjj de
aandacht vestigt op de groole complexen van
boomen 16 Heet. Valckeslot, 11 Heet. Wil-
helminapolder, 21 Hect.Kloetinge, 12 Heet.
Biozelingsche polder, er is er zelfs een van
35 Hectaren.
Op de Amsterdamseho tentoonstelling
muntte 't Zeeuwsche fruit uit door schoons
kleur en schoone ontwikkeling. Wat de
kersenteelt aangaat die verdwijnt. Oude
boomen groeien en dragen goedjonge
slecht. Die verdwijning der kersen houdt
verband met de voeding van den bodem.
Veel kalk hebben de kersenboomen
uoodig. Naarmate de kalklaag dieper den
bodem inzakt, terwijl geen nieuwe kalk
wordt aangebracht, worden da jonge ker
senboomen slechter, dewijl bunno wortels
oiet diep en ver genoeg reiken om de
wegzakkende kalklaag te achtervolgen,
wat de oude boomen natuurlijk welkunnen.
Da korson moeten daarom voor de appelen
plaats maken. Bij de aanplanting van
boomgaarden moet men op verbetering
bedacht zyn.
De afstand moet 10 M*. zijn. Dichter plan
ten belommert de ontwikkeling. De kwee
kers hier zorgen ookvoor'n goedwindschut.
Als voorbeeld wijst spr. op Valckeslot met
z\jn Italiaansche populieren en onderbe
planting van els. Olmen en canada's, voor
den verkoop geplant, zijn geen goed wind-
schut.
Spr. wijst vervolgens op de groole eenvoud
van soorten.
De voornaamste soorten hier zijn Goudrei-
aetfen Bellefleur, Courtpendu waar nog
bijkomen Zoete Campagne, Zoete Belle
fleur en Schutters Reinet. Al meer zijn de
teleTs er ook voor gewonnen om het land
om te spitten en open te leggen. Geen
boomgaard meer op graslasdzoo behouden
zelfs de oudste boomen hun groeikracht.
Het best is boomgaarden roet onderbcplan-
tiug met bessen of met struik vormen.
Wat de peren aangaat, er zijn hier weinig
peren op ho' gsiam, gevolg dercigenaardige
formatie van den bodem die een kleilaag
herbergt te diep om te bewerken en waar
door de peer in zijn groei wordt belemmerd.
De struikvormteett heeft vaster voet
gevonden in Zeelands proeftuin trekken
ook de aandacht de pyramide vormen. Van
voorbeelden van den leivorm deed spr. tref
fende photo's zien. De keurigste peren le
veren 't bewijs wat men hier zonder muur-
beschutting, verkrijgen kan. Photo's van
fruitboomen op vrijstaande en vlakliggende
snoeren leveren 't bewijs dat men op een
heel klein plekje veel en fijn fruit telenkan.
De rijke voordraoht van dezen spr. werd
luide toegejuicht.
De speech van dan heer v. d. Bosch over
Bessenteelt bleef wegens het late uur achter
wege. Zij zal in't Maand blad worden op
genomen.
De heer dr M. Snellen bracht rapport uit
namens de Commissie die een onderzoek
had in te stellen naar de beste verpak
kingsmiddelen.
Na een opgewekte bespreking naar aan
leiding van het rapport werd zonder hoof
delijke stemming besloten dat voor verzen
ding per post als normale verpakking
zullen worden aangenomen de volgens ter
vergadering door deverpakkingsebrnmissje
getoonde kistjes van 25 en 10 kilo, welke
voor beide soorten (appelen en peren) ge
schikt zijn, en het kistje van vijf kilo
bruto, ouder voorwaarde dat nog een
tweede iets grooter model worde aange
wezen voor ëa verzending van appelen,
dewijl 'tin de zaal aanwezige model, vel
gens mededeeliDg der deskundigen geen 5
kilo inhouden ban.
Bij de rondvraag vestigde dr. De Ruijter
de Wildt de aandacht op 't boerenbedrog
dat gepleegd wordt bij de levering van
oarbelineum voor de kroon. De voorzitter
gaf de leden in overweging, teneinde zich
voor eveutueele schade te vrijwaren, zioh
bij aeDkoop van oarbolineum te wenden
tot den seoretaris.
Een ander lid zag gaarne de gelegenheid
opengesteld dat landbouwers lid der Ver
eeniging kunnen worden tegen f 1 contri
butie 'sjaars in plaats van f3. Dit denk
beeld zal door 't Bestuur worden over
wogen.
De burgemeester van Goes zei namens
't dagelyksch bestuur van Goes de vereeni
ging dank voor do uitnoodiging om deze
vergadering by te wonenovertuigd van
't belang dat deze gemeente hoeft bij de
fruitteelt op Zuid-Beveland, zeide Spr.
allen mogelijkea steun aan de vereeniging
loe, en sprak zijn beste wenschen uit voor
haren bloei.
De voorzitter dankte de Commissie, den
heer Camman, en de leden voor hun tegen
woordigheid, en sloot de vergadering.
Oogstoverzicht van 12 Juli 1908.
Aan dat overzicht uit de Stsataoourani
van 12 Juli rnüeeneu wij voornamelijk
voor wat Zeeland be treft 't volgende
De vooruitzichten van fruit zijn veel
verminderd, voornamelijk wegens de soha-
delijka insecten.
Appelen. Op Walcheren is de^tand zeer
goed ia Zeeuwsoh-Vlaanderen goed op
Zuid-Bevelaud slechts matig; in Oostelijk
Noord-Brabant goed bij Bergen-op-Zoom
zeer goed.
Kersen. De stand is goed op Zuid-Be-
veland en WaohereD, en in Zeeuwsch-
Vlaanderen; de krieken zijn goed tot zeer
goed op Zuid-Beveland.
Pruimen. Op Zuid-Beveland is de stand
vry slecht, op Walcheren goed.
Roode en witte aalbessen. Deze staau in
Zuid-Beveland en Zeeuwsch-Vlaanderen
slechts vrij goed.
Zwarte aalbessen. De stand is vrij slecht
tot matig op Zuid-Beveland, vrij goed op
Walcheren en goed in Zeeuwsch-Vlaan
deren.
Kruisbessen staan vrij goed] op Zuid-
Beveland, matig op Walcheren, en slecht
in Zeeuwsoh-Vlaanderen.
Frambozen. De stand is bij Bergen op
Zoom uitmuntend op Waloheren en Zuid-
Beveland goed.
Noten. In Zeeland ma'ig.
Boomkweekerijen. Daarin hebben de
vruohtboomen hier en daar van de lang
durige droogfe geleden vooral de pas ver
plante booaien ondervonden daarvan veel
schade. Toch is de stand der vruohtboomen
over het geheel genomen zeer bevredigend,
n.l. goed tot zeer goed in Noordbrabant
en Zeeland.
Kool staat op Zuid-Beveland goed, zoo
wel witte als roode en savoye.
Vreege aardappelen staan op Walcheren
vrij goed overal elders goed tot zeer goed.
LIT DE L'RDVINLIE
Men schrijft ons uit Qoes
Morgen vertrekken van hier onder ge
leide vier kinderen naar de V&cantiskolonie
„Zonoekeuvel" te Hoeven (N.-Br). We
hopen ze met don blos der gezondheid op
de wangen te zien terngkearen
Middelburg. Kon vroeger aan de bur-
garwerklui, in dienst bjj militaire inrich
tingen, bij voldoenden ijver en goed ge
drag, een verlof van 4 dagen worden
verleend met behoud van hun loon, thaus
is door den Minister van Oorlog dit verlof
tot 8 dagen per kalenderjaar uitgebreid.
Schore. Donderdagavond had een koet
sier die deelnam aan een rijtoer met de
jeugd van Kloeticge het ongeluk in den
Sraokkelboeh met het rijtuig waarin 23
kinderen gezeten waren voorover in de
sloot terecht te komen. De koetsier raakte
onder het rijtuig, met geschonden been
werd hij er van ondergehaald. De kinde
ren werden door rappe handen op het
droge gebracht en 't rijtuig met reuzen
krachten op den kant gezet. Toen, na
groot oponthoud kon de reis in veel minder
prettige stemming dan te voren worden
voortgezet. Geen der lieve kleinen had
eenig letsel bekomen.
Arrondissements-Rechtbat.k te Middelburg.
Heden, Vrijdag, zyn veroordeeld wegens
mishandeling E. B., 30 j. paardenslaoh-
te~, Hulst, tot 4 m. gev- straf en J. J. K., 20
j scheepmaker, Vlissingen. tot f 10 b. s. 10
d. h. en L. F P. T., 44 j. brievengaarder,
Koudekerke, tot f 10 b. s- 5 d. h.
diefstalA P., 70 jveldarbeider, Hoofd
plaat, tot f 10 b. s. 10 d. h.en
overtreding hondenbelasting te Vlissingen
M. v. H., 66 j. barbier, Vlissingen, tot f 6 b.
ten behoeve der gemeente Vlissingen, a.
1 d. hechtenis
VrijgesprokenM. C. S., 32 j.hvr. v. I.
L zonder beroep Ooslburg, beklaagd van
mishandeling en C. J.de H., 31 j. logement
houder, Vlissingen, beklaagd van koppe
larij.
By bevelschrift van bovengenoemde
rechtbank is tegen F. v. B., oud 49 jaar,
schipper, wonende te Ierseke, rechtsingang
met gevangeneming verleend met verwij
zing der zaak naar de terechtzitting ter
zake dat hy op 15 Jtni 1.1. voor die recht
bank in eeue civiele procedure als getuige
onder eeds opz&Uelyk, in stryd met de
waarheid eene valsche verklaring heeft
afgelegd.
Snel recht.
Woensdag bedelde iemand te Heerert-
veen. Hij werd geverbaliseerd en over
gebracht naar het huis vau bewaring. De
rechtbank hield dien dag zitting het O. M.
bracht de zaak nog op de irol en de bede
laar aiond tereoht. Het O. M. requireerde
12 dagen hechtenis en 3 jaar opzending,
de rechtbank besloot dadelijk vonnis te
wijzen en veroordeelde hem tot die straf.
Nog geen drie uur, nadat het feit ge
pleegd was, was de dader gevonnist.
Bij Kon. Besl. is benoemd tot seoreta
ris van de Algemeene Rekenkamer, C. F.
Reohlien Morra, thans referendaris bij dat
ooilege.
Bij Kod. Besl. benoemd tot directeur
van de Rijkshoogeie burgerschool te-Ber-
gen op Zoom, W. F. Wolters, leeraar
aan die school.
Verdacht van mishandeling met
doodelijken afloop van M. Korthout een
Tilburgsoh straattype, die eergisteren dood
op den weg werd gevonden is gearres
teerd eene herbergierster aan de Groen
straat te Tilburg. Nadat K. drie draadma
kers zou getraoteerd hobben en niet wilde
betalen, moet hem het verschuldigde ont
nomen zijn, daarna werd hij de deur
uitgesmeten en bovendien nog met een
stoel geslagen, waarna de vrouw en de
mannen zioh hebben verwijderd.
De politie te Delft hield Woensdag 1
Juli, den dag na de studenten-maskerade,
een 13-jarigen jongen aan, die zwervende
was. Bij onderzoek bleek, dat de knaap
achtergelaten was door een stoelenmatters-
eohtpaar, stief-ouders van den jongen, dat
in een woonwagen het land afreist en met
den bekenden drukken dag naar Delft was
gekomen, om een extra-daghuur te verdie
nen door potsenmakerij. Nasporingen om
het verblijf Tan deze nomaden te wetap te