NIEUWSBLAD
VÖOR ZEELAND
No. 243. 1908.
Donderdag 16 Juli.
22e Jaargang,
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
UIT m I» KUS.
tfinuenlaud.
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02®.
UITGAVE DER FIRMA
E.\' VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cenl, iedere regel
meer 10 cent.
15 Juli 1908.
De rijksmiddelen vloeiden in de afgeloo-
pen maand Juni iets beter dan in Mei. Er
werd 121 duizend guides meer ontvangeD
dan in Juni 1907. Hierdoor wordt 'f nadee-
lig verschil in ontvangsten tussohendeeerste
helft van dit en die vbd't vorige jaar, van
ruim een miljoen tol 895 duizend gulden
terugg' brrr hl. E>n verrassing die evenwel
slechts geringe opluchting brengt, dewijl de
meerdere ontvangst van Juni grootendeels
op rekening komt van 'n hoogere opbrengst
der successierechten, zeker een dar meest
wisselvallige rijksmiddelen.
Bovendien werd op velerlei middelen
nog belangrijk tuinder ontvangen, tegen
over 't meerdere dat met name successie
rechten, grondbelasting, personeel, gedistil
leerd en posterijen opbrachten. Dat meer
dere bedroeg respectievelijk 400 210-,
122-, 53- en 43 duizend. Waartegenover
staat een mindere opbrenget van f356000
op den suikeraceijns f 83000 op de Staats
loterij f82000 op de registratierechten;
f 48000 op de invoerrechten f 34000 op de
bedrijfsbelastingf 33000 op de loodsgel
den 32000 op de zegelrechten f 28000 op
de wijuacoijnsf21000 op de zoutaeoijns
en zoovoort.
In het eerste halfjaar van 1908 werd
slechts op de volgende middelen meer ont
vangen dan in hetzelfde tijdperk van ver
leden jaar grondbelasting i' 154,000, perso
neel f 123,000, suceessiereohten f 1,142,000,
posterijen f 122,000. Alle overige middelen
brachten minder op.
Daar zijn er echter twee bij over welker
vermindering wij ons verheugen de staats
loterij i 83G00 minder en de acoijns op 't
gedistilleerd f 279000.
Al heefc de Calvinist, ook bij de waar-
deeriug zyner gestorven greoten, genoeg
aan de vereering van zijn God, uit Wien en
door Wien en tot Wien alle gaven zyn, die
H|j in de groote mannen, aan d' eeuwen ge
schonken, had gelegd, toch staat hij er niet
koel b\j, wanneer de nagedachtenis dier
mannen ook in't koude marnier vereeuwigd
wordt. En daarom gewagen ook wy m8t in
genomenheid van de onthulling van 't mo
nument, door dankbare Roomsche tydga-
nooten aan den grooten doctor gewijd in
den namiddag van den 13en dezer.
Schrepman was als zoovele groote man
nen, die niet alleen aan zijn kerk, aan zijn
partij, maar aan het gansche volk behoorde.
Wie heeft by da tjjding van zijn, naar
onze berekening, vroegen dood, niet mede
ingestemd met de korte veelzeggende
klacht van dan toenmaligen minister Kuy-
per, aangehaald uit de Stabat Mater Dolo
rosa Wie zou niet weenen"
Daarom verheugt 't ons dat bij 't monu
ment te Rysenburg aan dr. Schaepman ge
wijd, ook andersdenkenden waren, om
naast den priester, ook den staatsman, den
dichter, den man van kunst en wetenschap,
den christen-optimist, die zich altijd in de
stralen van Gods vrije zon te verheugen
wist, te eeren.
Het is zoo waar, wat De Amsterdammer
het radicale weekblad, eenige dagen voor
de onthulling schreef„De studie kan be
ginnen van het probleem: hoe één man
tegelijk priester, redenaar, staatsman, pro
fessor en dichter kon wezen, een wonder
als nooit door de wereldhistorie werd ver
toond."
Nog is 't de tijd niet om bij de beschou
wing van zijn beeld de beteekenis van dien
man, dien held in 't licht van zijn tijd te be
grijpen.
„Velen blijven er nog maar altijd te dioht
bij staan en zien daardoor enkele onderdee-
len relatief èn absoluut te groot; anderen
kunnen nog maar niet rustig kijken naar
wat er werkelijk moois aan is te zien eo da
gewone nuchtere toeschouwer wordt op zij
geduwd", zoo merktstraksgenoemd blad op.
Maar de tijd zal komen, dat door alle par
tijen, overal waar ridderdeugd, diohtersvuur
en staatsmanswijsheid, vrijheidszin, geloofs
moed en karakter in eere zijn, onder de
weinigen door God in zijn gemeene gratie
aldus de naensohheid ais een exempel be
schikt, ook dr. Schaepman mot eere zal ge
noemd worden; eu 'hem een monument zal
j worden gesticht, hechter vog dan insteen of
i metea', in da harten van een nakoraelicg-
schap, dlo nog oog heeft voor de werkelijk
heid vau het Ideaal.
Eo daarom, ook van antirevolutionaire
zijde, schoon op één belangrijk punt, onher
roepelijk van dezen grooten doode verschil
lend, een woord van zwakke hulde aan zijn
nagedachtenis bij de onthulling van dit
vraagstuk in steenen monument".
Jaarrekeningen.
In de Prov. Gr. Cl. klaagt een winkelier,
dat hij, aan het station zijnde om eenige
brieven te posten, tal van stadgenooten
voor plezier naar buiten zag gaan om te
profieeren van de genietingen, die binnen-
en buitenland den toeristen aanbieden, hem
ea zijne mede-winkeliers achterlatende, en
a's ware medelijdend op hem neer ziende,
zooals hij de stad, de plaats zijner dage-
iijksohe beslommeringen, weer introk. En
thuis zijne boeken ter hand nemende, zag
hij de jaarrekeningen van verschillende
dier plezierreizigers, die zijnen groet zoo
vroolijk hadden teruggeboDjourd, nog
openstaan. Hij hoopt nu maar, dat erna
't reis8eizoen nog een weinig kas is over
gebleven bij de plezieneizigers om hunne
rekeningen te betalen van 1907.
Dia winkelier woont te Groningen. Zou
den er te Middelburg of Vltssiugen ook
dergelijke winkeliers zitten
Indien alle menschep, ook in onze pro
vincie, bun schulden, alleen maar die van
1907, nu reeds betaald hadden, hoe ge
ruster menige winkelier slapen zou
Gehuwde onderwijzeressen. Het. Centrum
eohrij ft
De vraag, of gehuwde onderwijzeressen al
dan niet in functie behooren te blijven, is ook in
Engeland aan de orde.
Evenmin als hier is daar de zaak dtfinitief
geregeld.
Op sommige plaatsen moeien onderwijzeres
sen, die in het huwelijk treden ontslag nemen
elders, o a. te Londen, geeft de gehuwde staat
geen aanleiding tot bizondere voorschriften.
Maar nu lezen wij in het H b 1»Dinsdag j.l.
zag de gemeenteraad van Accrington in Lancas
hire zich voor de oplossing van het vraagstuk
gesteld. Daar werd toen een besluit genomen,
waardoor alle onderwijzeressen, die in het huwe
lijk treden, verplicht zullen zijn binnen drie
maanden na het huwelijk ontslag te nemen".
Ook in Engeland gaat men dus blijkbaar den
kant uit, om het ambt van onderwijzeres onver-
eenigbaar te verklaren met de taak enderoeping
van huismoeder.
Een uitnemend verschijnsel.
De verdedigers van het standpunt, dat men
ook de gehuwde onderwijzeres in de school
moet toelaten, zijn er tot dusverre niet in ge
slaagd, ook maar één steekhoudend argument
aan te voeren.
En de argumenten tégen hun standpunt zijn
even zwaarwegend als talrijk.
Met groote belangstelling volgt Europa
de bewegingen der aeroplane (het luaht-
schip) waarmee graaf Zeppelin zijn24-uurs-
tooht doet. Gisteren had zijn groote Fern-
fahrt, hem opgelegd door het Duitsohe
Bijk, moeten plaats hebben maar 't weer
was hem tegen. Hij vertrok wel op den
afgesproken tijd 2 uur 's middags en
wel van Friedriohshafen in de rjohting van
Oonstanzdook wegens het breken van
een schroef aan het koelwatertoestel een
kleinigheid dus maarmoest hij de
proefvlucht staken. Hij is te Manzell ge
land, dus nog voor hij het meer over was.
Dat een ongeluk in een klein hoekje
ligt, ervaart ook deze uitvinder. Immers
van het wélslagen zijner proef hiDg
veel af. In de eerste plaats de aankoop
van zijn luchtschip door 't Daitsebe Bijk,
met al de rijke vruchten voor kemzelven er
aan verbonden en in de tweede plaats de
invoering in, zy 't ook misschien verre, toe
komst, van een nieuwe wyze van oorlog
voeren.
Heden zal de graaf, by gunstig weder nog
eens uitzeilen. De door het Rijk hem ge
stelde eischen zjjn Vier en twintig uren
moet het schip ia de lucht blijven zonder
osnige aanvulling van materiaal, moet het
een te voren aangegaven pnnt (Maioz) be
reiken en nsar het punt van uitgang (Fried-
richshafen aan 't meer van Coustanz) terug-
Is eerea d&arhjj moet het tot een bepaalde
hoogte kunnen opatygen en zoowel te water
als te land kunnen landen zonder belang
rijke beschadigingen.
Hij twijfelt er niet aan of hij z*l slagen.
Maar dat kleine schroefje heeft voorloopig
toch bewezen dat 'n oorlog met luchtballons
vooralsnog niet aan te raden is.
Voor 't geval de tocht heden horvat
wordf, mag man weten dat de reisroute
luidt als volgt Vertrek uit Friade.ichs-
hafon naar Coustanz, het Rijndal volgen
over Schaffhausen naar Bazel, vervolgens
Noordwaarts over Straatsburg, Karlsruhe,
Mannheim naar Mainz. Den terugtocht
over Bingen, Kreusnach, Homburg, Karls
ruhe, Stuttgartt, Ulm, naar Friedriohs
hafen. Hij wil dus een groote 8 maken,
waarvan Stuttgart het kruispunt is,
Te Mannheim maakte do bevolking zich
reeds gereed, de vlaggen uit te steken en
de groote Rijnbooten te pavoiseeren. By
de Rynbrug ligt een //feestschip" van de
plaatselyke zfieeliDg dar boven-Rijsuche
luchtvaartvereeniging, waarop een geheele
reeks van autoriteiten zal postvatten om
graaf Zeppelin in 't voorbijvaren met be
hulp van muziek en kanonschoten te be
groeten.
Ook buiten Duitschland volgt men met
verbazing su ingenomenheid dit ryzend
reizend wonder.
a
Bronsveld s Kroniek.
Dr. Bronsveld trekt in zijKroniek
grenslijntjes naar rechts eu naar links.
Hij is zeer ingenomen met de Utreohfsohe
rede van Mr. Tydeman, maar ziet er
weinig verschiet in.
„Indien wij echter aan het gezegde over
de rede van rar. Tydeman iets mogen toe
voegen, dan is het dit: zal zijn woord, om
een populaire uitdrukking te gebruiken, „in
slaan' P Bevat zijn woord een leuze, waar-
meè men de geestd-ift wekt van het kiezers
korps De heer Tydeman zeide, „dat men
kan gloeien voor zijn eigen gematigheid".
Ik twijlel er niet aan, maar het is de zaak,
er ook anderen warm voor te krijgen.
„Niemand kan afkeeriger wezen dan wij
van valsche leuzen, van oneerlijke wapenen,
maar het is van groot belang, dat men zijn
streven kan samenvatten op een pakkende
wijs. De Bond van „vrije liberalen" zal ons
volk oproepen om zich te verklaren voor
gematigdheid" P
Het klinkt zoo nuchter; het vereischt zoo
veel toelichtinghet doet onwillekeurig denken
aan bedaardheid. Het brengt de schare niet
in beweging".
Het heeft den Kroniekschrijver getroffen,
dat de heer Tydeman niet heeft gespro
ken over 't geen de vrij-liberalen gemeen
hebben met de Christelijk-Historisohen.
.Geheel aan zichzelf overgelaten, zullen
zij, naar ik vrees, het niet heel ver brengen.
Zij hebben een toekomst, wanneer zij
met de Christelijk-Historisohen een mid
den-partij vormeD maar koudbloedigheid
tegenover het geloof zal bij al het gloeien
van gematigdheid hel hart van velen
verre houden van deze liberalen''.""
Over het concept-program der fusie
tussohen de Cbristelijk-Historische groepeö,
sinds program geworden, zegt de heer
Bronsveld
„Het lezen van deze volzinnen verwekt
geen aangename sensatie. Ze zijn gewron
gen en kennelijk met moeite in elkander
gezet. Wij weten wel, dat dergelijke stuk
ken geen modallen behoeven te wezen van
stijl, maar dit concept is samengesteld
uit brokken, die niet gloeiend aaneen ge
smeed. maar in en aan elkander vastge
schroefd zijn.
„Het is een concept, en misschien wordt
het nog gewijzigd, Wij zullen er daarom
thans niet meer van zeggen, dan dat wij
met meer dan één artikel ons kunnen ver-
eenigan, doch ernstig bezwaar hebben tegen
art. i. Wat is toch die „ordening" Gods?
Is het juist, dat God zich heeft geopenbaard
in den Bijbel Leert het eerste vers van den
Brief aan de Hebreeën niet iets anders
Moeten wij nu waarlijk hier denken aan een
formule, die op het effect is berekend
„In politicis onderwerpen wij ons niet aan
de H. Schrift zonder meer. Immers zegt het
concept-zelf, dat er in de Schrift dingen staan,
die niet tot de ordeningen" Gods behooren
en dat dit moest worden uitgemaakt door drie
autoriteiten. En hoe dikwerf zijn zij 't oneens I
„De christelijk historische partij, tot welker
oprichting velen hebben meegewerkt, die nu
de christ.-hist. Unie in 't leven willen roepen,
sprak dan cok anders, en wilde van een open
baring Gods aangaande politieke vraagstukken
niet weten, maar beleed, dat een christen zich
op elk gebied moet laten besturen door de
beginselen van het Evangelie, welke voor geen
tweeërlei uitlegging vatbaar zijn.
„Wie er zóó over denkt acht het begrijpelijk,
dat men in politieke vraagstukken samengaat
met menschen, die in dogmaticis geheel
anders denken dan wij, gelijk de hoog-kerke-
lijke Gladstone de aanvoerder was van de
liberale politieke partij in Engeland."
Oorlogsbegrooling Blijkens het afdec-
lingsrerslsg dor Eerste Kamer over de
Oorlogsb*grooting voor 19>.'8 achtte men
thans het oogenblik voor beoordeeling
van 'b Ministers beleid niet gekomen.
De hoogere bevelvoering werd uitvoerig
baeproke t, ook ia verbind met een nota
van het lid, generaal Staal, die dat com
mando anders wil regelen en de sou verein
rechtens met de leiding der landsverdg.
diging wd belasten.
Deze zaak wil men lafen rusten lot de
Ojrlogsbegrooliog van 1909, evenals be
sprekingen over den raad van defensie,
ofschoon de samenstelling en iostruotie
weinig instemming vonden.
In zake het blijoend gedeelte erkennen ook
de te lenstanders dat de Minister van Oorlog
eerlijk overwonnen en volledig ingelicht had.
Vele leden juichten de aangekondigde
herziening der officierenbeoordeeiiugslys-
ten toe in het belang der verbetering van
de leger-recbtstoestanden, ovenals gelijk
making van den duur der herhalings
oefeningen.
Verscheidene leden wenechten de ver
goedingen aan landweermannen te beper
ken tot de onvermogenden.
IJIT DE PROVINCIE
Middelburg. Door het bestuur van
Handelsbelang alhier is aan den gemeen
teraad een adres gericht, waarin het ver
zoekt dat aan de Burgeravondschool en
de Avondschool voor handwerkslieden a
aan het boekhouden toegevoegd wordt
eenig [onderwijs waarin kennis van han
dels- en burgerlijk recht, alsmede van
sociale wetgeving begrepen wordeb aan
niet leerlingen ruimer gelegenheid wordt
verschaft tegen betaling dit onderwijs te
ontvangen en c dezelfde gelegenheid wordt
opengesteld voor volwassenen (hoofden
van bedrijven) mits gescheiden van de
jongeren.
Bij dit adres is eene breedvoerige toe
lichting gevoegd, waarin wordt aangetoond
dat blijkens de belangstelling in den cur
sus, uitgaande van Handelsbelang, zulk
onderwijs zou gewaardeerd worden. Bil
lijkerwijs behoorlijke betaling kunnen
worden geëischt. Ook voor de cursus van
Handelsbelang werd van f3 tot f5 be
taald.
Middelburg. Door den Minister van
Oorlog is bepaald, dat eene Compagnie
van het 2e Bat. 3e Reg. lof., alhier in
garnizoen, van 1 tot 26 September a. s.
het kamp //Kijk in de Pot" bij Bergen op
Zoom zal betrekken, aangezien gedurende
het onder de wapenen zvjn voor herhalings
oefeningen der lichtingen 1903 en 1905
de kazerneruimte niet voldoende is om
het geheele 2e Bataljon onder te brengen.
Goes. Aan 't politiebureau is inlichting
te verkrygen inzake een gouden ring mot
zwart steentje door een leerling der
Hoogere Burgerschool alhier heden op dsn
Stationsweg gevonden.
Ook is verloren een zilveiea armband.
Goes Een dochtertje van P. werd heden
op de Markt door een handwagen overre
den. Da wagen reed haar over de linker
knie, die daardoor, schoon niet ernstig, be-
z e_d werd j 't ongeval liep goed af.
Goes. 4 manden schol zijn heden op de
afslagplaats door den keurmeester voor de
consumptie afgekeurd en onder poli ietoe-
zicht begraven.
Goes Met harlelijken dank ontv'ug de
wijkzuster f5 voor verleende hulpen f3
uit het busje van den heer F. voor de
zieken.
Zuiddorpe. Door de familie Lippens,
Belgische grondeigenaars, is besloten een
stoomtram te leggen van Drie Schouwen
over deze genie-nte naar Moerbeke in
aansluiting met den ontworpen tramweg
Honieaisse—Be'gisehe grenB. Versohiilende
belanghebbende p' Iders hebben besloten
ten jaarlijkeche s beidie te verlecnen, zoa
dat de totstaui koming van den tram ver
zekerd is.
Maatschappij Zeeland.
Vlissingen in verband met het nieu we
pesto mtract ius.'cheu de Maatschappij Zee
land en den S aat der Nederlanden, moet
zij haar vloot met 3 vaarrtuigen uitbrei
den. D.t zuil n niet zooals de reeds be
staande scheten, raderbooten zijn dceh
dubbelschroefstoooisohepen.
Zietikzee. De vrijzinnig-democratische
kiesvoie-migiug alhier, heeft voor den ge-
meenteiaad oacdidaat gesteld den heer P.
J. Boone.
Axel. Benoemd tot gemeente ontvanger
de heer M. L. v. Vessem alhier. Er wareu 7
sollicitanten. Axelsche Crt
Kamperland- Als vervolg op het be
richt voorkomende in de Zeeuw van 7
Juli j 1. handelende over de wijze van
uitvoering van de owploeg'og vau den
veerweg diene nog hel volgende. Oor
spronkelijk was de bedoeling der aanne
mers om den weg af te bikken met pik -
houweelen. Daar echter spoedig bleek dat
dit werk te tijdrooveud zou ziju en het
verkrijgen van eeu voldoend aantal daar
voor geschikte werklieden zeer bezwaar
lijk was, zoo werd besloten over te gaan
tot omploegen. Dooh ofschoon dit op som
mige plaatsen gunstige resultaten sohijnt
te leveren en zeer goed is uit te voeren,
zoo bleek hier de grintlaag zoo dik en rots-
hard ta iijD, dat bij de eerste proefnemin
gen de sterke ijzeren ploegen zelfs niet
bestand waren. Er werd toen een bijzon
der geconstrueerde zware ijzeren ploeg
gemaakt door dhr. D. de Vos van Wis-
senkerke. Deze ploeg bleek aan de eischen
te voldoen. Er werden toen 10 paarden
voorgespannen en men meende nu zou 't
wel gaan. Dooh wat was nu het geval.
De paarden kODden geen voldoende kracht
ontwikkelen om den ploeg gelijkmatig
voort te bewegen. Aan menschen welke
dit zoo oDgcwone werk kwamen bezich
tigen hadden de aannemers geen gebrek
en aan raadgevers (of liever aan //Stuurlui
op den wal") nog minder. Ten slotte was
een ieder het, er over eens dat omploegen
onmogelijk was. Het publiek echter had
buiten do energie der h.h. aannemers ge
rekend. Dezen tooh zouden (hierdoor ge
leerd) nu op veel eenvoudiger en tevens
op aanmerkelijk goedkooper wijze hun
aangevangen werk verder voltooien. Zij
sobafien zich toen een stalen kabel aaa
van 500 meter lengte, gebruikten verder
ijzeren takelblokken, spanden toen vier
paarden voor de stalen kabel, bevestigdeu
die met ketiings aan den ploeg en plaat
sten op ongeveer honderd meter een zwaar
voetblok in den weg waarlangs de stalen
draad geleidelijk liep en toen spleet de
ploeg den wea in stukkeD alles medene
mende wat hij tegenkwam tot op een
diepte van 60 centimeter in den grond.
Een ongewoon en verrijkend gezicht vrw
