ZEELAND.
Ho. 242,
Woensdag 15 Juli,
22e Jaargang.
CHRISTELIJK
HISTORISCH
VERSeHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JON GE-V ER WEST, te Goes
F. P. D'HLÜJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËW
Fusie der Chr.-Historischen.
jQ
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 15 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De opgaaf van den spoordienst
komt in ait nommer voor op de ge
bruikelijke plaats.
(S 1 o t.)
De heer Lohman vervolgt
In het derde bootje zaten de Friesche
Christ.-fl'V.
Deza voelden misschien dieper dan de
andereD, het verkeerde, dat de rechtsche
partijen de actihese, die er nu eenmaal
ie, tot duurzamen of normalen grondslag
van partijen zouden maken. De aotirevo
lutionairo aanvaardden de stellingda
Staat neutraal, maar dan ook den Staat
berooven van allen geestelijken invloed,
en dien overbrengen op particuliere ia-
stellingen. Dan, vóór alles trachten de
meerderheid te verkregen, ten einde naar
haar inzicht te bestureD, gelijk de tegen
partij, had deze de meerderheid, het op
haar beurt naar haar inzicht behoorde
te doen.
Al wat niet meegaat met den leider en
zijn partij is onvast, vaag, staat in be
ginsel aan de overzijde of helt daartoe
overal kan het soms ook tijdelijk dienst
doen, als hulptroep. Maar het land is
verdeeld in twee tegenovergestelde kam
pen, en moet naar verschillende begin
selen worden bsstuurd, naar gelang de
meerderheid is.
Zoodoende verdwijnt het denkbeeld da(,
evenals b.v. in Eageland of in Duitsch-
land elke regeering, onverschillig wat
men persoonlijk gelooft, in Ohristelijken
geest moet besturen, omdat onze Staat een
Christelijke is.
Dit nu wil ons program niet, Zie art,
8 van bet program.
Er kan sleohts ééce basis zijn, en wel
de Christelijke,
Daar het in ons land nog altijd hierom
gaat, behooren van nature alle Christenen
saam, ook al bestaat tussehen hen verschil
op praotisch gebied. Dit verschil lost ziob
tussehen hen die op den Christelijken
bodem staan, van lieverlede wel op. Maar
niet door kunstmatige of geforceerde par
tijbesluiten. Wij moeten de vrijheid behou
den van diseussie, mits wij één blijven
op de hoofdzaakhet fundament. Een
aotie als vroeger tegen spreker, en nu ook
weer tegen mr. Fabius, willen wij niet
gedoogen.
Het volk ziet dat niet zoo ia. Het ziet
enkel in eenheid van handelen kracht.
Wij echter willen slechts door overtuiging
komen tot eenheid. Daarom is bij ons niet
de organisatie, maar het beginsel de hoofd
zaak. Zie art. 7 van het program.
Alle Christelijke partijen behooren in
dezen strijd bijeen te blijven. Ook de
Roomsch Katholieken. Maar velen vreezen
voor hun invloed ook op politiek gebied.
Daarom zegt art. 4 van ons program, dat
Nederland bestuurd moet worden als een
Christelijke Staat in Frotestantsohen zin.
Deze woorden zijn niet vijandig tegen
over de R.-Kaih., maar teekenen onze
politieke richting. Immers bestaat er een
specifiek R.-Kath. staatsrecht. Op grond
van de beginselen daarvan verbood in
1815 het Belgische en Nederlandsehe
Episoopaat de Grondwet goed te keuren,
die nl. allerlei rechten en vrijheden erkent,
welke aan het Protestantisme zijn te dan
ken (vrijheid van belijdenis, van verga
ren, van schrijven, enz.). Besturen in Pro-
testantschen zin beteekent betzelfde als
besturen in groDdwettelijken zin, gelijk
ook door vele schrijvers, bv. De Lavaleye,
erkend wordt. De R,-Kath. zeggen thans
zich op dat standpunt te plaatsen. Des te
beter. Dit is dan een sprekende illustratie
van wat wij beoogen met het erkennen
door allen van het fundament onzer staats
instellingen, ook al stemt men misschien
persoonlijk daarmee niet in. De bewuste
woorden bedoelen een geruststelling voor
die Protestanten, die uit vrees voor „Rome''
met de Roomsch-Kath. niet willen samen
werken waar het geldt de handhaving van
het fundament onzer staatsinstellingen. Wij
allee, ook de R. Katb,, zijn aan de Grond
wet gebonden.
Omdat sommigen meenen, dat dit art. 4
een afwijking is van het Christ.-H;st. stand
punt ten behoeve van de „fusie" met de
Friesche Chr.-Hist., herinnert spreker aan
een artikel In de „Nederlanders" (no. 3521),
geschreven in 1905, toen de Chr.-Hist. sa
meewerkten met anti-re.v. en R.-Kath., en
van de fusie nog geen sprake was.
Verder wijst spreker op de of glijding der
antirevolutionaire partij inzake de Christe
lijke opvoeding der natie hoe door haar'i
oude Btaudpurit der partij tegenover de
openbare school is verlaten. (Zie onze jong
ste artikelen over de Openbare Schoolbe
paaldelijk het laatste).
Onze tegenover de openbare school aaD
te nemen houding beeft niets uit te staan
met de leuze De vrije school voor heel de
natie". Deze school is en blijft ons ideaal,
omdat zij feitelijk de eenige is die in een ge
mengd land als het onze de oplossing geeft
van de moeilijkheden waarop men bij de
opvoeding van de kinderen des volks stuit.
Spreke? zegt, dat hij bij elke gelegenheid
bij de liberalen zelf er op aandringt vrije
scholen te stichten. Maar dit mag ons niet
er toe brenger), het lezen van den Bijbel io
de openbare school of het doen van een ge
bed aldaar te verbieden, wanneer dit dooi
de ouders d6r schoolgaande kinderen wordt
goedgevonden. Zoo iet» zou strijden met
onze eigen beginselen, en met onzen plicht
als Christen.
Spreker zegt vervolgens, dat over het
nieu we program,waarin bovenstaaudc der: k-
becldsn beter tot hun recht komen dan in
dat der Christ.-Hist, partij, lang met de
Friesche Christ.-Hist, is gedebatteerd, niet
omdat mcD het au fond niet eens was, maar
om eeD juiste formuleering te vinden. Hij is
zich niet bewust, dat thans in beginsel iets
anders is opgenomen in het program dan
vroeger door hem en zijne vrienden ward
bedoeld. De overeenstemming was, voor
zoover hij kan nagaan, geheel.
Onzin is het, aan de Ohr.-historisehe
partijen, die nu vereenigd zijo, conserva
tieve bedoelingen toe te schrijven. Er zijn
onder hen conservatieven en vooruitstre-
venden maar die zijn er evenzeer onder
de antirevolutionairen ook onder de R
Kathoiieken. Gelijk reeds gezegd is, brengt
het hoofddoel van ons streven mee het
bijeenblijven van op praetisoh gebied nog
al uiteenloopeode personen.
Maar hierin verschillen wij het meest van
de antirevolutionairen, dat wij niet partij-
besluiten volgen, genomen krachtens den
wil van den leiderals de Standaard zegt
de kieswet-Tak is best.danmoeten alle anti
revolutionairen, na genomen partij besluit,
zeggen die wet is best. Zegt de Standaard
eenige dagen later: daar moet men princi
pieel tegen zijn, dan zeggen de antirevolu-
onairen, altijd na genomen partij besluit
daRr moeten wij principeel tegen zijn.
W(j moeten in onze tegenwoordige om
standigheden onze vrijheid behouden om te
oordeelen, zonder het partijverband te ver
breken. Geleidelijk komen onze denkbeel
den tot ontwikkeling en rijpheid. Hoofd
zaak is, het in stand houden van 't verband
tussehen den Christelijken godsdienst en
onze staatsinstellingen.
Daarom zullen, hopen wjj, eenmaal ook
de antirevolutionairen weer bij ons komen.
Spreker wijst op een artikel van de Rotter-
dammer (19 Deo. 1907), met het opschrift
„De dood der antirevolut. partij", waarin
instemming betuigt wordt met deze woor
den in Ons Tjdschriftals niet in de veal-
heid een eenheid gevonden wordt,een groot
beginsel nl. dat door afwijkende moeringen
niet verscheurd wordt, dan is do toekomst
der antirov. partij zeer donker'.Wjj moeten
zorgen dat de antirevolutionaire partij niet
dood gaat.
Onze kracht zit niet in de eenstemmig
heid, maar in eensgezindheid omtrent ons
hoofdbeginsel.
Eenstemmigheid is alleen roodig en on
misbaar bij quaesties ran taktiekwaar het
geldt het aanwenden van een middel om 't
doel te bereiken, b. v. bij verkiezingen.
Daarbij ia eenheid v>-n handelen,het volgen
vau een partij besluit, allernoodigstja
dwaasheid, die dón op zijde te zetten. Ook
op dit punt is door andere partijen steeds
ors beginsel geheel orjnist voorgesteld.
Nochtans laden wij soms der sc'oyn op ons
alsof organisatie ons onverschillig ware.
Er is te veel laksheid te veel op zien
komen spelen. Laat ons bedenken, dat, om
iets te kunnen doen, b. v. het uitzenden van
sprekers, er steeds moet zijn een gemeen
schappelijke kas. Als ieder, naar vermogen
geregeld wat bijdraagt, dan kan men hande
len. Vooits dient men oer. blad te steunen,
dat de bslangen der partij behartigtniet.
enkel met abonnement, maar ook intellec-
tueele steun moet worden verleend, de
groote quaesties moeten worden doorge
dacht en bestudeerd.
Litat ons niet vergeten de schoono spreuk
onzer vaderen Vis unita fortior.
Maar nog boven die spreuk staatTegen
de Revolutie het Evangelie.
EERSTE KAME 1L
Spoorweg Kontenissc-Selzaete.
De vraag werd gedaan op welke wijze
de miioisSer den tijdelijken aanleg enexoloi-
tatie van e- ne zijlijn fot Sas van Gent
dacht te verzekeren.
Biiiiifcüküd
Gisting in Indt'è.
Blijkens eeu uit Nederlandtch Indie ont
vangen telegram is het bivak teMang-jo
pok in den avond van 11 dezer weder
overvallen. Onzerzijds werd een inlandsoh
fuselier zwaar gewond, ter»jjl de aanval
lers 6 dooden bekwamen.
De N. R. G. teekent hierbij aan
Het is een sterk stukje, dat ons daar gemeld
wordt. Opstandelingen, die twee dagen achter
elkaar hetzelfde bivak aanvallen. Wij meenen,
dat de verklaring voor dit erstige verschijnsel
alleen daarin te zoeken is,dat, zooals wij reeds als
vermoeden uitten, de overvalling van het bivak
te Manggopoh op io dezer aanvankelijk gelukt
is. Het behoort nu eenmaal tot de eigenschappen
van den inlander, dergelijke succesjes tot een
groote overwinning op te blazen, en dan is
het in rumoerige lijden, als thans ter Sumatra's
Westkust worden doorgemaakt, altijd gemakke
lijk onder de leuzesdood aan de kafirs" een
aantal menschen de partij van den opstand te
doen kiezen, en aan wanhoopsdaden als het
trachten overvallen van een, nu immers wel op
zijn hoede zijnden, troep goed gewapende
soldaten te doen deelnemen. Het succes is
ditmaal voor den aanvaller dan ook niet groot
geweest. Alleen een waarschijnlijk op het ge
vaarlijke punt op post staande, iniandsche fuse
lier werd onzerzijds gewondde vijand bekwam
daarentegen zes dooden. Niet onwaarschijnlijk
zullen de pogingen, om ons bivak te Mang
gopoh af te loopen, nu wel niet meer herhaald
worden. M: ar het is dan ook welletjes geweest.
Dr. Schaeptnan's gedenkteeken te Drie
bergen Voor het Aartsbisschoppelijk Se
minaria Rijsenburg te Driebergen ia Maan
dag bet gedenkteeken onthuld, dat hulde
brengt aan de nagedachtenis van dr.
Schaepman. Duizenden waren saamgekomen
om deze plechtigheid bij te wonen.
Het monument is een veelvuldig be
werkte pyramide, bekroond met het beeld
van St. Joris, en heeft een hoogte van
10 M Aan de straatzijde staat in een nis
da gestalte van dr. Schaepman, evenals
de andere beeldhouwvakken van zandsteen
met vergulden achtergrond.
Het relief, direct volgende op het leyens-
groote beeld, stelt dr. Schaepman voor als
Staatsman om hem bekende staatslieden
minister Kolkman, de oud-ministers De
Beaufort, kuyper, Bargeaius, Van Houten
en anderen. Dan volgt dr. Schaepman als
dichter, zittend voor zijn studeertafel
verder dr. Schaepman als priester (dit
relief is naar het seminarie gekeerd)
verder als professor temidden van zijn
leerlingen, en dan dr. Schaepman als
volksredenaar. Onder elk dezer reliefs zjjn
spreuken aangebracht uit Schaepman's
werken. Onder den staatsman is gebeiteld
„Hij heeft zijn vaderland lief gehad met
cene liefde die alles overtrof, die geen rfDr
Io groot, geen inspanning te machtig deed
echten, met eeDe liefde die hem alles heeft
doeu vergeten, alle verwaarloozing, min
achting, vergetelheid, verwerping." Onder
dr. Sihaeptaan als dichter:
Dichter zijn 't is de aard beheerschen
Met onbreekb'ren vorstenstaf.
'l Is de volle kracht bezitten
Die de Schepper 't schepsel gaf.
't Is als de aa l'laar opwaarts stijgen
Met den blik arnhoog gericht,
Om den vollen straal te vangen
Van het gouden zonnelicht.
Onder het priesterrelief»H(j heeft zijn
deel gevonden, het middenpunt van z(ji>
sterven en strijden, zjjn leven en lijden,
gevonden in de katholieke kerk. Aan haar
heeft hij gewijd al de geestdrift van den
zanger, al den ernst van den vorscher, at
de kracht van den man."
Onder den doceerenden professorDe
historie is de dienares van God en haar
feiten vormen oen wolk van getuigen
rondom de OEfeiibare waarheden door God
op den bodem der geschiedenis gelegd.
Die feitsn omgeven het g-loof als een
breede hofstoet in blanke gewaden gehuld,
den lof zingende des Kocinge, hoog prij
zende z(jne waarheid"
en onder den redenaar «Waar van d«n
strijd voor waarheid, recht en vrijheid
wordt g»waagd, waar tot mannelijk pal-
slaan wordt gemaand, waar tot kloekmoe
dig voorwaarts schrijden wordt geroepen
daar is zijn nzaai een wachtwoord en eer-
kus."
De Aartsbisschop v&n Utrecht heeft het
gedenkteeken onthuld. Dsarna heeft prof.
va o Hiosbsrgh da feestrede gehouden.
Namens de commissie droeg dr Brouwer
het- gedenkteeken aan het Seminarie over
Dr. A. 0. Al. Schaepman, president van het
Ssminarit, neef van dan gehuldigde, aan
vaardde het.
Als slot van de onthulling splechtighsid
is de cantate uitgevoerd. Onder leiding van
den componist den heer J. A S. v. Schaik,
directeur van het seminarium te Culem-
borg, is de cantate gezongen door 92 theo
loganten in priestergewaad en begeleid
door het harmonie gezelschap „Aurora",
Drie-bergen-Rijsenburg. In de 7 strophec
is de gedaehtengang gevolgd van het mo
nument, de 5 reliefs en de bekroning.
Treed, Schaepman voorHeel Neerland laat
f verrijzen
Uw beeld, waardoor het eert zijn grooten zoon.
Wij stemmen in, om uwen naam te prijzen
Uit volle borst met luiden jubeltoon.
Grootvorst door 't woord Hoe wist gij 't volk te
[treffen,
Te winnen door uw overredingsgloed,
En aller ziel geestdriftig op te heffen
Tot kloeke daan en hoogen offermoed.
U Leeraar dank, die van uw machtig weten
Aan ons, aan allen deelde in overvloed
Der Wijsheid woord door de uwen nooit ver-
fgeten
Wordt wil en wet der mannen van uw bloed.
U, Harpenaar, die met uw lorsche akkoorden,
Waaruit uw hooge geest en ziel weerklonk,
De majesteit der schoonheid kleedde in woorden
Waarin genie bij Gods genade blonk.
U, Staatsman vroed I Gij schouwdet in 't ver-
[leden.
De toekomst in. Steeds vooraan in 't gevecht,
't Vizier omhoog, hebt gij tot 'f end gestreden
Voor Vorst en Volk, voor waarheid, vrijheid,
[recht.
Geest en gefhoed, u zelf hebt gij gegeven
Als Neêriands zoon aan 't dierbaar Vaderland,
Als Priester Gods uw volle zieleleven.
Aan Christuskerk in liefde en trouw verpand.
Fier on uw leus hebt gij den draak doorstoken,
Gij Ridder zonder vrees en zonder blaam,
Op logen, dwang en onrecht u gewroken.
Heil U, gij reus Onsterflijk blijft uw naam.
Na de uitvoering van de oaDtate legde
mevrouw Van Vollenhoven-van de Poll
een praohiigen krans aan den voet van het
monument, evenzoo geschiedde het door
een kind van minister Kolkman (peeiekind
van dr. Sohaepmao) en door de studenten
van het Seminarium.
Onder de aanwezigen cpdegereserveorde
plaatsen n erkte men op de ministers Kolk
man, Bevers en NelisseD, de oud-tninis'eis
Loeff en Harte van Teekelenbu.-g, de 'eden
der Eerste Kamer Van den Bieeen, Bosch
van Drakenstein, Prinsen. Waterschoot van
der Graohf, Van Rasten Baienbnvg, die der
Tweede Kamer Aalberse en R Regout
voorts prof De Groot uit Amsterdam, prof.
Van der Wijck en prof. De Louter uit
Utrecht, jhr. Miohiels van Verduynen,
secretaris aan het Hof van Arbitrage, en
verder zeer veel geestelijken.
Bjj Kon. Besl. is, met ingang van 15
dozer, benoemd tot lid van den Raad van
State, mr. J. J I Harte van Teclenburg.
UIT DE PROVINCIE.
Middelburg. Het Middel burgseh Muziek
korps, direoleur de heer J. Morke, zal op
't Molenwater een muziekuitvoering geven
Vrijdag 17 Juli es. ten 71 uur.
Op verzoek van da gezondheids
commissie, zetel Veere, is door den heer
Commissaris der Koningin bepaald, dat
voorlaan het aantal leden dier commissie
zal bestaan uit 6, inplaats van uit 5 leden.
's-Heer Arendskerke. Aan dan stations
chef P. J. van Gent, alhier, is wegens ge
zondheidsredenen, tegen 1 Sspt. a. s. ont
slag verleend.
Aan den liehtwachter-lste-stoker aan
boord van 's rijks gastransportvaartuig,ge-
statiounf erd in het 6de district, P. G Eek-
man, is met 1 Aug. a.s. eervol ontslag uit
zjjn betrekking verleend in verband met
zijn benoeming als machinist aan boord vau
'srjjks betonningsvaartuig in't 6de district.
Men schrijft uit Neuzen aan de
Midd. Grt.
De schipper alhier, die wegens gemoeds
bezwaren weigert het aan de Rijksver
zekeringsbank wegens premie voor de
ongevallenwet versohuldigde te betalen,
omdat bij verzekering in strijd acht met
de ordinantiën Gods, en wiens inboedel het
vorig jaar werd verkocht tot het verschul
digde bedrag er was, zag Zaterdag de
mannen der wet weer verschijnen cm zijn
inboedel te veilen. Het ging als het vorig
jaar. Enkele godsdienstige boeken werden
geveild, nadat 2 stoelen waren verkookt,
en hiervoor bood een van elders gekomen
vriend zooveel als 't versohuldigde bedrag,
benevens ruim f 45 wegens kosten. Als
de schipper, wat te vermoeden is, steeds
bij zijne meening blijft, kan dat jaarlijks
voor hem een duur grapje zijn.
(Den teen van dit berichtje voor reke
ning van 't blad latend, dat 't opneemt,
merken wij op, dat 't wel gewensehtzou
zijn dat dien schipper door zijn geestver
wanten aan 't verstand gebracht werd dat
hij zich vergist).
De le luit. L. A. C. Duuring, van
het 3e*reg. inf. te VHssingen, wordt ge
detacheerd bij het regiment genietroepen
te Utrecht.
Tegen 1 Aug. a.s. ïb tot brieven-en
telegrambesteller te Hansweert benoemd
J. M. Minnaar te Wemeldinge.
De zelfregistreerende peilschaal te
Borssele zal binnenkort worden opge
ruimd. In 1881 werd zij geplaatst, doch
hare werking heelt den meesten tijd niet
aan de verwachting bc-antwcord. In de
laatste jar9n werd zij niet meer gebiirkt
en geschiedde de walerwaaraesniug aan oe
gewone peilschaal.
Baschkapelie. Een aardig toonee! je
woonden we deze week bij, schrijft liet
Hulsterblad. Een oorverdoover d g» schet
ter van een zwerm mussohen trok ran
verre onze aandacht. Nieuwsgierig wat er
gaande was, slopen wij naderbij en ods-
waarden een troep van wel hoDderd mus-
schei), op eerbiedigen afstand in een kriDg
roc dom een kat geschaard. Verbijsterd
keek poes in 't rond en zoodra ze eenige
beweging maakte, bereikte het lawaai het
toppunt. Blijkbaar begon onze poes deze
muziek fe vervelen, tenminste zij deei een
sptong naar de koristoijziitende vogel»
