NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND No. 238. 1908 22e Jaargang, HISTORISCH Vrijdag 10 Juli. CHRISTELIJK- VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. Snippers uit de oude doos, Het gebed in de Kazerne. PRIJS DER ADVERTENTIËN IEDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p. p1,25. Enkele nummers0,025. UITGAVE DER FIRMA EN VAN yiMWWKaBmwsMgmf DE UNIE .,Een schooi met den Bijbel''. Collecte ran 3 Augustus. Aan de Correspondenten en Besturen van de Locale Comiiét voor het Volkspeti tionnement, is de volgende oproep gezon den Mannen Broeders Zoo is dan da dertigste Agustus- of Unie- Colleotie in aantocht I Zullen wij veel woorden gebruiken om U op te wekken om brj vernieuwing of voor het eerst die Collec te op U te nemen Immers, dat beboeftniet. Uw ijver, uwe trouw en uwe toewijding staan ons borg, dat Gij naar bet oogeoblik verlangt, waarop door U de vriendeD wor den bijeengeroepen om met heil de zaken te regelen, die op het houden dezer Collecte betrekking hebben. HoohteD er zioh bezwa ren opdoen, vertrouwt dan op Hem, die tot heden getoond heeft een welbehagen te hebben in onze Jaarcolleote voor de Seho- len met den Bijbel. Waren er Correspon denten, die het vorige jaar, om verschillen de redenen, geen Unie Collecte konden doen houdeD, wij twijfelen er niet aan of zij zullen dit jaar met verdubbelden ijver dat werk der dienende liefde weer aanvaar den. Voor een Unieblaadje is gerorgd. Eenige duizenden exemplaren liggen ter verspreiding gereed. Vraagt ze intijds aan en doet ze huis aan huis bij uw Locaal-Oo- mité verspreiden. Niemand mag onkundig blijven van de Tede», waarom wij een Sohool met den Bijbel voor onze kinderen verlangen en voor die Sohool een gave der liefde en der dankbaarheid vragen. God geveU met blijmoedigheid de Oogstmaand tegen te gaan. Smeekt Hem om een zegen op onze Colleote en laat haar zoo mogelijk door eene ure des gebeds voorafgaan. En God van den Hemel, die een Hoorder ia des gebeds, zal ons bekraohtigen in bet houden der Dertigste jaarcolleote voor de Scholen met den Bijbel. De oproep is geteekend door het be stuur der Unie „Een School met den Bijbel", Baron Schimmelpenninck van der Ojje van Hoevelaken, te Hoevelaken, Voor zitter. Mr. T. P. Baron Mackay te 's-Gra- venhage, Penningmeester. Ds. A. de Geus, te De Lemmer, Assessor (2de Voorzitter) J. S. F. van Hoogstraten, te Arnhem, As- 282 FEUILLETON DOOR S C A L DIg. St. Anna ter Muiden. IV. Het trotsohe Godshuis,dat voorbeen zijne tinnen en zijn torentrans zoo statig ten hemel verhief, was na de Spaansche over- heersehing niet meer herkenbaar. Het was van alles beroofd en in een puinhoop her schapen. Terwijl de 16e eeuw wegstierf, had het zijn kroon niet alleen, maar zijn bestaan bijna afgelegd, en, hoewel hersteld, is het zóó sohoon als weleer niet weder nitzijn val opgestaan. Alleen de toren was der oorlogsvernieling, der plundering ont komen, doeh waarschijnlijk van zijn top beroofd en tot zijne tegenwoordige hoogte afgeknot. Blootgesteld aan de vijandelijke kogels uit de belegerde vesting in de nabijheid en door de vlammen geteisterd, waren de vier kruisvleugels ingestort en één der ge welven van den toren was ingevallen. Toen zich, zooals wij later hooren zullen, de Roomsche godsdienst hier weder ves tigde, was men er op bedaeht, om een en ander te herstellen, en naar hare behoeften in te richten. Na de invoering der hervorming moest de gemeente zieh nog een halve eeuw met dit bedehuis behelpen^maar eindelijk onder den dienst van ds. Wilsens, den zesden leeraar, werden er pogingen in 't werk gesteld 'n nieuw kerkgebouw te verkrijgen. Gwté verplichting heeft de gemeente ssssor. W. Hovy, te Amsterdam. L de Vries Hznte Groningen. J. Oerlemans, te Drongelen. Mr. C. Lucasse, te Goes. H. Pollema, te Sneek. D. Wynbeek, te Watergraafsmeer. Mr. J. J. de Waal Malefijt J.Hzn-, te Utrecht. Ds. K. K. Troost, te Naaldwijk. R. Derksen, te Zeist (Heereustrsat 38), Secretaris. Van het „bidden" in de kazerne verne men we verschillende geruehteD. Waar het strikt gehandhaafd wordt, gaat het uitstekend, en bevordert het een orde, die tot heden nooit aan de tafel van den sol daat werd waargenomen. Waar de strikte handhaving ontbreekt, is er iets pijnlijks in en komt de wensch bij den ernstig denkende op„Ooh, dat hel maar weer ware als in de vorige dagen 1" Zoo is bet nu eenmaal in bet leger. Van tweeën een dient het te zijn, geen wetten of wetteD, die tot het uiterste worden gehandhaafd. Alles wat slonst, wat onzeker is, werkt uiterBt cadeelig. 't Is jammer dat men dit niet inziet. Eeu goed paard kan bedorven worden, als het te'keDs wordt bereden door een aoder. Als vandaag de sporen diep worden ingedrukt en morgen de beenen als vaat doeken Jangs de flanken sliogereD, zal het trouwe dier lastig en onzeker worden. Zoo ook iD het leger. Twee staaltjes in één kazerneVandaag is er orde en stilte bij het gebed, waut het geschiedt onder toezieht van een luitenant, die in alles orde wil hebben, onverschillig of hij het voor zichzelf goed- of afkeurt. Het g^bed is afgeloopen. Een lummel, die eens wil doen hooren, dat hij tot den beschaafden stand behoort, en best met de varkens kon middagmalen, zegt't Lijkt hier wel een school met den bijbel. De lummel krijgt een welverdienden uitbrander van den luitenant en komt in zijn eigen tot de conclusie, dat die luitenant wat achterlijk is, maar houdt dit wijselijk voor zieh. Morgen een luitenant die meent, dat hij meer eerbied verdient dan God. Hij komt binnen op het oogenblik, dat de iijd van aan dezen leeraar, uit hooide zijner krach tige medewerking, tot de stichting van de tegenwoordige kerk. Het schijnt, dat men aan de oprichting van een geschikt gebouw niet met ernst gedacht heeft, zoolang de dubbelzinnige toestand aanhield, waarin deze gewesten verkeerden tegenover Spanje. De Munster- sche vrede, gesloten 30 Jan. 1648, welke den 10 Juni door een algemeenen dankdag in ons Vaderland geheiligd werd, deed dien toestand ophouden. Wat was natuurlijker dan dat men nu, met vaslen blik, begon uit te zien, naar het bezit eener vergaderplaats, san de behoef ten beantwoordende De 12 Oot. van het volgende jaar wendde ds. Wilsens zioh, namens den kerkeraad, tot den Magistraat om hulp en voorlichting, waarop door dit college, bij missive van 14 dito geantwoord werd, dat de kerke raad machtiging verkreeg, eene collecte onder de ingezetenen te houden, en werd er goed gevonden, dat men bij de Staten Generaal een verzoek zou indienen eene dergelijke collecte in alle gewesten te organiseeren. Tot dat einde zouden naar Den Haag vertrekken ds. Wilsens en de griffier der stad, Johan van Dorth. Of deze deputatie werkelijk daarheen vertrok en haar ver zoek toegestemd is, blijkt niet. Het laatste is waarschijnlijk uit een nog voorhanden zijnd stuk, waaruit het tevens begrijpelijk wordt, waarom de zaak van den kerkbouw gerust heeft tot 1653, n m. wegens den in 1650 voorgevallen zwaren brand en den in 1653 hoogen watervloed. Het bedrag dezer collecte was echter niet voldoende om het werk te beginnen, waarom de Magistraat aan Nicolaes de het gebed verstreken is. Samenloop van omstandigheden I Op het oogenblik dat men dus moest roepen: In orde 1 zegt de korporaalGa je gang maar. De luitenant, niet wetend dat het woord van den korporaal betrekking heeft op het gebed, komt vloekend op den korporaal af en vraagt verantwoording. De korporaal geeft lioht over het geval. Nu komi er, omdat de luitenant niet meer kan uitvallen tegen den korporaal, een uit val van zijne zijde tegen het gebed, aóó grof, dat geen zetter het zou willen zetten, waarom wij het ook niet schrijven maar wat den roan, die den vorigen dag had ge zegd 7 Lijkt hier wel een school met den bijbeltot de overtuiging brengt, dat deze luitenant een zeer beschaafd mensoh is, wat hem weer eenige hoop geeft voor de toe komst, die een collegiaal verkeer met var- keDs en dergelijk gedierte voorspelt. Als het zóó gast, gaat het niet goed. Het gebed moet worden aangemerkt als een heilige verrichting, zoo niet, dan wordt het Godonteerend. Wij gelooven.dat dedroeve wijze waarop, onder het toekomstig kader, met het gebed aan tafel wordt omgesprongen, mede een van de oorzaken is van den weiDigeD ernst, die zioh onder het kader openbaart. Waar men het zwijgend doet, is hst een opstaan en eeu zitten gaan, waarbij de tijd ont breekt om zieh voor het gebed te stemmen. De enkeüngeD, die dan ook nog bidden, doen het in die paar seconden, die er voor zijn bestemd, niet maar later als de anderen reeds zijn begonnen te eten. Een dergelijk officieel gebed dret kwaad. W aar men het gebed luide voorleest, hangt bet veel af van den korporaal, die het verricht, maar in de meeste gevallen wordt het oneerbiedig enonverstaan baar af gerammeld. Op den inhoud van het gebed worden allerlei droeve variaties gemaakt. Het Lief derijk God en Vader, waarmee het gebed aanvangt, heet b.v.Liederlijk gort en water enz. Men eet n.l. gort in water gekookt. Zoo iets is nu wel niet steeds te voorko men j maar de geringe eerbied bij 't gebed is zeker een van de eerste oorzaken. Het gebed zelf is voorts pasklaar ge- Puyt, kerkmeester, bij missive van 21 Mei, vrijheid ivgaf, bij het armen weeshuis te 8luis, eene leening te sluiten groot 100 Pd. Vis, en daarvoren te verbinden en wettelyck bypoteqneren alle de voorss. Kerckegoederen en speeialyck de nombre van ses gemeten vijf en negentich roeden iants, gelegen in Briexpolder gebruyekt wordende by Barlhs Pauwels. Aan deze bemoeiingen heeft dus het tegenwoordig kerkgebouw, aan de Z. zij de van den toren opgetrokken, zijn ontstaan te danken. Van de eerate-steenlegging geeft ds. Wilsens het volgende verslag, door hem in het actenboek ingeschreven„Anno 1653 door het beleyt van Predicant Abra ham Wtlsens en dbeer Burgmr. Nicolaes de Fuift in 't jaar 1653 is gebouwt de nieuwe Kereke, van welckers fundamenten Teerste steen gelecht heeft Pieter Wilsens, ouwste gone van Predicant, de tweede Johannes Wilsens, alsdoen de jonghste sone, d'eene ouwt ruim 10 jaeren, d'ander ruim 4 jaeren. En dit ia van hu* gedaen op den 23 Mey 1653, 's namiddaghs op een vry dag omtrent ten 4 uyren, gelyck eulcks oock te sien is in seecker jgebacken ge- schiidert glas geset in nieuwe kereke onder het wapen van Predicant mr. Abra ham Wilsens. In geen archief, noch burgerlijk, noch kerkelijk, vinden wij aangeteekend wan neer het gebouw voltooid is en voor den dienst het eerst is gebezigd geworden. In 1868 werd het belangrijk hersteld en den 11 Maart 1869 ingewijd door ds. Janssen met eene leerrede over Ps. 845a. Bezoeken wij het gebouw, dan vinden wij er niets in, wat ons opmerkenswaard voorkomt dan alleen het orgel- Dit werd, van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent. Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. maakt voor jood, heiden en christen en dus 'voor geen van allen bruikbaar. Flier is het: „Liefderijk God en Vader. z/Wij naderen voor Uw heilig aangezicht z/met eerbied en dankbaarheid, voor dewel- /daden, die Gij ons bewijst, bovon zoo- //veleu. öy waart weder met ons dezen //nacht en Uw goedheid schenkt ons dezen //morgen wat wij behoeven. U loven wy z/met hart en mond. Laat ons gedrag aan z/de dure verplichting.die we aan U hebben //beantwoorden. Stel ons met ijver en trouw „aan het dagweik, waartoe wij gercepen //worden en doe ons geen oogenbhk verge nten, dat wij voor al ons doen en laten aan z/U verantwoordelijk zijn. Dan moge Uw wzegen rusten op ons en allen die U kennen „en worde ons geluk voor ty'd en eeuwig- z/heid bevestigd". Leg daar nu nasst het heilige gebed wat Jezus ons beval te bidden, en zie eens het droeve contrast. De inhoud doet ons denken aau het twee tal jammerlijke rijmpjes,die achter de psal men staaD, en die christenouders hunne arme kinderen voor en na het eten laten //Opzeggen".Hoe men er wel toe is gekomen om deze prullen achter de heilige psalmen te plaatsvn Genoeg- Het zou zeer wenscbslyk zijn, dat een vaardige pen, van een godvreezend man, eens iets ting schrijven over onze tafelgebeien en men onze kazerne superi euren eens een vriendelijk onderbond vroeg over het gebed in de kazerne en hen wat terecht hielp. De Nederl Krijgsman. 9 Juli 1908. Een ernstige misdaad. De heer Thomson wees in de Tweede Kamsr op het fait, dat de leerlingen vnn den Hoofdcursus te Kampen te weelderig leven en dat zij groote schulden makeD. Da minister erkeude dat feit en merkte op, dat de oorzaak voor een groot deel ligt bij de leveranciers, die te veel crediet verieenen. Als er geen verandering kwam, zon de mi nister er aan deDken den hoofdcursus te verplaatsen. Het Handelsblad gaf enkele feiten, die een schril licht werpen op den ernstigsn misstand, die hier werd aangeroerd. De leveranciers zijn wel degelijk medeschul- in 1871, als nieuw gebouwd door Gebr. Knipscheer van Amsterdam, 't werd tot zijne bestemming in gebruik genomen den 10 Dee. van genoemd jaar, mede door ds. Janssen met Ps. 38 2 en 3. Over de kerk sprekende, gaan wij, als van zelf, in onze gedachten tot dien tijd terug, toen ook te St. Anna voor het eerst n& de Hervorming de «nieuwe leer" ver kondigd werd. De reuzenmaoht van Spanje vermooht niet, den kraohtigen geest onzer vaderen te onderdrukken. Uit dwinglandij ontwik kelde zioh bij roomsoh en onroomseh een algemeene tegenstand. Brielle, Vlissingen en meer andere steden werden door de Staatsohen bemachtigd Ah:a verliet het land en de Gentsche Pacificatie werd ge sloten 8 Nov. 1575, gevolgd door dien van den Godsdienstvrede den 22 Juli 1578. Onder dit alles ging de Hervorming met reuzenschreden voort en hield hij ook te Mude denzelfden gang als elders in Vlaan deren, en werd er de nieuwe leer in Maart 1578 in 't openbaar uitgeoefend. Drie maanden na bare hervatting, in Juni, was zij zelfs te Gent de heersehende geworden. Den 10 Nov. 1578 werd te Mude, op last van Kerkmeesters en Magistraat het zilverwerk der kerk verkocht, 't welk in 1579 werd voortgezet. Hetzelfde vond juist op dien zelfden tijd te Brugge plaats. A'óór dat de openbare eeredienst veran derd en do eerste predieatie in het kerk gebouw geBohied was, kunnen wij de Hervorming te Mude niet als gevestigd beschouwen. De notulen van den Sluischen kerkeraad zeggen ons, dat op den eereten Jan. 1580 de eerste leerrede te Mude werd gehouden door ds. Johs. Archerius van Sluis. dig. Zy „borgou" msar, in d9 hoop dat gllea later terug wordt betaiild. Ja, zij werken dat sehuldenmakeu in de hand. Het Hdbl. vertelt, hoe een leerling een onbetaald rij wiel had iets wat verboden was. De win kelier had echter esn quitantie geschreven voor het geheele bedrag, maar de leerling raoeBt beloven later alles te betalen. Een boekhandelaar zei soms tot de leerlingen, die bij hem in't krijt stoDden, en die kwa men om te betalen „het heeft geen baast denk er aan, het is spoedig kermis en dan bur,t ge je geld wel gebruiken j later hoor 1 Het is volgens het Ilbld gebeurd, dat jongelui manden champagne op hun kamtr hadden. En het blad zegt Zoo wordt van mecig jong officier de vreugd* van den eindelijk verworven rang bijna te niet gedaan. De winkelier weet wel dat later alles terecht komt hoe dat is zijn zorg niet en werd al een joDgmensch van den Hoofdcursus verwijderd of stierf een schuldenaar, de jongelui betaalden zijn tekort onder elkaar. Maar waar dit alles bij de officieren van den Hoofdcursus niet onbekend mag geacht worden, is het geoorloofd verbazing uit te spreken over het feit, dat nooit iets gedaan is, om aan dien toe stand een einde te maken. De concurrentie was een der machtigste factoren die de leveranciers tot hun practijken bracht. Het is letterlijk onge looflijk hoe de jongelui bij hun intrede in den Hoofdcursus bes'ormd worden met aanbiedin gen, de eene al verleidelijker dan de andere. F.n hoe gemakkelijk valt het zulke jonge menscheu ovet te halen tot het doen van bestellingen, in een tijd dat ze zich gouden bergen van de toe komst droomen. De waarschuwende woorden van den Minister, dat het wel eens zou kunnen gebeuren, dat de inrichting naar elders verplaatst werd, zouden doen vermoeden dat het kwaad alleen door Kamper leveranciers wordt bedreven. Dit is een vergissing. In Amsterdam, in Breda, en elders wonen ze ook en de hoofdschuldigen mo et men zelfs bu.ten Kampen zoeken. De hier meegedeelde feiten zijn enkele jaren geleden voorgekomen; uit de bespreking in de Tweede Kamer blijkt wel, dat er sedert niet veel is veranderd. Wi,i voegen aan dit alles deze vraag toe is buiten het leger, is in het gewone maat- schappelijke leven de toestand niet vaak evenzoo Hoevele studenten verlaten niet met groots schulden bezwaard de akademie Hoevee leveranciers borgen maar, geven aan onna- Na deze eerste predieatie stelde men aldra pogingen ia bet werk em een vasten leeraar te verkrijgen. Aanvankelijk was dit van geen gevolg, doch eindelijk, den 17 Juni 1581, slaagde men er in,wijl Balthasar van Dijcke, pred. te Knokken, beloofde om de andere week te zullen overkomen om de gemeente voor te gaan. Deze nam op die wijze (jan dienst waar tot Jan. 1582, toen hij opgevolgd werd door Pieter Wante, den vader van Daniël, ons be kend van St. Kruis, en deze, op zijn beurt door Joh. IJ eerman, mede een oude kennis van ons te Groede. lJserman predikte van 1 Oct. 1582 tot 31 Mei 1583. Na hem schijnt te St. Annaniet meer, al thans niet meer geregeld, de dienst waar genomen te zjjn. Zeer kort nó dit tijdstip vluchtten vele inwoners naar Sluis, Brugge en elders en lieten hunne woonplaatsen ont volkt achter, om bezet te worden door de legerbenden van den geweldigenSpajy'uard. Het grootste gedeelte van Vlaanderen ging toen vervolgens door verovering aan den vijand over en werd de R. K&th. Éeredienat te St. Anna weder hersteld. Pastoor van Holle, die zelfs in den bloei der Hervorming zijn Mude niet verlaten had, ontmoeten wij aldra weder na de om- keering van zaken hij moet echter gestor ven zyn dó, 1594 of vóór 1597. Als laatste pastoor komt ons, den 1 Oct. 1602, voor Jan Boone. Een nieuw en heugelijk tijdvak, daagde voor de Hervormden, toen Prins Maurits,op 19 Aug. 1604, Sluis \eroverde. Eirdelijk werd ook Mudein 1611,weder bij de Staten ingelijfd en keerden de ingezetenen weder naar hunne haardsteden terug. Wordt veroolyd.j

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1908 | | pagina 1