NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 237. 1808
22e Jaargang,
Donderdag 9 Juli.
GHRISTEUJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
Snippers uit de oude doos.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
EStHzatMuraa
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,025.
8 Juli 1908.
Minister' Sabron heeft een drietal vragen
van anti revolutionaire zijde op onvoldoen
de wijze beantwoord.
De eerste vraag bedoelde betere bezol
diging der stafmuzikanten, opdat zij niet
langer gedwongen worden door bijverdien
sten op Zondag in het tekort hunner kas te
voorzien.
De minister antwoordde dat menseben
met dat gemoedsbezwaar geen muzikant
by het leger moeten worden.
De tweede vraag wilde een algemeen
voorschrift voor het bidden in de kazernes
voor en na het eten uitlokken.
De minister verklaarde hieraan niet te
kunnen voldoen.
De derde vraag had tot strekking om een
verlengd verlof te verkrijgen voor die mili
ciens welke 's Zondagsavonds weer in hun
garnizoen moeten zijn, doch gewetensbe
zwaar hebben tegen reizen op Zondag.
De minister kon dit niet in het algemeen
toezeggen, dcch wilde wel den garnizoens
commandanten in 't belang van den dienst
wenken geven in deze richting.
Wat de tweede vraag aangaat, gaan wij
geheel accoord met het liberale Handelsblad
dat het een eisch zelfs van welwillendheid
is, om een oogenblik stilte ta vorderen voor
het gebed voor en na het eten. Wjj hopen
dan ook dat de minister hieraan door een
algemeen voorschrift wel zal willen tege
moet komen. Wij zullen er dan ook op blij
ven aandringen.
Wat de beide andere vragen aangaat,
meenen wij dat de minister, al sprak hij bij
de beantwoording der eerste vraag wel wat
absoluut, moeiljjfc anders spreken kon.
Betere bezoldiging van militaire muzi
kanten juichen ook wij van harte toe
doch vrij gelooven niet, dat het kwaad
van den Zondagsarbeid dezer muzikanten
er ook maar eenigszins door zou getemperd
worden. En de weinige christelijk histo
rische muzikanten die er bij de corpsen
zijn, zullen zioh toch reeds wel uit beginsel
van dezen Zondagsarbeid hebben vrijge
houden. Iu dj burgermaatschappij hebben
duizenden voor hun beginsel zooveel over
in 't leger verwachte men ook niets anders.
Is verhooging van 't salaris der muzi
281
FEUILLETON
DOOR
S C A L DIS.
St. Anna ter Muiden.
III.
Ook bij de overstroomingen van 1808
en 1820 hadden stad en omstreken veel
te lijden. Tijdens de Belgische revolutie
werd Mude voor een korten tijd geïnun
deerd en door den vijand bezet, waarbij
menig gevecht geleverd werd.
Het een. en ander door ons besprokene
is nu het voornaamste van hetgeen de stad
in den loop van zes eeuwen is wedervaren.
Thans is van hare aloude heerlijkheid
niets anders meer overgebleven, dan haar
kolossale toren en haar met een torentje
prijkend raadhuis, 't welk nog tot heden
toe altijd het stadhuis genoemd wordt. Bij
het verbranden vaa het vorig stadhuis, in
1650, werden,jammer genoeg, verreweg de
meeste archiefstukken vernield.
De nog overgeblevene bescheiden zijn
eobter nog zoo weinige nietwij ontmoeten
ze op het tegenwoordige raadhuis, bewaard
wordende in twee groote kisten,die verdeeld
zijn in loketten, waarin de boeken en ge
schriften, volgens inventaris van 12 Nov.
1788, geletterd en genummerd, behoorlijk
zijn gerangschiktslechts weinig nummers
worden er van vermist.
Het wapen van Mude wordt in 't bewijs
door den Hoogen Raad van Adel afge
geven den 31 Juli 1817, aldus beschreven
„zijnde van keel, beladen met een anker
van sabel, vergezeld, ter rechterzijde van
eene zon en ter linkerzijde van eene halve
uaao, beide van goud'het schild gedekt
kanten io 't algemeen gewensoht, dan be
hoort zij derhalve niet op dien grond te
worden aanbevolen.
De derde vraag terugkeer per eersten
trein 's Maandags voor sommige miliciens
wanneer het met de belangen van den
dienst strookt, zoo sprak eenmaal minister
Bergansius, dit wil ik gaarne bevorderen.
Welnu, er zijn reeds garnizoenen, waar
op dit punt groote vrijgevigheid betracht
wordt. Met name Vlissingen.
Wanneer de minister nu heeft toe
gezegd in die richting de garnizoens
commandanten te willen adviseeren, wij
zouden willen vragen, kunnen wij dan niet
beter eens een jaar afzien, welke de ge
volgen dezer aanschrijvingen zijn. Er is
dan gelegenheid om bij een volgende be-
grooiing er op terug te komen.
Ean voorschrift dat alle gemoedsbe-
zwassrdsB 's Maandags mogen terugkeoren,
zou op eenmaal zooveel gemoedsbezwaar-
den voor den dag roepen dat't wel eens
zou kunnen zjjn dat 't varlof voor allen
moest worden iugetrokken.
Ia de kazerne moet blijken wie de ern
stige gemoedsbezwaarden zijn, en dezulken
behoorden ouzo commandanten bij eventu-
eele aanvragen ter wille te zjjn.
Het baste ware dal; aan de garnizoens
commandanten door o'a verschillende ker
keraden een lijst verschaft werd van die
miliciens van welke zij zeker weten dat hun
eerbied voor Gods wat ook .in zake de haili-
ging van dan Rus dag hen bslet van een
Zondagavond verlof gebruik te maken.
Met dat „belang van den dienst'' moet
niet geschermd worden doch evenmin met
't //gemoedsbezwaar". Aan beid® zijden is
gevaar voor simuleering. Oprechtheid aan
de zjjde der minderen, en wat gosde wil
aan den kent der superieuren kunnen hier
veel doen, in da gewsnsch'e richting.
Van de „bandeiaoze jeugd"
lezen we in het waeklad Haagsche Stem
men iets, dat aller aandacht wel waard is.
Dit weekblad schrijft c l.
In De Gids van deze maand staat een
geestige persiflage, die alle ouder» moeten
lezen.
door eene kroon van goud en van achter
vastgehouden dooreen griffioen, van boven
van keel en van onder van sabel'1.
Zoo&ls we reeds in den beginne opmerk
ten is St. Anna tegenwoordig van niet
veel beteokenis meer. Bezoeken wij het
plaatsje dan zien wij dat het is afgedaald
tot een eenvoudig plattelandsdorpje hoofd
zakelijk uit den landbouw bestaande, wij
treffen er dan ook niets bijzonders aan.
De tegenwoordige kerk, welke wij nu
een bezoek gaan brengen, is de oude St.
Annakerk niet meer. Toch willen wij in
onze gedachten, dit oude trotsohe monu
ment uit Mude's bloeitijd eens beziobtigen.
Wanneer wij het eenige overblijfsel van
dit voormalig bouwwerk beschouwen den
omvangrijken toren, met zijn dikke muren
en zijn breede en zware baksteenen, dan
blijft er bij ons geen twijfel over, of dit
gebouw moet eene hooge oudheid zijn
zooals het daar nu staat is het een log,
wanstaltig gevaarte.
Maar als wij hem in onze verbeelding
optrekken naar evenredigheid van zijn
zwaar onderstel, als wij verre boven zijne
tegenwoordige helft de sporen zien der
voormalige kruiskerk, dan rijst in sohoone
verhouding een reuzengestieht voor onzen
geest, die het sieraad moet geweest zijn
eener bloeiende en bevolkte gemeente.
Ofschoon wjj dus omtrent de stichting van
dit gebouw alle berichten missen,wij mogen
veilig aannemen, dat het is opgetrokken
geworden in de 13e eeuw, toen Mude, op
de hoogste trap van welvaart gestegen
wasook de scherpe kruisvorm wijst ons
daarheen.
Dit kruisgebouw, uit welks midden de
zware toren verrees, met een kruis op den
oostervleugel of het hooge Koor. Dan
beeft de .toren nu slechte de helft zijner
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Het is het zelfverweer van een HoIIand-
soheri jongeD, die bet niet verdragen kan
dat hij en zijn kornuiten maar aldoor in
de krant van tuchteloosheid en bandeloos
heid worden besjhuldigd.
Hoe kan men ons dan tooh verwijlen,
zDgt hij, dat wij precies hetzelfde doen
als onze ouders.
We moeteu immers flinke jongens wor
den, jongens die op hun ouders gelijken.
Is het niet een goed kind dat naar zijn
vader aardt?
En dan vraagt hij den redacteur, of hij
het publiek wel eens een Zondagsfrein of
op drukke dagen, een stadstram heeft zien
bestormen 1 of (gezien heeft boe het Neder-
landsohe publiek fala pleegt fe maken.
Hoe zien de plantsoenen in Artiseruit
na het bezoek van de Koningin? Ea hoe
vond men bet dringen en duwen toen
Generaal Booth in Amsterdam preekte
Erger nog, hoe vindt men het verval-
schen en stelen van eens anders uitvin
dingen en handelsmesken Ea wie leert
ons de buitenlandsohe markt te bederven
met ontroomde vette kaas ea gemarineerde
boter
Dat doen de volwassenen en niet enkel
in de groote steden maar ook in de kleine
plaa'sen op het land. En hoe wil men dan
van ons jongens nog iets anders ver
wachten
Neen, wij willen niet ordelijk en gere
geld zijn. Wo w'llen doen wat onze ouders
doen en óók leven naar het devies van
den tegen woord igen tijd.
„lader voor zioh, en nietaand voor ons
allen." Het is immers teg9"woordig zoo
wie niet met voeten en vuisten zich een
weg weet te trappen en te stompen, die
wordt zelf vertrapt.
En daarom, laten de couranten ophou
den met altijd op ons te hakken en een
aparte rubriek van //straatschenderij" te
schrijven
Of a's er gehakt moet worden, laten
re dan onze ouders onder haudeu nemen
en da bijl leggen aan den wortel maar niet
aan den tak.
Aldus, in onze woorden, weergegeven
het pleidooi van onzen jongen vriend,
waarvan we zeiden dat alle ouders het
inoefen lezeD.
vroegere hoogte, en was gedekt, niet met
een spits, maar met een plat dak, omringd
door een steeuen ballustrade, gelijkende
naar dat op den stadhuistoren te Sluis.
Tooh trekt hier bij dit oude gebouw iets
onze bijzondere aandacht, wat wij, bij de
vele kerken door ens reeds bezocht nog
niet ontmoet hebben. De bouworde wijkt
n m. af van de meest algemeeDe bij de
Roomsche kerken, van welke anders door
gaans de torens aan de westzijde staan.
Doch in Vlaanderen vindt men nog vele
oude kerken, gebouwd ep de wijze van
die te St. Anna. Zoo ziet men o.a, iu het
naburige Westkapelle, te Middelburg in
Vlaanderen en te Brugge kruiskerken wel
ker vier vleugels aan de zijden der torens
aangebracht zijn.
Er schijnen in den toren te St. Anna
drie luidklokken gehangen te hebben.
Slaan wij de kerkerekening van 1553 op,
dan lezen wij dat de twee klokluiders te
zamen een jaarlijkseh inkomen hadden van
21 gld., en volgens die van 1570 werd er
in dat jaar een nieuw uurwerk aangebracht
door Adriaen Jonaten koste van 13 Pd.
groote.
Treden wij in gedachten dezen heerlij
ken tempel binnen, dan zien wij, dat het
een ruim en luohtig gebouw is, waarvau
de toren door een gewelf met pilaren ge
steund wordt. Ginds in het Oosten, op het
hooge Koor, prijkt het Hoogaltaar en
brandt de lamp voor het heilig Sacrament.
Dit altaar is bedekt met kostelijk tapijt
werk en beschut door gordijnen. De was
kaarsen werpen haar rood schijnsel op
het zilver en de juweelen, waardoor zij
omgeven zijn. Aan da andera zijde ligt
bet Misboek en het Epistelbosk, rustende
op een blank geschuurden lessenaar van
kostbaar metaal.
Er st-ekt eeo geduohte waarheid in.
Wij N derlanders hebben nooit te boek
gestaan voor mensohen, die een iugescha
pen neiging hebben om orde en regel fe
handhaven. Daar zou de politie van kun
nen spreken.
En wat bijvoorbeeld hel ontduiken van
belastingen betreft, ook 'daarin hebben we
een niet al te beste reputatie.
Maar al is dat nu een leelijke frek in
ons volkskarakter, daarom behoeven wo
dien nie.toabesnoeid telaten voortwoekeren.
En daarom hoore men wat deze jonge
Nederlander zegt, en denke er over na.
Ooze lieve jeugd moet weer aan orde en
fucht worden gewend daar is geen twij
fel aan.
Maar eerst, fer wille van uwe opwas
sende zonen en dochter», ouders de hand
in den boezem cd met uzelven gericht.
Dan zult ge weten waar het hoen moet
met onze bandelooze jeugd en zal men het
Bijbelwoord verstaan, dat de barten der
vaderen lot da kinderen moeten bekeerd
worden, eu niet omgekeerd.
De aap uit de mouw.
We knippen even dit biriehtja uit Het
Volk, en spatieeren da laatste woorden.
Hier hebr ge het.
„Kleingeestige plager ij. Voor de
Zondagmiddag te houden openluchtmeeting der
S. D. A. P. te Jou-e, heeft de burgemeester toe
stemming tot het maken van muziek op het mee
tingsterrein voor 4 uur geweigerd, omdat er
t o t 3','2 uur anderhalve extra-kerk-
sche juffrouw in de kerk zi t".
Allen eerbied voor de kerk of voor den
godsdienst vindt ge by do socialisten, niet
waar
Vooral, wanneer een propagandist of pro
pagandiste in eon orthodoxe plaats spreekt.
Maar zie je, iu zno'n kleiu berichtje, daar
kun j j nu eens precies zeggen, hoe of je er
o ?er denkt.
Dan zijn we zoo „onder ons".
Dan komt de aap uit da mouw.
Getuige.
Iu den Tabernakel bevindt zich de Mon-
strantie, een prachtige vaas, versierd met
zilveren keten en kruis, waarin de heilige
Hostie bewaard wordt, voor welke de ge
meente neerknielt, wanneer zij haar ver
toond wordt door den Priester in zyn plech
tig misgewaad.
Allerwegen aanschouwen wij damast, ju
weelen en omamenten van zilver, zijde en
andere stoffen en sieraden. Maar boven
alles wordt ons oog geboeid door het eenig
schoone en beroemde Altaarstuk, door het
welk ook de naam van den Vlaamschen
zeeman Wouter Jansen met roem is bewaard
gebleven. In 1405 hadden n. m. de Engel-
sehen in hunne pluuderwoede, dit kunststuk
weggeroofd, hoewel zij de kerk in de
algemeene verbranding verschoond had
den.
Reeds waren zij met hun prooi op weg
naar hun Vaderland, toen de genoemde
zeeman heu in eon scheepje met veertig man
achterhaalde, eo een schip uit do vloot weg
nam, waarin men ook het kostbaar Altaar
stuk der kerk terugvond.
Verschillende kapellen met altaren trek
ken ook nog onze aandacht, w. o. die van
St. Anna en aan O. L. Vrouwe waren gewijd
en vóór het altaar van eerstgenoemde trekt
de prachtige metalen Kroon onze opmer
king. En slaan wij het oog naar boven, dan
ontwaren wij, onder de overige zinne
beelden van doaRoomschen eeredienst, op 't
zangkoor het welluidende orgel. Van dit
orgel wordt in de oudste aanwezige kerke
rekening, die van 1553, melding gemaakt,
toen Jacob de Wuljf, als organist, ver
noemd wordt op een jaariybsch inkomen
van 9 gulden.
Dat de St. Anna kerk ook rjik was, hoo-
ren wij uit een borgtocht ten jare 1570, ten
bedrage van 100 Caroli gulden, gegeven
ZOMERVERGADERING
van de
Provinciale Staten van Zeeland,
op Dinsdagavond te 7'/» uur.
Voorzitter mr. H. J. Dijokmtesler, tegen
woordig 39 leden, afwezig de h teren Lu-
oasse, Hombaoh eu P. vau Houte met
kennisgeving, de laatste wegens ziekte.
Do voorzitter opent de vergadering iu
naam der Koningin.
Hierna heet hij de leden welkom in
deze Zomerzittiog Waar wij elkander wser
zien, beseffen wij de teleurstelling net
oudste lid de heer De Snift welke over
leed, niet meer te zien. Ruim 39 jaar was
hij lid dezer Staten, en toonde hij sfeeds
de belangen van dit gewest te behartigen.
Zijne nagedachtenis büjve bij U in eere.
(Applaus
Thans benoemt de voorzitter de heereu
Bolle, Da Veer en Moerdijk om de oom
missie te vormen ter onderzoek der ge
loofsbrieven van het nieuw benoemde lid
den heer P. van Houte.
De oommissie bij monde van dhr. Rolle
adviseert tot loelaüng. Alzoo wordt be
sloten.
De verschillende ingekomen stukken en
mededeeliagen worden voor kennisgeving
aangenomen.
Het verzoek der Hoofdcommissie voor
da in 19' 9 le Zeist te houden groote tu n-
bouwteiitoonslelling om steun uit de pro
vinciale fondsen, wordt eaDgehouden tot
de najaarszitting tot het doen vau eea
voorstel.
Wordt medegedeeld, dat de bouw eener
nieuwe Raderboot is aanbesteed en gegund
aan da Seheepstimmerwerffabriek te Kin
derdijk voor f162000; dat de afd. van het
Ged. Statencollege zijn saamgesteld als
volgtle afd. de heeren De Casembroot
en Fruijtier, 2e Van Rompu en Siegers,
en 3e De Jonge en Blum.
Hierna worden verschillende vcors'.elh n
aangehouden, en de voorstellen van Ged.
Staten ter behandeling in deze zomerzittiog
voorgelezen.
De voorstellen gaan alle naar de af-
deelingen.
De hoer Van Waesberghe verkrijgt alen a
door den koster Bartelemeus Brake, voor 't
be waren van alle kostbaarheden. Ook had
de kerk vele j&nrljjksche inkomsten van
cijnsen, erfpachtenlandpachten enz te veel
om hier allen te noemen.
Van de pastoors, die de kerk bedienden
vinden wij voor het eerst gewag gemaakt
toen Gillis Ronsse, den 15 Ang. 1525, als
„prochiepape van de Kercke" vernoemd
wordt. Deze had tot op den tijd der Her
vorming zeven opvolgers. Voor zoover wij
kunnen nagaan, deden ook acht kapelaans
den dienst te St. Anna en wordt als laatste
functionaris genoemd Dirk Gheertsen, die in
1575 of '76 de gemeente verliet.
Behalve de door ons genoemde Engel-
sche graaf Pembroke zijn er nog andere
aanzienlijken in dö St Anna kerk begraven.
Op het oude kerkhof in den N. O. hoek vin
den wij nog, als scheidsmuur half verbor
gen in den grond, een groote grafzerk, dio
de kenteekens draagt van hooge oudheid
en van een voornaam lijkgesteente, js-msner
dat het opschrift onleesbaar is.
Een andere zerk, van blauwen arduin
steen, in het zuidelijk gedeelte van den
toren is, zooals wij zien, vrij goed bewaard
gebleven't is ter gedachtenis van Jan
Blankaerl, in de 15e eeuw een fco'gjc-
plaatst persoon. Hij stierf, volgens hat
randschrift, den 25 Nov. 1454. Des ridders
wapen is op den steen uitgehouwen het
bsstaat uit een schild, bezaaid met leliën en
beladen met esn kepertot helmteeben
heeft het een gewapend menschenbeen,met
de schoenen opwaarts.
Het treurig lot van dit schcoie bedehuis,
hopen wij een volgenden keer te verrem m.
i W/.rcli vei to'gd.)
