NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 235. 1908,
Dinsdag 7 Juli,
22e Jaarö-an?
SHRISTEUJK-
HISTORISCh
Builenlasdscti Overzicht
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Snippers uit de oude doos.
V v 3
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS,
Prijs per drie maanden franco p. p< Ü.23
Enkele nummers v 0,02'.
WeöL
OITQAVE DER FIRMA
I IDE JONGE-VERWEST,
en vm
-f5
F. P. D'HUU. te Middelburg»
van 5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel:
meer 10 cent.
ID e t lx s t.
Een atheïst is iemand, die zelfs het be
staan van het Eeuwige Wezen ontkent.
Atheïst is dan ook afgeleid uit deGrieksche
taal en wel van a d. i niet en Tlieos d. i. God.
Op dezelfde manier spreken we nog van
pantheïst als van iemand, die God en de
schepping vereenzelvigt, van deïst als van
hem <ïi° loert, dat God de wereld gemaakt
heeft, maar er zich schier niet meer mede
bemoeit, en van thtï3t als van den persoon,
die belijdt dat God Schepper, Onderhouder,
en Regeerder van het heelal is. Wij anti
revolutionairen z(jn derhalve thrïsten.
't Schynt ons geheel redeloos toe, om ten
eenenmale Gods bestaan te loochenen. Al
leen reeds op de vraag „waar komt alles
vandaan P" een zeer voor de hand liggende,
door ieder spontaan gestelde vraag, schijnt
ons slechts het woord „God'1 als antwoord
mogelijk. Of moeten we ons laten wijsma
ken, dat alles er altyd geweest is, of een
maal vanzelf er kwam Indien er dan een
Maker was, dan is dat God geweest en Hij
alleen. Bewijzen voor Gods bestaan hebben
we dan ook niet noodig, ze kuünen in den
strikten zin des woords niet geleverd wor
den, evenmin als u kunt bewijzen, dat u er
zelf zijt of dat God niet bestaat of 'n axioma
te bewijzen valt, doch volkomen uit onze
consciëntie gegrepen is het Schriftwoord
(Psalm 14 en 53): „de dwaas zegt in zijn
hart, er is geen God''.
Of er atheïsten bestaan, die in werkelijk
heid ook atheïst zijnP Wij meenen van niet.
In ons oog is ongeloof ook een geloof. Als
we het zoo eens zeggen mogen, is er meer
geloof noodig, om te gelooven dat er geen
God bestaat, dan dat de Heer leeft en
regeert. Men zou wel willen dat er geen
God is. Dan wist men zeker dat men nim
mer voor een rechtvaardig Rechter behoef
de te verschijnen dan bezat men een vrij
brief om te leven naar de ingevingen van
het booze hart. Zij, die meenen, dat zij
atheïsten zijn, hebben allen zonder uitzon
dering, den tijd gekend, dat zij tot God
baden en zullen waarschijnlijk in nood nog
wel weer 's Heeren naam aanroepen, al is
het dan ook op de wijze als men in zieke
dagen doktersbulp inroept, doch, bij ge
zondheid, van den medicus geen notitie
neemt, ja hem, gelyk sommigen doen alle
279
FEUILLETON
DOOR
S C A L DIS.
St. Anna ter Muiden.
I.
Thans is het doel onzer zwerftochten
naar een bij de meesten uwer wel geheel
onbekend dorpje, gelegen in den uitersten
Z.W. hoek van ons gewest en zeer nabij
de Belgische grens het in den volksmond
genoemde plaatsje St. Anne, burgerlijk tot
Sluis behoorende en een half uur ten W.
van die stad verwijderd.
Hoe vergeten, als 't ware dit dorpje tegen
woordig ook is en welk armoedig voor
komen het ook heeft, het heeft niettemin
een rijke geschiedenis, want het bekleedde
eens als „stede van der Mude" een eer
vollen rang onder de steden van het aloude
Vlaanderen.
In den trant van onzen dichier Constan
ten Huigens die de Hollandsche steden
van zichzelf deed spreken zouden wij
St. Anna ter Muiden in den mond kunnen
»'k Was eens klein Brugge en Hansestad
idaerby,
Welvaert en geit, dit braght de handel my.
Nu is 'tvoorby, dat Oost en West my schatten
[braght,
En sit ick arm en naeckt, als J o ben sonder
[kraght.
01 Gy, die my besoeckt, aensiet myn droeven
[staet,
En denck, dat soo de glans der werelt ondergaet,
Myn voorbeeldt leert het u, als menschen syn
[de steden,
Den eenen gaet omhoogh, den andren naer
[beneden".
ware kennis van ziekteverschijnselen en
geneesmethodo ontzegt.
Er zjjn dan esnigen onder ons die bewe
ren dat zij athi ïsten zijn. Natuurlijk vindt
men dezen niet bij de christelijke pattijen
Zoo ergens, dan zou een athi ïst zich in een
christelijke politieke partij gansch niet
thuis gevoelen. We vinden hen verstrooid
tnsschen de overige politieke groepen.
Mannen als Van Houten, Troelstra,Van der
Goes e. a. zijn besliste atheïsten.
Eigenlijk zoudeu die partijen, die in hare
programmat» den wenscb uitdrukten, dat
van het staatkundige terrein de godsdienst
verre dient gehouden te worden,gelijk oud-
liberaleD, liberalen, vrijzinnig-democraten
feitelijk deden, het gemakkelijkst hut.
wensoh vervuld krijgen, indien ons land
enkel door atheïsten bewoond werd. Dezen
toch zoudeu daar allerminst bezwaar tegen
maken. We weten wel, dat de meeste libe
ralen geen atheïsten zijn, en tal van hen nog
wel op godsdienst prijs stellen, doch dit
neemt niet weg, dat ze politiek hat gemak
kelijkst op dit stuk met atheïsten zouden
werken. Omdat wij er echter ook nog zijn,
hebben zeniet altijd een even zoet leven ge
not9n, waarvan de schitterende overwin
ningen, door ons op schoolgebied bevech
ten,die zü steeds met leede oogea aanzagen,
de sprekende bewijzen zijn.
Hoe denken wij antirevolutionairen over
den athiï»t? Naar luid van ons politiek
program beschouwen wij Nederland nog
steeds als eene Christelijke, dat is dus niet
godsdienstlooze natie. In ons oog is der
halve de atheïst eene uitzondering. Evenab
blinde, doove, kreupele, abnormale men
schen in ons oog uitzondering zijp, en hee:
onze staatsregeling op gewone menschc n ie
aangelegd, zoo wenschen ook wij met der
ath. ït wel te rekenen, maar slechts sis uit
zondering, als onnatuur en abnormaliteit.
Ons ideaal is, zulk eene staatsregeling ei
zoodanige wetten te verkrijgen, waarbij de
Christen zich recht thuis gevoelt, doch nie'
die het beste passen zouden op een
volk van atheïsten, lliermee zijn wy op de
Christelijk-Historische lijn en handelen wi
in den geest onzer vaderen.
God bekrone ons zoeken en streven met
Zijn heerlijken zegen tot heil van Vorstin
en Vaderland A. PRINS.
Ja, zoo is het ook met dit bescheiden
dorpje gegaan ook dit is gelijk Veert
naar „beneden" gegaan en heeft geen
„kraght" meer, zioh tot den vorigen bloei te
verheffen.
Toen Brugge, sedert de 10e eeuw het
maohtige hoofd ophief en Oostburg en Aar
denburg belangrijke steden werden met
toenemende welvaart, stroomden derwaarts
de schepen uit alle oorden der wereld. Al
les wat daarheen voer ging voorbij Mude
als allergunstigst gelegen aaD de monden
van onderscheidene zamenloopende en aan
den oever eener veilige, ruime baai.
De schepen lieten er het anker vallen,
namen er nieuwen voorraad in, wachtten er
op gunstigen wind, of herstelden er wat zij
op reis geleden haddeD.
Zoo had het reeds lang eene beduidende
plaats ingenomeD, toen het in 1241, door
Gravin Johanna van Vlaanderen en haar
tweeden gemaal Thomas van Savoyeals
„vrije stad" uitgeroepen en bevoorrecht
werd.
Straks verrees het trotsoheheiligdom.aan
de H Anna toegewijd, welks kolossale toren
tot heden toe, de vernieling des tijds getrot
seerd heelt.
Handel en bedrijvigheid namen toe, en
met den bloei wies tevens de bevolking.
En toen Sluis nog in zijne geboorte was,
stond reeds Mude daar als stad als lid der
Londensche Hanse, als gunsteling en be
schermeling van het aanzienlijke Brugge.
Dit is in 'tkort de geschiedenis van de
wordiGg en den bloei van het eertijds ver
maarde Mude.
Om verder de opkomst, en de welvaart
en den daarop volgenden ondergang van
deze plaats nader te leeren kennen, willen
wy, uit de desbetreffende oorkunden, haar
6 Juli .1908.
Wat is de vrouw
Als wij het huisgez'n als één geheel
beschouwen, als één lichaam, en wij noemen
den man terecht het hoofd daarvan, mogen
wij zeker ook vragen: „Wat is dan de
vrouw Deze vraag kan en zal echter
verschillend beantwoord moeten worden al
»aar de hoofdeigenschappen, die de vrouw
bezit. Zoo wordt een vlijtige vrouw be-
titeld als rechterhand, een verkwistende
als een grage maag. De vrouw met een
scherp, gezond verstand noemt men het
oog, de weetgierige het oor, de babbel
zieke de mond, de goedige het bari, en ten
slotte de nijdige of boosaardige de gal.
Alleen de vrouw, die goed, bescheiden,
verslandig en vriendelijk is, is meer
dan oog, oor, mond, hand of hart; zulk
een vrouw is „de ziel" van het huisge
zin. (Centrum).
Frankrijk.
De Kamer behandelt op 't oogenblik
het wetsontwerp tot afschaffing van de
doodstraf. Er is een breede stroomiDg
buiten de Kamer die de doodstraf behouden
en toegepast wil zien. U t bet volk kwamen
stemmen van jury's die het noodig vonden
haar meerling te kennen te geven, dat de
doodstraf behouden moest blijven en een
Parijsch volksblad hield een „volksstem
ming" waarbij 1 083.000 van de 1.412.000
antwoorden zich voor 't behoud verklaar
den.
Voor zulk een aandrang moest de re-
geering wel zwichten. Alleen schijnt men
ten deele het karakter der executie te wil
len wijzigen door die voorlaan in de
gevangenis en niet ten aansohouwe var.
iedereen te doen plaats hebben. De Senaat
nam een ontwerp b&d in dien zin.
Het is bij de meesten vrees die hen drijft
om de doodstraf' te eischen. Een zwak
standpunt, waarvan de voorstanders der
afschaffing handig gebruik maken, door hun
voer te houden dat de misdadiger veel
meer afsehuw heeft van 't zitten in de oei
dan van den dood door terechtstelling.
Voor- en tegenstanders hebben zioh al
verleden wat nader ^beschouwen, om te
eindigen met het nasporeD, van wat er
op kerkhistorisch gebied heeft plaats ge
had. Om aan dit verlangen te voldoen,
staan er ons hier vele officieels bronnen
ten dienste, Zoowel in het plaatselijk- als
kerkelijk archief, zijn nog vele oude [be
scheiden voorhanden, waarvan wij inzage
kunnen nemen.
Als naar gewoonte willen wij dan eerst
zien, wat er in 't midden te brengen is
over de naamsafleiding der plaatB, erzyn
daaromtrent drie uiteenloopendo gevoelens.
Boxhorn in zijn kroniek, verzekert, dat
mujdt in de oud- Hollandsche en Zeeuwsche
ala ook Deensche taal beteekenteene
steriele of burcht.
Naar deze verklaring heeft Hunnius, in
zijn „Zeeuwsche Buise" vastgesteld dat
St. Anna ter Muyden van ouds de gedaante
heeft gehad vau een Slot.
Een ander gevoelen is van Sanderus in
zijn „Flandria illustrate, dat mude of muyde
een uit het water opduikende heuvel is.
Het derde gevoelen heeft meer waarschijn
lijkheid voor zich, en is tot nog toe het
doorgaans aangenomene geweest.Mude. n.l.
wss gelegen aan de monding der Sinefala
Vermits nu het woord mude, math, mui-je,
muide, in overeenstemming met het Engel-
sche mouth oudtijds de monding eener
rivier beteekende, zoo is niets natuurlijker,
dan dat de ligging dar plaats aanleiding
tot haren naam gegeven beeft.
Dit wordt ook bevesiigd door eeue
menigte namen, waarin dit mude, of het
thans verbasterde muiden wordt aange
troffen.
Wij zagen hot vroeger reeds in Arnemui-
den, als aan den mond der Arne liggende
zoo ook is het met Muiden in N. Bolland't
doen h^orendoch op weinig prinoipieele
gronden.
Rusland.
De voormaliga Russische gezant te Kon-
etaoiinopel en minister van Binnenlandsehc
Zaken, de 80-jarige graaf Nikolaas Ignatiël'
is te St. Petersburg overleden.
Hij was de incarnatie der Russische
diploraaue van een zeer lang tijdperk, en
hem dankt zij den roep, de sluwste ter
wereld tezijü. Sluw was Igoat'ëf, cynisob,
gewetenloos beweren sommigenmaar
zeldzaam bekwaam en moedig A's 28 jarig
militair attaol te Londen deelnemende
aan het Parijsobe Congres, wist hij bij de
vaststelling der grens tusschen Rusland en
RoemeD'ë, voor Rusland gunstige voor
waarden te bedingen. In 1858 werd bij
als majoor-generaal met een klein militair
geleide naar Chiwa en Boekara gezoiideo,
een vrij gevaarlijke opdracht. De Chan
van Chiwa poogde hem in gijzeling te
houden, maar hij ontkwam dei strik en
sloot met de beide chans vriendschaps
verdragen. Na in 1858 bij het verdrag van
Aigoen vau Ciina afstand van het Auuoer-
gebied ta hebben verkregen, ging hij als
gezant naar PekiDg.
In 1800 bewerk'e hij dat China Mant-
sjoerije een vrijheid van den handel te
land aan Rusland toestond.
Ia 1877 als Russisch gezant te ffouetan-
tinopel opg -.treden,werkte bij o iafgebroken
aan zjjn plan de vcrdceling van Turfeye.
Ia zijn rigen land heeft hij zich gehaat ge
maakt door zijn oogluikende toel-.tirg der
Joden vervolgingen.
Portugal.
Geheel Portugal verkeert in de grootste
opwinding tengevolge van een rede dooi
den afgevaardigde Aifoun in de Kamer
gehouden. Sedert eenigen tijd werd de
beschuldiging tegen hem volgehouden bij
den Koningsmoord betrokken geweest te
zijn. In d9 zittirg van Woensdag ver-
klaa- de hij dat do zaak hem verdroot en
dat h\j besloten had de-namen te noemen
van hen die werkelijk bjj den moord een
hand in 't spel hadden gehad. Onder h»f
tig tumult verklaarde hy het volgende
»Eenige dagen voor den moord op den
Koning had een groote vergadering plaats,
door taliijke republikeinen, leidsmannen der
welk weleer Amudaol Amada heette, omdat
het gelegen was aan den mond van eene Aa
d.i. water, namelijk de rivier de Vecht,welke
zich hier in de Zuiderzee stort.
In de archieven der 16e eeuw lezen wy
overal van de Stede van der Mude. Wordt de
stad er niet bijgenoemd, dan de kerk de
Kercke van St. Anna, of de St. Annakercke
ter Mude. Niet vóór de 17e eeuw is men be
gonnen, om de plaats St. Anna ter Muiden
te heeten. Het is dus meer waarschijnlijk,
dat 't voorvoegsel St. Anna er bjj gekomen
is, door het verbinden er van met de aan de
H. Anna gewijde kerk.
Toen Brugge, zooals we reeds zagen, in
de 10e eeuw een machtige handelsstad
werd,verhief later, in 't begin der 13e eeuw
zich ook 't in de nabijheid gelegen Damme,
tot een havenplaats van den eersten rang.
Reeds in 1213 was dit een der beroemdste
en meest bezochte havens van Vlaanderen.
Om zich een denkbeeld te kunnen vormen,
hoe belangrijk Damme als handelscentra
destijds was, laten wyj een onpartijdig
Engelsch schrijver er van zeggen „deze
haven was zóó ruim en veilig, dat zij al onze
schepen bevatten konde. M n vond er de
rijkdommen van al de werelddeelen in zóó
groote hoeveelheid door allerlei vaartuigen
aangevoerd, dat zy onze verwachting ver
te boven streefde. Men zag er massa's zil
verstaren, goud, weefsels van SijriëChina,
Hongaar sche pelterijen in menigte 't echte
kruid, dat aan het scharlaken zyn schitte
rende roodheid geeftvlotten, met de wij
nen bevracht, die in Qasconje of Rochelle ge
teeld worden, ijzer en andere metalen, lakens
en koopwaren van alle soort,welke Engelana
of Frankrijk hier verzameld hadden" enz.
Aan het einde dezer haven, daar waar
de Sinefala (welke naam nog leeft in het
regeneradores en progressisten bijgewoond.
Daar werd een samenzwering op touw gezet.
Als het noodig is zal ik ook de namen noe
men van de monarchistische leidsmannen die
aandeel hadden aan het complot. Velen van
hen zitten thans op het regeeringskussen. In
die vergadering stelden de republikeinen voor
de heele koningsfamilie uit te roeien behalve
koningin Maria Pia om niet in conflict met
Italië te komen.
De meerdeiheid vet klaarde zich echter legen
dezen uitgebreiden maatregel en besloten werd
den Koning en den dictator Franco te dooden.
Duica en Costa werden aangewezen om het uit
te voerende een kreeg ioo.ooo, de ander
50.O0O franken. Medep'ichtigen zouden hen
helpen ontvluchten. Op den bepaalden dag
was Franco ech'er niet te bereiken,daar hij door
een escadron cavalerie omringd was. Duica en
Costa vuurden op het koninklijk rijtuig. De
medeplichtigen verloren hun bezinning en scho
ten ook, daardoor is de kroonprins ook om het
leven gekomen".
Perzië.
De Mahomedaansche vorsten hebbrn
nooit veel opgehad met hen, die hun van
hun alleenheerschappij wilden berooven.
Ia 1876 beloofde de Sultan van Turkije,
teneinde de oppositie der Jong Turken
tot zwijgen te brengen, aan zijn volk een
Grondwet; maar 't is er nooit van
gekomen.
Ook Egypte heeft daarna een tijdlang een
parlement gehad, dooh dit is een bloedige
mislukking geweest.
Zoo heeft ook Perzië in de laatste jaren
een Grondwet en een soort Volksvertegen
woordiging gekregen. Maar de jonge Sbah
was met deze erfstukken van zijn voor
ganger alles behalve tevreden; dewijl de
revolutionaire woelwaters daardoor tooh
niet stil werdtn en de pogingen oua hem
in zijn gezag en vrijheid aan te randen;
«et den dag vemeerderden.
Zoo is hij gekomen tot den bloedigen
staatsgreep van den 20n Juni. Een vorige
poging was mislukt.
De vorst trachtte zich meester te maken
van eenige lastige leden van zijn ministerie
en dezen gevangen te houden of te verban
nen. Die poging mislukte door het volks
verzet. Hierop volgde de vermoording van
zjjn getrouwen oud-grootvizier, wiens
moordenaar wel door den Sjah werd tor
dood veroordeeld, doch door het volk, op-
Sluische Zivin) zioh tot een ruimen zee
boezem uitbreidde, verrees het oude Mude.
De ligging tooh, waar Mude zioh vestigde,
was te gunstig dan dat er niet al vroeg
partij van zou getrokken zijn.
Wanneer men aan deze zjjde uit de
Noordzee in de binnenwateren viel, be
reikte men een groote waterkom, «ller-
wege omringd door eilandjes, onder welke
ook Greveninge, waarin zioh de Reigers-
vliet, Sinefala en Budanfhet ontlasten, om
zioh van hier in zee te storten. Men noemde
deze kom het lichaam der zee, en toen
Aardenburghetwelk er vroeger aan ge
grensd had, door verlanding, er van was
verwijderd, groef men derwaarts de haven
dier stad in 1248 tot aan den Slipp/ndam
of Zeedam, iets noordelijker dan de tef ea-
wooidige z.g n. draaibrug.
Van hier uit breidde zij zich uit, langs
het Goodsvliet tot aan Oostburg, waar zij
inet de Elmare gemeenschap had, en vond
ten N. oevers in het Zuidzand (Zuidzonde)
en bij het oude Ter hofstede 1 bij Relran-
chement)
Aan een oever dezer waterkom of Ee,
de moeder der Ooster- en Wester Eede
polders lag ook Mude. Met deze gunstige
liggirg kunnen wij ons het ontstaan en
den aanwas van Mude gemakkelijk ver
klaren.
Al wat naar Brugge, Damme, Aarden
burg en Oosiburg voer, of vandaar kwam,
moest Gri eninqe voorbij en dicht langs
Mude henen. Langzameihand verrezen er,,
ten gerieve van het scheepsvolk, woningen
aan den oever. Deze »erzamelicg van ge
bouwen cam toe, naarmate de plaats meer
bi kcrid en voorgetrokken werd.
(}f'grit vervolgd.}
