NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No 232. 1903
Vrijdag 3 Juli.
0HRISTELIJK-
22e Jaargang.
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed
S. I M JI0NGE-VERWE5T. t»
f. P0 D'HUIJ, te Middelburg.'
PRIJS DER ADVERTENTIES
Uit de Tweede Kamer.
Binnenhuid.
UIT DE PROVINCIE.
Kortgene. Tot schatter van de pacht
waarden der gronden in den calamiteuzen
Arnia polder te Kortgene, is benoemd dhr.
J. L Ma kusse te Camperland.
a*
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,23.
Enkele nummers 0,026.
UITGAVE DER FIRMA
2K VA?'.'
van 1—5 regels 40 cent, Iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1 —5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
2 Juli 1908.
De heer H. Koelmans, hoofd der christel.
school te Ter Neuzen, heeft gister onder
talrijke blijken van welverdiende belang
stelling zijn 25-jarige ambtsvervulling als
hoofd van genoemde school gevierd.
Hij was 18 Feb. 1855 te Vrouwe Parochie
in Friesland geboren, arbeidde achtereen
volgens aan c.Hr. inrichtingen te Amsterdam
en Snetk, üLeuwendijk en Antwerpen en
trad 1 Juli 1883 in zijn tegenwoordige
functie.
Van ganscher harte wenschen wij den
jubilaris met deze herdenking geluk.
Hij heeft de school te Ter Neuzen, waar
hij de moeilijke taak op zich nam, opvolger
van den hoogst bekwamen,popnlairen voor
trekker J. M. Mulder te zijn, tot grooten
bloei gebracht. Hij heeft haar tot een der
uitnemendste scholen voor Meer Uitgebreid
Lager Onderwijs gemaakt. Hij heeft de
Chr. Normaallessen de eerste in Zeeland
(1893) gesticht en op velerlei gebied zijn
volk met zijn gaven en krachten gediend.
Ook in de staatkunde gaf zijn bazujn nim
mer een onzeker geluid. En dat het poli
tieke leven in Zeeuwsch-Vlaanderens Oos
telijk Deel zoo krachtig opbloeide, is voor
een groot deel aan zijn energieken arbeid
te danken.
Als redacteur van Luctor et Emergo, een
blad dat onze beginselen op zoo waardige
wijze propageert, heeft hij zich een vaardig
en eerlijk strijder getoond, die 't aan vriend
en vijand, steeds kort en goed, zegt waar
het op staaten daarbij steeds den goeden
.^jtoon van een ridderlijk strijder voor waar
heid en recht weet te bewaren.
De heer Koelmans geniet, ook buiten Ter
Neuzen, de algemeene achting. Hij hebbe
die nog vele jaren, en er vare daarbij den
zegen van Hem, in Wiens kracht hij zich
heeft aangegord, en Die, naar wij vurig
hopen, in dat deel onzer provincie, waar hij
met al de liefde van zyn hart voor de gees
telijke belangen van Jongen en Ouden
werkzaam is, nog veel voor kem te doen
heeft overgelaten, tot eere Zijns Naams en
tot blijdschap van vriend en geestverwant.
Fooien. Het kwaad is haast zoo oud als
de mensohheid en haar oorsprong, de ge
schiedenis van de eerste fooi, is niet zoo
smadelijk als waartoe de fooi later ontaard
is, want de eerste fooi, die eeu meester aan
zijn slaaf gal, was een wettige vrouw. Men
mag in het midden laten of deze gift uit
grootmoedigheid dan wel om een andere
reden gedaan werd.
Slaven, die op het veld werkten, kregen
als fooi wijn, vruchten, een sohaap of sande-
re levende have. De huisslaaf daarentegen
ontving eenige drachmen of obolen Menig
maal voegde de meester, om niet te gul te
schijnen, daaraan eenige stokslagen toe.
In Frankrijk noemde men de fooi eertijds
kortweg „le vin". In Poitou verstond men
in de 16e eeuw onder „le vin" de extra-be-
looniug, waarop de boekbinders-en druk
kersgezellen aanspraak hadden. De ge
schenken, waarop de «elercs" derad vooaten
of rechters recht konden doen gelden,
heeten «vin de olero".
De belooning, welke voor een verloren
voorwerp geschonken werd, noemde men
nog in de 17 en 18 eeuw „le vin du valet«.
Kocht men iets, dan kreeg de brenger van
de gekochte voorwerpen zijn «vin du gar -
con". De herberg scheen sedert de I4eeeuw
in Frankrijk de eenige plaats te zijo, waar
men zaken kon doen een fatsoenlijke koo-
per verzuimde derhalve nooit den «via du
marohé" te schenken. Ook aan deu eisch
der galanterie werd bij deze gewoonte niet
te kort gedaan. Men zou met een gehuwden
man geen zaken doen zonder ook aan diens
echtgenoote te denken. Deze kreeg haar
(«spelden'') die dikwijls zeer kostbaar kon
den zijn.
In het Frankrijk der 17e eeuw zonden
zelfs de netste logeerhuizen den vreemde
lingen hun dienstmeisjes tegemoet, die hen
moesten afkussen. Daarvoor verlangden de
meisjes natuurlijk een fooi by het vertrek
WW de gasten, die zij daaraan door het aan
bieden van een kleinen bloenaenru'ker
herinnerden.
In het jaar 1680 kostte elke diligenoerit
voor twee weguren (8 kilometer) 15 sols en
5 sols fooi. Ia het jaar 1721 gaf men eiken
soldaat, die zich liet aanwerven, een premie
van 30 livresen bovendien een fooi, welke
van de grootte van den jongen man afbing.
Voor een grootte van 5 voet vier duim bijv.
was de fooi op 25 livres vastgesteld. In het
jaar 1665 gaf men voor een maal, dat 64
sols kostte, den waard 5 en den keibier 2
sols fooi, terwijl de klant daaraan toevoeg
de «Morbleu Souvenez-vous de moi
In Duitsobland gaf men in den tijd der
Renaissance een klein geldstuk niet voor
den wijn» maar voor het «water". Des
Zaterdags ontvingen de arbeiders na afloop
van bun dagwerk behalve hun loon nog
eenige heller voor een bad.
Men kan dit dus niet drinkgeld noemen
en de oorspronkelijke aflsiding van het
woord drinkgeld, dat in verschillende talen
dezelfde beteekenis heeft, schijnt men dus
eerder te moeten zoeken bij de oude slaven,
die als beiooning wijn kregen. H
In da zitting van gisteren kregen wij nog
twee redevoeringen te hooreueen van
generaal VanViymen (r. kdie 't beleid
van dezen minister verdedigde, en een van
„generaal" Merchant, zooals hy wel eens
spottend genoemd wordt, dewyl hij de poli
tieke leider is van de vrijzinnig democra
tische anti-militaristen.
De heer v. Vlijmen toonde de onjuistheid
aan der bewering van den heer Patyn dat
de 2200 man blijvend gedseltezv'n gebruikt
alleen voor het aangeven van jassen. Zij
zijn gebezigd voor practischegeoefendheid,
zij waren noodigwant den vorigen winter
is er niet geoefendhet kader giog achter
uit, bij gebrek aan manschappen, in bedre
venheid en bruikbaarheid.
Deze spreker twijfelde voorts of 8'/a
maand oefentijd wel voldoende is. Men mag
toch in porlogatijd den soldaat niet onvol
doende geoefend in het vuur brengen.
De heer Marchant sloeg n&tuurlyk
een gsnsch anderen toon aan. Hy beweerde
■Jat de wijziging der miiitiawet niet inge
diend is om ons tegen eau buitenlandschen
vijand te verdedigen, maar om de kazernes
te bevolken. Hij veroordeelde de instelling
van den defensieraad, die volgens den heer
v. Karnebeek stabiliteit zal brengen in de
defensie, maar dan wordt het een stabili
teit van de roest.
Ook haalde deze spreker er den Keizer
bij en «fantaseerde" gelijk minister Heems
kerk hem tegemoet voeide, dat de tegen
woordige zucht om de persoonlijke lasten
te verzwaren gevolg is van aandrang der
Koningin, beïnvloed door den Keizer van
Duitschiand.
De minister van oorlog heeft de sprekers
beantwoord. Het eindcijfer der begrooting
is te hoog, zegt men. Welnu, zegt de
minister, dat zal nog hooger worden. Dat
is niet te keeren, walke minister er ook
zit. In 1897 waren de uitgaven 22'/2 mil
joen bij een legersterkte van 68000 man.
Nu zijo zij 2?'/2 miljoen bij een sterkte
van 114000 man en 27000 man landweer.
Nederland geeft een zevende van zijn bud
get sau Oorlog uit. Ja, maar Zwitserland
drie tienden, dat is heel wat meer.
Omtrent de muziekcorpsen kon de mi
nister nog geen toezeggingen doenwel
stuurt hy aan op reorganisatie. De korpsen
zyn alleen nog nuttig voor de marschvaar
digheid van den troep by bataljons- of regi-
mentsoeferiiogon en bij manoeuvres maar
er wordt veel minder uitgerukt dan vroeger.
Menschen die consciëntie-bezwaar hebben
om op Zondag te spelen, moeten by de mu
ziekcorpsen niet komen. Een algemeen
voorschrift in zake 't bidden in de kazerne
kan de minister niet geven. In het regie-
ment van den Inw. dienst moet worden op
genomen een bepaling dat overal gelegen
heid om te bidden moet zijn Dat zal de
miu. overwegen. Met uitbreiding van verlof
zal de minister zoo vrygevig mogelyk zijn
maar terugkeeren van verlof op Maandag
is een gunst die de korpscommandant moet
verleeuen.
In zake de motie-Duyonaer van Twist
zegt de minister dat van f 32000 zoek ge
raakt niets waar is. Er zyn uit die f 32000
wel degelijk 20 sergeanten majoor instruc
teurs bevoordeeld. De minister kan der
halve deze motie niet aanvaarden.
In zake het blijvend gedeelte zegt de
minister dat het niet verminderd kan wor
den, wil men voorzien in alle eisohen der
mobilisatie, al is de minister uiet. blind
vcor den zwaren druk. Honderde verzoe
ken otn vergoeding worden dan ook inge
willigd. De minister was zakelijk, over
tuigend in zijn breede toelichting van de
noodzakelijkheid der 2200 dosd blijvend
gedeelte, ook tot dekking der mobilisatie.
De minister kwam dan ook tot de slotsom
dal de beschuldiging van onbetrouwbaar
heid aanklaoht-Patijn niet op hem
mooht blijven rusten.
Eu nu nog de quaestie der rechtsver
houdingen in het leger. De minister betuig
de zijn leedwezen over de openbaarmaking
dezer quaestie door den hoer Thomson tot
tweemaal toe, en diens scherpe oritiek
van deze plaats waar de beschuldigden zich
niet kunnen verantwoorden of den spreker
tot verantwoording roepeD, betreurde de
minister als zijnde tucht ondermijnend.
Dit vinden wij ook. Immers de heer Thom
son heeft gelijk, en dan ontgaat hij 't ver
moeden van wraakneming nietof hij
heeft ongelijk, en dan heeft de onder
mijning zonder esnigen grond plaats gehad.
Men kon 't dan ook hooren aan de uit
roepen van de sociaal democraten hoe
dezen schik hadden in 't geval. Ter Laan
riep dat is je ware Schaper riep Dat is
een idioot. Hugenholtz riep Dien hebben
ze generaal gemaakt en wordt straks mi
nister.
Ook toonde de minister het ongerecht
vaardigde der klacht aan. Eu toen bij
daartoe een gedeelte van den staat daarop
betrekking hebbende voorlas, brulde de
heer Thomson hem woedend toe: lees dan
geheel den staat voor.
Minister Heemskerk verdedigde de in
stelling van den Defensieraad als een ooi
lege dat de oorlogszaken builen de politiek
houdt, en kwam op tegen versohiilende
fantasieën van rnr. Marohaot.
De minister sprak volgens het verslag
Een dier phantasieën was dat de heer Talma
zijn motie introk op het oogenblik dal men
bezig was het Kabinet-De Meester in zijn
minister van oorlog te treffen. Zei de heer
Marchant dat om mij in de gelegenheid te
stellen het tegen te spreken f
De heer Marchantdat is zoo.
De Minister Welnu dan ben ik u dankbaar.
De motie werd ingetrokken iS December
en eerst den sisten werd besloten tegen de
begrooting van oorlog te stemmen. Misschien
besloten enkelen aan de linkerzijde daartoe
reeds vroeger. Ik weet dat niet en ik phan-
taseer niet(Luid gelach.) Maar alle onder
stellingen, behalve door mij gereleveerd, zijn
volkomen in strijd met de waarheid.
De allermerkwaardigste phantasie van den
heer Marchant, was, dat de Duitsche Keizer
over het blijvend gedeelte gesproken had jop
13 Dec. met de toekomstige leden van dit
Kabinet. De Duitsche Keizer zou gezegd heb
ben ik zorg wel voor de grenzenhoudt gij
uw blijvend gedeelte voor de orde in uw
land. Hoe kan een ernstig man zoo iets zeg
gen Ik heb er om gelachen Want het is
toch niet serieus te meenen, dat de Duitsche
Keizer met de Koningin zou komen spreken
over dergelijke dingen. En evenmin is 't se
rieus te meenen, dat de Duitsche Keizer daar
over gesproken zou hebben met mij, die hem
zeer bescheidenlijk als wethouder werd voor
gesteld. Ik heb reeds meer ontdekt, welke
phantasieën de heer Marchant in den politie-
ken strijd brengt. Men ziet nu wat ze waard
zijn. De heer Marchant heeft zich tentoonge
steld. Hoe komt men tot zulke phantasieën
Men spreekt er al 5 minuten over; doch ze
zijn zooveel tijd niet waard. In ieder geval
kan Men uit het gebeurde leeren, hoe wen-
schelijk het is dat men, alvorens zulke phan
tasieën te uiten, zich wendt tot dejbetrokke-
nen, die op de hoogte zijn.
Een verdiende afstraffing, diew<>erclo«t
zien. hoe sinds de dagen vau Verniers v. d.
Loeff, Fransen v. d. Putte, Wintgens ea
Keuchenius 't ptil der Kamer en der Kamer
debatten gedaald is.
Na de replieken, waarin dhr. Duyraaer
van Twist overtuigd bleef dat er geknoeid
is met de f32000 tan de sergeant-majoors-
instructeurs; dhr Marchant dat er gespeeld
wordt met 't recht van den officier de heer
Patijn dat hot blijvend gedeelte mnoodig
is en da heer Thomson dat hij de «rotte
plekken" in 't leger moet aanwijzen
werd de vergadering tot heden verdaagd.
Natuurverschijnsel.
Een wondere Noorderhemel dezen nacht.
Het was, of de zon geen afscheid had
kunnen nemen van de aarde, en een breede
rand van 't heerlijkst avondrood in 't Noor
den had achtergelaten als boodschapper
van den morgen, die weer komen ging. Een
schijnsel, zooals in den frisschen Septem-
beravordhet Westen kleuren kan, na een
heeten dag, aan den zeekant Eerst een
rand als van purper dan een breede strook
van zachter wordend rood, overgaande in
de zwakkere tinten van het prisma en met
een breede baan, helder als de fijne tint van
de lucht bij zomerschen morgenstoud, als
grens tusschen den nachthemel, die vol
sterren, verbaasd het tooverachtig Noorden
aanzag.
Het, wondarkleurenspel, dat tegen half
elf het oerst werd waargenomen en een uur
later op het mooist uitkwam, nam eerst
tegen het ochtendgloren een einde. Otn
half twee was de lucht zoo rein-klaar, dat
de tyd van deu Damtoren zoo gemakkelijk
viel af te lazen, of het drie uur in den mor
gen was. En de straatlantaarns schenen
menschen, die onnut iaat op waren,zóó stak
haar verlegen schijnsel naar af tegen het
helder lichtblauw van het zwerk.
Bovenstaande is de ervaring van een
Amsterdammer, maar zóó zien onze Zeeu
wen 't tegenwoordig haast isderen avond,,
nacht of morgen. Ook den ganschen afge-
ioopen nacht bleef de lucht met oker-
kleurigen gloed verlicht Het was het Noor
derlicht.. Er is stof voor den juichtoon
Hoe groot zijn, Heer Uw werken!
Raad van State.
In zake het geschil tusschen de gemeente
besturen van Neuzen en Westdorpe over de
verdeeliug van kosten ter uitvoering van de
gemeenschappelijke regeling omtrent toelating
van kinderen uit de gemeente Westdorpe op
de openbare lagere school te Sluiskil, gemeente
Neuzen, is bij Kon. besluit beslist, dat hier niet
aanwezig is een geschil waaromtrent door H. M.,
den Raad van State, afd. voor de geschillen van
bestuur, gehoord, behoort te worden beslist en
zulks omdat 't hier geldt geschil over gewone
schuldvorderingen, waarvan de beslissing niet
krachtens art. 70 der grond wet door de Koningin
kan worden gegeven, terwijl 't ook geen geschil
van bestuur betreft, te beslissen krachtens art.
122 der Gemeentewet junctis artt. 147 en 161
der provinciale wet, daar het belang, dat elke
gemeente bij de regeling heeft en het aandeel
der door ieder van haar te betalen kosten bij
overeenkomst, die zich aansluit aan de volgens
art. 121 der Gemeentewet tot stand gebrachte
regeling tusschen de gemeente, is vastgesteld.
West-Sumatra. De offieieele berichten
melden, dat het gisteren in West Sumatra
veel kalmer was.
Uit particuliere bron wordt vernomen dat
het gewest Sumatra's Westkust ia vijf com-
mandementen is verdeeld, waar b'tuDen aan
de aanwezige troepen de arrestatie der lei
ders van het verzet en bsscherming der
ambtenaren is ten taak gesteld. In Zuid-
Tapanoeli zijn onlusten uitgebroken. De
«saisteut-resident van PadangSidempoean,
K. Lorch, is met eene patrouille naar Mand-
beling vertrokken.
In Tapanoeli, waar evenals in West-Sumatra
tot invoering eener belasting, ter vervanging
van de gedwongen koffie-cultuur, werd over
gegaan, heeft blijkbaar de echo van het verzet
in de meer Zuidelijkgelegen Padangsche Boven
landen weerklank gevonden. Met Mandhéling
is de onderafdeeling Groot en Klein Mandailing,
Oeloe en Pekantan bedoeld met de in de nabij
heid van het voormalig fort Elout gelegen
hoofdplaats Penjaboengan, standplaats van den
controleur. (Hand.)
Ia de commissie, welke door den mi
nister van oorlog benoemd is om van advies
te dienen' in zake een reorganisatie van da
militaire muziekkorpsen, hebben 0 a. zit
ting kip't.-adj. Hartman, van het 3ereg.
inf. en le luit. Bouwman, dir. der Kon. Mil.
Kapel van het reg. grenadiers en jagers.
Goes Met ingang van 1 Augfiitus wordt
alhier als landmeter bij het kadaster ge
plaatst de heer M A. van Gastel,te Zierikzes.
Bij km», besluit is aan Cornells Be-
hage, loteling voor da lichting van 1900
uit de gemeeote Heinkenszand, bahoo-
rendo tot het 3a reg. inf., volgens de derde
en de vierde zinsnede vau art. 113 der
militiewet 1901, ontheffing veileend van
den werkelijken dienst, welken hij in dit
jaar, ingevolge art. 111 dier wet, gehouden
is te volbrengen.
Middelburg. De sergeant G. Minder
hout van het 2e bat. 3a reg. inf, alhier,
heeft met goed gevolg deelgenomen aan
het examen voor toelating tot het eerste
studiejaar van de oursus, zijnde eene voor
bereidende opleiding tot den officiersrang.
Op 9 Juli a.8. wordt bij dit bat. over
geplaatst de milioieu-soldaat D. Brouwers
van het le bat. 3e reg. inf. te B. 0. Zoom.
Waarde. Woensdagvoormiddag brak
op de hofstede van dhr C. Bal alhier brand
uit in een vijftal strooklampen.De inwoners
dezer gemeente daartoe door middel van
klokgelui opgeroepen brachten de brand
spuit iu alleryl naar d« plaats des onhei's.
Ook een der brandspuiten uit de gemeente
Krabbendijke was met het noodige perso
neel spoedig ter plaatse aanwezig. De
sfrooklauipou brandeu tot den grond toe af.
Gelukkig dat de wind niet diende anders
was voorzeker de geheele hofstede 'n prooi
der vlammen geworden. Blijkens een inge
steld onderzoek is de braud ontstaan door
dat een 7-jarige knaap aldaar met lucifers
speelde.
Schore. De heer Jobs Donkers alhier
is benoemd tot kantenier bij denWaterstaat.
Grosne Kruis. In hit Slot Oostende
kwamen gisteren bijeen de afgevaardigden
van het Groene Kruis uit de gemeenten
Goes, Kruiningen, Ierseke, Hoedekensker-
ke, Haiukenszand, Wolfertsdijk en Kra'i-
bendijke. De vergadering werd geopend
door de heer Domiuious van Kruiningen.
Ter vervaaging van hat voorloopighoof I.
besiuur werd een defi titief bestuur van d-z
Grosne-Kruis-vereenigiog Zuid-Beveland
gekozen. De heeren Dominieus en Coenen
(Goes) wenschten niet in aanmerking te
komen als lid van het definitieve hoofdbe
stuur.
Tot bestuursleden werden gekozen de
heeren J. Ermerins, E D. Koiff van Oester-
wijk, (voorzitter), dr. H Wessel (secretaris),
jhr. J. E Lewe v. Nijestein,T. Cupery, L.
Kloosterman en Jao. Welleman.
De bijdragen der aangesloten vereenigin-
geu werden bepaald op 10«0 van haar in
komsten.
Door verschillende afgevaardigden wer
den namens de afdeeling opgenoemd voor
werpen, waarvan de aanschaffing wensche-
lijk werd geacht.
Tusschen de medici Wessel en Ooenen
ontspon zich hierna een discussie over het
nut van ij skisten. De aanschaffing hiervan
werd door dr. Wessel aan- en door dr.
Coenen afgeraden.
Besloten werd de zaak aan het hoofdbe
stuur over te laten. Dit zal beginnen met de
aanschaffing van een ijekist en voldoet
deze, dan zullen misschien later alle afdee-
lingen er een aansohafilen en zal voor de
geheele vereeniging Zuid-Beveland één ijs
kelder worden gebouwd.
