NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No 222. 1908.
Maandag 22 juni.
22e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
UIT m PAiUS.
3.. J. BE J0N6E-VERWEST-. te
f. Pi D'HUIJ, te Middelburg.
Hoe is het mogelijk. Dan zou tooh al
PRIJS DER ADVERTENTIËN
UIT DE PROVINCIE.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers0,026.
Zij, die zich met 1 Juli a. s op ons
blad abonneeren, ontvangen bet tot
aan dien datum gratis.
20 Juni 1908.
In ons Perso verzicht nemen wij een
sehrii ven op uit het Friesch Dagblad ven
ds. Dieaaer aan 't adres van ons Prov. Co
mité, naar aanleiding van de openingsrede
van mr. De Veer en 't telegram aan dr.
Kuyper.
In dit schrijven komen verschillende op
merkingen voor waarmee wij accoord gaan.
Ook wij hebben herhaaldelijk als onze
meening uitgesproken dat wij in 1909 had
den moeten opkomen voor een crhistelijk
ministerie, en dat wij hierin zouden ge
slaagd zijn. Dan hadden wij vurig gehoopt
dat na deze overwinning het de Kroon had
mogen behagen dr. Kuyper met de samen
stelling van dit kabinet te belasten. Dat
zou de schoonste wraak zijn geweest voor
zijn smadelijke behandeling in 1905. Maar
dit ia door de a.-r. Kamerclub op 21 Dec.
1907 verijdeld. Nu wij echter, schoon tot
ons leedwezen, dr. Kuyper daarvan niet de
leiding heeft, weer een christelijk kabinet
hebben, zijn wij geroepen dit kabinet
krachtig te steunen, zoo noodig ook door
critiek, als zelfstandige partij, met hoog
houding onzer beginselen en een stembus
strijd voor te bereiden, waaruit een Kamer
meerderheid voortkomt,waarop dit kabinet,
maar dan met volkomen ontplooide kracht,
gelijk dat van 1901, steunen kan.
Dat enkele organen der ehr.-hist.en kath.
partijen op 't oogenblik onze geestdrift voor
een dusdanig optreden nog niet vermochten
te wekken, mag geen beletsel zijn, om met
alle kraoht ons op de aetie van 1909 te
prepareeren.
Ook wij betreuren 'tzeer dat een enkel
Roomsoh orgaan, met vergeting van wat de
leider orzer partij voor 't volk en vcor elk
der eoalitie-partijen geweest is, een ver
keerden toon aansloeg. En niet minder
dat De Nederlander zinspelend sprak van
iemand die in 't gereconstrueerde kabinet
zou willen zitting nemen. Maar ten
slotte hebben wij op de sympathieën dier
partijen en partij-organen geen recht, even
min als dr. Kuyper 't reoht zou hebben voor
zich het leiderschap der coalitie op te
eisohen, gesteld dat dit ooit door dr. Kuyper
zou begeerd zijn.
Maar dit maakt 'tons ten slotte te ge
makkelijker ons eendrachtig om hem als
den leider onzer pavtij te scharen, en onder
zijn voorgang dit kabinet te sohrageD, waar
het, zij 'took gedwongen met halve kraoht,
den weg gaat door 't kabinet van 1901
afgebakend.
Natuurlijk, zoo noodig met.teTugtreding
in ons isolement; maar wij voor ons
meenen dat hiertoe (gelukkig) nog geen
voldoende aanleiding is.
Godsdienstlooze philosofie.
Ds Bakker- te Bolsward (soc.-dem had
aan den heer v. d. Goes gevraagd of „met-
historisch materialistisch denkende partij-
genooten niet het recht hebben om ook in
Bet Volk daarvan blijk te geven en de arbei
ders voor te lichten omtrent hunne hoogere
geestelijke belangen.
De heer v. d.Goes antwoordt in abstracto
bevestigend. Maar nu heeft de redactie,
zegt hij, in Maart 1907 het historisch mate
rialisme deze godsdienstlooze wereldbe
schouwing tot haar „grootsten schat*' ver-
klaard.En dat deed zij om voor deze nieuwe
richting,die de arbeidersbeweging op gees
telijk gebied vertegenwoordigt, te propa-
geeren.
En dan zegt de heer v. d. Goes nog 6ens
van 't historisch materialisme „Het zoekt
de oorzaak van de maatschappelijke ge
beurtenissen geheel en al in maatschappe
lijke omstandigheden, in laatste instantie
bij de produktiewjjze of den maatschappe-
lijken arbeid. Het verklaart ook het gods
geloof op deze wijze, waarom de menschen
bepaalde maatschappelijke omstandigheden
gemeend hebben dat een bewuste almacht,
builen en boven de maatschappij, de wereld
bestuurt en de lotgevallen der menschen in
handen heeft. Onder den invloed van da
opkomst der bourgeoisie heeft zich een
natuurwetenschap gevormd, die bij de ver-
blaring van verschijnselen op haar terrein
de inmenging van 'n zoodanig opperwezen
absoluut heeft afgewezen. Zoo wijst ook de
proletarische wetenschap de moeiing van
een God met het menschelijk en maatschap
pelijk lotgeval af. En een socialistisch
orgaan behoort o. i. deze beschouwing te
propageeren,-wil zij niet tekort komen in
haar taak ook de geestelijke aanwinsten
van ds arbeidersbeweging, die r.u een is
met het socialisme, in steeds ruimer kring
te doen waardseren. Dit heeft onze redactie
gedaan o. a. door het met instemming over
nemen van het bekende stuk uit de Leipzi-
gev Volkszeitung waarvan Bakker klaag
de dat bijna ieder woord een godsdienstig
raensch moest ergeren
Dit is eerlijk gezegd zooals'tis. En nu
mag ds. Bakker over deze dingen in Eet
Volk nog wel eens komen debatteeren.
„Maar", voegt hij er waarschuwend bij
„meen niet dat ooit een socialistisch hoofd
orgaan principieel in welken godsdienstigen
geest ook zou kunnen wordeD geschreven.
Het zou dan ophouden den geest van de
groote meerderheid der ontwikkelde arbei
ders uit te drukken, geen instemming meer
vinden bij de lezers uit de klasse die toch
steeds de kraoht zal blijven uitmaken van
de moderne sociaal-demooratie.
„Wat het partj-orgaan betreftniet
voor niets heeft ons Partijbestuur voor
eenigen tijd verklaard dat het Kommunis-
tisch Manifest tevens program en uiting
eener godsdienstlooze fllosofi 3 de grond
wet blijft van de S. D. A. P."
Bier wordt 'tdus nog eens voor de zoo-
veelste maai duidelijk gezegd.
De geest der groote meerderheid der
ontwikkelde arbeiders is geen godsdienstige.
De godsdienst moet er dus buiten blijven.
Het Kommunistisoh Manifest program
en uiting eener godsdienstlooze filosofie is en
blijft de grondwet der S. D. A. I'.
Wat bovengenoemde predikant hiervan
aal zeggen
Of hij nu overtuigd zal zijn dat godsdienst
en eooiaal-demccratie niet samen kunnen
gaan t
Bewaarscholen.
Wij lezen in de Standaard
In het N u t is er sterk op aangedrongen,
om toch overal, waar het eenigszins doenlijk
bleek, fröbelscholen te stichten en er de kin
deren heen te lokken.
En wat was nu voor dien aandrang het
hoofdargument
Dit, dat de gewone Bewaarscholen zoo veelal
het middel bleken te zijn, om de kinderen
straks de bijzondere boven de openbare school
te doen verkiezen.
De schoolstrijd moet dus thans ook op de
Bewaarscholen worden overgebracht.
Zoo vroeg 't maar even kan, moet men zich
van het kleine wicht pogen meester te maken,
om zich te verzekereD, dat 't niet zal aidolen
naar die booze Vrije school. Reeds als het kind
nog piepjong is, moet men contact met de
ouders zoeken. Op de fröbelschool moet het
zin en smaak krijgen in wat de Openbare
school straks geven zal. En is het dan 6 a?
jaar, dan moet het door de Openbare school
worden opgeëischt.
Nu is het een feit, dat een klein kind
zekeren trek naar het Heilige verraadt. Liefde
voor het Heilige, liefde voor Jezus kan reeds
vroeg in het jeugdig hart ontkiemen. Misschien
wel, dat daarom de Bewaarscholen, waar ook
van Jezus verteld wordt, meer trekken.
En wat stelt nu 't N u t tegen dit Heilige over?
De f r b e 1-methode I
Op zichzelf uitnemend, en onderhoudend,
omdat 't de kinderen nuttig spelen leert, maar
hoe armelijk toch komt ook hier weer het
modernisme uit. Een knutselspelletje in ruil
voor wat het kinderlijk gemoed met heilige
aandoeningen vervullen kan.
Voor ons een spoorslag om ons nog meer
dan dusver op den bloei van het Christelijk
Bewaarschoolwezen toe te leggen.
UITGAVE DER FIRMA
W VkH
Met de Zondagsschool, is de Bewaarschool
een der uitstekendste middelen om het hart
van de volksjeugd niet door de koude van het
materialisme te doen bevriezen.
Een Telegram en een Rede.
Het telegram aan Dr. Kuyper gezonden
door het Prov. Comité van Zeeland wordt
door ds. N. Diemer te Droorijp overge
nomen in Het Friesch Dagblad, en Z.Eerw.
voegt er het volgende aan toe
Een schoon telegram, waarmede onze
gansehe anti-revolutionaire partij van harte
kan instemmen.
Bij dit telegram behoort echter een rede
en wel de rede, die Mr. de Veer op de
Zeeuwsohe vergadering hield.
Ook die rede is Bchoon, en op bijna alle
punten kan ik daarin medegaan, behalve op
één punt, en dat ééne punt betreft het car
dinals der gansohe rede.
Mr. de Veer roept de anti-revolutionairen
op, om onder dr. Kuypers leiding in 1909
aan dit ministerie een verpletterende over
winning te bezorgen.
Dat kan ik tot mijn groote spijt den heer
de Veer op dit oogenblik nog niet nazeggen.
In mijn vorig artikel heb ik gevraagd om
opheldering opdat hel vertrouwen in ouze
partij mocht terugkeeren, en als antwoord
op die billijke wensoh, verscheen er een
boonend hoofdartikel in de Nederlander.
Daarmede is echter het vertrouwen op dit
ministerie niet teruggekeerd.
Iu plaats echter van vertrouwen zijn er
sedert dien nog verschillende elementen bij
gekomeD, die onze verhouding tot dit mini
sterie niet verbeteren.
Het eerste optreden van dit ministerie ge
tuigt niet van politiek beleid de geboorte
zelf was een onvoorzichtigheid1909 zou
een schitterende overwinning gegeven heb
ben, indien het vorig ministerie was aan
gebleven.
Daarbij komt, dat van hel begin van zijn
optreden, de leiding om dit ministerie sterk
te doen staan niet was bij dr. Kuyper maar
Hij „de Nederlander." De band tusschen dit
ministerie en de „Nederlander** blijkt veel
sterker te zijn, dan met de „Standaard."
Zelfs kan zonder tegenspraak van het mi
nisterie door een man als Roodhuizen in
de kamer de „Standaard" in een hoonend
daglicht geplaatst worden.
Alzoo blijkt niet alleen de geboorte, maar
ook het opgroeien van dit ministerie te
geschieden onder bakerschap van de Neder
lander terwijl blijkbaar van dr.Kuypervrei-
nig notitie genomen wordt, en wanneer er
notitie van genomen wordt, dan is het om
hem te bestrijden.
Dit alles zal toch aan mr. de Veer niet
onbekend zijn. Is dat wel het geval, dan
zal ook hem thans wel duidelijk worden,
dat niet alles zoo schoon is, als hij in zijn
rede voorstelde.
Mij dunkt echter, dat mr. de Veer beter
op de hoogte was, en dan verwondert het
ons, boe de geachte voorzitter ven het
Zeeuwsohe Comité kan meenen, dat 1905
gewroken en de levensavond van dr.
Kuyper verhelderd kan worden, als deze
onder zulke omstandigheden dit ministerie
tot een roemrijke overwinning leidt.
In het telegram en in de rede van mr.
de Veer wordt de 30-jarige leidiDg van
dr. Kuyper als een beproefde geprezen.
Maar die beproefde leiding wordt thans ter
zijde gesteld
Indien het nu alleen om den persoon
van dr. Kuyper ging, wij zouden ons nog
niet zoo erg verontrusten, want onze strijd
gaat niet voor of tegen personen, maar het
geldt juist de beginselen.
Dr. Kuyper heeft 30 jaren lang onver
moeid geworsteld en gestreden tegen het
conservatisme en liberalisme en God heeft
hem de overwinning bezorgd, maar is het
liberale oonservatisme overwonnen, thans
dreigt een zoogenaamd christelijk conser
vatisme de leiding in handen te nemen,
en wil men nu dr. Kuyper gebruiken om
dit conservatisme met zijn breeden rug te
dekken
van 1—5 regel3 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
zijn werken met vruchteloosheid geslagen
zijn.
Ea waarin dit oonservatisme bestaat*?
Vooreerst gelijk ik een vorig maal reeds
aantoonde, komt dit uit in de wijze, waarop
de heeren in den Haag met de kiezeTs
springen. Wel ben ik tegen volkssouve-
rekiiteit, maar daarom zijn de kiezers nog
geen stemvee
Vervolgeus is het wel eigenaardig, dat
dit ministerie juist door de oud-liberalen,
de christelijk-historifchen en de Roomsoh-
Katholieken met hooge ingenomenheid ge
prezen en verdedigd wordt. De Nederlan
der heeft de leiding, en a!s dr. Bronsveld
zich tegen dit ministerie sohap wil zetten
dan wordt hij door zijn oud-libera'e con
fraters tot de orde geroepen.
Maar ook het ministerie zelve toont dien
kant uit te willen.
Dit ministerie is met regeeringsprogram
opgetreden zoo mek en kleurloos, dat zelfs
anders groote vijanden van oaze beginselen
zioh daarmede kunnen vereenigen.
Natuurlijk, niemand zal het aan dit mi
nisterie met deze Kamer euvel duiden, maar
dat dit als anti-revolutionaire politiek
wordt verheeerlijkt is reeds een bewijs
van weinig politiek beleid.
Ware dit program nu tot 1909, wij
zouden nog zwijgen, maar ieder ziet dat
het voor langer is dan 1909 en moeten
wij nu reeds na zoo lange worsteling onze
beginselen wegmofMen Zelfs het woord
„Christelijk" mocht niet opgenomen wor
den.
Misschien zal men zeggen, dat wij af
wachten moetenvoorkomen is echter
beter dan genezen, en daarom is het goed
thans reeds onze stem te verheffjD, want
alle voorleekenen wijzen er op, dat wij
de conservatieve kant opgaan.
En nu is het tooh ook aan mr. de Veer
niet onbekend, hoe onze eminente leider
reeds telkens tracht ons scheepje voor dit
conservatieve gevaar te behoeden, om alzoo
nog te redden en werkelijk leiding te
geven voor 1909.
la alle bescheidenheid werd geadviseerd
en gesproken van reconstructie van dit
Kabinet, en wat was het resultaat? Op
onheusohe wijze wordt hij bejegend en de
Nederlander (No. 4494) vindt dat hij die
feoousiruotie wensohf, om zoodoende een
buitenkansje te krijgen voor hem die er
in wil.
Is dit ook een persoonlijk motief Want
in no. 4503 zegt de Nederlander te gru
wen van het onderstellen van persoonlijke
motieven bij dr. Kuyper.
Hoe kan men nu wenschen, onder dr.
Kuypers leiding dit ministerie een schit
terende overwinning te doen bezorgen.
Zeker wij wensohen met alle kraoht te
strijden voor een reohts ministerie, maar
als de anti-revolutionaire partij daarbij het
gelag moet betalen, dan wordt het wel
wat moeilijk.
Neen ^daarvoor heeft onze partij onder
leiding van dr. Kuyper Diet steeds gestre
den, en dan gaan wij liever terug en
zoeken in ons isolement ons behoud, dan
een conservatieven weg te bewandelen.
Liever twee stappen terug, dan thans,
nu wij aan het begin van een nieuwe
perisde staan, onder anti-revolutionaire
vlag één stap in de verkeerde richting te
gaan.
Ds. N. DIEMER
Dronrijp, 16 Juni 1908.
Middelburg. Herkozen tot commissa
rissen in 't Polderbestuur „Walcheren" de
heeren L. Cysouw, Jbr. Mr. W. H. Snouck
Hurgronje, F. Dumon Tak, J. A. Zip, H. W.
CalleEfela en D. Kodde Lz., met resp. 130,
128,129,130.130 en 130 van de 136 stem
men, Er waren te Middelburg 121 en te
Westkapelle 15 stemmen uitgebracht.
Voorts bekwamen de heeren A. M. Tak,
A. Gesohiere, L. Franoke, C. Ponwer, J.
Minderhout, J. Moens, J. Maljaars, J. Mal-
jaars Az., P. Maljaars, J. Riemens en L.
HMIBt
Simonse elk 1 stem, W. A. de Rjoke 2
en K. Allaart 5 stemmen.
Een besteller van d9 Staatsspoor te
VHssingen heeft tegen wil en dank eene
reis met de dagtnaübjot naar Engeland
medegemaakt. Hij had bagage aan boord
gebracht; toen hij weder aan wal wilde
gaaD, bemerkte h\j, dat de boot reeds in be
weging was.
De oud-notaris W. S. B. uit VHs
singen, die door de Rechtbank te Middel
burg wegens frauduleuze handelingen tit
3 jaar gevangenisstraf is veroordeeld, is
naar de strafgevangenis te Breda overge
bracht.
Vlissingen De hulpbestellers J Biesma
en D. Broer zijn benoemd tot brievenbe
stellers alhier met ingang van 1 Juli as.
in de vacatures van de De Jonge en De
Vries die laatst conducteur der brieven
malen zijn geworden.
Vlissingen Het s.s. „Ameland" dat aan
De (Schelde" in reperatie is werd heden
morgen van Middelburg naar bier gesleept
waar het gedokt had. Bij de spoorbrug
komende sloeg het door den wind met
kraoht tegen het remmingswerk aan de
Oostzijde, zoodat dit bijna geheel vernield
werd. De zware palen ea balken in aan
merking nemende zal de schade nog al
aanzienlijk zijn.
Vilssingen. De nacht-mailboot „Hen
drik" is hedenmorgen omstreeks half 5
op de haven gekomen zij deed de reis
met eigen stoom en ligt nu gemeerd aan
de Oude Ponton waar de schade zal her
steld worden.
Goes. Naar wij vernemen heeft ook
de heer L. Franken ontslag genomen als
bestuurslid van „Handelsbelangen''.
Kapelle. De gemeenteraad heeft op ver
soek der oommissie tot wering van tohool-
verzuim, een verordening vastgesteld
waarbij strafbaar worden gesteld werkge
vers die schoolgaande kinderen beneden
den leeftijd van 12 jaar onder schooltijd in
hun dienst hebben. De maximum-straf i-s
bepaald op f 25 boete of 6 dagen hechtenis.
Bruinisse. Bij het lossen van grint uit
een schip in de baven alhier vond C. Leef-
lang een versteend kakebeen van een waar
schijnlijk voorwereldlijk dier. De lengte
ervan is ongeveer twee decimeter bij een
hoogte van ongeveer een decimeter en het
heeft een gewicht van ruim twee K.G. De
tanden zijn eenigszins geschonden, maar
nog zeer duidelijk zichtbaar. Het been heeft
den vorm van een langwerpig vierkant,
maar de bovenzijde loopt eenigszins gebogen
naar achteren ai. Langs de zijkanten zijn
zestien groeven aan iederen kantwaarvan
de opstaande kanten prachtig geconserveerd
zijn. N.Z.Crt.
Bij kon. besluit is ingevolge de
weduwenwet 1890 voor de ambtenaren
pensioen verleend o.a. aan A. B. Pfeiffer,
weduwa van W. J. Oldenhof, kommies lste
klasse bij 's rijks belastingen, f 232C. J. v.
d. Bel, weduwe van P. M. Voerman, opzie
ner lste klesse der visscherijen op de Schel
de en Zeeuwsoho Stroomen, t 345C. H.
Koppejan, weduwe van K. O. Enters, post
bode, f 210 en M. A. C. Faasse, dochter uit
het huwelijk van wijlen den brievengaarder
M. P. Faasse met wijlen J. P. Meijer, f 53.
In Zelandia klaagt een abonné over de
onhebbelijkheid van sommige rfjtoergasten
op het landbouwfeest te Oostburg, die,
met volle teugen den wijn inzwolgen, die
hen door mr. Hennequin aangeboden werd
en ontkurkte flesschen in hun zakken sta
ken om ze onderweg uit te drinken en de
leege flesschen weg te werpen. Zonderling
toch, als 'twaar is, dat de pers daar niet
over geschreven heeft.
De conclusie der commissie uit de
Twasde Kamer in wier handen zijn gesteld
de inlichtingen op 't adres van A. v. Wijk,
barbier te VHssingen, houdende verzoek
om vergoeding ingevolge art. USbis der
Militiewet, strekt tot dankzegging aan den
Minister voor de verstrekte inlichtingen,
