NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND, sthode No, 219. 1906. Donderdag 18 Juni. 22e Jaargang. CHRISTELIJK- HISTORISGh Stieren Clavers imaehine gen lerman, DE, P. Tep zictelf en tem ons. necbt WER, Oost- necht •aicL VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed. S, J, PE J)ONGE"VERWEST, te Goat F. P. D'HUU, te Middelburg, Snippers uit de oude doos. PRIJS DER ADVERTENTIËN PBS? dekerkp. 'judekerke. andering esi wagen, ea agdi die met W. BR1ELS- Koudelcerke. kromme weele. uscht, M. DE JAGER rke, Schenge- ,agd DOORN, bbeudjjke. October bij C. POPPE, tegen goed loon •p in 't eiland Franco brieven luurloon, onder EEUW, Goes. tagd es. eid BEEKE, land- k. KE, Gr^ps- Vlissingsche vraagt tegen et koken. at het werk van van zijn tijd vier eeuwen op- rakter bezitten maar dit neemt werken, behou- vattelijker zijn, ken. Van elke de reiziger eene en om den lezer ven, maakt bij en plaatsen in hij o.a.Nicosia ijk „Damaskus, s Cairo, maar mede dan is de eld het kasteel t op het kasteel zoo groot als drie voorsteden dermonde hij zoodanige n den trant en geschreven is, ijkheid, welke en te vergeefs zioh op Mande- t in 1322 de chers, die zieh land ophield op den Paltz- raaf v. Nassau, sden in 't laatst reizen besob rij en wel, bezocht als onze van bijnaam ver- ur" (den groo- (Slot volgt J IEDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25, Enkele nummers 0,021 UITGAVE DER FIRMA Eft VAN Zij, die zich met 1 Juli a. s. op ons blad abonneeren, ontvangen het tot aan dien datum gratis. De opgaaf van den spoordienst komt in dit nommer voor op de ge bruikelijke plaats. T«?g u zichzelf verdeeld is in den laetsten tijd het vrijzinnige huisje. De unionistische en vrijzinnig-democra tische pers is boos op de oud-liberalen, die zioh al meer van de vrijzinnige concen tratie, waarin Troelstra de eerste viool speelt, atwenden, en voeling zoeken bij rechts. Het Vaderland hief 't eerst deze klacht aan, en staafde haar met bewijzen. Te Rotterdam werd een ehr.-historisoh raadslid gekozen met de hulp der oud liberalen te Zaandam besloten deze laat- sten bij herstemming den antirevolutionair tegen den socialist te steunen. Te Amster dam stemden 8 oud-liberalen, bij eerste stemming reeds, in den gemeenteraad, op den antirevolutionair, bij de verkiezing van een wethouder, wien de zorg voor de open bare school zou worden opgedragen. In deze daden steekt geen beginsel. Het gold hier de keus „tusschen twee kwaden". Het ging tegen den vrijzinnig-democraat en den sociaal-democraat, met name tegen Ketelaar en Duys, m3t wier vooruitstre vende denkbeelden men zioh vooralsnog niet wSnsoht te vereenigen. Dit kan natuurlijk anders worden im mers Het Handelsblad gaf in 1903 aan BJjleveld boveD Troelstra de voorkeur, doch hielp hem in 1905 toch weer voor dezen laatsten inruilen. Maar op 't oogenblik staan zij er zoo voor, dat zij met de vrijzinnig-democraten niet meegaan. Het algemeen kiesrecht, dokos- telooze openbare school, de aanvallen op de gemeentekassende inkomstenbelasting, het spel met de blijvende gedeeltes dezer laat- steD, en do droeve débaole met 't kabinet- De Meester met en zonder Staal, zit hun hiertoe te dwars in de maag. 270 FEUILLETON DOOR SC ALDIS. Iets over twee minder bekende Vlamingen. II. {Slot.) Zeeuwsch Vlaanderen mag zioh dus met recht op van Ghistelles beroemen, want, wij herhalen het ofschoon een Gentenaar van geboorte, woonde hij te Zuiddorpe, ondernam van daar zijne reis, keerde er terug en schreef er het relaas zijner tochten. In later dagen schreef hij ook aldaar eene vertaling van Ovidius, van Tarentins en van Plautus. Niet alleen als schrijver en reiziger, maakte van Ghistelles zich verdienstelijk, maar hij heeft ook groote aanspraak op de hulde en de dankbaarheid zijner land- genooten. Dat bijgeloof bij hem de spoorslag was, om zij De reize te ondernemen is de waar heid. Het moge ook zijc, dat de handel in relikwiën en aflaten aanleiding kan geven tot minder gunstige beoordeeling, maar ook de kruistochten waren vruchten van het bijgeloof, evenzeer als de talrijke kloosters en geestelijke instellingen in Vlaanderenmaar laten wij vooral niet vergeten dat door die kruistochten de verliohting in Europa oneindig veel ge- woDnen heeft, zooals het monniken en geestelijke leekebroeders wareD, die het eerst den landbouw in Vlaanderen hebben ingevoerd en de grondleggers zijn geweest van den ontzaggelijken rijkdom der Ylaam- sche Abdijen en Kloosters, maar tevens ook van den rijkdom en welvaart van het gansobe gewest, want, we hebben het reeds Of hierin ook gevaar schuilt voor de Chr. partijen P Zeer zekei wèl, indien het Chr. kabinet zieh zou willon verlagen om, teneinde zijn wetsontwerpen er door te baleo, beginnen zou met dien kant uit te kijken. Doch hierop bestaat, bij de tegenwoordige samen stelling vau dit Kabinet al heel weinig kans. Doch gevaar zou er ook in steken, wanneer de leiders der kiesverenigingen zouden gaan indommelen op de zoete hoop dat bij de stembus in 1909 een smaldeel dezer ontevreden of vreesachtige liberalen zieh bij onze legerscharen zou aansluiten. De gedachte aan de mogelijkheid op een dergelijk overloopen tot onze gelederen moet vèr van hen blijven, 1905 hcc-ft 't ons geleerd, dat de wor steling bij de stembus door geen andere tegenstelling dan voor of tegen de Chr. staatkunde zal worden beheerseht. Op dit oogenblik geven de organen der Antirev. en der R.-K. partij éénzelfde vèr van onzeker geluid. De Voorhoede, bet Katholieke orgaan, schrijft Naar onze meening zou een dergelijk openlijk of bedekt samengaan met de Oud-liberalen niets anders zijn dan het begin van het einde, niet enkel van de Linker-concentratie, maar ook van de Rechtsche coalitie. 't Is toch duidelijk, dat een dergelijk samen gaan, waaraan elke principieele grond slag ten eenen male ontbreekt en dat dus slechts op een bepaald p r a c t i s c h akkoord zou kunnen besloten worden, een groot deel der anti-revolutionaire en katholieke kiezers tegen de borst zou stuiten. De voortzetting en aanvulling der zoo hoog noodige socialewet geving, zou het kind van de reke ning worden. Dat hiervoor arbeiders- en middenstand niet te vinden zouden zijn, spreekt van zelf. Wij zouden dus, om wille van een kort stondig politiek succes d e b 1 ij v e n d e eenheid der Rechterzijde, ook van onze eigen Part ij, op'tspel zetten. Dit schrijft otr. Aalberse. En De Stichtsche, niet minder beslist, schrijft aan 't adres van de antirevolutio nairen vroeger gezien, was Vlaanderen een van de rijkste streken der aarde. Het zou dus verkeerd zyn, de verdiensten van Van Ghistelles te willen verkleinen, om zyne godsdienstige gevoelens. In Palestina dan, had Van Ghistelles een soort koren opgemerkt, dat ruime opbreng sten leverde, en den inwoners tot voedsel diende, evenals de weit (tarwe) in Vlaan deren. Hij kwam op 't denkbeeld, dat deze weit in de lichte gronden aldaar met voor deel verbouwd zoude kunnen wordenhij verzamelde derhalve daarvan eenige zaden, die hij opborg in zijn zakboek of reisjour naal en aldus overgebracht naar zyn bezit ting te Zuiddorpe. Hier plantte hy deze zaden, en deze proefneming gelakte zoowel, dat binnen korte jaren de Saraceensche weit, op groote schaal te Zuiddorpe werd verbouwd en dien bouw allengs door geheel Vlaanderen werd verspreid. De overbrenging der zaden, we hoorden het reeds, had plaats, doordat onzen reizi ger deze in zijn reisboek opborg, en van daar, wil men, dat het koren later boekweit werd genoemd. Sommige schrijvers, w. o. ook Naglglas meenen dat de naam moet af geleid worden van beukenweit, daar de kor rel op beukennoot geleek. Er zjin er die van gevoelen zijn dat het Saraceensche koren voor het eerst in Frank rijk werd verbouwd. Dit is zeer wel moge lijk, maar dit neemt niets weg van de ver dienste van Van Ghistellesdie deze cultuur 't eetst naar Zuiddorpe heeft overgebracht ea alzoo in onze Nederlanden inheemsch is geworden. Dat de verbouwing van dit koren het eerst om en bij Zuiddorpe werd onder nomen, blijkt ook uit oude pachtbrieven, door de geestelijkheid verleend, in welke het verbod voorkomt van het teelen van t a*5 -V i~~ var» 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent. Familieberichten van 1 —5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent e.3naBaareEHaaGHe8BHaKl&3gflas9MmB£afHSiav Het ware toch mogelijk, dat er onder ons waren die redeneerden „we moeten die wei felende Liberalen wat tegemoet komen door niet al te scherp ons beginsel op den voor grond te stellen. We kunnen toch wel aan onze belijdenis getrouw blijven al loopen we er niet mee te koop". Als het dien weg opging, waren we weg. Op hetzelfde oogenblik, dat we steun won nen voor onze partij, zou uit die partij de levenskracht verdwijnen en zou het zout sma keloos worden. Wil een deel onzer liberale medeburgets bij ons steun zoeken tegen de gevaarlijke denk beelden van hun radicale en socialistische geestverwanten, dit kan ons niet anders dan aangenaam zijn. Maar de Antirev. partij moge om hun dat gemakkelijk te maken geen haarbreed wijken van de besliste belijdenis harer beginselen, waarin mannen als Groen, Keuchenius en Kuyper haar zijn voorgegaan. Wij weten 't niet, doch vermoeden 't wèl dat d6ze schryver is de heer De Waal Malofijt. In ieder geval is de waarschuwing van deze twee zijden ons niet onwèlkom, en zelfs zeer sympathiek. Waar nog by komt, dat, toen zij dit schre ven, zij nog niet wisten dat in Het Vaderland door een inzender zeer duidelijk is aange drongen op een samengaan van de geheele vrijzinnigheid tegen de Rechtsche coalitie. Deze liberaal toch schrijft//Wat de toekomst ons brengen kan weet ik niet, maar dat wy voorloopig, dat wij zeker in 1909 nog tegenover ons zullen zien de cls- ricaal-conservatieve coalitie, dat weet ik wèl. Ik geloof niet aan democraten, die ter rechterzijde zjjn gezeten. Welnu, de vijand die tegenover ons staat, is die elericaal- conservatieve coalitie. Wie door haar niet overvleugeld willen worden, moeten zich eveneers samecsluiten en onverdraagzaam heid onderling zooveel mogelijk bannen, 't Gaat te vlug zoo zullen de behoedzaam- sten klagen, wannear het meer vooruitstre vend element domineert, het gaat veel te langzaam zoo zullen de vurigste klagen, wanneer het meer behoudend element zijn invloed doet gelden- Maar, wat vlugger of wat langzamer het leger trekt toch gesta dig voorwaarts, het slaagt er toch voortdu //heidens ooren genaemd boeokweit". Hetzij nu dit verbod voortsproot uit bijgeloof, hetzij uit eeniganderlandbouwkundigvoor oordeel, genoeg is het te weten, dat het verbod bestond, en dat de boekweifcultuur bekend was. Ridder Joost stierf den 21 Sept. 1516 op zijn Slot te Zuiddorpedrie dochters nalatende; hij werd begraven in de kerk in het familiegraf. De niet meer aanwezig zijnde graftombe, ter zijner eere opgericht, was voorzien van verschillende opschriften, in koperen platen gesneden, van welke eene het relaas van het overbrengen van het Saraceensche koren op de wijze als wij gezien hebben, bevatte. Wat het opschrift betrett, ook dit is ver loren geraakt. Vóór de deur der sacristie van de nieuwe kerk te Zuiddorpe, welke gebouwd is ter plaatse waar het oude, in 1817 afgebroken gebouw zieh bevond, ligt nog het fragment eener grafzerk, op welken, naar sommigen meenen, nog goed gezien kan worden, dat daarin koperen platen zijn gehecht geweest. Deze steen schijnt echter niet van het graf van onzen Ghistelles afkomstig te zijn, doch was, volgens het niet gemakke lijk meer te ontcijferen opschrift, bestemd voor een ander lid van dit geslacht, n.m. voor "messire Jan van Ghistelleridder, Heer jvan Broecke, Moere, enz., overleden 1487 en getrouwd met Margareta Vilain, gestorven 11 Jan. 1432. Nemen wij nH in aanmerking, dat som mige schrijvers, zooals Janicon en „de Tegenw. Staat van alle Volkeren", die hunne gegevens uit plaatselijke narichten hebben zamengesteld,alsmede van de eerste invoering van de boekweit door Van Ghis telles gewagen, dan mogen wij het éénmaal bestaan van het opschrift der graftombe gelooven, en de zaak voor bewezen houden. rend in den vijand der reactie te weerstaan, mits (en dit is de hoof Iziak)het zorge één leger te blijven." Terecht voegt mr. Aalberse in evenge noemd katholiek blad De Voorhoede hier aan toe Roëll en Troelsta, hand in hand, dat is de leuze voor 1909. Eén ding is duidelijk: de schrijver gelooft blijkbaar even weinig aan democraten, die ter linkerzijde zijn gezeten. En hij geeft groot gelijk. In ons land en 't st ekt ons waarlijk niet ten oneere wegen zoowel bij conservatieven als gij democraten, zoowel rechts als links, de broote beginselen zwaarder dan het oogenblikkelijk stoffelijk resultaat. De twee groote wereldbeschouwingen, de modernistische en de christelijke, zetrekkeueen lijn dwars door conservatieven en demociatie heen. En wij zouden het een ramp vinden, met 't oog op de hooge beginselen, die wij belijden, wanneer ter Rechterzijde de groote scheidings lijn, hetzij door democraten, hetzij door conser vatieven, uit '1 oog werd verloren. En dit zou hij doen, die bedekt of openlijk op een samengaan met de oud-liberalen aanstuurde. Wy mogen uit deze uitspraken besluiten dat de Rechtsche partij an en wy sluiten hierbij de Chr.-Historische partij in, al heeft deze zich op dit punt nog niet uitge sproken op deze klip van verflauwing der grenzen om de oud-liberalen te winnen, niet stranden zullen. Want, ook san dia zyde is het meermalen duidelijk gez»gd de. twee groo'e wereldbe schouwingen de moderne en de christelijke trekken een lijn dwars door conservatieven en democratie heen. Di9 lyn wenschen wy in 't oog te houden. Want hoezeer het vrijzinnige hais tegen zichzelf is verdeeld, tegen ons in begin sel gekant is het nog meer. 17 Juni 1908. De opbrengst der Rijksmiddelen heeft ook in Mei teleurgesteld. Wel werd o.a. aan suooeesiereohten ruim en aan sulkeraooijns circa 3 ton meer, totaal 6 ton meer ontvangen doch nagenoeg alle andere inkomsten waren minder. En dan welke oijfers Een anderen steen, mede afkomstig van dit gedenkteeken,waarop vier beelden.fraai zyn uitgebeiteld, is uitmuntend bewaard gebleven. Hij werd, door wijlen den notaris Mullié te Axel, die met den verkoop der af braak van de oude kerk, in 1817, was bo- last, bewaard en ingemetseld in den achter gevel van zijn woonhuis, welko woning later betrokken werd door den predikant van Axel. En waar wy nu in onzen tijd zien, dat er alom vereenigingen en bonden worden op gericht ter bevordering van den landbouw en die met kwistige hand eer en rijkdom aanbieden aan een ieder, die slechts de ge ringste, wezenlijke verbetering weet aan te wijzen,dan mag men ook onzen Van Ghistel les wel de eer aandoen, dat men zich zyner herinnere, en dat zijne landgenooten hem, als den invoerder van een hoofdvoortbreng sel in den landbouw zy het dan ook dat het product tegenwoordig in Zeeland bijna niet meer verbouwd wordt met vereering ea dankbaarheid gedenken. Een ander, niet minder voortreffelijk figuur, al is het dan ook op ander gebied en mede Vlaming van geboorte, vinden wij ver noemd in den geleerden Georgius Cassan- der. Ook hem hebben wij te Kadzand zynde ai even ontmoet. Onze Cassander zag in 1515 te Kadzand het eerste levenslicht. Nog betrekkelijk jong zynde, werd hij eerst te Brugge en later te Gent als leeraar in de godgeleerd heid beroepen. In die betrekking schreef hij 0. a. een werk over //de plichten van den vromen beminnaar der openbare rust en vrede bij de bestaande godsdienstige verdeeldheden". Calvijn, het werk aan een ander toeken nende, gaf een heftig tegengeschrift uit, doch Cassander, den naam aannemende van Grondlasten 81, personeel 67, vermogens 23, invoerrechten 86, gedistilleerd 178, zoufaccijns 30, geslacht 60, domeinen 373, loodsgelden 37 duizend gulden minder! Ia 't geheel bracht Mei 1908 ruim 3' 'a ton minder op dan Mei 1907. Van Januari tot Mei kwam reeds ruim 1 miljoeu minder in dan in diezelfde maan den van het vorige, jaar. Het vorige kabinet heeft wèl de vetta jaren gehad. Voor 't tegenwoordige schij nen de magere ie zijn ingeluid. Dr Kuyper en de Evenredige Vertegen- woordiging. Dr Hoffman uit Gouda meldt in Uet Cen trum dat dr Kuyper, evenals dr Schaepman „voortgekomen uit de latent verborgen staatkundige krachten van het onderdrukte christelijk voorgeslacht", hem in 'n hoogst ernstig beginaeldebat over de opportuni teit van Evenredige Vertegenwoordiging het volgende heeft opgemerkt. Recht hebben wy op E. V. Reeds nu in bovenmoerdyksche provin ciën c-n gemeentedistricten. Bijna alle partijen zijn voor E. V. Toch laat de historie, do psychologie, de toekomst van een volk zich niet bepalen door louter cijfers en partijweDschen. Dr Hoffman is net hiermee eens. Hij noemt dit «een zielkundige factor in onze prectische politiek". Gelijk wy reeds meldden zal dr. A. Kuyper in de vergadering op 1 Juli, a.s- om to komen tot een organisatie van alle a. r. Gemeenteraadsleden in Nederland tegen woordig zyn, en leiding geven by de saamstelling van een antirevolutionair Gemeente-Program. Dit waarborgt een goede opkomst en een aanvankelijk wèl slagen der poging die van enkele Zuid Hollandsche Raadsleden is uit gegaan. In de oprospings-circulaire werden be reids verschillende onderwerpen genoemd, waaromtrent het vormen van een communis opinioeen gemeenschappelijke meening noodig is. Verranius Modestus Pacimonlanus, wedor- legde bem volkomen- Deze aangenomen naam, die zooveel be- teekent als nederige beminnaar der waar- heid en vermaner tot vrede, getuigt van 's mans verlichte en verdraagzame gezind heid. De verschillen der Wederdoopera trachtte hy mede te bevredigen. Op ver zoek van Willem, hertog van Kleef, riep Keizer Ferdinand 1 hem, bij eigenhandige brieven naar Weetienopdat hij raad geven zou om de twisten tusachen Roomschen en Protestanten by te leggen. Te zwak zynde om de reis te aanvaarden bracht hy zijn oordeel uit in een Latynech geschrift,welks titel in onze taal luide: „Raadgeving om trent de geloofskweatiön en geschillen tus- schen Katholieken en Protestanten." Behalve de bovengemelde geschriften heeft hij nog eene groote menigte andere uitgegeven, allen evenzeer getuigende van zijn helder verstand en verdraagzamen geest. De beroemde hoogleeraarCo«rf//g«<s, die zooveel toebracht om de godsdienstige verdeeldheden in Nederland en Duitschland uit den wag to ruimen, heeft de raadgevin gen van Cassander aan keizer Ferdinand en Maximiliaan II in 1642 wederom in 't licht gegeven, en hoezeer streng protestant, in vele meaningen Cassander gevolgd. Cassan der overleed te Keulen, slechts 51 jaren oud. Roomschen en Onroomschen, allen bewon derden hem, en bedenken wij nu, waar, wanneer en onder welke omstandigheden, hy optrad als bevrediger, dan zullen wy moeten bekennen, dat Kadzand, alle recht heeft zich te mogen beroemen op zyn ge boorteplaats en dat het nederige plaatsje, tegenover machtige prelaten uit den vreemde, een man kan stellen uit zyn raid den, die tegen deze grooto Heeren volko men opweegt.

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1908 | | pagina 1