NIEUWSBLAD
historisch
VOOR ZEELAND
No. 218. 1908.
Woensdag 17 Juni.
22e jaargang.
CHRISTELIJK-
„EFFATHA".
Binnenland.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed,
J. m JGNCtë-VERWEST
P. D'HUU, te Middcslburc
te Goes
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Zij, die zich met 1 Juli a. s. op ons
blad abonneeren, ontvangen bet tot
aan dien datum gratis.
[JIT DE PROVINCIE.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,23.
Enkele nummers 0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
EK VAK
van 1—5 regels 40 cent, iedere regeï meer 8 ceuu
Famiiïeberichfen van 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Bij gelegenheid der Jaarvergadering van
da „Vrreeniging vaD Chr. Onderw. en On-
derw:'zeressan in Nederland en zijne Over-
zeescae Bezittingen", die in deze week te
Dordrecht gehouden werd, had ik 't voor
recht, met vele andere Broeders en Zusters
een openbare les bij te wonen in 't Doof
stommen - Instituut „Effatha" (Graven
straat 1). Ik zou meenen, mij aan ondank
baarheid schuldig te maken, wanneer ik
deze omstandigheid niet aangreep, om nog
eens de aandacht der lezers van ons blad op
deze treffelijke stichting te vestigen. Veel
te weinig nog is z(j bekend. Te velen onder
ons donkön, wanneer zij van Doofstommen-
Instituten hooren, nog uitsluitend aan de
groote inrichtingen te Groningen en Rot
terdam, die zeker hun roem ruimschoots
verdiend hebben, maar die voor de kinde
ren uit onze kringen evenmin gesohikt zjjn
als de Openbare Volksschool, omdat zij
liggen onder den ban der neutraliteit, 't Is
waarschijnlijk voor een deel aan deze min
dere bekendheid te wijten, dat Groningen
en Rotterdam nog altijd een aantal kinde
ren trekken, die gezien de beginselen,
die hun ouders belijden in «Effatha"zou
den feehooren. „Voot een deel" zeg ik, want
ten deele is deze misstand ook te wijten,
aan de meerdere kosten (ook al is„Effatha"
betrekkelijk zeer goedkoop f200'sjaars,
terwijl de ouders voor de bleeding moeten
zorgen) maar natuurlijk zou ook deze oor
zaak verdwijnen, zoo onze Dordtsohe stich
ting meer algemeen gekend en dienten
gevolge ook meer algemeen gesteund werd
door oontributiën als anderszins.
Rijkssubsidie geniet „Effatha" niet— ook
niet voor de sohcol „Effatha" is voor
'toogenblik nog geheel gehuisvest in een
gewoon huis, waarvan eenige ksmers voor
schoollokalen ingericht zijD, dooh dit zal
niet lang meer dureD reeds zijn de nieuwe
schoollokalen buiten 't oude gebouw afge
timmerd en de ververs bezig, ze een nel
aanzien te geven. Die nieuwe lokalen ziet
ex eigenaardig uitde staande wanden
hebben geen ramenalle lioht valt van
boven in. Dit heeft zijn goede reden. De
kinderen moeten van den mond des onder
wijzers de klanken aflezen door 't ge
zicht, daar zij immer 't gehoor missen 6n
daarvoor is noodig, dat steeds 't lioht op
diens gelaat valt. Dit is bij zijlieht sleehts
gebrekkig te bereiken.
Intussohen heeft 't minder volkomene der
huidige inrichting niet verhinderd, dat men
resultaten bereikt heeft, die onze oprechte
bewondering verdienen. Laat mij om dit
in 't lioht te stellen, verslag mogen geven
van de bijgewoonde lessen.
Allereerst zagen we den directeur zelf
bezig met de aanvangsklasss. Onze meeste
lezers zullen, naar ik hoop, weten, dat de
directie berust bij den heer A. Kes. Deze
was, tijdens 't directeurschap van wijlen
den heer Oranje als onderwijzer aan
„Effatha'1 werkzaam geweest, en had zich
voor zijn taak zóó goed berekend betoond,
dat Oranje, op zijn sterfbed gevraagd, hoe
'tna zijn verscheiden met de leiding en't
onderwijs gaan moest, ten antwoord gaf
„Daar zal Br. Kes wel voor zorgen.'' De
heer Kes, destijds hoofd der Chr. sehool
te Kolijnsplaat, meende, op deze wijze
geroepen, niet te mogen weigeren, de taak
op te nemen,van Br. Oranje, te vroegnaar
mensehelijk berekenen ontvallen, en
wij hoorden hem verklaren „Ik heb tot
heden toe daarvan geen berouw gehad."
Hoogst aangenaam is de wjjze, waarop hij
en zjjn onderwijze) s met de kinderen om
gaan en de hoele houding der kinderen ge
tuigt, dat ze zich met hun meesters op hnn
gemak gevoelen. Als men nooit zoo een
schaar misdeelde kinderen gezien heeft, en
vergeet rekening te houden met den aard
yan het kind, stelt men zich allicht voor,dat
het gebrek, dat hen in zoo'n inrichting
samon bracht, een eenigszin» gedrukte
stemming zal veroorzaken, dat er een scha
duw zal rusten op de levenslust dier jeugd.
Dit is allerminst het geval. Na de les had
den de kinderen (vanwege onze vergade
ring, meen ik) den dag vrij en ik kan de.
verzekering geven, dat ze die boodschap
met even stralends gezichten ontvingen als
onze normale leerlingen,al konden z(j en
dit treft den bezoeker hun vreugde niet
uiten als dezen, 'k Geloof, dat zjj, vooral
onder deelgenooten iu hetzelfde gebrek, dit
al zeer weinig gevoelen on het is een heer
lijke taak van stichtingen als „Effatha" te
bewerken, dat zjj het ook in hun later leven
zoo weinig mogelijk zullen gevoelen.
In de lagereklassenzijnnatuurljjk spreek
oefeningen, met lees- en schrijfoefeningen
verbonden, schering en inslag. Menige
lezer zal, naar ik vermoed, vreemd opzien,
ala hij van „apreekoefe .ingen" lebst. Kun
nen dandoofstomme kinderen loeren spre
ken Ja zeker kunnen zij dat, althans ver
reweg de meesten, Alleen wanneer stomheid
het gevolg is van een ongeneeslijk gebrek
aan het stemorgaan, kunnen zij het niet,"
maar dan gaat zjj natuurlijk niet noodwen
dig met doofheid gepaard Bij doofstommen
is bijna altoos de stomheid het gevolg der
doofheid. Omdat de volstrekt doove gaeri
geluiden kan waarnemen, leert hij niet
spreken. Kan men den doofstomme op eer.
of andere wijze leeren, hoe hij de spraak
organen stelUn en bewegen moet, om be
paalde klanken voort te brengen, dan kan
hij leeren spreken. Natuurlijk gaat met het
aanleeren der woorden dat hunner betse-
kenis hand aan hand.
Nu begint men in de eerste klasse de
kinderen dingen aan te wijzsn, die dan ge
ncemd worden. Dit noemen geschiedt zéó
dat de stand der spraakorganen by
elke letter zoo goed mogeiijk kan waarge
nomen worden.
Behalve door 't gezicht geschiedt deze
waarneming zoo noodig door 'tgevoel:
'tkind legt de hand b.v. tegen de keel
('t strottenhoofd) des onderwijzers. De leer
ling beproeft nu zijn spraakorgaan den-
zelfden siand te geven en vervolgens den
onderwijzer na te spreken. Natuurlijk ge
lukt dit niet zoo dadelijk vooral de vor
ming der klinkers kost heel wat moeite.
Ia 't algemeen is 't leeren spreken voor den
onderwijzer en voor den leerling een werk
van eindeloos geduld voor den eerste
ook een werk, dat heel wat voorbereidende
studie eiseht. De heer Kes geeft zijn onder-
wjjzers met 't oog daarop bijzondere lessen,
want een vormschool voor onderwijzers
aan doofstommen bestaat in ons land niet -.
de onderwijzer, die zioh voor dit werk
geeft, moet aan lie inrichting zelf tot dezen
arbeid bekwaamd worden. De gesproken
woorden worden vervolgens op 't bord ge-
sohreveD. Op 't bord schrijven is in alle
klassen veelvuldig aan de orde en 't trof
mij, hoe bijzonder goed de kinderen schrij
ven, èn op 't bord èn op lei en schrift.
In de laagste klasse de leeftijd der leer
lingen loopt nog al uiteen, wijl niet allen
op denzelfden leeftijd in Effatha" komen
schreven de kinderen b.v. zinnetjes als
»De molen is hoog", en ze deden 't meeren-
deels goed. Dezelfde zinnetjes werden reeds
vrij duidelijk nagesproken.
In 't volgende leerjaar wa3 de onderwij
zer bezig, zijn leerlingen de beteekenis van
't woordje »maar" te doen gevoelen. Men
begrijpt, dat 't bijzonder moeilijk is, de
kinderen beteekenis en gebruik van zulke
woorden (woorden van abstracte beteekenis,
betrekkingswoorden) aanteleeren. Woor
den als stoel of tafel, loopen of zitten, groen
of rood zijn gemakkelijk in hun beteekenis
te vatten, maar anders is 't b. v. met de
meeste partikels. Om nu de kracht van
't woord »maar" te doen beseffen, vraagde
de onderwijzer, wijzende op de tafel„Wat
is dit de leerling antwoordde„Dat
is een tafel". De onderw.„Hoe is deze
tafel i" De leerl.»Die tafel is geel". Do
onderw.»Is deze tafel wit De leerl.
»Die tafel is niet wit, maar geel".
Zoo werden ook geleerd de tegenstellin
gen „niet hoog, maar laag", „niet rood,
maar bruin" enz. Dezelfde leerlingen be
gonnen ook reeds met eenvoudige reken
oefeningen, bjjv. 14 5 19.
In een volgende afdeeling woonden we de
Bijbelles bij. Daar bier tweeleerjaren onder
de hoede van één onderwijzer gesteld wa
ren, werden twee onderwerpen besproken
„de Wetgeving" en „de opwekking van't
doehtertje' van Jsïrus". Van de eerste les
kregen wjj een, door de leerlingen geschre
ven, schets iu vragen en antwoorden. In
dezen vorm wordt de stof in 't geheugen
vastgelegd. Naar de beteekenis der moei
lijke woorden' werd gevraagd en deze
(steeds in volledige zinnen) gegeven. De
tweede les werd in soortgelijken vorm ge
geven met een (zwarte) plaat tot uitgangs
punt, en daarna door één der jongens zeer
nat en zonder fouten, op't bord geschreven.
Hoe ver de leerlingen hier reeds gevorderd
waren, werd ook bewezen door 't volgende
een paar kinderen moesten zich aan twee
onzer voorstellen; zij deden dit netjes en
zeer verstaanbaardhr. Rademaker, uit
Middelburg deed één hunner een paar vra
gen en werd (h(j sprak natuurlijk langzaam
en goed gearticuleerd) goed verstaan en
beantwoord.
In de hoogste klasse waar ons oog viel
op een fraaie kaart van Nederland, 't werk
van wijlen den heer Oranje werd Ge
schiedenis des Vaderlands en Aardrijks
kunde gevraagd. Beantwoorden (ook toon
één der onzen de plaats van den onderwij
zer innam) waren zóó, dat wij daarmee te
vreden mogen zijn, als wij zo van onze ge
wone leerlingen uit de 6e klasse ontvangen.
Hier werd niet moer uitsluitend in volledige
zinnen geantwoord zeer terecht, omdat 't
leven dit niet eischt, ofschoon het voor het
onderwijs in de lagere klassen noodzakelijk
is. We zagen zeer goed teekenwork en de
heer Kes vertelde ons later, dat ook het
handwerk (tot borduurwerk toe) der meis
jes er keurig uitziet. Trouwens al hot
werk der leerlingen draagt hetzelfde
stampei van netheid en nauwkeurigheid,
en waar de ouderwijzers ons telkens vertel
den, welke leerlingen meer, welke minder
vlug waren en ook de minder vluggen een
beurt gaven, meenen we gerechtigd te zijn
tot 't besluit, dat wat ons te zien gegeven
werd, werbefijk 't totaalbeeld der sehool
vormt.
Vas harte hopen we, dat „Effatha"(welks
nieuwe school voor 80 leerlingen plaats zal
bieden, terwijl er thans nog slechts een
groote 30 zijn) steeds meer moreelen en
finantiëelen steun moge genieten vooral
ook, dat alle doofstomme kinderen van
ehristelijken huize op den duur daar een
plaats mogen vinden, want elders is hnn
plaats niet, hoe goed ook de instituten van
Groningen en Rotterdam voor 't overige
mogen zijn. Wie in „Effatha" onderwijs
genoten heeft, is niet alleen zóóver, dat hij
zioh in 't maatschappelijk leven redden kan
(met 't oog op den omgang met hoorenden
en sprekenden wordt geen vingers; rnak
aangeleerd, die den doofstomme alleen om
gang met zijn lotgenoten veroorlooft) (hij
heeft ook onderwijs ontvangen in 't Woord
onzes Gods niet alleen tot zijn mond,maar
ook tot zijn hartisin Jezns'Naamgesprokea:
„Effatha I" „Word geopend 1" En wij mo
gen gelooven, dat dit woord tot velen niet
vergeefs gesproken is.
Alle inlichtingen omtrent „Effatha" wor
den, behalve door den directeur en de be
stuursleden, ook gaarne gegeven door de
correspondenten in de verschillende plaat
sen. Van de Zeeuwsohe hoop ik in een vol
gend no. een lijstje te geven. Daar ik dit op
reis schrijf, heb ik dit thans niet ter hand.
Van mensohen te Biggeberke of in den om
trek zal ik zeer gaarne giften en nog liever
toezegging eener jaarlijksche bijdrage ont
vangen.
K. WIELEMAKER,
Corresp. van „Effatha" voor Biggekerbe.
Correpondenten van „Effatha" in Zee
land zijn (volgens 't laatstverschenen jaar
verslag) Arnemniden O, Klaasse, Ax4
M?j. W. van Vliet, Biggsksrke K. Wigls-
maker, 's-Heer Arondskerke L. v. Vessem.
Kolijnsplaat Jee. Oranje Lz-, Middelburg
Kerfeeraad Geref. Kerk C, Vera Mevrouw
Scbeele—Oggel, Vlissingen, P. G. Laer-
noes P.Gz 't Zand (gem. Koudefeerke W
B. Kroeze.
Volgens 't z -Jfde verslag waren in de Ic-
richting drie kinderen uit Zeeland één nit
Zaamslag, één uit Ierseke en één uit Arne-
muiden.
16 Juni 1908.
Kiesrecht.
Wanneer in onze kringen gepleit wordt
voor evenredige vertegenwoordiging, dan
willen wij niet zeggen, dal dit nu juist door
mr. Groen van Prinstereris begeerd.
Wel heeft hij steeds gepleitvoor een ander
kiesstelsel, geheel anders dan het vigee-
rende meerderheidsstelsel.
Zulks met 't oog op de minderheden.
Een verkiezing waarbij 4001 kiezers op
A en 3999 op B stemden, en A gekozen werd
verklaard, terwijl alle stemmen op B uitge
bracht verloren gingen, is nimmer door
Groen van Prinsterer toegejuicht, integen
deel streng afgekeurd.
Hij heeft dan ook wel steeds op verlaging
van den eensus aaegedrcmgen bij het tegen
woordig kiesstelsel. Maar niet omdat dit
stelsel hem aangenaam was
Niet met bestendiging van het bestaande
msaT in afwachting vbe eencm kiesstelsel
In zijn „Nerierleudsche Gedachten" van
19 en 21 April 1871 toch schreef hij
„Handhaving van het recht der minderhe
den by de stembus, door den eisch dat een
beter kiesstelsel ingevoerd, en in afwachting
daarvan de census verlaagd worde".
„Onverwijlde census-verlagitig, inafwaoh-
ting van een kiesstelsel waarbij', met eerbie
diging van het recht der minderheden, niet
Janger op intellectueels ontwikkeling zonder
meer, gelet worde. Alsof, om het denkend,
het weldenkend gedeelte dor natie niet in tel
was".
Door eoaliseering der Reohtsohe partijen
na 1871 is het kwaad van het tegenwoordige
kiesstelsel wel eenigermategetemperd,dooh
gaoseh niet weggenomen.
Dat zou, altkans voor een goed deel, bij
invoering van een ander kiesstelsel met
evenredige vertegenwoordiging wel 'tgeval
zijn.
Maar „algemeen stemrecht" was bij
Groen van Prinsterer gaDsoh uitgesloten.
Voor algemeen stemrecht met evenredige
vertegenwoordiging zou hij nimmer te vin
den zijn geweest. Hij sloot zioh te dien op
zichte aan bij den Fransohen staatsman De
Montalembert
„Een „algemeenstemrecht", uitgevonden
door de republikeinen, in overleg met eenige
monerohaal gezinde dwazen, dst geen op
recht en verstandig vriend der vrijheid ooit
heeft begeerd of geëisoht". („Nederlandsohe
gedaohten" van 8 Juli 1871).
De Eerste Kamer stelt morgen het ont
werp betreffende de invoering van het
arbeidsoontract aan de orde.
Het bestuur der Vereeniging van
voorzitters en secretarissen van Kamers
van Arbeid in Nederland heeft in zijn
laatste vergadering benoemd tot lid der
commissie van reorganisatie der Kamers
van Arbeid ia de vaoature, ontstaan door
het bedanken van den heer A. 8. Talma,
toen deze als minister van landbouw, nij
verheid en handel optrad, ds. J.'C. Sikkel,
te Amsterdam, schrijver van „Vrijmaking
van den Arbeid" en „Vakorganisatie naar
christelijke beginselen."
Een nieuwe soeialislische party.
De Klok schrijft, dat binnen niet te
lang tijdsverloop een oproep zal worden
gericht aan ieder, die bereid is, op nader
aan te geven grondslagen, aan de stiohtiug
van een nieuwe socialistische organisatie
mede te werken. Voorloopige bewijzen van
instemming of toezeggingen tot raodewer-
kicg worden ingewacht bij G. L. v. d.
Zwasg, Gorredijk en W. Havers, Den
Haag.
Het Kamerlid De Vries heeft aan Het
Handelsblad verzekert dat hjj ontslagna
men zal, zooira zijn commissariale arbeid,
welhaast, zal geëindigd zijn. Snoek krijgt
dus nog dezen zomer een nieuwe Kamer
verkiezing.
Het volgend regeeringstelegram is giste
ren bij den voorzitter van de Goesche Par
tijdag— mr. A. A. de Veer te Middelburg
ingekomen in antwoord op 't telegram
van de vergadering aan minister Heems
kerk
RegeeringstelegramTijdelijke afwezig
heid belette mij nw telegram aanstonds te
beantwoorden. Ik betuig aan 't provinciaal
comité van antirevolutionaire kiesvereni
gingen in Zeeland mijn hartelijken dank
voor zijn goede W6nschen en het door hen
uitgesproken vertrouwen. Gods zegen moge
op zijnen arbeid rusten.
HEEMSKERK.
Goes. Zaterdagavond vergaderde onder
voorzitterschap van den heer B. M. den
Boer, de oommissie voor de ceoonoiniaohe
spijsuitdeeling. De inkomsten 1907—1908
hebben bedragen, met inbegrip van een
batig saldo van het vorige jaar ten bedrage
van f33.775, f 1600.495, de uitgaven
f 1570 22. Er is dus een goed slot van
f 30,273. Uit^het verslag van den secretaris-
penningmeester, den heer I. D. Fransen
v. d. Putte bleek, dat de gewone soep
uitdelingen gedurende den winter onver
anderd drie maal 's weeks plaats hadden
tot einde Maart. De extra-bedeelingen
waren ditmaal van bijzondere beteekenis,
doordien de oommissie de vereerende op-
draeht ontving ora bestemming te geven
aan eene liefdadigheidsgift van H. M. de
Koningin, bij gelegenheid van haar bezoek
san Goes geschonken. De gift was zoo
mild.dat daaruit 'n drie talextra-bedeelingen
konden worden gegeven, waarvan de eerste
kort na het September-besoek, en dus op
een tijdstip van weinig nooden, bij wijze
van feestgave werd uitgereikt in krenten
brood en witte kaas. De bedoelingen van
erwtensoep werden, zooals van ouds, op
den Tweeden Kerstüag begonnen met 221
portiën aan 104 gezinnen en even later
uitgebreid tot 375 portiën aan 161 gezinnen.
In het geheel werden, ongerekend de txtra-
bedeelingen,uitgereikt 14.895 portiën tegen
15.348 in het voorgaande jaar. Verbruikt
werd voor een en ander 1000 K.G. in-
landseh spek, 688 K.G. gewoon brood,
234'/ï K G. krentebrood, 45,8 K G. witte
baas, 39 H.L. groene erwten, 100 K.G.
rijst, 160 K.G. gort en verder de noodige
specerijen. In de samenstelling der oom-
missie kwam geen verandering.
Baarland- In de Zaterdag gehouden
raadsvergadering werden B. en "W. ge
machtigd opnieuw te regelen het contract
met de gemeenten Hoedekenskerke en
'8-Gravenpolder ten opzichte van den ge-
meensohappelijken geneesheer. Laatstge
noemde gemeenten verzoeken dit contract
a»d te gaan voor 3 jaar ingaande 1 Juli
1909. Medegedeeld werd dat op de adver
tentie voor een geldleening geen enkele
aanbieding was ingekomen. Daar de raads
leden zeif niet geneigd bleken om aandeel
te nemen in die leening en ook geen per
soon wisteD, die bereid zou zijn het geld
te leverei), deed de voorzitter het aanbod
zelf bet bedrag (f 1500) te fournceren en
wel tegen een rente van 5'/2 pCt 'sjaars.
De aflossing moet plaats hebben in 20 jaar.
De voorzitter voegde er eehter bij dat, als
er raadsleden waren, die het geld voor-
deeliger konden krijgen, hij zijn aanbod
zou intrekken. Er bleek echter niemand
kans te zien, het geld goedkooper te ver
strekken. Inzake de eleotrische soheige-
leiding van het telefoonkantoor naar de
woning van den besteller werd nog geen
beslissing genomen. (M. C)