NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 207. 1906
Woensdag 3 Juni.
22e Jaargang.
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
Binnenland,
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
De opgaaf van den spoordienst
komt in dit nommer voor op de ge
bruikelijke plaats.
Zij, die zich met 1 Juli a. s. op ohs
blad abonneeren, ontvangen het tot
aan dien datnm gratis.
IJK.
SIM I S R A,E t-
Een pleitbezorger voor zijn volk.
j. DE JONGE-VERWEST te
P, D'HUÏJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
UIT DE PROVINCIE.
Heinkenszand. In de gisteren gehou
den bestuursvergadering van de Onderlinge
varkecsvereenigiag „Eendracht maakt
macht", alhier, is besloten, om de verze
kerde varkens der leden, „voorbehoedend"
te laten inenten tegen de vlekziekte, bet-
welk kosteloos geschiedt.
Schore. Ia de openbare raadvergade
ring van Maandag waren 6 leden tegen
woordig. De voorzitter deelt den raad mede
dat wegens ziekte van den secretaris als
zyn plaatsvervanger door B. en W. is be
noemd dhr- A. Stevense.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers0,02'.
etm
Colyusplaat, ook voor Cats, 4 en 5 Juni,
des voormiddags.
2 Juni 1908.
Op onze advertentie-pagina in ons voor
laatste no. komt een advertentie voor,
waarop wij bijzonder de aandacht vestigen.
Het is de aankondiging van het Zendings-
feest te Rilland-Bath, op2en Pinksterdag.
Uogen wij op deze annonce nog eens
speciaal de aandaoht vestigen V Vooral van
onze Zendingsvrienden te Ierseke, Schore,
Kruininge, Hansweert, Krabbendijke, Ril
land en Bath
Zij hebben nu eens een goede gelegen
heid tot ontspanning; en tevens om hun
kennis op Zendingsgebied te verrijken, en
aangemoedigd te worden tot meer yver in
het werk der Zending.
De tijd is voorbij dat men in de Zending
een werk alleen voor Zendelingen en Zen-
dingsvereenigingen ziet. De gansche ge
meente des Heeren is een Zendingsge-
meente. En ieder lid dier gemeente heeft
daarin een roeping te vervullen.
Welnu, waar nog zoovele miljoenen
Heidenen in de rijke Oost, een Nederland-
sche bezitting, van wier geld en arbeids
kracht Nederland rijk geworden is, vragen
om onzen steun en genegenheid, daar rust
op onze vrienden,die in en om Rilland-Bath
wonen, de taak met 'n dankbaar, verheugd
en vriendelijk hart ter Zendingsconferentie
te gaan, om te hooren wat hunne roeping is
tegenover onze Oost, en tegenover die mil
joenen ongelukkigen, die nog nooit iets van
het Evangelie des Kruises vernamen. Moge
er op 2en Pinksterdag een ruime opkomst
eu een rijke inzameling zijn, die der Zen
ding ten goede komt.
En vinde 't goede vooibaeld van Rilland-
Bath overal elders in deze provincie navol
ging.
Wy zijn niet tegen Zendingsfeesten,
maar ons Zuider Zendingsfeest hebben wy
dit tegen, dat 't geld dat daar gecollecteerd
F E VIL L E T O W
Slof.
Immers, toen in 1656 bij het uitbreken
van den oorlog met Spanje, bij besluit van
den Geheimen raad de bezittingen van alle
Spaansohe onderdanen werden verbeurd
verklaard, kwamen ook de orupto-Joden in
het gedrang. Het begon met Antonio
Rodriguez Robles, een vermogend koop
man, die, hoewel van Portugeesche af
komst zijnde, vaa zijne goederen werd
beroofd. Deze onverhoedsohe aanval bracht
ontsteltenis en bezwering in het Israëli
tische kamp. Smeekschriften aan Cromwell
volgden, eerst van Robles, wiens zaak na
onpartijdig onderzoek in 's mans voordeel
werd beslist, daarna van de voornaamste
leiders der Joden gezamenlijk. Deselaat-
sten kregen daardoor een ongezochte ge
legenheid den Protector hunne belangen
met vernieuwden aandrang op het hart te
binden. Het was niet zonder eenig suoces.
Hun werd schriftelijk het recht van mede-
in woning en het drijven van handel in
gansoh Engeland toegestaan. Hun syna
gogen konden zij behouden ook werd hun
het reeht verleend op eigen kerkhof hunne
dooden te begraven. Zells werd den Lon-
densohen autoriteiten gelast den Joden op
geenerlei wijze te bemoeilijken. Van hunne
zijde beloofden de Joden geen onvoor
waardelijke emigratie aan te moedigen,
niemand hun eeredienst en plechtigheden
wordt, zoo'n klein bedrag vormt in verge
lijking met 't geen de spoorwegmaatschap
pijen daarvan genieten. Een gulden voor
den trein, oen kwartje voor verteer, en een
cent voor de Zendingsbus, zoo gaan velen
op ter Zuider Zendingsfeest.
Daarom zijn die plaatselijke Zendings
feesten als te Rilland-Bath zoo uitnemend.
Zij kosten weinig, wat het uitstapje aan
gaat, en daardoor kan er ook meer in de
Zendingskas vloeien.
Moge dit gebruik meer algemeen worden.
Hier treden drie predikanten en een aan
staand zendeliag op.
Wij houden ons verzekerd, als men ook
te Kloetinge, Wemeldinge, Ierseke, 's-Heer
Areudsberke, en waar ook op Walcheren en
Z. Vlaanderen of Schouwen en Duiveland,
een dergelijk Zendings-,/feest" begeert,
de sprekers bereid zullen bevonden worden
van het beste te geven wat zy bezitten.
Men neme de proef maar eens.
O een politiek meer.
Onder al wat bedisseld en besloten is
in de vele bondsvergaderingen, die overal
in den lande eergisteren gehouden werden,
staat boven aan 't besluit van den neutralen
bond van post- en telegraaf beambten «De
Post", dat in geen 5 jaar meer in den bond
over politiek gesproken mag worden.
De berichten zeggen, dat het besluit na
heftige gedachten wisseling genomen werd.
Geen wonder, in een zoogenaamden neu
tralen bond als deze.
Besloten is het: voor 5 jaren. Wie ge
looft het Centrum.
Vele liberalen zyn nog steeds van de
leer dat 't landsbelang vordert by her
stemming soms ook wel bij eerste stem
ming een sociaal democraat te verkiezen
boven een antirevolutionair.
Hetzelfde als wat in België gezien wordt,
waar het wegstervend liberalisme over de
geheels linie by de Kamerverkiezingen het
parool uitgeeftstemt op den socialist.
In Zutfen ziet men hetzelfde gebeuren
bij een herstemming voor een lid van den
gemeenteraad.
Het behoeft niet te verwonderen, sinds
een oud-liberaal dagblad Set Utrechtsch
Dagblad zich in 1905 bij een statenver
kiezing ontvallen liet
Oudegeest is de banierdrager van onzen
uitersten linkervleugelhy is de ietwat
openlijk op te dringen, zioh niet te laten
vervoeren tot redetwist en pennestrijd,
alsmede geen proselieten te maken.
De meeste invloedrijke Joden waren met
dit compromis zoo niet voldaan en byzon-
der ingenomen, dan toch tevreden. In ieder
geval legden zy zich er by neer en schikten
zich in het onvermijdelijke. Niet alzoo
Manasse ben Israel. De inhoud stelde hem
te leur omdat deze bleef beneden 't ideaal,
dat hy met inspanning van alle krach
ten had weten te bereiken.
Hy was niet naar Engeland gekomen
voor persoonlijke belangen. Ware dit het
geval geweest, dan had hy om zoo te zeg
gen zijn doel bereikt. Zelfs was hij door
Cromwell hoffelijk ontvangen, met onder
scheiding bejegend, niet alleen als man der
wetenschap, wiens naam ook aan de over
zijde van het Kanaal een goeden blank had,
maar ook en niet minder als vertegenwoor
diger eener natie, welke veiligheid zocht
onder Engelands vleugelen. En dan 's mans
zoon Was deze Samuel ben Israël, die zyn
vader vergezelde, niet eenigen tyd te voren
voor het oog van het geletterd Engeland,
aan de beroemde universiteit van Oxford,
het „dignus, dignus, est entrare" toegeroe
pen by gelegenheid zijner promotieals doc
tor in de wijsbegeerte en de geneeskunst
Ziende op dit alles, kon de geleerde rab
bijn tevreden zyn. We vernamen hy was
dit niet. En geen wonder, zyn ideaal lag
hooger dan de bevrediging van persoonlijke
wenschen; zyn blik reikte verder, zyn
groote geest omvatte gansch een volk.
Dit volk droeg hy op het hart, als de hooge-
UETOAVE DER FIRMA
2N VAN
rood getinte neef. Het staat hier nu tus
schen een principieel tegenstander eener-
zyds, anderzijds een banierdrager aan on
zen eigen uitersten linkervleugel".
En verder
„Tusschen liberalen en socialisten ligt
by eenheid van levensbeschouwing slechts een
nuance van zacht rood tot vurig purper''.
Mr. Treüb tegen De Nieuwe Courant.
Het bestuur der Vereeniging van Neder-
landsohe Werkgevers, kennis genomen
hebbende van de door mr. Treub in de
Tweede Kamer op 26 Mei geuite bewering,
dat de Nieuwe Courant door het aanvaarden
van Geldelijken steuu van de vereeniging,
haar „oordeel" aan de belangen (der groote
werkgevers) „heeft verpand, zoo niet ver
kocht"
verklaart zonder eenig voorbehoud dat
de vereenigiDg, in hare vergadering van 28
November 1907 vernomen hebbende het
besluit der Nieuwe Courant om zioh in ver
hoogde mate toe te leggen op de behande
ling van onderwerpen, rakende de belangeD
van nijverheid, handel en landbouw, eu uit
ondervinding wetende dat het economisch
standpunt der Nieuive Courant geheel over
eenkomt met dat der vereenigiDg, aan die
oourant heeft toegezegd een bijdrage tot
dekkiug van een eventueel tekort op de
exploitatie tot een maximum van f 8000 per
jaar gedurende hoogstens drie jaardat bij
deze toezegging vaa de zjjde der yereeni-
ging geenerlei voorwaarde is verlangd of
gesteld; en dat deze bijdrage door 1de
Nieuive Courant zonder een enkele voor
waarde is aanvaard, daardoor geenerlei
band tusschen de vereeniging en de Nieuwe
Courant is ontstaan noch de vrijheid van
oordeel harer verantwoordelijke redactie
op eenige wijze is beperkt.
Zondag heeft het Tweede-Kamerlid
voor het district Tietjerksieradeel, de heer
Van der Voort van Zijp, afscheid genomen
als predikant van de Ned. Herv. Kerk te
Doesburg, zoodat hij zioh thans geheel aan
zijn arbeid als lid der T weede Kamer geven
kan. Bott.)
In plaats van ds. J. M. Mulder, geref.
pred., die op zyn verzoek wegens vertrek
met 1 Juli a. s. eervol ontslag verkreeg als
Protestantsch godsdienstleeraar in de ge-
priester onder oud-Israel de twaalf edel-
steenen, vertegenwoordigers der afzonder
lijke stammen met dit volk gevoelde hy
zich solidair verbonden en van dit volk
wilde hy de pleitbezorger zijn. Dit was
naar hij meende zijn taak en roeping. Van
die roeping bewust, is hy haar getrouw
gebleven. Ook in Engeland, waarheen hij
zich had begeven om voor zyne verdrukte
broederen hulp en steun, meer nog gelijke
rechten aan te vragen als waarin de Chris
tenen deelden en op deze wijze, zooals hij
het in een zijner adressen aan deEngelsche
natie uitdrukte, Sion te troosten in haar
druk.
In dezen kon hij transigeeren, noch
marchandeeren. Van daar dan ook zyn
lyden, toen hem blijkbaar de vervulling
van zijn ideaal ontging. Want spoedig ont
stond verwijdering tusschen den radicalen
geestdriftvollen rabbijn en zyn meer con
servatieve geloofsgenooten, als gevolg van
het gerezen verschil omtrent de meest
practische wyze om tot hetzelfde doel te
geraken.
Ook was de connectie met zyn Holland-
sche meest koningsgezinde stamverwanten
zoo goed als afgebroken, sinds hij zich op
ondubbelzinnige wyze aan Cromwell's
zjjde had geschaard.
Nog een laatste poging waagde de moe
dige en onversaagde kampvechter om voor
zyn volk in de bres te springen. By Crom
well drong hy aan op de uitvaardiging
eener proclamatie in denzelfden geest als
zijn te voren ingeleverde smeekschriften 1
Maar toeq deze faalde was Manasse ben
van 1—5 regels 40 cent, itdere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regeï
meer 10 cent.
vangenissen te 's Hertogenbosch, is door
den minister van justitie b noemd ds H. W>
A. Voorhoeve, Ned. Herv. pred. aldaar.
Het Rijkstelegraaf kantoor te Goes
verzond gedurende de maand Mei 1908
931 Télegramnun, ontving er 892, opge
nomen en verder geseind werden 1118,
totaal 2941.
Gesprekken. Uitgaande 401, inkomende
294, overgenomen 1082, totaal 1777.
Ver- Ont-
Kanloren. zonden, vangen. Totaal.
Baarland 23 30 53
Borssele 53 45 98
Driewegen 19 25 44
Ellewoutsdyk 44 43 87
's-Gravenpolder 52 45 97
's-Heer Arendskerke. 26 48 74
's-Heerenhoek33 29 62
Heinkenszand 20 44 64
Hoedekenskerke 27 25 52
Kapelle 89 147 236
Kloetinge 19 19 38
Kruiningen 49 48 97
Kwadandamme7 6 13
Niouwdorp 17 19 36
Nisse11 21 32
Oudelande 18 18 36
Ovezande. 25 35 60
Rilland40 40 80
Schore30 48 78
Waarde11 20 31
Wolphaartsdijk 86 69 155
Middelburg. Tot klerk op het parket
van den officier vaa justitie alhier is be
noemd dhr. K. Visser, thans klerk by den
ambtenaar van het O. M bij de kantonge
rechten te Middelburg en Goes.
Dhr. Verhaagen vermeent dat deze be
noeming ongeldig is, aangezien het regle
ment van orde dit niet toelaat.
Israël ten einde raad. Zyn hoop was ver
gaan en met deze ook zijn geestkracht.
Daarenboven raakten zyn geldelyke mid
delen uitgeput en begon zijn gezondheid te
wankelen.
In den uitersten nood wendde hy zich
nogmaals tot Cromwell, zyn eenige toe
vlucht ia 't vreemde land, nu niet voor zijn
volk, maar om persoonlijke hulp. Zjjn be
roep was niet te vergeefsch. Een milde gift
in eens van driehonderd gulden werd ge
volgd door een nog mildere beschikking
van een jaarlyksch pensioen ten bedrage
van twaalfhonderd gulden. Hierdoor flik
kerde zyn moed nog een oogenblik op, om
gevolgd te worden door 'n algeheels inzin
king, zoowel van lichaams- als geestes
krachten, toen de zwaarste slag zijns levens
viel. In September 1657 stierf zyn eenig
overgebleven zoon Samuel, zijn sieraad en
kroon. Met stervende lippen had deze ge
vraagd, om toch in Holland begraven te
worden en de vader had zulks beloofd.
Met hulp van Cromwell werd aan dit
verlangen uitvoering gegeven. Manasse ben
Israel, voor den tijd veroud, zeide Enge
land voor goed vaarwel, ging de zee over
naar Zeelands hoofdstad, waar hij van uit
het huis zijns zwagers, Ephraim Marbanel,
zijn geliefden doode ter ruste bracht in de
begraafplaats der sephardisohe joden. En
kele maanden later stierf ook hij.
Twee en een halve eeuw zijn voorbij
gegaan sinds dezen kampvechter voor de
zaak der godsdienstige vrijheid een plaats
bereid werd op de rustplaats der ballingen.
Het zaad, door hem, weenend soms, ge-
De voorzitter zegt dat art. 15 van ge*
noemd reglement hot voorschrijft.
Dhr. Verhaagen zegt dat dit is era af
schrift hetwelk niet voor eensluidend is ge-
teekend en derhalve alle rechtskracht mist.
De voorzitter zegt het van Gedeputeerde
Staten ontvangen te hebben en het wel
degelijk rechtskracht heeft.
Dhr. Verhaagen zegt dat als dit van
Gedep. is ontvangen het dan door den
griffier der Staten voor eecsluidendbehoort
te zijn geteekend. Spr. zal 't onderzoeken.
De notulen worden gelezen en goedge
keurd. Onder de „Ingekomen stukken" is
o.a.Bericht dat de uitgave uit de post on
voorziene door Ged. is goedgekeurdda
kas gemeente-ontvanger opgenomen en in
orde bevonden is in kas f 124,645. Begroo
ting 1908 aangehouden tot 1 Juli a.s. Reke
ning met verslag Gezondheidscommissie.
Van dhr. Glerum bericht dat hij bedankt
als lid van den raad en als lid der commis
sie tot wering van schoolverzuim. Gedenk
boek van het bezoek van H M. de Koningin
aan Zeeland in Sept. 1.1, Wijziging begroo
ting 1907 en 1908 goedgekeurd. Wijziging
verordening jaarwedde onderwijzer en be
paald dat aan allen het minimum zal wor
den gegeven.
De voorzitter stelt namens B. en W. voor
om het genomen besluit der vorige vergade
ring in te trekken waarbij was bepaald dat
het mannelijk personeel een salaris zou ont
vangen aanvangealaris f 500. Na twee jaar
f550. Na 5 jaar f600. Na 7 jaar f 650. Na
10 jaar f700. Na 12 jaar f 750. Na 15 jaar
f800. Na 17 jaar f850 en na 20 jaar f875
zijnde de termijn wat korter en hst maxi
mum f 50 hooger dan bij de wet is bepaald.
Gedeputeerden berichten indien de raad
het salaris gelijk stelde voor mannelijk en
vrouwelijk personeel zij dan de gemeente
zouden voordragen voor f800 buitengewone
subsidie volgens Art. 53 onderwijswet.
B. en W. adviseeren om het minimam
salaris toetekennen f 500, f 600,1675, f 750
en f825.
Dhr.Verhaagen bestreed dit voorstel zeer
fel, hij noemde dit voorstel zeer bedroevend
en volgens zijne meening ook niet in den
geest van Gedeputeerden. Wilde men per sé
gelijkstelling dan in guDStigen zin en voor
het vrouwelijk personeel een even gunstige
bepaling maken als voor het mannelijk per
soneel. De voorzitter zegt dat men dient re
kening te houden naet de financiën der ge
meente en de juffrouw heeft 'n goed salaris.
strooid, is in vruchtbren bodem ontkiemd
en gaf honderdvoudige vrucht. Het hanje-
vol Joden uit dien tijd, dat zioh schuil
moest houden op verboden grond, is aan
gegroeid tot een kwart millioen. Het
ideaal, dat zioh Manasse ben Israel ten doel
stelde is bereikt, algeheele gelijkheid is
langzamerhand verkregen.
Onder de mannen, die in lateren tyd
daaraan hebben medegewerkt komt onge
twijfeld aan Macaulay de eereplaats toe.
Hij pleitte tegen Jewiste civil disabilities
in speech en essay. Fier klonk zyn konink
lijk woord„Laat ons de Joden recht
doen". Laat ons voor hen openstellen
elke loopbaan, waarin bekwaamheid en
veerkracht kan worden getoond. Laten wij
voor hen openen de deuren van het Lager
huis. Zulks is geschied mede door zijn
woord. De grijze afgevaardigde Osmond.
Williams wees nog onlangs op dit ver
schijnsel, op 't verschil tusschen voormaals
en thans. Zijne medeleden behoefden naar
geen bewijs te vragen, zij hadden de spre
kende bewijzen in de talrijke joodsche af
gevaardigden in hun midden.
Voorwaar, het jaar 1655 zal blij ven een
annus mirabilis in de jaarboeken der jood
sche geschiedenis, omdat het een jaar is
van vrijmaking des geestes uit de kluisters
der godsdienstige onverdraagzaamheid, van
welke vrijmaking de geleerde rabbijn Ma
nasse ben Israel mede een der vurigste pleit
bezorgers was.
-)o(-
