NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No, 203. 1906
Donderdag 28 Mei,
22e Jaargang
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed, S-. J, BE J0N6E-VERWEST.
f. Po D'HUU, te Midd&lburg,
te Goes
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IJK.
6 rEITILLETOU
mmrnm ®ra osrail
Een pleitbezorger voor zijn volk.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS,
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25,
Enkele nummers0,02®.
UITGAVE DER FIRMA
vm
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer S cent'.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Kortgene 1 Juni.
Wissekerke 2 en 3 Juni.
Colijnsplaat, ook voor CaAs, 4 en 5 J uni,
des voormiddags.
27 Mei 1908.
In enkele onzer dagbladen kwam dezer
dtgeu een advertentie veor, waarbij 10
onderwijzers van orthodoxe belijdenis voor
Transvaal werden gevraagd.
Op zoo grooten afstand van Zaid-Afrika
levende en gedurig geslingerd tnsschen
tegenstrijdige berichten, nu eens van wel
en dan weder van wee, was de toekomst,
althans de naaste toekomst van het onder
wijs, als menige andere tak van algemeene
dienst in Zuid-Afrika vrij twijfelachtig.
Eet zachtste oordeel daarover te vellen
was wel dit, dat de toestand" nog niet dia
van een goed georganiseerde zooals wij die
kennen vertoont.
Naast de oproeping stond ook nu weder
aan bekenden een onderhandsche waar
schuwing om niet te komen. Een waar
schuwing nog wel uitgaande van den secre
taris der Ned. Verseniging te Pretoria
Kan het zijn dat ook hier weder concur
rentie in het spel is.
De namen der ouderteekenaars zijn toch
voldoende waarborg tegen lichtzinnig han
delen of tegen misleiding.
De positie van een onderwijzer is daar
alzoo dat hij 20 kinderen onderwijzende be
staan vinden kan, omdat de Staat 6 pond
's jaars subsideert.
Dit vertrouwde bron wordt gemeld dat
ieder jaar 200 onderwijzers noodig zijn, om
eenigszins te kunnen voorzien in de drin
gendste behoeften aan onderwijs.
En de normaalscholen leveren 50 a 75
per jaar. Zonder hulp van buiten is alzoo
aan de meest bescheidene behoefte niet te
voldoen.
Daartegenover staat een liaht te begrij
pen minder aangenaam leven in een maat
schappij in wording, gelijk in ongerechtig
heid met alle andere, maar zich uitende ia
ruwer vorm, zonder het vernis der be
schaving.
De onderwijzer is daar meer de pionier
dan de heer, meer opperman dan bouwer.
De gevolgen van een en ander bleven
niet achterwege. De Joden werden in een
kwaad daglicht gesteld, hunne bedoelingen
verdaeht gemaakt en aan louter winstbejag
toegeschreven.
Fiolen van gramschap werden over
hunne hoofden uitgegoten, in tal van pam
fletten en spotschriften, waarin de geesel
der satyre den laster vergiftiger en daar
door meer aannemelijk zocht te maken.
De politieke opinie keerde zieh tegen heD.
Ook de Lord Proteotor werd Diet gespaard.
Men sprak van zijn onbegrensde eigen
heide, niet minder hoog gaf men op van
zijn geldzucht, waardoor hij de kunst
schatten der republiek zou willen ver-
sohaoheren aan een handjevol Joden, die
in hun buitensporigevereering,alles behalve
aan bijbedoeling gespeend, hem o zoo
gaarne als den verwachten Messias zouden
willen erkennen.
Ondanks dit alles ging Cromwell zijn
gang, hij liet zieh Diet intimideeren. Een
paar wekeD later versoheen Cromwell zelf
in den Staatsraad en legde de vergadering
een welbelijnd program van een zevental
artikelen over, bevattende de wensohen
en verlangens van Manasse ben Israël voor
zijn volk. Door zijn toedoen en op zijn
voorstel nam daarop dit hooge staatscollege
't besluit om aan Joden, die zulks zich waar
dig betoonen, toe te staan zieh in Engeland
te vestigen, aldaar handel te drijven als
inwonende burgers, naardat de gelegenheid
zieh daartoe zal voordoen. Genoemd besluit
werd te zamen met al de stukken in handen
Niet alleen de oproeping van christelijke
onderwijzers voor Transvaal, maar ook de
toestanden in eigen kringen vorderen dat
het oog meer dan tot heden geopend zij
voor de opleiding van onderwijzers.
Die noodzakelijkheid kan blijken uit het
feit dat in 1907 het aantal Christelijke
scholen met 66 is vermeerderd en dat in
datzelfde jaar 1907 een drietal Christelijke
onderwijzers minder slaagden dan het
vorige jaar 1906.
Het vorige jaar 1905 gaf voor het per
soneel aan onze scholen even ongunstig
resultaat. Hoewel in dat jaar het aantal
soholen met 50 vermeerderde, vermeer
derde het personeel slechts met 36,
Nog een jaar terug geeft nog ongunstiger
oijfers. Toen kwamen er 32 christelijke
scholen bij maar toen slaagden 39 onder
wijzers minder dan in 1904.
Het wordt dus meer dan tijd dat de
opleidingskwestie voor de onderwijzers
van alle kanten bekeken en deugdelijk aan
gevat wordt.
'lis uitnemend dat ons land overdekt
wordt met christelijke scholen maar onder
wijzers aan die seholen is een eerste be
hoefte, en onze jongelieden die met ernst
en toewijding het christelijk beginsel om
helzen vinden bij het onderwijs een eervolle
werkkring en een maatschappelijk bestaan.
Z >o nu en dan boort men wel eens tot
wat gekbeid het socialisme komt als het
tot de regeering geroepen wordt. Als een
maal in toepassing gebracht moet worden
wat verkondigd is dan beleeft men ver
makelijke, maar ook schadelijke tijden.
Is het niet de Fransche havenstad Havre
waar het gras tussohen de steenen groeit,
omdat tengevolge van hooge loonen daar
geen schepen meer binnenkomen
Hoorden we onlangs niet van een Ita-
liaansoh stadje waar de broodbakkerijen
van gemeentewege geexploiteerd werden
en waar zooveel voor den werkman besteed
werd dat gemeentebankroet niet uitblij
ven kon
Hoorden we niet van een Franseh stadje
waar de kerkklokken waren omgegoten
in een beeld van Zola, en dit beeld onthuld
werd met de woorden: dit brons, passief
gesteld van eene oommissie, die onverwijld
van advies zou dienen. Deze bevond zich
trouwens ten opzichte van deze zaak al in
even moeilijk dilemma als de Staatsraad
zelf. Eenerzijds had zij te rekenen met de
sympathie van Cromwell voor de Joden
en zou ze gaarne hem in dezen ter wille
zijn anderzijds achtte zij zieh wel eeniger-
mnte gebonden aan de volksopinie, welke
zich alles behalve gunstig over de Joden-
quaestie had uitgelaten. Blijkbaar deinsde
zo, toen het er op aan kwam, voor de
verantwoordelijkheid eener beslissing terug
en oordeelde het in de gegeven omstandig
heden bet meest rationeel,, om de oplossing
van dit moeilijk vraagstuk op te dragen aan
een voor dit doel saam te roepen conferentie,
bestaande uit vertegenwoordigers van het
geheele volk. De Staatsraad besloot dit
gegeven advies op te volgen. Een drietal
leden van dit oollege stelden, in overleg
met Henry Lawrence, den Lord-president
en vriend van Cromwell, de lijst samen,
bevattende de namen van hen, die tot de
conferentie zouden worden uitgenoodigd.
Deze kwam samen den Aden December
1655 en hield hare zittingen te Whitehall,
in het gebouw van den Staatsraad.
Vandaar haar naam Whitehall-eonferentie.
Uit alle invloedrijke Engelsehe kringen
telde ze vertegenwoordigers. Behalve
Cromwell, namen zitting de president van
den staatsraad met een vijftal zijner mede
leden, Walter Strickland, een der afge
zanten naar Nederland voor toenadering
tussohen Holland en Engeland, John Lam
bert, een van Cromwells beroemdste officie
ren, benevens William Sydenham, krijgs
man en staatsman tevens. Voorts de rechts
geleerden John Glynne,een der voornaamste
woordvoerders in de Strafford-zaak, een
medeplichtige van hen, die door de eeuwen
heen, de dwaling verspreidden en de dui
sternis deden heersobeD, zal dienen tot
apotheose van hen die het licht heeft doen
stralen en waarheid heeft doen zegevieren."
Is 't niet vermakelijk
Gelukkig dat ook hier de remedie uaast
de de kwaal ligt.
Zulke gekheden loopen in minder als
geen tijd dood.
„Een verderfelijke richting".
Tegen 't opstel onzen lezers uit Het
Friesch Daghlacl bekend inzake de richting
(en den invloed) van 't Deutraal middelbaar
onderwijs, naar aanleiding van door den
schrijver waargenomen opsnijerij en licht
zinnigheid van hoogere burgersehool-joDge-
lui in een treiD, plaatst de heer EngeismaD,
leeraar aan de Rijks Hoogere Burgerschool
te Leeuwarden een woord van protest in
genoemd blad, waaraan wij 't volgende (za
kelijke) deel ontleenen
Na gezegd te hebben dat Schrijver geen
aanleiding zou hebben genomen in de sub
jectieve conclusie „dat de levenstooa, het
gansohe levensmiiieu ODder die jongelui on
christelijk is", gaat hij voort
Die aanleiding die noodzaak veeleer
schuilt in de wijze, waarop de schrijver uit die
ontmoeting stof put om de tegenwoordige H. B.
S. af te breken en de loftrompet te steken over
de Chr. H. B. S. der toekomst.
Ik gun hem en zijne lezers gaarne het geluid
van die loftrompet, maar heb getrild van veront
waardiging, datiemand,die blijkbaar het heden
daagsch middelbaar onderwijs beoordeelt naar
geheel onjuiste en onvolledige gegevens, zoo'n
toon durft aan te slaan. Dat zoo iemand durft te
schrijven, dat ons hedendaagsch M, O. geen
hooger ideaal aankweekt, dan 'n mooie betrek
king, 'n gevulde brandkast, 'n lekker glas wijn
en 'n aardige deern, bewijst van tweeën één öf
hij weet niet wat hij schrijft, öf hij neemt het niet
nauw met de waarheid.
Hierover op deze plaats in breede polemiek te
treden met dien schrijver,acht ik om velerlei re
den ongewenscht en overbodig. Tegenover het
geen hij als zijne meening verkondigt, wensch ik
de mijne te stellen als van iemand, die sinds
meer dan 25 jaren ons hedendaagsch M. O. van
nabij kent als leerling en als leeraar. Ons heden
daagsch M. O. kweekt aan zin voor waarheid,
plichtsgevoel, eerbied voor de macht van het
groote en het kleine in de schepping, zelfbe-
man, die Cromwell er toe brengen wilde,
om een koningskroon te dragen, alsmede
William Steele.
Uit de handelswereld waren tor vergade
ring versohenen een negental invloedrijke
mannen, onder wie de Lord-Mayor van
Londen en zijn ambtsvoorganger, Sir Chris
topher Pack, een der hoofdleiders van de
Handelsbeweging, om van de aanwezige
„aldermen" niet te spreken. Detheologisohe
denkwereld was het meest vertegenwoor
digd. Men vond er niet minder dan zestien
godgeleerden, allen leiders van het Puri-
teinsoh Engeland dier dagen. Onder hen
noemen we dr. Cudworth, professor in het
Hebreeuwsoh te Cambridge, een zeer ge
leerd man, die het aan zijn dichterlijk
genie te danken had, dat hij bij de restau
ratie zijn ambt behield, Henry Jessey, be
dreven in de rabbinale literatuur, 'n vriend
van Manasse ben Isrel, die de Joden
zaak zeer genegen was en daarvan de meest
klinkende bewijzen gaf, door een collecte
van 3609 gld. over te maken aan de ver
drukte Jeruzalemsehe joden voorts dr.
Goodwin president van het Magdalena se
minarie te Oxford, die sinds een vijftiental
jaren een voorname rol speelde in de staat
kundige gebeurtenissen van Engeland, en
eindelijk, niet te vergeten dr. John Owen,
de meest beroemde godgeleerde uit den
kring der Independenten, tevens onver
saagd strijder voor de zaak der godsdien
stige vrijheid, die o. a. prediker was bij den
staatsraad en Cromwell's kapelaan iu Schot
land en Ierland.
De geheele conferentie bestond alzoo uit
een kleine veertig leden, voor een grootdeel
voorstanders van godsdienstige verdraag
zaamheid en de overigen gewillige werktui
gen van Cromwell.
wustziin. Het doet dit onder 't aanbrengen van
degelijke en nuttige kennis en grooteivleels
door die kennis. Wie des ondanks de voor
keur geeft aan ^Christelijk M. O.", ga zijn gang
en ijvere voor de totstandkoming van dergelijke
inrichtingen. Maar niets ter wereld geelt hem
het recht, daarbij de werkelijke waarde van het
hedendaagsch M. O. foutief voor te stellen. Deze
methode veroordeelt zich zelve en zij heeft reeds
aanleiding gegeven tot heel wat onzalig getwist
in den strijd vóór en tegen de openbare school.
Men mag aannemen, dat dit den schrijver van
»Op den Uitkijk" even goed bekend is als on-
deraeteekende.
Maar getuigt het dan niet van verregaande
onnadenkendheid of van boosaardig opzet,
wanneer de schrijver die methode weer in
toepassing brengt, waar hij strijdt voor het
Christelijk Middelbaar Onderwijs Heeft de
strijd tusschen bijzonder en openbaar onderwijs
nu nog niet geleerd dat daar over en weer
onheilig vuur gebruikt is Moet ons volksleven
nogmaals vergiftigd worden met het onkruid
van haat en. nijd
Wie daartoe medewerkt en vooral als dit
gebeurt op zoo onnadenkende of boosaardige
wijze als meer genoemde schrijver begaat een
misdaad jegens ons volk, is als een Saul onder
de proleten, richt de wapenen tegen den waren
Christus.
Stiijd voor Christelijk Middelbaar Onderwijs
zoo ge daar roeping voor gevoelt, maar laat
daarbij 't hedendaagsch Middelbaar Onderwijs
in zijne waarde. Dit laatste eerst te verlagen
tot een karikatuur en het dan bestrijden mag
niet het werk zijn van mannen van bezadigden
leeftijd en allerminst van hen die »Qp den
Uitkijk" staan.
Da schrijver van bet aangevallen stuk
antwoordt dat hij er niet veel op zeggen zal,
dewijl hij en de opponent elkaar toch niet
verstaan of overtuigen zullen. Maar
Indien ik in een vergadering van leeraren
ware opgetreden, zou de vorm van mijn rede
anders geweest zijn, dan die van mijn »Uitkijk",
maar in het wezen der zaak zou ik niet
anders gesproken hebben. Het is nu eenmaal
niet anders, dat het gros der jongelui die nu
zoovele jaren lang de H. B. S. hebben afgeloo-
pen, in het materialisme hun levensheil zoeken
catechisatie of kerk zijn ontgroeid, de zooge
naamde «wetenschap", niet de ware, die uit
God is naloopen en Gods Woord den rug
toekeeren, zooals nog onlangs een bekend
Haagsch journalist het «onwetenschappelijk"
noemde te ontkennen, dat wij, menschen, ons
uit den aap geëvolutioneerd hebben en voor
Twee vragen werden onmiddellijk op
den voorgrond geplaatst. De eerste was
„Is het al of niet in strijd met de wetten des
lands om de Joden toe te laten f" Deze
vraag werd reeds op de eerste samenkomst
in ;ontkennenden zin beantwoord. En nu
kwam de tweede aan de orde, welker be
antwoording niet zoo vlug van stapel liep,
de vraag n. 1. onder welke voorwaarden
men in tiet van de zijde der Joden gedaan
verzoek, in de verschillende adressen neer
gelegd, zou kunnen treden. Uit de daarover
ontstane discussie, drie dagen lang, bleek,
hoezeer op dit punt de denkbeelden uiteen
liepen.
Blykbaar bad men de sympathie der
geestelijkheid voor de smeekbeden der
Joden overschat. Tenminste er rezen gods
dienstige bezwaren te over. Men duchtte
godslastering bij den openbaren eeredienst.
De synagogen zouden kweek- en broed
plaatsen worden van sectegeest, zoo niet
van muiterij. Zelfs Moloch en zijn wreede
offerdienst werden tot schrikbeeld gesteld.
Aan de ingeleverde memorie van Dr. Tho
mas Barlow, verbonden aan de universiteit
van Oxford, den strengen Calvinist, ver
maard om zijn bedrevenheid in 't oplossen
van netelige godsdienstige strijdvragen
was het te danken, dat er nog een kleine
meerderheid overbleef voor toelating onder
strenge beperkende bepalingen. Slechts
een drietal leden pleitten voor slgeheele
toelating der Joden. Cromwell achtte het
daarom noodzakelijk, dit element te ver
sterken en benoemde alsnog tot leden der
conferentie behalve Hugh Peters, die bij
den protector bekend stond als een vnrig
pleitbezorger voor de toelating der Joden,
Peter Sterry. Cromwell's lievelingskape
laan alsmede den provoost van Eton, n-1.
het heil hunner onsterfelijke ziel gansch onver
schillig geworden zijn.
Dat leeren nu eenmaal de feiten.
Zelfs modernen hebben soms geklaagd
over 't geen zij noemden de «eenzijdigheid"
van dat onderwijs.
Nu wijt ik dit niet in de eerste p'aats aan
de leeraren.
Zij zouden, geloof ik, wel vaak 'n anderen
geest onder de jongelieden wenschen.
Maar 't is het stelsel, de leerstof, de gansche
inrichtinghet onderwijzen van de resultaten
der wetenschap, losgemaakt van de kennis van
Hem, die de Bron en Oorsprong van alle ware
wijsheid is.
Onder de stiohtingen die zieh &ls met
bliksemsnelheid een plaats in het leven
verzekerd zien, die sueoes hebben met
andere woorden, behoort het Roode Kruis.
Het Roode Kruis is een wereldsymbool
geworden, omvattende geneeskundige hulp
in den meest uitgebreiden zin.
Het Roode Kruis is het vaandel geworden
waarheen alle volken in lichaamlijken nood
en lijden het oog richten.
Het Roode Kruis dat 't eerst op Russiseh-
Turksehe slagvelden zijn vaan ontplooide,
is nu doorgedrorgeD tot het kleinste dorp
en tot de eenvoudigste woning.
Het Roode Kruis heeft in Groene en
Witte kruisen kinderen verwekt.
Is het wonder dat de vader van het
Roode Kruis, de man in wiens brein de
vruchtbare gedachte tot stichting opkwam
herdacht werd nu hij zijn tachtigste ge
boortedag vierde.
Het was de Zwitsersohe geneesheer
Henri Durand.
In eene van Londen's buitenwijken is een
tentoonstelling geopend van de producten
der Fransche en Engelsehe nijverheid.
Deze tentoonstelling neemt de plaats en
den rang in der vroegere wereldtentoon
stellingen die uit den tijd geraken. De nij
verheid en de zucht tot tentoonstellen brei
den zieh zoo ontzaggelijk uit dat de omvang
te groot wordt.
Nu twee natiën zieh bijeenvoegen met
uitsluiting van de andere, is de omvang van
deze Fran8eh-Engelsehe reeds grooterdan
van menige wereldtentoonstelling. Wat
zou het dan wel worden P
Bulkeley. Deze maatregel werkte intus-
schen weinig uit. De zaak, welke Cromwell
met alle kracht voorstond, werd er veeleer
door geschaad dan gebaat. Immers, ia
plaats dat Hugh Peters, wiens Semietisme
sinds zijn eerste optreden ten voordeele
der joden aanmerkelijk was bekoeld, omdat
zij hem afgeschilderd waren als verkapte
Roomschen, de verdrukte natie ter wille
was en de samensprekingen in de ge-
wensohte bedding trachtte te leiden,
bracht hij meer dan één grieve tegen de
zonen Abrahams te berde, al3 n.l. dat zij
meest op eigen voordeel uit waren, en ook,
dat zij weinig of geen werk maakten van
hun eigen geloof.
Het was daarenboven een niet te mis
kennen fout, dat op het eind het publiek
in de vergaderzaal werd toegelaten. Een
onstuimige menigte drong toen naar bin
ten, sommigen zelfs met anti-semistische
traktaten onder den arm. Men begon met
luisteren, weldra volgde do eene inter
ruptie de andere en men eindigde met zich
gewoonweg in de debattan te mengen. De
geheele discussie verliep in een auti-semis-
tisehe demonstratie. Vooral de kooplieden
deden zich in deze beweging gelden. Zij
verklaarden zich allen zonder uitzondering
eenparig tegen de toelating. De vestiging
der Joden in de republiek moest nood
zakelijk op haar stoffelijk en geestelijk
verval uitloopen. Het ging niet aan, om
vreemde indringers ten koste van eigen
landgenooten te verrijken. Zoo sprak ook
Sr. Christopher Pack, de oad-mayor van
Londen, oen man van uitstekende reputatie
in de Londensche handelskringen en een
vurig aanhanger van Cromwell. Uitsluiten,
uitsluiten, riep men van alle zijden.
Wordt vervolgd,
