IIIP N1EÜWSBLAD VOOR ZEELAND. No. 179. 1906. Donderdag 30 April. 22e Jaargang, GHRISTEUJK- HISTORISCH ammers olen. efets, Binnenland. OY lavers", rs, en, 1 jarige bij L. VOS, e Linneu- nieuw gebruikte cht id rtjelöe. VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed. Niet benoemd. BEKEHTEIISSËiË 3= DE )ONGE-VÉRWESTc te Goes fP. DTfUiJ, te Middelburg PRIJS DER ADVERTENTIËN ld op: od&dienbt, t. ES. sakken nd M lburg. SER, Aag- "outelande. met volle- iktkr Keur. BROEKE, older. goederen. TEGER, iddelburg. ar bereden, f 25 en een DE BUE, er Pallas- s aan ADE n- en Kaf- iddelburg. t zeven, en vraagd, bjj n d e. itthera. aande, door immerman iskerke. E JONGE, g Seissingel, ei K schen Twee oortijd. r) 6,15d) c) 6,45 d)h) t vertrek van een vm. 8,30 orsselen en orsselen e* 5 nit Neuzen Aug. iEDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25. Enkele nummers0,02s. V In ons vorig nommer plaatsten wij het bericht dat benoemd was tot huismeester administrateur aan de Stichting //Vrede rust" van de Vereen, tot chr. verzorging van krankzinnigen te Bergen op Zoom de heer K. J. de Koster. Dit bericht is een mystificatie van het minste soort. Het kwam nit Middelburg en \v«.3 gateokend „de K.", zoodat wij meen den dat de heer De K. zelf de inzender was. De inzender heeft met deze (valsche) onder- teekening ons misleid. Een benoeming heeft niet plaats gehad en zal vooreerst wel niet plaats hebben. Zelfs behoort, naar ons bij informatie bleek, de heer K. J. de Koater niet eens tot de sollicitanten. Wij betreuren 't zeer dat door dit bericht het bestuur der Stichting, en niet 't minst de heer De Koster zelf,zeer ernstig gedupeerd zijn. Wij traohten door opneming van daze rectificatie aan 't hoof d van ons blad dit ernstig vergrijp van den //onbekenden" berichtgever nog zooveel mogelijk in zijn gevolgen te neutraliseeren en bieden het bestuur der Stichting en den heer De Koster onze excuses aan voor deze onop zettelijke verbreiding van ditonaangename bericht. De inzender, indien hij een man is, behoort zich bij ons aan te melden. Gaarne zullen wij een paar dagen geduld hebben, en bij in-gebreke-blijven verderzien. Van Vorst de ex-pater Celestinus moet zich niet heel lekker gevoeld hebben, bij 'tgeen hem op het jongste Paascheon- gres der S. D. A. P. want hij was er ook zooal in 't aangezicht geworpen werd door zijn nieuwe geestverwanten. Wij hebben dezer dagen in een bloemle zing uit het Volk-versiag er op gewezen. Het vermakelijkste is wel in dezequaestie dat „partijgenoot" v. d. Goes die met zekere kleinaohting sprak over zekere uitlatingen in Ven Vorst's jongste //dissertatie", thans in jHet Volk hem formeel komt bestrijden. En hij doet dit met groote oprechtheid. Op dat punt is v. d. Goes ons aantrekke lijker figuur dan Vliegen. Want 't staat voor ons vast, zij denken beiden eender, alleen de een komt er royaler voor uit. Tcch mag deze lof ons niet weerhouden om weer eens de aandacht te vestigen op de cynische GodsontkenniDg, die u uit de kille vertoogen van den geleerden Amsterdam sehen privaat docent tegenwaait. Van der Goes zegt Van Vorst is genoeg een man van zijn tijd om niet meqr uitsluitend zich te beroepen op den wil van God. Toch behoort hij, als christelijk socialist, gedeeltelijk tot een tijd die achter ons ligt. „Wie aanneemt", schrijft hij o. a., „dat 'n oneindige God de wereld met al wat zij bevat menschen en dieren en planten en delfstoffen,in het wezen riep die gelooft in een God, moet aannemen, dat al wat God buiten den mensch op deze aarde heeft gesteld, bestemd is om het geluk van den mensch te verhoogen". Zoodat, meent hij, het privaatbezit van de productiemid delen, dat de groote massa der menschen nau welijks het noodige laat om te bestaan, een in stelling is strijdig met de bedoelingen van de Voorzienigheid. Wij zeiden reeds dat we niemands recht op deze meening betwisten. Maar in deze courant, die niet maar het orgaan is van een bepaalde socialistische sekte, doch die het orgaan wil zijn „voor de Arbeiders partij", moet het vrij staan zoo duidelijk mogelijk te zeggen dat de meeste tegenwoordige socialis ten de o p h e f f i n g v a n h e t ka p i t a - llsme eischen enkel en alleen omdat dit hun wilis, en zij geen macht erkennen buiten de maat schappij en boven de menschen. Vroeger, ja, toen de socialisten tot 'n hoogere klasse behoorden,die veeleer bang was voor een revolutionaire arbeidersbeweging, of wel tot een lagere die geheel en al verslaafd was geworden, vroeger heeft men de komst van het socialisme tegemoet gezien als de beschikking eener bovenmenschelijbe macht. De oudste christenen verwach ten den terugkeer van Jezus, die aan het hoofd v an G o d s e n g el e n fie verdrukkers der armen en onderworpenen zou verslaan en 'n duizendjarig of eindeloos rijk vestigen vanvrede en geluk het kommunisme. Het moderne proletariaat echter, weer volkomen goed dat het alleen verlost kan worden door zijn eigen sterken arm, en verreweg den meesten onzer is 't ten eenen male onverschillig of hun stre ven al dan niet door een „God" wordt gebillijkt. Dat partijgenoot Van Vorst reden heeft om te schrijven God wil niet gediend worden met de ellende der groote meerderheid", mogen wij aannemen. Dat is zijn „private" opvatting, maar de onze is, d a t m e n met het verkondigen van zulke stellingen de propaganda vanhet socialisme terugbrengt naar een tijd dien de arbeidersklasse thans achter den rug heeft. Het is de oud-c hristel ij ke propa ganda, de propaganda dus van 't jaar nul, of daaromtrent. Al wat de moderne sociaaldemo- kratie leert is met dit Christel ij k socialisme strijdig. Werd 'talgemeen, de beste vruchten van de socialistische weten- schrp zouden gevaar loopen. Wat onze propa ganda de nog onwetende arbeiders moet doen zien, is de noodzakelijkheid van 't socialisme, is de gegrondheid van onze verwachting, d i e niet afhangt van een hoogere goedkeuring, maar die gebaseerd is op kennis. Wij hebben de arbeiders te leeren dat het socialisme de uitkomst is van het kapitalisme, en dat a 11 e e n het kapitalisme het socialisme kan voortbrengen". Is dit niet onze overtuiging, die vooral daarom zoo krachtig is wijl ze ontleend is aan de werkelijke maat schappelijke ontwikkeling die wij om ons heen zienAls gij de maatschappelijke ontwikkeling vervangt door den wil van God, d i e n i e t a a n e k o n o - mische omstandigheden is gebon den, verjaagt gij uit de hoofden van het pro letariaat datgene wat hen onderscheidt van vorige geslachten die, bij hen vergeleken, bar baren waren. De lezer loze in dit kille betoog het door ons gespatieerde deei nog eens overen hij zal verbaasd staan, meer nog over de domheden die deze geleerde debiteert dan wel over 't koude ongeloof de conse- kwentie van het modernisme van een vorig geslacht dat u uit haast iederen volzin zoo akelig tegengrimt. Van Vorst de ex-pater heeft hij is nog pas in de bewegiDg, en is derhalve zijn geloof nog niet heelemaal kwijt zioh beroepen op God, die de wanver houdingen in de maatschappij niet heeft gewild. Waoht eens vriend, zegt v. d. Goes, wat je daar zegt is uk den tijdwant 't meeren- deel van ons moet van jou „God" niets meer hebben. Daar zijn wij al te verliobt voor. Dat was goed voor onze voorouders, die barbaren of halfapen waren. Dat die nog zoo iets als een God" er op na hielden, kon er nog wel mee door; en jij mag dat ge loof ook nog wel een poosje hebben, maar dan als een privaat idee, daar je niet mee in 't publiek en vooral niet mee bij ons moet komen, want wij zijn de Ar beiders en ook niet in onze courant, in Het Volklt want dat ia't blad van de Arbeiders. Jij hoort dan ook maar ge deeltelijk bij ons, want gedesltelljk be hoor jij tot het jaar nul, toen men nog aan //ohrisfelijke" propaganda deed daar moeten wij niets van hebbendank je. Wat praat je van „Gods" wil! neen onze wil is 't dat 't kapitalisme opstapt, dien God, die volgens jou een maoht is boven de mensehen, erkennen wij niet. Zijn hulp hebben wij ook Diet noodig. Wij zullen in onze eigene kraoht het kapitalisme wel klein maken. Eu schelen kan 'tons ook heelemaal niet of die //God" van jou het met ons eees is of niet. Wij hebben zijn goedkeuring niet noodig; wij zullen hef zonder deze wel doen. Trouwens die (,God" heeft ook'niets te zeggen, wij behoeven niet naar hem te luisteren, want hij is heele maal niet aan economische omstandigheden gebonden. Zoo, in dien trant, oordeelt de heer v. d. Goes, en hij herhaalt 't nog eens dat de sooiaal-demooratie in strijd is met de christelijke demooratie. Geen christen- UITGAVE DER FIRMA EN VAN ?an 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cenr. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regeï ineer 10 cent. socialist dit volgt er uit behoort dan ook in de S. D. A. P. Of hij moet gelijk Gerhard gezegd had 'ter voor houden dat als bij in de S. D. A. P. als christen komt, hij dat niet blijft De ehristen-sooialisten Eaka voorop mogen hier wel eens over nadenken. Eu Van Vorst zelf? Maar de man zal in den eersten tijd wel wat anders te doen hebben. Hij moet zeker zijn brochure zijn proefstuk wel mooi gevonden hebben. Vooral ook op deze bladzijde waar hij, met een beroep op de rechtvaardigheid nogal, en op Gods Voorzienigheid, aan de gemeenschap het eigendomsrecht op de productiemiddelen toekent. DochjseJfs dat gedeelte vond v. d. Goes niot mooi. Waf, rechtvaardigheid, zoo zegt hij, die eisoht nu heel wat anders, dan io het jaar nul, waar jij thuis behoorten dan een goddelijke bestemming? Neen de pro ductiewijze, die moet je uitgangspunt zijn, en dan wel de beste productiewijze en dat is het socialisme. Dus ook hier Godsdienst tegenover Socialisme. Wie uitgaat zoo zegt hij Wie uitgaat van de rechtvaardigheid, nog wel van een rechtvaardigheid die bepaald zou worden door een «bestemming" aangewezen door een Voorzienigheid, geeft een zeer onjuiste voorstelling van de werkelijke verhoudingen. Wat wij de arbeiders moeten toonen, is waarom thans de rechtvaardigheid een an dere verdeeling eischt van de goederen, en dus ook een andere voortbrenging. Volgens Van Vorst is het socialisme een instelling geboden door de eeuwige wet der goddelijke rechtvaar digheid. Maar de sociaal-democratie van de «arbeiders- schare" heeft getoond, dat een eeuwenlange ont wikkeling van kleiDbezit tot kapitalisme en groot kapitalisme eerst het socialisme mogelijk maakt, dat daarom en eerst nu >rechtvaardig" wordt. In haar tijd was de kapitalistische pro- duktie evenzeer rechtvaardig, een enorme voor uitgang, een verbetering bij de middeleeuwsche toestanden, een onmisbare schakel in de geschie denis der menschlieid. Hoe de aardsche goederen verdeeld worden, hangt niet af van een goddel ij ke bestemming, maar van deproductiewfjze, en w ij noemen die verdeeling rechtvaardig, wel ke behoort bij de productiewijze die thans de best mogelijke is: het s o c i a 1 i s m e. Hier wordt den moderne wijsgeeren na gepraat dat het reoht wisselt, zich voegt naar den tijd waarin wij leven; maar hij gaat verder blijkens den laatstendoor ons gespatieerden volzinbet socialisme dat alleen is rechtvaardig. Volgens die leer is dan ook de meest prin- eipiëele tegenstander van het socialisme on rechtvaardig ook al is hij zoo arm als Job. De duizenden Christenen die arm naar de wereld, rijk in hun God zijn en 'f socialisme als schadelijke woekerplant in 't religieuse leven verwerpen, zijn onrechtvaardig, om dat zij laeht niet 1 bourgeois zijn Van der Goes zegt 'f Maar nog veel noodigcr is dat wij het verzet tegen het socialisme leeren begrijpen, en dat kunnen we pas als we de maatschappelijke positie van onze tegenstanders in het oog vatten. Zij zijn veelal tyranniek en zelfzuchtig omdat zij bourgeois, leden van de kapitalistische klasse zijnniet omgekeerd. In het stelsel van Van Vorst zou het socialisme kunnen komen door propaganda voor rechtvaardigheid. Doch de arbeiders welen wel dat de komst van het socialisme een vraag is van macht, niet van recht. Eed geschrift dat de zaak anders voor stelt, moet verwarrend werken. Met nog enkele aanhalingen uit dese polemiek van v. d. Goes willen wij dit opstel een volgende maal besluiten. In onze Bloemlezing van de vorige week gaven wij door 't woordje dat door dan te vervangen den zin van Gerhards woorden niet precies weer. 29 April 1908. Tot een belangrijk deel der Goesohe ge schiedenis mag gerekend worden de voor malige sohutferijeD, niet alleen omdat ze zieh oefenden in het schieten op haar terrein, maar ook, omdat ze zieh menigmaal daar buiten moesten begeven.tot verdediging der stad en het eiland Zuid-Bevelaud. De edele Cruys of Voethoge werd gewoonlijk aange wezen tot het bevelvoeren der Goesehe schutterijen en voor de vendels landzaten. Zoo had in Mei 1566 Gheert Janse Sabbinge het commando over de Goesehe schutters en eeuige vendels landzaten, tot beteuge ling van een massa Spanjaarden, die met hun schepen in de haven van Biezelinga lagen. Bij eenige baldadigheden der bevol king van Biezelinge eu Kapelle aange daan, traden deze landweermannem op, waarbij Gheert Janse Sabbinge door Spaan- sohe matrozen op het plein voor de haven te Biezelinge werd doorstoken. Gheert Jaa- se Sabbinge was toen hoofdman der edele Cruys of Voethoge (niemand verzuime op de Goesohe oudheidkamer te vragen naar die ptaohtige aquarelde haven van Bieze linge in 1300, zeldzaam mooi gasohilderd). Weder waren het de Goesehe schutte rijen, die in 15721573 een halfjaar dienst deden tot bewaking der stad, terwijl de leden vaa den gemeenteraad met bet be vel belast werden, 6 leden des daags en 0 des Daohts om de andere week. Dit duurde van October tot April. Welke Goesenaar gedenkt niet met weemoed den 24en Maart 1656, toen bij een burgertwist een 2-tal Goesenaars sneuvelden, Giles van de Nisse en Jaoob Gorsen v. d. Nisse, kapitein der schutterijen, en J. Gorsen, schutter. Men ziet dat de schutters meer deden dsn feestvieren, hoewel ze daar ook van hielden. Nu de schilderijen weder in het bezit der gemeente zijn, naar ik ver nam thans onvervreemdbaar geschonken, willen wij eens hooren hoe die schilde rijen zijn ontstaan. De edele Voethoge bezat in 1590 een sehoonen tuin, maar een oud huis. Van stadswege werd er wel toegestaan 2 nieuwe doelen te maken en de bogenmaker 2 pd.vl. 's jaars toegekend, maar voor een nieuwen timmer moesten de schutters zelf zorgen. Zoo ging men nog eenige jaren op naar het oude gebouw om te schieten, dooh Januari 1612 bracht nieuwe plannen. De schutters der Voethoge vroegen Burgem. en Schepe nen uit de stadskas ter leen eene som van 600 pd. Vlaamsch, terug te betalen in 6 achtereenvolgende jaren dit werd toege staan, maar het getal schutters moest van 33 op 40 gebracht en gehouden worden. Verder werd toegestaan dat de glazen, die door eenige schutters zouden geschonken worden, onderhouden moesten worden, ten laste van de gem eene sohutterije. 21 Febr. 1612 waren de teekeningen klaar en vergaderde men tot het bezich tigen. 2 April had de aanbesteding plaats. De liefhebberij om voor de glazen te zorgen was groot. Vanwege de schutterij plaatste men een kruiskozijn met 4 ramen met de wapens van het bestuur er in. Nog 16 leden vroegen vergunning hun wapens te mogen plaatsan, zoodat er 4 ramen met wapens geheel in gekleurd glas bijkwamen. 20 April 1613 was het gebouw geheel gereed, men wachtte niet lang met de in wijding. Zondags 21 April 's avonds begon het feest der inwijding, dat heeft geduurd tot Donderdagavond 25 April. Nu had men een nieuwe timmer. De handboog scheen in alles voor te zijndeze toch had in 1611 nieuw gebouwd en tot versiering der zaal zijn schutters laten eonterfeiten. Man vergaderde 1 December 1613 in de nieuwe schutterszaale ter maaltijd en hier werd goedgevonden en besioten,dat,achter volgens „het exempel bij andere confrerien meest allomme geobserveert alle de schut ters tot een memorial van haere naekome- lingen ea een versiersel van de nieuwe zasle ten haren coste haer zullen laeten contrefeiten in twee diferente tafereelen. Volgens welke resolutie zoo is 't dat de Hoofdman en Dekens der voorsz tafereelen hebben besteedt om gemaakt te worden aan Mr. Cornelia Bvarsdjjk ende hem tot een vereeringe van zijn conste ea arhait beloofd voor ieder schutter eenen Dubbelen ducaat. Gildebroeders van St. Jor's wsrsa in 1613-1614. Hoofdman. Da heer Burgem. Willem Merten Drie wegen, Mr. Egidius van Watervliet, de heer Burgeca. Mr. David Vernissius, Mr. Pieter Vitu, Cornelia van Schuilen, Tobias Wixdorp, Cornelia Anthocisz. Noorthouve, Adriaen Geertse Timmerman, Hieronymus Gruiward, Tobias Clasz., Mattheus Fransz. Eversdijk. lste Deken. Pieter Adriaeosz. Oostdijk, Pieter Jansz. van Oosten, Schepen, Cornelis Anthonisz. Oesewaerde, Adriaen Andriesz. Wiskerke, Schepen, Anthony de Witte, Schepen, Daniel Anthooisz. Noorthoeve, Johan Claesz. Bakker, Schepen, Pieter Adri&enaz. Cuijper, Joachita Harmensz., Rogier Vitü. 2de Deken. Mr. Gerard Cromon, Mr. Boudewijn de Witte, Stads-Secretaris, Jacob Jansz. Braengendijck, Nicolaes Michielsz. Oost- dijk, Wiiiem Adriaensz. Oostdijk, Jan Reyaierse, Cornelis Mazuur, Cornelis Adriaersz. Manié, Quiryn Marinusz., Jongkheer Marinus van de Weerde. 3de Deken. Pieter Nicolaes O versant, mr. Johan Smal- legange, Cornelis Balthasar, Matthijs vsiu der Straeten, Schepen, Cornelis Adriaensz. Caüo, Gideon Quinjnee, Cornelis Logierise Noortdijk, Aauerus Boudewijnsz., Willem Jansz. Paauwe, Cornelis Nioolaesz.Oostdijk. Deze twee schilderijen zijn thans gehan gen in de gang van het stadhuis, beide zijn voorzien van den naam van den sehilder C. W. Eversdijk. Goes telde tussohen 1600—1659 onder zijn poorters een drietal zeer bekende en beroemde schilders, twee van dit drietal, nl. P. Peutem&D en W. Eversdijk, waren be roemd om hun portret schilderen. Cornelia Eversdijk was beroemd om zijn historische schilderijen. De Everedijken waren gebo ren Goesenaars uit een zeer aanzienlijk ge slacht. Willem Eversdijk schilderde niet enkel voor Goesehe schutterijen, zijn werk wordt ook te Middelburg bewaard, eenige schilderijen van de Edl. Busse te Middel burg zijn van zijn hand,de twee schilderijen die thans onze raadszaal versieren zijn her komstig van het Kolveniershof «Altijd in roere" of de Edl. Busse geschilderd door Eversdijk. Van den schilder P. Peuteman bezit de gemeente sinds jaren een schilderij, n.m. Dijkgraaf J. Janse Boone, geschenk van dhr. Van Kerkwijk te Goes aan de Oud heidkamer. Dit portret hing in het lokaal der handboog. Zoo zijn dan alle drie onze schutterijen vertegenwoordigd in de ver zamelingvoor geschiedenis te Goas. Keurig zien de schilderijen er uit, mogen ze na aanbieding aan den gemeenteraad met een druk bezoek vereerd worden, dat zeker de gevers van bovengenoemde schilderijen zeer aangenaam zal zijn. Bali. Blijkens een door de Regeering uit Nederlaudsch-Indië ontvangen telegram zijn de versterkingen voor de troepenmacht op Bati den 27sten dezer orgesloord te Koesambe (Kloankoeng) ontscheept, j Met deze versterkingen worden bedoeld i het 20e bataljon infanterie met secties ar- j tillerieen genie, welke or.iangs teSoerabaja zijn scheep gegaan Vermoedelijk zal nu i wel zeer spoedig tot den aan val op de poeri van Kloenkoeng worden overgegaan. Aan gezien niets naders ia vernomen overeen aanbieding van onderwerping van de zijde van den Dewa Agoeng zal deze het wel op het uiterste willen laten aankomen. De afstand van Koeeambe tot de hoofd plaats is niet groot. Deze kon reeds door

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1908 | | pagina 1