NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Maandag 27 April.
echt
GKRiSTELiJK-
HISTORISCH
22e Jaargang,
TE KOOP
;oop
ER
ebts
No. 176. 1908.
SLAGERIJ
KAK,
zonder
necht
611
raagd
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
Uit vroeger dagen.
S. I DE 'JÓNGE-VERWÉST, te Goes
f, P. D'HUU. tt Mtódelburo.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Buitenlandse!) Cmzieht
RGl
de hofstede
>rstad, Goes.
s. Overne-
nco brieven
boekhandel
TDAGH te
ckerij
s en Schuur,
uurprijs f2
reerend per-
lar voor de
RAAG, in
boek.
bij C. VAN
e.
KOOP
;MIT, Wis-
zen,
Wed. E.
rekening
d. G. VAN
rg.
e k e r k e
gevraagd
Souburg.
ars
'IER Jz.,
SE, Kou-
werk, bij
lannemer,
j Goes.
JDEN
md-Bath.
e K a m-
beschik-
OTJZEN,
der.
uwland.
)rdige
apegaai-
EBDAM.
v. Rolt.
8,45
8,45
8,45
8,45
- Goes.
!Jr*
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers0,026.
25 April 1908.
Homogeniteit.
Dat wil zeggen dat alle ministère in een
kabinet op 't punt van regeeringsbeleid
hetzelfde bedoelen moeten. Dit geldt ook
de beginselen van 't kabinet.
Dit was zoo onder het kabinet-Mackay
in 1888, en onder het kabinet-Kuyper in
1901—'05.
Wat 't laatste betreft was dit zeker wel
eon gevolg hiervan dat de kabinetsforma
teur te voren goede stekken had gestoken.
Er was een program waarmee te voren de
ministers zioh hadden vereenigd, en waar
mee ook de leiders der drie partijen waarop
het kabinet steunen moest, in't algemeen
hunne instemming hadden betuigd.
Een liberale correspondent van de Zut-
fensche Courant schreef dan ook dezer da
gen zeer terecht,/In de onzichtbare diepte
des gemoeds is geen homogeniteit noodig,
niemand zou er iets aau hebben. Maar van
wat er aan de opperzlakte verschijnt, moet
eenstemmigheid gevorderd worden. Het
gezag berust bij de Koningin, de Ministers
zijn haar dienaren eenheid van wil moet
zich deswege in alle regeeringsdaden open
baren. Herhaaldelijk, ja altijd is de mede
werking van verschillende departementen
noodig tot het nemen van regeerings-
maatregelen en de grootst mogelijke
samenwerking tussohen de hoofden der
ministers onderling wordt hiertoe vereieoht.
Het mag niet kunnen voorkomen dat de
eene minister den ander tegenwerkt of met
zijn ambtgenooten niet medewerkt''.
Zoo is het.
En de sohrijver heeft hier de geschiede
nis zijner eigen partij immers als waar
schuwend voorbeeld.
De nu overleden oud-minister Geertsema
heeft minstens eenmaal in een kabinet ge
zeten, waarin de homogeniteit ten aanzien
van de praotiaehe vraagstukken, die de
liberale partij verdeelden, ontbrak.
De riohting-Thorbeoke was een ander
dan de richting-Fransen v. d. Putte
de riohting-Van der Linden een ander
dan de riohting-Cremersde geest-van
Kappcyne een ander dan de geest-Van
Houten de richting-Gleichman een ander
dan de richting-Tak.
Homogeniteit ontbrak in 't schoolwet
kabinet van '78, toen de minister van
tinancien Gleichman tegen de kosten
der nieuwe schoolwet bezwaar had en het
desbetreffend artikel 45 der wet op bet
Lager Onderwijs onder de machtige oppo
sitie van Fransen v. d. Putte slechts ter
nauwemood aan de verwerping ontkwam.
De plotselinge uiteen valling van 't kabi-
net-Kappeyne in 1879 was een gevolg van
de afwezigheid van homogeniteit inzake
de Grondwetsherziening, die doordeminis-
ters Kappeyne en Tak den Koning als voor
waarde van aanblijven van 't Kabinet ge
steld werd, doch waartegen de ministers
Gleichman en Van Rees in heftig verzet
kwam, de laatste nog wel met de mede-
deeling dat bij de samenstelling van het
kabinet deze quaestie in verband met de
kiesrechtuitbreiding zelfs niet aangeroerd
was.
En de val van het ministerie-Tak in 1894
had ook weer geen andere oorzaak dan de
afwezigheid van homogeniteit »p dit cardi-
nale punt, waarin de ministers Van Tien
hoven en Tak lijnrecht tegenover elkander
stonden, en gene zelfs verdacht werd van
zjjdelingsche tegenwerking.
Zelfs tijdens 't bewind van den grooten
Thorbeoke werd aan 't bestaan van deze zoo
gewensohfe homogeniteit tussohen de ver
schillende bewindslieden getwijfeld. Men
kent Groens ironisohe opmerking, op Thor
beoke doelende wij hebben een homo,geen
kabinet. Dit wil zeggen een man die de
zaken bereddert, geen stel mannen, op wier
eenstemmigheid in 'tkabinet met dezen man
viel te rekenen.
Er is dus wel reden om den eisoh der ho
mogeniteit hoog te houden.
In den socialistischen wonderkuil.
Onder de Zuiderzeevisschers wordt een
strijd gevoerd vóór en tegen het gebruik
van den wonderkuil.
De partij, die tegen den wonderkuil is,
houd vol, dat de Zuiderzeevisoh er door
wordt uitgeroeid en vraagt wettelijk ver
bod.
Aangezien deze strijd ter laatster instantie
zal beslist worden in de Xam6rs der Staten-
Ganeraal, hebben enkele Kamerleden zioh
op vissehersvaartuigen ingescheept om in
de praktijk de werking van den wonderkuil
gade te slaan. O.a. Troelstra, Schaper en
Hugenholtz.
Dit nu werd dezen soo. Kamerleden op
het Congres zeer kwalijk genomen door Mr.
Meedels, die smalend uitriep „Midden in
den Rotterdamsohen havenstrijd toen a! onze
Kamerleden in Den Haag op hun post be
hoorden te zijn, gingen eenigen huuner bot
jes vangen op de Zuiderzee
Eo nu verdient de wijze, waarop Schaper
dat botjes-vangen verdedigde, alle aan
dacht.
Men zou meenen, dat hij aanvoerde, hoe
het in deze zaak ging om het voortbestaan
der Zuidersaevissoherjjd.w.z. over de so
ciale positie der meest arme vissohers.
Maar daslrvan maakte Sehaper (volgens
het Handelsblad verslag) geen melding.
Hij l9gde er alleen nadruk op, dat de aan
raking van Sociaal democraten met de Calvi
nistische Zuiderzeevisschers een partijbelang
is.
Van deze openlijke varklaring nemen wij
nota.
Niet het belang der arme Zuiderzeevis
schers bracht Troelstra, Schaper en Hugen
holtz op hun vaartuigen.
Doch het partybelang
Zij vischten met den Socialistischen won
derkuil naar Catvinütische vissehers.
Die wonderkuil wordt ook wel door de
vissohers moordkuil genoemd. Fr.Dagbl
UIT m l'fiRS.
Regelen van polemiek.
De Standaard verdedigt zioh in een drie
star tegen 't verwijt dat hij, in de polemiek,
de meeningen van zijn tegenstanders niet
behoorlijk pleegt weer te geven.
Het blad stelt de quaestie in den vorm
van een alternatief: „resumtie of overdruk".
Het geeft da voorkeur aan resumptie vaa
een artikel des tegenstanders,want: lo. doet
men in de buitenlandsobe pers niet anders
2o. worden bij oiteeren vaak uit een artikel
maar een paar zinsneden uitgeknipt, die de
bedoeling niet of sehsef weergeven 3o.
wordt bij citeeren ondersteld, dat een be
langstellend politiek man (en voor hem al
leen is zulk een polemiek) het andere blad
niet leestwat niet zoo zijn moet4o. wordt
bij oiteeren vaak kleine letter gebruikt, die
de lezer licht overs'aat5o. neemt citeeren,
vooral voor een klein blad, teveel ruimte
weg. Resumptie van des tegenstanders be
toog verdient dus in de polemiek de voor
keur.
Over het geheel zijn wij het met deze op-
vattóng eens. Een opmerking slechts zij
vergroot de verantwoordelijkheid van hem
die de polemiek voert, omdat zij hem den
eisoh stelt in zijn eigen woorden de meenicg
die hg bestrijdt, duidelijk en n®ar billijkheid
weer te geven en zijn Detoog ook zelfs niet
in de geringste mate voordeel te doen trek
ken uit een miu juiste (laat staan verwron
gen) voorstelling van dat zijns opponenten.
(Nieuwe Crt.)
In de Bode der Heldringgestichten vertelt
de. Pierson van zijn jeugd.
In 1839 werd hij 5 jaar oud zijnde naar
de bewaarschool gezonden, en wel zooals
men hem later vertelde omdat hij zoo
eenzelvig was.
„Nu, thans laten wij 't woord aan dg.
P. zelf nu dat wil ik wel gelooven, want
ik ben 'tnog; daarom heb ik na 20 jaren
in mijD eerste en tweede dienst (Diet betrek-
UITGAVE DER FIRMA
Er! VAH
vaa 5 regels 40 cent, iedere regel meer S cenr.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regeï
meer 10 cent
3S553*E&SS2SBKWSHBSSEP2:
king, wal men tegenwoordig hoort, dienen
doet men niet meer), geweest te zijn, ge
durende 31 jaren mijn dienst te Zetten
kunnen waaroemeD, zonder mij ooit te
vervelen. Het kan dus nog van nut zijn
in zijn prille jeugd van eenzelvigheid be
schuldigd te worden.'
Ooi op de bewaarschool terug te komen.
Zij was iets anders dan wat wij er onder
verstaan. Ds. P. leerde in zijn lijd al een
beetje Fransch op de echool.
„De klassen waren verdeeld onder twee
dames, waarvan da oudste een Frauschen
naam had, al sprak zij liever Hollandech
en de jongste een nicht van haar in haar
voetstappen trad.
Deze jongste dame met een merkwaar
dig groote vlek op de linkerwang, die mij
levendiger voor den geest staat dan haar
geheele optreden, had misschien niet veel
slag, om met kinderen om te gaan, zooals
men het ihans verlangt, want rij was saai,
maar onaangename herinneringen zijn mij
van haar nietbijgebleyen. Kinderen houden
wel van zeer kalme naturen. Da oudste
leerde ons op eigenaardige manier reeds
het Fransch, zoowat verstaan door bij ver
maningen of persoonlijke opmerkingen
altijd hare volzinnen èn in het Fransch
èa in het Hotlandsoh uit te spreken, b.v.
op deze wijze: «Je dirai .i votre papa ik
zal aan uw papa zeggenque tu as élé
tiès méohant; dat je heel stout bent ge
weest". Soms ook werd «méohant1' ver
anderd in «hès sage; heel zoet"; natuurlijk
als buitengewone deugd daartoe aanleiding
gaf. Zij had een groote vaardigheid in
deze dubbele zinnen verkregen.
Ia overeenstemming met dit half-fransche
karakter der school, was het ook dat de les
sen begonnen met het voorlezen van een
fransch gebed, dat onmiddellijk werd ge
volgd door een vertaling. Etet fransche
grtbed ward voorgelezen door een der
oudste meisjes, die er niet veel van begreep
en bet soms nist heel eerbiedig deed.
Hoe wij de letters leerden is nog bekend.
De Spa-a boekjes waren toen nog in de
mode. Een prentje van de grofste soort
stelde een man met een spa voor, die de
lettor a (vetgedrukt) tot een blyvenden
indruk moest maken. Het tweede een
haastig loopend persoon met den hoed in
de hand hè, hi zuchtende moest ons de e
inprenten. De tijd was nog verre, waarop
men tot de ontdekking kwam, dat men een
kind in 39 uren kan loeren leze», mits men
men er eiken dag een half uur aan gaf en
dus drie maanden daaraan besteedde.
Aan zingen werd weinig gedaan en kin
derliederen waren nog zeldzram. Heye en
Gouverneur moesten nog hun liederen in
gang doen vinden. Van Alphen had even
wel roe 3s vele harten veroverd Psalmen
en Gezangen werden echter geleerd en
aangeheven. Zelfs was daarin eese
betere methode reeds ta bespeuren, ten
minste als ik het verhaal mag gelooven van
een twintig jaren ouderen neef, die op later
leeftijd moeite had zioh loa te maken van
deo indruk, dat sommige visschen konden
zingen want hij en zijn zijn medescholie
ren, ODder de leiding van een oude baker,
die hun bewaarschool bestuurde, zongen er
dapper op los «Ik zal, daar ik u verwacht,
zalmen zingen in den nacht". Daarbij ver
geleken, waren wij al een heel eind verder.
Zelfs werd in de hoogste klasse ons eiken
Vrijdag gelast om voor de kaart te komen,
een wereldkaart, teneinde de eerste begrip
pen van aardrijkskunde in onze jeugdige
hersens te doen geboren worden.
Wfj kwamen een voor een uit de klasse
en wezen met ean stokje aan Noord- en
Zuidpool, Oost- en West, al de vijf wereld-
deelen met hun namen, Stee» boks- en
Kreeftskeerkringen, Evennachtslijn en nog
een paar andere belangrijke punten en
konden weer gaan zitten. Het zat er gauw
muurvast in, want een kind leert gemak
kelijk al wat het niet begrijpt en het maakt
zi,jn hersens in 't geheel niet moede. Dat
gelooft men tegenwoordig niet. Natuurlijk
dat zulk oen aardrijkskundige les hoege
naamd geen waarde had, maar als men
thans in het andere uiterste vervalt en het
werktuigelijk leeren verwaarloosd, heeft
men geen recht onze voorouders uit te
lachen om hun dwaasheden. Deze dwaas
heid is voor het minst genomen even groot.
Onder mijn tijdgsnooten aijn er velen nog
dankbaar voor het gemak, waarmode zij tal
van wetenswaardige dingen in hun jeugd
voor geheel bun Iav6n hebben opgenomen
en veilig bewaard, terwijl zij ze later
begrepen.
Aan 3pelen werd weinig of niets gedaan.
Er was geen tuin wij werden zoo wat
bezig gehouden met niet te inspannende
zaken. Het lokaal was niet veel bijzonders,
al gingen er enkel kinderen uit gegoeden
stand. Ik heb er geen andere herinnering
van dan dat hst niet groot was en niet hoog
ook dus zou het rojj thans zeker bitter
lijken. Het was een achterkamer van een
eenvoudig huis,men ging den benedengang
in en aan het eind daarvan een trap op.
Het had dus veel van ean bergplaats en
niet van een bewaarschool, tenzij men den
nadruk logt op ie/vaarschool.
Het onderwijs in het lezen was stellig
ook niet zeer degelijk. Toen ik reeds lezen
kon en Zondags al mee ging naar de kerk,
zat ik eens te tureo in een ouderwetsohen
bijbel, terwijl de voorlezer las. Maar hij
was aan een ander hoofdstuk dan waarin
ik verzeild was, n.l. Lukas 2. Nog heugt
mij, hoe ik tobde over het woord „Kin
deken", dat ik steeds las als «Kin déken"
terwijl ik maar niet begreep, welke dekens
dat waren, die alleen voor de kin dienden
en waarom men zulke dekens in doeken
gewonden in de kribbe legde. Zonderling
dat men als kind over zulke raadselen
blijft tobben en nooit opheldering vraagt.
Gij zult het na dezen verstaan is tooh
ook een gulden les.
Ziedaar zoowat van mijn bewsarschool-
fijd. Kom ik thans op onze gestichten of
zelfs in de eenvoudigstedorpsbewaarsehool,
welk een verschil! Vroolijke liederen,
goede vertellingen, ontwikkelende bezig
heid, spelen in de zaal en iB den luiD,
prenten en voorwerpen alles wedijvert om
het der jeugd zoo goed mogelijk te maken.
Zijn de jongeren er beter aan toe? Op
éen punt zeker niet, n 1. zenuwachtigheid.
Die geen zenuwlijden kent wordt meer en
meer als een vreemde vogel beschouwt Het
spreekt van zelf, dat zenuwlijden by alles
de hoofdrol speelt. Merkwaardig was het,
zooals ik daarvan oDlangs 'n bawiis kreeg.
Ik had in een stuk geschreven «In Frank
rijk bezit 't conservatisme nog reusachtige
kracht" het woord reusachtige stond zoo
duidelijk mogelijk in mijn handschrift. De
drukker echter, maakte er zenrwachtige
kracht van. Typisch inderdaad De reus
achtige kracht van voorbeen, maakte plaats
voor de zenuwachtige kracht van tegen
woordig. Zy'n de volmaakte en steeds vol
maaktere leermiddelen daarvan de schuld
Wie zal het zeggen. Zeker is het dat op
onze gestichten wij vaak jonge zenuwach
tige hulpen zien verschijnen en ook ver
dwijnen, terwijl de oudere volha- den tot
hoogen leeftijd. Dit geeft toch ook te den
ken. Zijn de jongere wellicht tevroeg rijp en
te vroeg men weet wel wat er volgt.
H»t woord zenuwpatiënt was 70 jaren ge
leden nog niet uitgevonden dat was voor
inter opgewekte tijden bewaard, wier op
gewektheid misschien voor een groot deel
in prikkelbaarheid ontaardt.
Het leven eischt veel van onze volhar
ding juist daarom heeft een kalme omge
ving in onze jeugd zoo groote waarde. Een
kind ook kind te laten zijn, hst zijn eigen
weg te doen zoeken en daardoor ook te
doen vinden, is een eiseh van goede op
voedkunde, die veeKte geriog wordt ge
schat. Da stille rustige kracht, die wij
behoeven om te blijven arbeiden, wordt
althans door vroegrijpheid niet bevorderd.
Rusland.
Een der Joodsche leden van de Doem»,
de heer Nisselowitsj, begaan met het lot
van een groot gedeelte zijaer geloofsgenoo-
ten In het ontzaglijke Russisohe Rijk, heeft
het plan opgevat een wetsontwerp in te
dienen, waarbij de drukkendste en onge-
reohivaardigste bepalingen, waaraan de
Joden in het Tsarenrijk zijn onderworpen,
zulien worden verzacht of zoo mogelijk
opgeheven. Om zijn kansen vao. slagen
echter te vermeerderen, heeft hij eerst de
leiders der voornaamste partijen gepolst en
daarbij vrij merkwaardige ervaringen op
gedaan. Het eerst vroeg hij msening van
graaf A. Bobrinski, den leider der uiterste
rechterzijde, die van moederszijde van
Joodsche afkomst is. Deze verklaarde
«Ik kan u geen gelijkstelling vanuwgo-
loofsgenooten met aodero staatsburgers
beloven, wel echter ophs-ffing van vele
beperkingen, daar ik weet, hoeveleonreeht-
vaardigheden tegen de Joden worden be
gaan".
Een naamgenoot van den voorgenoemde,
graaf Wladirair Bobrinski, de leider der
gematigde rechterzijde, verklaarde«Ik,
persoonlijk, heb niets tegen uw voornemen;
ook geloof ik niet, dat mijn fractie u eenige
hinderpalen in dea weg zal leggen".
Het antwoord der Oetobriste», die in de
•Jodecquaestie een eenigszios dubbelzinnige
houding aannemen, was minder tegemoet
komend. Toen de heer Nisselowitsj den
Ootobristenleider Alexander Goetskof vroeg,
of hij op diens medewerking kon rekenen,
gewerd hem het antwoord «Wilt u mis
schien pogroms uitlokken Toen deze
vraag ontkennend beantwoord werd en de
heer Nisselowitsj beloofde, dat bij niet zou
aandringen op oplossing van de Joden-
quaestie in haar geheel, dat hij, ten einde
wrijvingen te vermijden, zich ook. niet in
bijzonderheden zou verdiepen en Diet (e
veel eisohsn van den kostbaren tijd der
Doema, maar alleen het voorstel doen de
zaak aan het oordeel van een bijzondere
commissie te onderwerpen, verklaarde
Goetskof zioh bereid hem de gelegenheid te
verschaffen om met minister-president
Stolypin te spreken.
Dit gelukte; en de minister zegde een
welwillende houding toe, wanneer een voor
stel tot instelling van een bijzondere oom
missie vaa onderzoek der jodet quaestie
inocht inkom* n.
Intussohen is pas weder gebleken, hoe de
Joden in Rusland zijn overgeleverd aan de
willekeurige opvattingen van den eersten
den besten bewindsman. Ia het groote dorp
Lissitsjansk (district Bachmut), waar 150
Joodsche families gevestigd zijn, hebben
deze plotseling aanzegging gekregen ten
spoedigste een andere woonplaats te gaan
zoeken, omdat de gouverneur vao meea'ng
is, dat zij daar ter plaatse niet mogen woDeu
Engeland.
Een paar benoemingen en verspringingen
in 't ministerie hadden een paar verkiezin
gen voor 'tLagerhuisnoodz.-ikelijk gemaakt.
Te Dewsbury moest do nieuwe kabinet
minister Runayman zich fvau een herkiezing
onderwerpen. Deze viel gced uitwant met
een meerderhril van 1500 stemmen werd
hij herkozen. Toeh had hij nog 1100 stem
men minder dan het vorig jaar wel een be
wijs dat 't liberale kabinet in populariteit
nog steeds achteruitgaat.
Dit kwam nogal meer uit te Manchester,
waar min. Churchill moest aftreden. Deze
wakkerestaatsmac, uitd.;D«conservatieven
hoek" naar de libera'e partij oveigeioopen,
gevolg van zijn gezindheid voor den vrij
handel, heeft deze week eiken dag druk
geredevoerd, zelfs home rule brloofd. els
een der eerstvolgende zaken voor 't liberale
regeeringsprogram toch viel hij Er waren
er daa ook sl te veel tegen hem. De vrou
waren hem
wen
en dat zegt wet
tegen omdat hij niet voor yrouwen-steoi-
reeht is de steenkool-verbruiker.", omdat
zij de duurte der kolen in verband brengen
met den voorgecome invoering van den
aohturigen werkdag voor mijnwerkers;
de drackverkoopera en hun aar.ba»»
wegens de Drankwet, mede door Cburohill
ontworpende Roorosohen, oiedri de
