NIEUWSBLAD
VOOB ZEELAND,
No 162. 1906,
Donderdag 9 April
22e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
H. J. TICHELMAN.
RALLIEMENT.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed, 5. 1 DE JONGE-VERWEST. te Goes
F. P. O'HUL', te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES
VLISSINGEN III.
11
FEUILLETON.
Een groot man in felbewogen tijd,
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS,
Prijs per drie maanden franco p, p, i ,'25.
Enkele nummers 0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
EK VAK
van S—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van i—5 regels 50 cent, iedere regeï
meer 10 cent.
Voor de herstemming op Donderdag a.s.
blijven wij aanbevelen
De antirevolutionaire partij heeft be
hoefte aan hereeniging.
Niet in de eerste plaats aan hereeniging
om personen. Personen gaan, beginselen
blijven. Voor onze partij ligt het vereeni-
giogspunt in haar Program, in haar be
ginselen.
Daarmede wordt niets te kort gedaan
aan het feit dat dr. Kuyper nog altijd is
de aangewezen leider onzer partij. Niets
zon ons aangenamer zijn dan dat dr. Kuyper
aieh liet overhalen om zioh van zijne
studiën zoover los te maken als noodig is
om weder een zetel in de Tweede Kamer
aan te nemen en daarmede weder als na
1894 de actieve leiding onzer partij te
knnnen aanvaarden.
En evenmin willen wij te kort doen aan
den plicht onzer partij om het Ministerie-
Heemskerk, waarin drie onzer uitnemendste
mannen zitting namen te steunen. Wanneer
de tegenwoordige samenstellingderTweede
Kamer het Kabinet eenigermate belemmert,
dan is daaruit voor onze partij alleen dit
af te leiden dat wij het onze moeten doen
om zoodra de gelegenheid daarvoor aan
gebroken zal zijn door verovering van
eenige setels het Kabinet in zijn arbeid te
steuneD. De oritiek blijve onzerzijdsbeperkt
tot het hoogst noodzakelijke. Gxitiek te
oefenen (het is ons in vroeger dagen meer
dan eens herinnerd) is de meer eigenaardige
taak der oppositie van haar geestverwante
partijen mag de Regeering in de eerste
plaats steun verwachten bedenkingen van
iaotisohen aard althans tegen enkele hande-
Herinnering
aan
JOHN MILTON.
(S1 o t.)
Zonder op de waarde dezer moraal ook in
verband met dit epos maar iets te willen af
dingen, meenen wij tooh, veilig te kannen
aannemen, dat het ideaal van Milton in
deze hooger lag dan bovengenoemde be
schouwingen aangeven.
Dediobter van hetVerlorenParadijsgeeft
ons eene Theodice, Gods wegen rechtvaar
digend voor den mensoh, en teekent tevens
in de gevolgen van den val der Paradijsbe-
wonere, de geheele, droeve geschiedenis
van het mensohelijk geslacht, als gevolg
van de worsteling, welke niet door den
mensoh, maar door God zelf tegen het kwa
de wordt gevoerd. Een verloren Paradijs
neen, niet alleen in 't leven van den dichter,
maar in de verscheidenheid zijner vor
men helaas, altijd en overal te aan
schouwen.
Immers boven het eentonig geklots van
de rustelooze baren der wereld- en levens
zee wordt een somber geluid vernomen, het
is de droeve weeklacht van het zuchtend
schepsel, dat Daar des Apostels woord hij
gend uitziet naar herstel.
Het gevolg van dien strijd is'niet maar
eene tragédie, het is de tragedie, de
tragédie van den mensoh.
Hier tooh is meer dan de mensoh Adam,
hier is de vertegenwoordiger der mensoh-
heid. Zijn kroon was haar kroon, daarom
is zijn val ook de hare.
Duidelijk, zegt dr. Kuyper in zijn //Cal
vinisme en de Kunst", doet Milton aan het
slot de bedoeling van zijn epos, om intro
ductie op heel onze mensohelijke geschie
denis te zyD, uitkomeD, als hij Adam enEva
den heuvel af de wereld laat inwandelen en
PU SÏDgt
lingen van het Kabinet blijven in het open
baar beter achterwege. Er kan voor iedere
partij een oogenblik komen om zioh los te
maken van een haar aanvankelijk sym
pathiek Kabinetmaar zoolang dat niet
het geval is, is er iets waars in het woord
van een Engelsohen minister tot zijn geest
verwanten „steunt mij vooral, wanneer
z/ik een flater begaals ik gelijk heb zal
z/ik mijzelf wel redden, maar als ik ongelijk
z/heb, behoef ik uw steun". Wanneer een
onzer bladen te avond of morgen in eenige
daad van het Ministerie-Heemskerk een
taotisohe fout mooht ontdekken, ooh, loopt
dan met uw vondst niet naar de markt,
om haar aan de oppositie te koop te bieden
Zeer begeerenswaard achten wij her
eeniging onzer party om dr. Kuyper als
leider in het Parlement, tot steun van het
Ministerie-Heemskerk. Maar van veel meer
beteekenis is meerdere eensgezindheid
over de vraag welke eischen onze be
ginselen stellen voor den tegenwoordigen
tyd.
Zeker, daarover is verschil mogelijk,
daarover zal wel nooit volkomen eenstem
migheid worden bereikt. Menschelijk
inzicht en menschelijk onderzoek is altijd
onvolmaaktde waarheid wordt niet zon
der strijd verkregen. Maar dut verschil en
die stry'd behoeven onze partij geen schade
te doen. Een party, die niet kan verdragen
een zakelijk gevoerden atryd over de toe
passing harer beginselen, zou ten doode
opgeschreven zyn.
Dit neemt echter niet weg, dat znlke
stryd niet behoeft te worden gezocht, en
dat de party er het beste by varen zal wan
neer de kracht wordt geconcentreerd op
die vragen waarover eenstemmigheid be
reikbaar echynt. Vragen die niet zonder
bitterheid kunnen worden behandeld blij -
ven béter zooveel mogelijk rusten.
Het komt ons nog altijd betreurenswaard
voor (dit blad wees daarop reeds een paar
De gansche wereld lag hun open, om naar lust
Een plaats te kiezen tot de lang begeerde rust,
Een alvoorzienig God zou hem als gids geleiden
En bloemen van geduld op 's werelds doornen
[spreiden,
Zij gingen hand aan hand, met trage en
[wankle schreÊn,
Maar verder, verder steeds op 't eenzaam
[pad daarheen.
Nieb ten onrechte heeft men dit sohoone
kunstwerk met een statigen dom vergele
ken, welke door de forschheid der lijnen,
door de evenredigheid der vormen niet het
minst door het indrukwekkende van het ge
heel, den bezoeker met stil ontzag vervult.
Zal echter de vergelijking niet geheel on
volkomen zijn, dan dient men te spreken
van eene oude kathedraal in Gothisehenstijl
opgetrokken, wier gewelven gedragen wor
den door bogen, rnstend op slanke en mas
sieve zuilen, terwijl de spitse torens in stille
majesteit heenwijzen naar omhoog.
Immers alle lijnen, alle beelden, alle ver
sieringen, als men ten minste hier van ver
sieringen spreken mag, drukken zeldzaam
schoon de grondgedachte, van het kruis der
verzoening en tevens als gevolg daarvan
den oorsprong van de gave der kunst uit.
In deze groofsohe schepping vaD den geest
bezingt Milton de eerste ongehoorzaamheid
der mensohen en hare ellendige gevolgen,
tot straks de Godmensoh, //zeeghaftig opge
treden" het verloren Paradijs herwon.
Voor des dichters blik is niets verborgeD,
voor zijae vlucht geen afstand te ver. Met
de grootste kalmte daalt hij afin de ontzag
wekkende diepte, verlicht daar de sombere
duistere holen met de fakkel der waarheid
en toont ons de vorsten en machthebbers,
ontdaan van vroegeren luister, doch niette
min door één lot vereenigd, stoutmoedig en
fier de kraehteD verzamelend tot een wan
hopiger! strijd.
En heeft dan de dichter den afgrond met
al zijue verschrikkingen en de demonen in
al hunne lage tochten en zelfzuchtige be
doelingen ten toon gesteld, zoodal uw hart
siddert en beeft bij de gedachte, dat die
geesten ook uwe ziel kunnen beroeren,
jaar geleden) dat onze anti-revolutionaire
pers en onze leiders niet meer hunne aan
dacht schonken aan het vraagstuk van de
organisatie van den arbeid. Prof. Fabius
heeft wel twintigmaal aangohaald 'n woord
van dr. Kuyper in 1891, dat de anti-revo
lutionaire partij hare kracht moest concen-
treeren op de organisatie van den arbeid
en het arbeidscontract. Dat woord heeft
nog altyd bateekenis; en watonsspytis
niet, dat prof. Fabins zoo vaak dat woord
aaDhaalt, maar wel dat hij tot nog toe niet
zelf het voorbeeld gaf door de organisatie
van den arbeid in onze partij ernstig aan
de orde te stellen.
Naar onze vaste overtuiging is er geen
vraagstuk waarover eenstemmigheid in
onze party en in de geheele rechterzyde
eerder bereikbaar is dan dit.
Ter toelichting van deze meening wyzen
wjj slechts op de volgende feiten. Ten aan
zien van de verkorting van den arbeidstijd
werd reeds in 1891 op het Sociaal Congres
(door dhr. De Waal Malefijt) de meening
geuit dat beter dan door de Overheid hier
in te grypen zou zjjn door een publiekrech
telijke organisatie van den arbeid. Niet
alleen de heer Van der Molen (in Patrimo
nium) maar ook dr. Kuyper (o. a. in zijne
Memorie van Toelichting bij het ontwerp-
arbeidswet) bleken deze meening te deelen.
Vooral by de bespreking van de afschaffing
van den bakkersnachtarbeid kwam de «be-
dryfsvereeniging" (of hoe mendeorgani-
tatie anders noemen wilherhaaldelijk ter
sprake. Wees dr. Kuyper onlangs op de
mislukking onzer Kamers van Arbeid, uit
de kringen der Kamers van Arbeid zelf
werd een commissie gevormd om grondige
reorganisatie te overwegen, in welke com
missie o. ade heer Talma zitting had.
Wij zouden kunnen voortgaan. Maar
reeds genoeg om te doen zien dat de pu
bliekrechtelijke vakorganisatie de belang
stelling en de studie onzer party overwaard
dan is hij dadelijk gereed, uw gemoed
de vorige kalmte te hergeven en u
op de wieken zijner verbeelding te voeren
naar de oorden van vrede en geluk, om ge
tuige te zijn van eene liefde des Vaders en
eene overgave des Zoons, welke de Engelen
verrukt en hun de kronen doet neèrwerpen
voor de voeten van het Lam, dat die hulde
tot in eeuwigheid verdient.
Maar ook op aarde weet de dichter met
den gloed eener oostersohe verbeelding het
leven der liefde te teekenen zoowel als den
fellere haat en de fijne list der demonische
machten welke schijnbaar zegevieren door
en in den val des mensohen, doch reeds vroe
ger door den Zoon zijn verwonnen en ge
oordeeld.
Eu als dan eindelijk de zanger den ge
vallen mensoh in zijne ellende en smart,
maar ook den berouwvollen zondaar in zijn
uitzicht en verwachting heeft getoond, dan
wordt dit ernstig, droevig tooneel besloten
als beide, man en vrouw, den heuvel afdalen
en na nog een enkelen weemoedigen blik op
het oord des vredes ges'agen te hebben, met
z/'rage en wankle sohrt én", hand aan hand
het Verloren Paradijs verlaten.
De gansche wereld lag hun open om naar lust
Een plaats te kiezen tot de lang begeerde rust.
Een alvoorzienig God zou hen als gids geleiden
En bloemen van geduld op 's werelds doornen
[spreiden.
Vier jaren later versoheen zijn //Herwon
nen Paradijs" voor welk epos de dichter
groote voorliefde gevoelde, eene voorliefde,
welke echter door de publieke opinie niet
werd gedeeld. Beide, hoewel in rang ver
schillend, behooren ontegenzeggelijk bij el
kander. Is in [het verloren Paradijs hoofd
gedachte, hoe Satan eene ijdele poging
waagde, om in en door den val des men
sohen den troon des Almachtigen te bestor
men, in het «Herwonnen Paradijs" daaren
tegen bezingt Milton met de verzoeking in
de woestijn de volkomen overwinning van
den Zone Gods over den duivel en zijne tra
wanten, waardoor een oord, oneindig heer
lijker dan het Verloren Paradijs voor Adam
en zijn verkoren nakroost is ontsloten.
is. Wy wijzen slecht nog op een artikel van
mr. Aalberse in 't Katholiek Sociaal Week
blad van 4 April j 1. Mr. Aalberse schreef
daarin over publiekrechterlijke vakorgani
satie, waarbij hy wees op het Duitsche ont
werp tot instelling van Kame s van Arbeid,
aan welke Kamers, die vrijwel gelijk zullen
zyn aan de Nederlandsche, een kwijnend
bestaan voorspeld kan worden. Maar mr.
Aalberse kan ook op gunstiger teekenen
wyzen. Hij herinnert aan het ontwerp tot
het instellen van Landbouwkamers van
minister Oyensaan 't door de Staatscom
missie voor den Middenstand ontworpen
ontwerp betreffende Middenstandskamers
aan den aandraDg tot reorganisatie onzer
Kamers van Koophandel. Hij wijst voorts
op een zeer belangrijk ontwerp door zes
Katholieke Fransche kamerleden ingediend
betreffende publiekrechtelijke vakorgani
satie. Deze organisatie zou de bevoegdheid
hebben onder goedkeuring van overheids
wege verordeningen voor het bedrijf vast
te stellen als raad van arbitrage op te tre
den zou belast worden met de uitwerking
en de uitvoering der sociale verzekering
en zou over sociale wetsontwerpen steeds
geraadpleegd moeten worden.
Mr. Aalberse besluit zyn artikel aldus
Willen wij in ons land een deugdelijke sociale
wetgeving mogelijk maken, dan zullen wij moe
ten aanvangen met een reorganisatie van onze
Kamers van Koophandel en Kamers van Arbeid
in gelijke richting (als het ontwerp der Fransche
Kamerleden), benevens de oprichting, daar
naast, van Landbouw- en Middenstandskamers.
Zóó zullen wij komen tot een behoorlijk soci
ale vertegenwoordiging, zal ook aan een defi
nitieve oplossing vanhetkiesrechtvraagstuk
kunnen gedacht woiden.
Immers nóch het enkele gezinshoofdenkies
recht, noch en dat nog veel minderhet
algemeen mannen en vrouwenkiesrecht, zullen
ons die brengen.
De publiekrechtelijke organisatie van
den arbeid is van fundamenteel belangvoor
Nog eenmaal het was in 1671 heeft
Milton zijne diohterlijke stem verheven en
wel in zijn Samson Agonistes, een zang,
waarvan we reeds te voren spraken.
Ia dit gedicht behandelt hij in dramati-
sohen vorm de gevallen zaak derPuriteineD,
SimBon stelt in de verguizing en den smaad
waaraan hij blootstaat in der Filistijnen land
de schijnbare nederlaag zijner partij voor,
maar evenzeer de werkelijke overwinning,
als hij in Dagons tempel zijne vernieuwde
kracht gebruikt, om zioh in zijn dood aan
zijne vijanden te wreken.
Reeds in dit gedicht is het te bemerken,
dat de zanger aan den avond zijns levens is
gekomen. Het is, of hij, even als de held,
dien hij teekent, zijne laatste krachten ver-
zamelt om van alien hartstocht vrij, kalm
van geest, zijn zwanenzang te zingeD, in het
vertrouwen, dat de taak, aan welke hij zijn
gansche leven en welk een leven heeft
gewijd, is volbracht en de rechtvaardigheid
der zaak, voor welke hij heeft gestreden,
eenmaal luisterrijk zal zegevieren.
Voor die zaak had hij zijn rust en kraobf,
zijn roem en naam veil gehad ja zelfs in de
bange oogenblikken, dat hij peinaens- en
strijdensmoede, de vleugelen eener duive
begeerde, om weg te zwerven nasw een ver
verwijderd oord, stortte de gedachte aan
zijn ideaal den vermoeiden strijder bij ver
nieuwing kracht in de ziel. Door de vele
wederwaardigheden des Jevens en aanhou
dende, afmattende, nachtelijke studiewas
zijn gestel dermate verzwakten ondermijnd,
dat een lang leven onmogelijk zijn deel kon
zijn. Daarbij werd hij door jioht en rheuma-
tische pijnen gekweld. Tooh, ocdauks zijne
blindheid en de zwakheden des ouderdoms,
schitterde het inwendig lioht met on vermin
derden glans en bleef de kraoht van zijn
geest ongebroken tot op het laatste oogen
blik zijns levens. Dit oogenblik kwam spoe
dig. Öp Zondag 8 Nov. 1674 ging de groote
Milton, den onversaagden kampioen der
vrijheid, den koninklijken dichter bij de
gratie Gods, ja meer nog dan dit alles, door
dezelfde gratie erfgenaam vau het Her won-
Ben Paradijs, zacht en kalm, tot derustzijos
scoiale wetgeving en kiesrecht. In de rech
terzijde is op dit punt eenstemmigheid mo
gelijk.
Van links is hier niet te veel te verwach
ten. Eenige steun van sommige vryzinnig-
democraten. Theoretische bijval en
practische bestrijding van de sociaal
democraten.
Het is de rechterzyde die hier een roe
ping heeft voor ons vaderland. En in het
betrachten van die roeping kan de antire
volutionaire party ralliement vinden.
Mr. V. H. RUTGERS.
8 April 1908.
Een koninklijk initiatief.
Prins Hendrik der Nederlanden heeft
't volgende schrijven gericht aan de voor
zitter der landbouwvereenigingen, en dus
ook aan den voorzitter der Zeeuwsche
Maatschappij van Landbouw en Veeteelt
-Terwijl het een onmiskenbaar feit is, dat in
de laatste jaren een opgewekt leven valt waar
te nemen onder de 'andbouwers, waartoe in
zonderheid de krachtige ontwikkeling van het
vereenigingsleven heeft bijgedragen, valt toch
moeilijk te ontkennen, dat op het gebied van
het landbouwtentoonstellingswezen nog veel is
te verbeteren.
-Alhoewel door de provinciale landbouw-
maatschappijen of haar afdeelingcu meermalen
belangrijke tentoonstellingen zijn gehouden,
waarvan de gunstige invloed zich niet zelden
deed gevoelen ook buken de 'grenzen van de
betrokken provincie of streek, zoo heeft de
ervaring, welke in het vorige jaar is opgedaan,
op de met zulk een goeden uitslag bekroonde
nationale- en internationale landbouwtentoon
stelling, alhier gehouden, duidelijk aan het licht
gebracht van hoe groote beteekenis voor de
ontwikkeling van den geheelen Nederlandschen
landbouw aldus ingerichte tentoonstellingen
kunnen zijn.
»Zullen dergelijke tentoonstellingen,op regel
matige jijden terugkeerende, aan de Neder
landsche landbouwers de gelegenheid, bieden,
een overzicht te krijgen van den stand van het
bedrijf op een bepaald oogenblik, zullen deze
Heeren in, om daar, boven strijd en lijden
verheven.tot in eeuwigheid te prijzen «Hein,
den Vorst, verwinnaar, Heer der Heeren,
den zoon en erfgenaam, die 't Godsrijk blijft
regeeren, getroond voor eeuwig en aan 's
Vaders rechterhand".
Eenige oogenblikken mochten wealzoo
verwijlen bjj de beeltenis van een man, die
door zijne maohtige persoonlijkheid en ge
niale geestesgaven zeer hoog boven zijne
tijdgenooten was verheven. Onwillekesrig
trok die reuzengestalte ons aan en vervulde
ons beurtelings met diep ontzagen dankbare
waardeeringdo stille majesteit van hare
verschijning wist echter het ontzag te tem
peren en die waardeering te verhoogeD.
Ontegenzeggelijk was deze beeltenis ons sa
men te liever geweest en het pleit voor
onzen nationalen zin indien deze kun
stenaar op onzen bodem ware geboren en
de grootheid van zijn roem daardoor on
zen nationalen trots had kunnen etree-
len. Het heeft aldus niet mogen zijD.
Ook hierin moet de souvereiniteit van Gods
bestel door ons worden geëerbiedigd. Zijns
is ook het genie, want hij heeft hetgevormd
om Zijnzelfs wil in Zijne ondoorgrondelijke
wijsheid zoowel de plaats bepaald waar als
den tijd, waarin het zou optreden.
Maar daarenboven, zulk eene forsobe en
verhevene gestalte behoort niet uitsluitend
aan eenig land of volk, ze is het onver
vreemdbaar eigendom der geheele mensoh-
heid en is eene natie waarlijk groot te noe
men, welke hare heldengestalten eert, nog
grooter is het voik, dat in ditopziehtalthans
boven alle gevoel van nationaliteit verhe
ven, als eene gave Gods het genie bewon
deren en waardeeren kan, ai is het ook
onder een anderen hemel geboren.
Hoe het ook zij, voor ons is het wensohe-
lijk, ja noodig, dat de aanschouwing van de
grrotsohe, edele fignur van dezen wijsgeer,
staatsman en dichter eene edele geestdrift
in ons verwekt voor de zaak, welke bij tot
het einde zijns levens met vo'krmene toe
wijding en onkreukb're trouw heeft gediend.